مقدمات ظهور و رجعت - جلسه بیست و یکم

مقدمات ظهور و رجعت

جلسه 21

أعوذ بالله السمیع العلیم من الشیطان الرجیم

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله ربّ العالمین وصلّی الله علی محمّد وآله الطاهرین

ولعنة الله علی أعدائهم أجمعین من الآن إلی قیام یوم الدین

مروری بر جلسات گذشته و گرفتار شدن انسان‌ها به دو جهت دنیا و فراموشی حقایق الهیه

در جلسات گذشته اصل موضوع در این بود که اگر بخواهیم سیر صحیحی ـ یعنی سیر علمی الهی که بر میزان صراط مستقیم ولایت امیر المؤمنین علیه السلام که از طرف خداوند متعال در این عالم پایه ریزی شده ـ را داشته باشیم؛ باید به سمت باطن حرکت کنیم. و ما در این عالم دنیا در کمال نادانی، بی‌اطّلاعی و نافهمی گرفتار هوی، هوس، دنیا پرستی، ظاهر بینی، کثرت بینی و ملاک و میزان قرار دادن امور دنیوی شده‌ایم[1] و آن سیر الهی که خداوند ما را برای حرکت به سمت معنویّت، آخرت، حقایق الهیه، مبادی عالیه ولائیه و توحیدیه ولایت امیر المؤمنین علیه السلام آفریده را فراموش کردیم[2]، در نتیجه از آنجا سقوط کرده و پایین آمدیم و باید به همان سمت حرکت کنیم.

پس ما گرفتار این دو جهت هستیم:

اوّل: به سمت دنیا، نادانی و نافهمی رفتن.

دوّم: فراموش کردن و پشت سر انداختن حقایق الهیه، معنویّت‌های توحیدی و اسرار ولایی امیر المؤمنین علیه السلام.

تعلیمات انبیاء و اوصیاء همانند تعلیم استاد به یک بچّه و آهسته بودن سیر

چون گرفتار این دو جهت هستیم؛ خداوند متعال انبیای الهی را فرستاد و برای آنها اوصیایی قرار داد تا آهسته آهسته ما را به سمت حقایق و معارف الهیه پیش ببرند[3]، مانند سازمان منظّم و مرتّبی که وظیفه دارد بچّه‌ای را از چهار سالگی در علوم، معارف و حقایق به جلو پیش ببرد، در کلاس اوّل به بچّه الفباء و ترکیب آن را می­آموزند، بعد آهسته آهسته برای او کلاس دوّم، سوّم و تا جایی که علوم دنیوی ظرفیت و وسعت داشته باشد و بتوان به آن رسید کلاس قرار می­دهند، می­بینید تمام کلاس‌ها از اوّل چهار سالگی تا دکتری، فوق دکتری وبه قول امروزی‌ها پروفسوری نظم خاصّی دارند، زندگی بچّه به این دلیل است که آهسته آهسته از جایی که الفبای حقایق را نمی­داند و نسبت به آن جاهل است در حقایق علوم دنیویّه به جلو پیش رود تا به اسراری که خداوند تعالی در همین جهت‌ها، موجودات و اجسام گوناگون دنیوی قرار داده دست پیدا کند.

امروزه می­توانیم این جهت را با کشفیّات و تخصّص‌های گوناگون مشاهده کنیم، همانگونه که تعلیمات را از یک بچّه به این صورت شروع می­کنند و او چیزی نمی­داند، تمام همّت، سعی، تلاش و حواس او بر این است که در کوچه و خیابان به بازی گوشی بپردازد و زندگی خود را با همین بازی گوشی به آخر برساند، برای اینکه او را از این جهت نجات دهیم او را به سمت علوم دنیوی و اسراری که خداوند در اجسام قرار داده می­بریم.

اگر این بچّه هنگامی که پنجاه یا شصت ساله می­شود این سیر را طی کرده باشد دیگر بچّه نخواهد بود، در گذشته کسانی که این سیر را به جلو پیش نمی­رفتند بسیار زیاد بودند؛ یعنی شخصی هفتاد ساله بود امّا الف را از باء تشخیص نمی­داد و در علوم دنیوی بچّه بود، گروهی اینگونه‌اند و در همان حالت بچّگی خود متوقّف و مشغول امور دنیوی شده‌اند، امور دنیوی و بازی گوشی آن بچّه خاک بازی و با دوستان بازی کردن است امّا بازی گوشی این شخص مشغولیّت به چیز‌های دیگری است که در مجموع ادامه راه آن بچّه است.

موانعی که اسم آن را زندگی، ما یحتاج و کار می­گذارد با آن بچّه متفاوت است امّا مجموعاً در این جهت تفاوتی ندارند، همانطور که بچّه در این سیر جلو نرفته است؛ این انسان هم تمام اموری که اسم آن را ضروریات و جهت‌های زندگی می­گذارد نگذاشته‌اند که او به جلو پیش برود و در سن شصت سالگی بچّه است، اگر این بچّه حرکت و سیر کند می­تواند در طول ده سال، پانزده سال یا هر مقداری که به جلو پیش برود نخبه‌ای در عالم شود که علوم، نیاز‌ها و گرفتاری‌های فراوانی را حل کند تا زندگی انسان راحت شود، در سلامتی قرار بگیرد، از بیماری نجات پیدا کند و...

همانطوری که یک بچّه نسبت به امور دنیوی اینگونه است؛ انسان‌ها هم به هنگام تولّد نسبت به امور اخروی و حقایق الهیه به همین صورت هستند، اگر رها شوند در همان نادانی‌های اوّلیه‌ای ـ که غیر از امور ظاهر دنیوی چیزی نمی­فهمیدند ـ می­ماندند، شاهد مطلب این است که در سرزمین‌هایی که مکتب انبیاء به طور کامل پیاده نشده و به آنها نرسیده؛ دروغ و ظلم را بد می­دانند، نه اینکه مکتب انبیاء به آنجا نرسیده است؛ زیرا اگر مکتب انبیاء به جایی نرسیده باشد انسان‌ها هرگز از حیوانیّت و امور حیوانی به سمت انسانیّت و امور انسانی حرکت نمی­کنند، اگر در آنجا دروغ و ظلم را بد می­دانند از انبیای الهی گرفته‌اند، اگر آنها نبودند مردم دروغ را بد و ناپسند نمی­دانستند.

کمونیست‌های امروز به همان انسان‌های اوّلیه‌ای که چیزی نمی­دانند و از مکتب انبیاء فاصله گرفته‌اند بازگشت کرده‌اند، آنها دروغ، ظلم و امثال اینها را یک امر عرضی بیرونی و وسیله می­بینند، اگر دروغ باعث شود انسان به هدف خود برسد آن دروغ صحیح است و اگر راستی باعث شود انسان به هدف خود برسد آن راستی صحیح است، اگر ظلم و عدالت وسیله شوند صحیح هستند، که در عقاید آنها میزان هدف است.

پس اگر انبیای الهی نمی­آمدند؛ انسان‌ها در جهالت و نادانی می­ماندند همانطور که خداوند متعال در قرآن کریم از آن گروه به این صورت خبر داده: {يَعْلَمُونَ ظاهِراً مِنَ الْحَياةِ الدُّنْيا وَهُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غافِلُون}[4]، اینها فقط ظاهری از زندگی دنیا را می­دانند و هیچ حرکت علمی، عرفانی، فهمی­ و درکی نکرده‌اند تا امور اخروی و حقایق الهیه را بیابند.[5]

بنابراین انبیاء آمدند تا انسان را از این گرفتاری، بلا و مصیبت ـ که بدترین بلا و بزرگ‌ترین مصیبت انسان است ـ نجات دهند و راه و رسم و تعلیم و تعلّمی را برای او بیاورند تا آهسته آهسته به سمت حقایق الهیه حرکت کند، در نتیجه شما چیزی را که به کلاس هفتمی درس می­دهید به آن بچّه درس نمی­دهید چون قابلیت آن را ندارد، اوّل به او الفباء را می­آموزید تا به چیز‌های دیگری که در فرهنگ دنیاست برسید.

علّت بعثت انبیاء، آشکاری حقایق درونی الهیه

انبیای الهی این سیر را به همین صورت ادامه می­دهند تا آهسته آهسته آنچه در باطن انسان‌ها نهفته را آشکار کنند که امیر المؤمنین علیه السلام فرمودند: انبیاء آمدند «ليُثِيرُوا لَهُمْ دَفَائِنَ الْعُقُولِ»[6] تا آهسته آهسته پنهانی‌های عقلانی انسان‌ها را آشکار کنند، همانطور که معلّم شاگرد را تا کلاس‌های بالا می­برد تا آنچه در درون و قابلیت این بچّه است را آشکار کند، فرضاً امروزی ها؛ یعنی صاحبان و متصدّیان علوم دنیوی آن استعداد‌ها، قابلیت‌ها و پنهانی‌هایی که از علوم دنیوی در یک بچّه نهفته است را آشکار می­کنند و آهسته آهسته او را نسبت به علوم دنیوی تزکیه و تعلیم می­دهند تا اینکه بعد از سی سال تبدیل به استادی ماهر در علوم فراوان دنیوی می­شود. تمام این علوم در باطن، کمون، جایگاه و قابلیت این بچّه وجود داشته است، شما فقط آن را آشکار کردید که اگر بخواهید یک مرتبه برای او این علوم متعدّد را بگویید فرار می­کند.

پس همانطور که شما در علوم دنیوی آهسته آهسته پیش می­روید انبیای الهی نیز آمدند تا آهسته آهسته ما را از لجن زار دنیا پرستی، علوم دنیوی و همه چیز را دنیا دیدن؛ نجات داده و به حقایق غیبیه الهیه، علوم و عرفان‌های توحیدی دعوت کنند تا آنچه از حقایق الهیه که در درون انسان نهفته است را آشکار کنند.

لزوم سیر علمی ­و عملی در ولایت اهل بیت علیهم السلام و پیش گرفتن امور واضح

این همان حرکتی است که اسلام، قرآن، رسول خدا، امیر المؤمنین، اهل بیت علیهم السلام و انبیای الهی آمده‌اند تا انسان را آهسته آهسته از نادانی، جهالت، دنیا بینی، کوتاه بینی و سطحی بینی نجات داده و او را تعلیم دهند تا به سوی حقایق الهیه، انوار توحیدیه خداوند و حقایق ولایت اهل بیت علیهم السلام پیش برود.

باید در ولایت به گونه‌های مختلف سیر کنید؛ یعنی سیر علمی و عملی، که اوّل باید به صورت علمی سیر کنید و بوسیله آن سیر عملی انجام دهید، اگر بخواهید تنها سیر عملی داشته باشید مدام در ضلالت، اشتباه و خطا قرار می­گیرید که امیر المؤمنین علیه السلام فرمودند: «مَنْ سَلَكَ الطَّرِيقَ الْوَاضِحَ وَرَدَ الْمَاءَ وَمَنْ خَالَفَ وَقَعَ فِي التِّيه»[7]، هرکس راه واضح؛ یعنی از نظر علمی یقینی و روشن باشد را پیش برود؛ نجات پیدا کرده و به آب می­رسد و هرکس خلاف آن را پیش بگیرد؛ در بیابان بی آب و علف هلاک می­شود.

رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم به شخصی فرمودند: «إِذَا هَمَمْتَ‏ بِأَمْرٍ فَتَدَبَّرْ عَاقِبَتَهُ فَإِنْ يَكُ خَيْراً وَرُشْداً فَاتَّبِعْهُ؛[8] هرگاه خواستى در كارى وارد شوى در عاقبت آن فكر كن، اگر خير باشد دنبال آن را بگير»، یعنی قبل از اینکه کاری انجام دهی علم، درستی، نادرستی، حد و مرز آن را پیدا کن بعد به سراغ عمل کردن برو.

به همین دلیل امام صادق علیه السلام فرمودند: «الْعَامِلُ عَلَى غَيْرِ بَصِيرَةٍ كَالسَّائِرِ عَلَى غَيْرِ الطَّرِيقِ لَا يَزِيدُهُ سُرْعَةُ السَّيْرِ إِلَّا بُعْداً»[9]، عمل کننده بدون آگاهی همانند کسی است که می­خواهد طریقی را برود امّا راه را پیدا نکرده، هرچه بیشتر جلو می­رود از حق دورتر می­شود. به همین جهت اوّلین آیاتی که بر رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم نازل شد این بود: {اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِى خَلَقَ * خَلَقَ الْانسَانَ مِنْ عَلَقٍ * اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ * الَّذِى عَلَّمَ بِالْقَلَمِ * عَلَّمَ الْانسَانَ مَا لَمْ يَعْلَم}[10]؛ «بخوان به نام پروردگارت كه آفريد، همان كس كه انسان را از خون بسته‏اى خلق كرد. بخوان كه پروردگارت بزرگوارتر است. همان كسى كه بوسيله قلم تعليم نمود. و به انسان آنچه را نمى‏دانست ياد داد»، در این آیه سخن از عبادت و عمل نیست بلکه سخن از یادگیری است.

خواندن ابتداء یادگیری، نتیجه یادگیری رسیدن به معنا و دقیق‌تر شدن معانی و جلو رفتن در سیر علمی

این یادگیری ابتداء دارد، ابتداء آن {اقْرَأْ} است، بوسیله خواندن به معنا می­رسید و بوسیله آن به معانی دقیق‌تر رسیده و سیر علمی را به جلو پیش می­برید، به همین دلیل رسول خدا و اهل بیت علیهم السلام تشریف آوردند تا انسان‌ها را از ظاهر به سمت باطن، از سطحی بینی‌های دنیوی، علوم دنیوی، نعمت‌های دنیوی، هوی‌ها، هوس‌ها، شهوت‌ها و... به دنبال علوم، حقایق و اسرار دیگری بروند تا آنها را یافته، به سوی آنها میل کرده و حرکت کنند تا اعمالی که با چشم، گوش، دست و پای خود انجام می­دهند با اوّلین‌ها و کسانی که سیر را یاد نگرفته و در طریق ولایت اهل بیت علیهم السلام قرار نگرفته‌اند تفاوت ذاتی داشته باشد.

اهمّیّت عمل و نتیجه اصل بینی آن نسبت به مقام علم

اصل مطلب بر این میزان بود امّا به دلیل موقعیّتی که پیش آمد و سخنانی که به گونه دیگری برداشت شده بود؛ لازم دیدم تا چند جلسه‌ای در آن موضوع صحبت کنم که در دو جلسه گذشته در مورد کسانی که عمل را رها کرده و می­گویند اعتقاد، ایمان، ولایت و محبت امیر المؤمنین علیه السلام برای ما کافی است و تمام مشکلات را حل می­کند و بوسیله آن تمام گناهان آمرزیده می­شود صحبت کردیم.

بله ان شاء الله به ولایت و محبّت امیر المؤمنین علیه السلام گناهان آمرزیده می­شوند امّا قضیه به این صورتی که شما پیش می­روید نیست، اهل بیت علیهم السلام بسیار بر عمل تکیه کرده و فرمودند: بهشت برای کسی است که اطاعت الهی داشته باشد «وَلَوْ كَانَ عَبْداً حَبَشِيّاً» و دوزخ برای کسانی است که معصیت خدا را انجام می­دهند «وَلَوْ كَانَ قُرَشِيّاً»[11]، خداوند با کسی خویشاوندی و رفاقت ندارد.[12]

و همچنین فرمودند: «حُجَّةٍ مَنْ كَانَ لِلَّهِ مُطِيعاً فَهُوَ لَنَا وَلِيٌّ»[13] هرکس مطیع خدا باشد؛ پس او دوستدار ماست.

پس چون این مطلب مطرح شد، ناخواسته صحبت ما ناقص ماند که بنده دوست ندارم سخن و گفتارم مبهم بماند و هر کسی آن را بر معیار و میزان نوع تفکّر، محبّت، میل، هوی، هوس و شهوت خود معنا کند به همین دلیل نمی­خواهم سخنان پراکنده‌ای داشته باشم، دوست دارم اگر سخنان بنده ده جلسه هم طول می­کشد باز هم منظّم باشد؛ یعنی به اندازه‌ای که خداوند متعال عنایت، لطف و کرم کرده یک مطلب را به آخر برسانم.

در آن جلسه مطلب را به حدیث شریفی ختم کردیم که امام صادق علیه السلام فرمودند: شفاعت رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم را برای کسانی که آن را وسیله گناه قرار می­دهند؛ بیان نکن، زیرا این کار باعث می­شود که شفاعت ما شامل حال آنها نشود.

امّا کسانی هستند که از این حدیث اینگونه نتیجه می­گیرند که اصالت در عمل است و علم هم برای عمل است، و اگر علم بدون عمل داشته باشید؛ هیچ ارزشی ندارد، لذا اصالت را در عمل می­بینند؛ یعنی این امور ظاهری دنیوی که من با شما، خانواده، پسرم، دخترم و دوستم درست برخورد می­کنم اصل است، اینکه مال مردم را نخورده، دروغ نگفته و غیبت نکنم اصل است، تمام انبیاء و اوصیاء برای این آمده‌اند. کسی ممکن است اینطور تصوّر کند و اصالت را به چیزی بدهد که انبیاء برای نجات از آن آمده بودند و می­خواستند انسان‌ها را به جایگاهی بالاتر، وسیع‌تر و الهی‌تر ببرند.

پس ممکن است کسی اصالت را به امور بدنی و عملی اختصاص دهد و بگوید شما هر چقدر معرفت داشته باشید و علوم، حقایق و اسرار الهیه را بدانید اگر عمل شما کمتر از شخص دیگری است ـ او بیشتر از شما نماز می­خواند و روزه می­گیرد ـ؛ او نسبت به شما برتری دارد. لذا می­گویند تمام اینها مربوط به عمل است و اگر عمل نباشد این ولایت و محبّت به درد نمی­خورد.

عمل مقام آشکاری علم و ارزش عالم و برتری آن بر عابد و جاهل

امّا در واقع اینگونه نیست و حقیقت عالم؛ باطن، علوم و معارف انسان است و عمل؛ مقام آشکاری علوم انسان است! به همین دلیل رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم در مورد عالم فرمودند: خوابیدن عالم از عبادت جاهل برتر است[14]؛ یعنی جاهلی شب و روز به عبادت مشغول است امّا عالمی می‌خوابد، ولی آن عالم برتر است! لذا آن بزرگوار فرمودند: دو رکعت نماز عالم از هزار رکعت نماز جاهل برتر است.[15]

شخصی به امام صادق علیه السلام عرض کرد: دو نفر از شیعیان شما هستند که یکی اهل عبادت است و دیگری این عبادت را ندارد امّا روایات شما را نقل می­کند و علوم شما را تعلیم می­دهد و در مقامات علمی کار می­کند، کدام یک از این دو برتر هستند؟ حضرت فرمودند: کسی که علوم ما را ترویج می­کند امّا عمل کمتری دارد از هزار عابد برتر است.[16]

و همچنین آن حضرت فرمودند: «إِذَا مَاتَ‏ الْمُؤْمِنُ‏ الْفَقِيهُ‏ ثُلِمَ فِي الْإِسْلَامِ ثُلْمَةٌ لَا يَسُدُّهَا شَيْ‏ءٌ»[17] هنگامی که فقیهی مؤمن ­از دنیا می­رود در اسلام سوراخی واقع می­شود که هیچ چیزی آن را پُر نمی­کند.

فرمودند: هنگامی که عالمی می­میرد شیطان از خوش حالی آواز می­زند،[18] چنین مطالبی را برای عابد نفرمودند!

یا اینکه برای عالم فرمودند: در روز قیامت خداوند به عابد می­گوید: برای بهشت عبادت کردی پس به بهشت برو، امّا به عالم می­گوید: «قِفْ تَشْفَعْ لِلنَّاسِ‏ بِحُسْنِ‏ تَأْدِيبِكَ لَهُمْ»[19] بایست تا به اندازه حسن تعلیمت شفاعت کنی.

اهمّیّت علم به همراه عمل

عالم‌ها مختلف هستند؛ بعضی علم را به صورت روان و نیکو و بعضی به سختی آن را به دیگران یاد می­دهند، شما می­توانید به اندازه حسن و نیکویی خود در روز قیامت شفاعت کنید به همین دلیل اهل بیت علیهم السلام در هیچ کجا نفرمودند: اگر ببینم جوان شیعه‌ای گناه می­کند دوست دارم او را شلّاق بزنند تا اینکه گناه نکند! نفرمودند: اگر جوان شیعه‌ای گناه می­کند گمراه می­شود![20]

می­خواهم بگویم باید اصالت را به کدام سمت بدهیم؟ ما طرفدار باطن، ظاهر، علم و عمل هستیم. عالم بی عمل مانند درخت بی ثمر است. حضرت فرمودند: روز قیامت هنگامی که اهل دوزخ به دوزخ برده می­شوند از بوی بد عالم بی عمل فرار می­کنند الی ما شاء الله روایاتی که در حق عالم بی عمل آمده[21]، همچنان که امیر المؤمنین علیه السلام فرمودند: «تَعَلَّمُوا مِمَّن عَلِمَ فَعَمِلَ»[22]، از کسی یاد بگیر که هم یاد گرفته و هم عمل کرده، نزد کسی که یاد گرفته امّا عمل نکرده نرو زیرا او عالم بی عمل است.

و امام صادق علیه السلام فرمودند:«مَنْ تَعَلَّمَ لِلَّهِ، وَعَمِلَ‏ لِلَّهِ‏، وَعَلَّمَ لِلَّهِ، دُعِيَ فِي مَلَكُوتِ السَّمَاوَاتِ عَظِيماً»[23] کسی که برای خدا یاد بگیرد، عمل کند و یاد دهد ـ که هر سه به همراه یکدیگر است ـ در ملکوت آسمان‌ها به عظمت خوانده می­شود، نمی­دانید ملکوت آسمان‌ها چیست، خداوند فرموده: {بِيَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيْءٍ}[24] و خداوند ملکوت سماوات را به حضرت ابراهیم علیه السلام نشان داد.

قبولی اعمال خیر بر میزان ولایت و محال بودن اظهار محبّت به همراه معصیت

کسی که محبّت اهل بیت علیهم السلام را دارد امّا با ایشان مخالفت می­کند باید خود را خجالت زده و سر شکسته ببیند، هنگامی که به امام صادق علیه السلام عرض کردند: فلان شخص از شما نقل می­کند که شما فرمودید: «إِذَا عَرَفْتَ الْحَقَّ فَاعْمَلْ مَا شِئْتَ»، وقتی حق را شناختید ـ یعنی امر ولایت اهل بیت علیهم السلام را شناختید و محب و شیعه شدید ـ هر کاری که می­خواهید انجام دهید، می­توانید ثواب کنید یا گناه و معصیت انجام دهید، حضرت فرمودند: من اینگونه نگفتم، من گفته‌ام: «إِذَا عَرَفْتَ الْحَقَّ فَاعْمَلْ مَا شِئْتَ مِنْ خَيْرٍ يُقْبَلْ مِنْكَ»[25]، هنگامی که حق را شناختید ـ یعنی امر ولایت ما را شناختید و محب و پیرو ما شدید ـ هر چقدر می­توانید کار خیر انجام دهید زیرا از شما پذیرفته خواهد شد و اگر ولایت ما را نداشته باشید و از غیر راه و شاگردی ما عملی را انجام دهید از شما قبول نخواهد شد.

آن حضرت در روایتی دیگر درباره این مطلب شعری را فرمودند: «تَعْصِي الْإِلَهَ وَأَنْتَ تُظْهِرُ حُبَّهُ»، معصیت خدا را انجام می­دهی امّا در عین حال اظهار محبت می­کنی، آیا این ممکن است؟! فرمودند: «هَذَا مُحَالٌ‏ فِي‏ الْفِعَالِ‏ بَدِيعٌ»، این چیز‌ها نو در آمد است، آیا ممکن است معصیت خدا را انجام دهید و بگویید او را دوست دارم، بعد فرمودند: «لَوْ كَانَ حُبُّكَ صَادِقاً لَأَطَعْتَهُ * إِنَّ الْمُحِبَّ لِمَنْ يُحِبُّ مُطِيع»[26]، اگر دوستی تو با خداوند راست و درست بود از او اطاعت می­کردی، چرا؟ چون اینجا دوستی در میان است، گاهی از خدا اطاعت می­کنید در حالی که او را مأمور آتش و فردی گرز به دست و بالای قبر ایستاده می­بینید تا اگر بگویید گناهکار هستم با گرز به سر شما بزند.

ما خدایی که میزان او بر این باشد که هرکس گناه کرده را با گرز آتشین عذاب کند را قبول نداریم امّا خدای حبّ را قبول داریم، هنگامی که خدا را دوست داشته باشی و ببینی تمام حقیقت، امور و جهاتی که خدا با تو انجام داده غیر از محبّت نیست از او اطاعت می­کنی، اصلاً بحث این نیست که چه چیزی واجب و چه چیزی مستحب است بلکه بحث حبّ است، بحث واجب و مستحب بحث آتش است که اگر واجب را ترک کنید کتک و شلاق می­خورید.

بیان اقسام ظلم و کوچک بودن قصاص دنیا در برابر قصاص رجعت

حضرت فرمودند: کسی را در قبر آوردند و به او گفتند باید صد ضربه شلاق بخوری، گفت: صد ضربه شلاق آتش؟! گفتند: نود تا و همینطور پایین آمدند تا اینکه به یک شلاق رسیدند و گفتند باید این یک شلاق به تو زده شود، «فَجُلِدَ جَلْدَةً مِنْ عَذَابِ اللَّهِ فَامْتَلَأَ قَبْرُهُ نَاراً»[27] شلاق‌های آخرت و رجعت با شلاق‌های دنیا متفاوت است، هنگامی که آن یک تازیانه را به او می­زنند قبر او از آتش پُر می­شود.

امیر المؤمنین علیه السلام می­فرمایند: ظلم سه چیز است:

اوّل: شرک به خداوند که {إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِه}[28].

دوّم: شخصی که نسبت به خود گناه کرده که این مغفور است مانند اینکه یک روز نماز نخواند و روزه نگیرد.

سوّم: «ظُلْمُ الْعِبَادِ بَعْضِهِمْ بَعْضاً»، بعضی از بندگان به بعضی دیگر ظلم می­کنند که این نوع ستم در روزگار ما بسیار رایج است، حضرت فرمودند: این نوع ظلم «لَا يُتْرَكُ» است و شخص مقابل باید رضایت دهد. «الْقِصَاصُ هُنَاكَ شَدِيدٌ لَيْسَ هُوَ جَرْحاً بِاْلمُدَى‏ وَلَا ضَرْباً بِالسِّيَاطِ»، قصاص آنجا اینگونه نیست که اگر کسی به شما چاقو زده باشد شما هم به او چاقو می‌زنید؛ «وَلَكِنَّهُ مَا يُسْتَصْغَرُ ذَلِكَ مَعَهُ»، آن قصاصی است که این چاقو زدن در برابر آن بسیار کوچک است،[29] که ائمّه علیهم السلام فرمودند: این نوع قصاص در رجعت است.[30]

اهمّیّت و لزوم فراگیری علم

ما نمی­خواهیم عمل را کوچک بشماریم بلکه می­خواهیم ببینیم حقیقت و اصالت با کدام است! پس اهل بیت علیهم السلام نفرمودند: هرگاه جوانی را می­بینیم که در حال گناه است می­خواهیم او را با تازیانه بزنیم و اگر جوانی گناه کند گمراه می­شود! بلکه فرمودند: «لَوْ أُتِيتُ بِشَابٍّ مِنْ‏ شَبَابِ‏ الشِّيعَةِ لَا يَتَفَقَّهُ لَأَدَّبْتُه»[31]، اگر جوانی از جوانان شیعه را نزد من بیاورند که دنبال یادگیری علم نیست او را تأدیب خواهم کرد، امام صادق علیه السلام فرمودند: «لَوَدِدْتُ‏ أَنَّ أَصْحَابِي ضُرِبَتْ رُءُوسُهُمْ بِالسِّيَاطِ حَتَّى يَتَفَقَّهُوا»[32]، دوست می‌دارم بر سر یاران و شیعیان من تازیانه بود تا تعلّم کنند.

نفرمودند: در شیعیان گنه‌کار ما خیری نیست! بلکه آن حضرت فرمودند: «لَا خَيْرَ فِيمَنْ لَا يَتَفَقَّهُ مِنْ أَصْحَابِنَا يَا بَشِيرُ إِنَّ الرَّجُلَ مِنْهُمْ إِذَا لَمْ يَسْتَغْنِ بِفِقْهِهِ احْتَاجَ إِلَيْهِمْ فَإِذَا احْتَاجَ إِلَيْهِمْ أَدْخَلُوهُ‏ فِي‏ بَابِ‏ ضَلَالَتِهِمْ‏ وَهُوَ لَا يَعْلَمُ»[33]، ای بشیر در شیعه‌ای که در دین خود تفقّه نمی­کند خیری نیست، چرا؟ زیرا اگر در دین خود تفقّه نکرده باشد به سمت آنها می­رود؛ مقصود از آنها منحرفین، دشمنان و بیگانگان از اهل بیت علیهم السلام هستند که آن را در جای دیگری بیان کردند، بعد فرمودند: اگر آن شیعه در دین خود تفقّه نکرده باشد او را به سمت در‌های گمراهی می­کشانند، نه یک گناه بلکه مسیر‌های گوناگون گمراهی را پیش روی او می­گذارند که هر مسیر هزاران نوع گمراهی دارد.

به همین دلیل اهل بیت علیهم السلام فرمودند: «بَادِرُوا أَحْدَاثَكُمْ‏ بِالْحَدِيثِ قَبْلَ أَنْ تَسْبِقَكُمْ إِلَيْهِمُ الْمُرْجِئَة»[34]، با سرعت و سریع به سمت این بروید که نوجوان‌های خود را عالم کنید و علوم ما را به آنها یاد دهید قبل از اینکه مرجئه آنها را فریب داده و گمراه کنند، مرجئه از ارجاء به معنای کنار زدن و کنار رفتن است، به کسانی که از ولایت امیر المؤمنین علیه السلام کنار رفته و گوشه گیری کرده‌اند و می‌گویند نه با علی و نه با دشمن او کار داریم مرجئه می­گویند.

اصالت علم و نتیجه ترک عمل

امام صادق علیه السلام فرمودند: «بَشِّرِ الْمُخْبِتِينَ‏ بِالْجَنَّةِ بُرَيْدُ بْنُ مُعَاوِيَةَ الْعِجْلِيُّ وَأَبُو بَصِيرٍ لَيْثُ بْنُ الْبَخْتَرِيِّ الْمُرَادِيُّ وَمُحَمَّدُ بْنُ مُسْلِمٍ وَزُرَارَةُ، أَرْبَعَةٌ نُجَبَاءُ أُمَنَاءُ اللَّهِ عَلَى حَلَالِهِ وَحَرَامِهِ، لَوْ لَا هَؤُلَاءِ انْقَطَعَتْ آثَارُ النُّبُوَّةِ وَانْدَرَسَتْ»، برید عجلی، ابو بصیر، محمّد بن مسلم و زراره را به بهشت بشارت بده، آنها نجباء خداوند و اُمَناء او بر حلال و حرامش هستند، اگر آنها نبودند آثار نبوّت منقطع شده و از بین می­رفت. و یا اینکه در روایتی فرمودند: روایات پدرم از بین می­رفت.[35]

زراره کسی است که وقتی شخصی به امام عرض کرد: نمی­توانم همیشه به خدمت شما مشرّف شوم، دین خود را از چه کسی بگیرم؟ حضرت فرمودند: «فَعَلَيْكَ بِهَذَا الْجَالِسِ»[36]، بر تو باد به شخصی که اینجا نشسته، راوی گوید: در مورد آن شخص سؤال کردم گفتند: او زرارة بن اعین است.

این زرارة بن اعین به امام عرض می­کند: من کاسب و مغازه دار هستم، نمی­توانم نافله‌های خود را در وقت آن بجا بیاورم، باید اجناس خود را بفروشم، چه کنم؟![37]

می­خواهم عرض کنم ملاک و میزان چیست؟ انسان نمی­تواند سخنان چهار جلسه گذشته را با امروز به هم مرتبط کند امّا اگر کسی در آینده این چند جلسه را به همراه یکدیگر گوش کند متوجّه خواهد شد که این مطلب چقدر عظیم و با ارزش است که انسان هم اهل عمل و هم اهل باطن باشد.

امام صادق علیه السلام پسری را دیدند که بر پدر خود تکیه زده و در حال رفتن بود، بعد از آن هرگز با او سخن نگفتند[38] زیرا احترام نسبت به پدر را ترک کرده بود. در آن سمت عمّار بن حیّان گوید: خدمت امام صادق علیه السلام نشسته بودم و به آن حضرت عرض کردم: فرزندم به من بسیار خوبی می­کند، حضرت فرمودند: من در گذشته او را دوست داشتم اما الآن «لَقَدْ كُنْتُ أُحِبُّهُ وَقَدِ ازْدَدْتُ لَهُ حُبّاً»[39]، این سخن را که گفتی محبّت من نسبت به او بیشتر شد.

پس هم علم و هم عمل بزرگ است آیا اینها هم سطح یکدیگر هستند یا یکی از دیگری برتر است؟ سخن ما این است که اصالت با علم است لذا اگر این را بفهمید دیگر احادیثی را که کوچک معنا می­کنند کوچک معنا نمی­کنید.

کوچک معنا نکردن احادیث نتیجه اصالت علم

امروز صبح در تلویزیون سیّدی سخنرانی می­کرد و می­گفت ائمّه علیهم السلام فرمودند: به صیام، طول رکوع و سجود کسی نگاه نکنید بلکه به «صِدْقِ‏ الْحَدِيثِ‏ وَأَدَاءِ الْأَمَانَةِ»[40] نگاه کنید، اگر این مطلبی را که خدمت شما عرض کرده بودم را متوجّه شده باشید؛ معنای این حدیث را می­فهمید و دیگر این حدیث را کوچک نمی­بینید که امیر المؤمنین علیه السلام نزد رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم بوسیله دو چیز به عظمت، قرب و مقام رسیدند؛ صدق حدیث[41] و ادای امانت[42].

اگر اینطور شد دیگر صدق حدیث را کوچک معنا نمی­کنید تا وقتی از شخصی سؤال کردند میوه فروشی سر کوچه باز بود به دروغ نگوید بله که وقتی از او سؤال کردند چرا دروغ گفتی بگوید می‌خواستم تو را اذیت کنم. اوّلین صدق حدیث را خداوند در قرآن کریم برای حضرت ابراهیم علیه السلام می­فرماید: {وَاجْعَلْ لِي لِسَانَ صِدْقٍ فِي الْآخِرِينَ}[43]، اوّلین صدق عالم این است که انسان در توحید الهی، نبوّت رسول خدا و ولایت امیر المؤمنین علیه السلام صدق داشته باشد.

و همینطور دیگر این امانت دادن همسایه را کوچک معنا نمی­کنید که امام سجّاد علیه السلام فرمودند: اگر آن شمشیری که بوسیله آن پدرم را شهید کردند را نزد من امانت بگذارند و بعد آن را طلب کنند؛ باز هم آن را پس خواهم داد[44].

و همچنین توحید الهی که اوّلین امانتی است که خداوند از آن عهد و پیمان گرفته: {إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنْسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا}[45]. اگر اینگونه معنا کنید دیگر آن امانتی که همسایه به ما شما می­دهد می­شود امانت الهی، این رشته الهی را پایین بیاورید تا منقطع و ابتر نباشد.

اصالت علم و عمل و همّت نداشتن مؤمن بر معصیت

حضرت فرمودند: «المؤمن لا یهم بالمعصیة»[46]، مؤمن قصد معصیت نمی­کند امّا خداوند در قرآن فرموده: {إِنَّ الَّذِينَ اتَّقَوْا إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِنَ الشَّيْطَانِ تَذَكَّرُوا فَإِذَا هُمْ مُبْصِرُونَ}[47]؛ «پرهيزگاران هنگامى كه گرفتار وسوسه‏هاى شيطان شوند، به ياد مى‏افتند و ناگهان بينا مى‏گردند»، پس با اینکه وسوسه‏هاى شیطانی باعث می­شود که من گناه کنم امّا اینطور نیست که در آن بمانم بلکه متذکّر و متنبّه می­شوم تا این وسوسه‏ها را باز گردانم.

امام صادق علیه السلام فرمودند: «الْمُؤْمِنُ مُؤْمِنَانِ؛‏ فَمُؤْمِنٌ‏ صَدَقَ‏ بِعَهْدِ اللَّهِ وَوَفَى بِشَرْطِهِ وَذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ: رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ‏ فَذَلِكَ الَّذِي لَا تُصِيبُهُ أَهْوَالُ الدُّنْيَا وَلَا أَهْوَالُ الْآخِرَةِ وَذَلِكَ مِمَّنْ يَشْفَعُ وَلَا يُشْفَعُ لَهُ وَمُؤْمِنٌ كَخَامَةِ الزَّرْعِ تَعْوَجُّ أَحْيَاناً وَتَقُومُ أَحْيَاناً فَذَلِكَ مِمَّنْ تُصِيبُهُ أَهْوَالُ الدُّنْيَا وَأَهْوَالُ الْآخِرَةِ وَذَلِكَ مِمَّنْ يُشْفَعُ لَهُ وَلَا يَشْفَعُ»[48]، مؤمن دو نوع است؛ مؤمنى كه به عهد خدا عمل كرده و به شرطش وفا نموده، و اين سخن خداى عز و جل است که می‌فرمايد: (مردانى كه به معاهده خود با خدا عمل كردند) اين است مؤمنى که وحشت‌های دنیا و آخرت به او نمی­رسد؛ یعنی اگر بداند که فردا صبح می­خواهند به او هزار تازیانه بزنند یا او را از زندان آزاد کنند برای او هیچ تفاوتی ندارد، اصلاً حول مشکلات را دنیا ندارد که اینها کاملان عالم‌اند، حضرت فرمودند: این کسی است که در قیامت شفاعت می­کند امّا نيازى به شفاعت ديگران ندارد.

بعد فرمودند: مؤمن دیگری كه مانند ساقه نازك گياه است كه گاهى كج شود (به باطل و شهوات و متاع دنيا گرايد) و گاهى راست ايستد، اين مؤمن از كسانی است كه ترس و وحشت دنیا و آخرت او را فرا می­گیرد، این از کسانی است که شفاعت می­شود امّا شفاعت نمی­کند.

این شخص مانند ساقۀ علف است ـ اصالت علف‌ها دو گونه است؛ بعضی ساقه دارند و بعضی ساقه ندارند، علف‌های ساقه دار یا ساقه‌های محکم دارند که در نهایت درخت صد ساله می­شوند و یا ساقه‌های ضعیفی دارند که یک یا دو ساله هستند امّا بعضی ساقه ندارند مانند گندم اوّل بهار ـ هنگامی­ که باد شیطان، گناه و هوس به او می­وزد کج می­شود؛ یعنی گناه و معصیت می­کند، امّا هنگامی که باد از او می­گذرد بلند می­شود، چرا؟! چون حیات دارد و زنده است. علف خشکی را در نظر بگیرید که زنده نبوده و از زمین حیات نمی­گیرد، هنگامی که باد می­وزد می­شکند و نمی­تواند بلند شود که این شخص کافر است و رابطه آن با زمین قطع شده مانند گندمی که خشک می­شود و آن را در تابستان می­چینند، اگر آن را نچینند و کمی باد قوی بوزد چون خوشه او سنگین است از ساقه می­شکند.

مقصود اینجاست که علم و عمل هر دو اصیل هستند، شخصی از امام سجّاد علیه السلام در مورد چیزی سؤال کرد و فردای آن دوباره از چیز دیگری سؤال کرد، حضرت فرمودند: «لَا تَطْلُبُوا عِلْمَ مَا لَا تَعْلَمُونَ وَلَمَّا عَمِلْتُمْ بِمَا عَلِمْتُمْ»[49]، اگر چیزی را یاد گرفته‌اید که هنوز به آن عمل نکرده‌اید به دنبال یادگیری چیز دیگری نروید زیرا علمی که بدون عمل باشد باعث افزایش فلاکت و بدبختی است، پس باید اجمالاً بدانید که هر دو عظیم است.

آمرزش گناهان فضیلتی برای شیعه نه آزادی آوری در عمل

بعضی می­گویند ما اهل باطن و محبّت هستیم و گناهان به ما ضرری نمی­رساند «حُبُّ عَلِيٍّ حَسَنَةٌ لَا تُضِرُّ مَعَهَا سَيِّئَةٌ»[50]، هرکس به فضیلتی از فضائل امیر المؤمنین علیه السلام نگاه کند؛ تمام گناهان چشم او آمرزیده می­شود، اگر گوش فرا دهد؛ تمام گناهان گوش او آمرزیده می­شود و اگر با زبان بگوید؛ تمام گناهان زبانی او آمرزیده می­شود[51].

فرمودند: اگر گناه شیعیان امیر المؤمنین علیه السلام به اندازه زبد بحر، ریگ بیابان، برگ درختان و... باشد آمرزیده می­شود،[52] انسان حق ندارد یک مرتبه بگوید ما که اهل محبّت هستیم و گناهان ما آمرزیده می­شود! حق ندارید آنچه که در فضیلت شما گفته‌اند را در مقام عمل پیاده کنید.

گاهی ائمّه در مورد فضیلت یک محب سخن می­گویند امّا گاهی صحبت از تکلیف است، حضرت فرمودند: کسی که نماز می­خواند؛ مانند کسی است که آب روان، قوی و بسیار تمیزی از درب خانه او عبور می­کند و روزی پنج مرتبه خود را در آن می­شوید، آیا چرک و گرد و غباری در بدن او باقی می­ماند؟[53] این برای فضیلت نماز و نماز خوان است نه برای تکلیف او تا بخواهیم بگوییم بعد از نماز صبح گناه می­کنیم که ظهر آن را بشوییم و بعد از نماز ظهر گناه می­کنیم تا عصر آن را بشوییم، نه انسان حق ندارد فضیلت را با تکلیف مخلوط کند که متأسّفانه دوستان ما اینطور شده بودند و عید عمری می­گرفتند که سرتاسر گناه بود.

نتیجه مخلوط کردن فضیلت و تکلیف اهانت به مؤمین در عید عمر

زمانی در تهران عید عمر گرفته بودیم یکی از دوستان آنقدر سخنان زشتی از پایین و بالای مردان گفت که یکی از دوستان دیگری که بسیار با وقار و متین بود صدا زد و گفت: در این سخنانی که می­گویی عمر کجاست؟ ما جمع شده‌ایم تا با عمر دشمن حضرت زهراB مقابله کنیم، باید در مورد عمر و مظلومیت حضرت زهرا سخن بگوییم نه از خشتک دیگران، ما به مداح التماس کردیم که شب دوّم چنین سخنانی را نگوید امّا باز هم همان کار را تکرار کرد تا اینکه شب سوّم به آشپزخانه رفتم و بیرون نیامدم، کجای این عید عمر است؟ این اهانت به مؤمنین و جری کردن بچّه نسبت به پدر است.

ما جمع می­شویم عید حضرت زهرا و عید اوّلین زن عالمی را بگیریم که تمام انبیاء، اوصیاء و اولیاء شاگرد ایشان هستند و مظلوم ظالم‌ترین و کثیف‌ترین فرد عالم واقع شده بعد این مزخرفات را می­گویید، دوستان ما عید عمر را وسیله‌ای برای اهانت به مؤمنین قرار داده بودند، در قم آقای موسوی تهرانی استاد رسائل ما بود، یکی از دوستان در زیرزمین عید عمر گرفته بود، شخصی لباس قرمز پوشیده بود و چیزی بلند‌تر از آلت الاغ برای خود ساخته بود و آن را مقابل هر کسی که از پلّه‌ها پایین می­آمد می­گرفت تا اینکه همه به او می­خندیدند، این سیّد بزگوار که راه رفتن و سخن گفتنش با متانت بود وقتی از پلّه‌ها پایین آمد این شخص قرمز پوش آن را جلوی او گرفت و گفت بفرمایید و او عرق می­ریخت، اسم اهانت به مؤمن را عید عمر می­گزارید؟!

گناه، تمسّک به فرع دشمنان اهل بیت علیهم السلام

امام صادق علیه السلام فرمودند: اگر مقداری رنگ مؤمنی قرمز می­شود تمام آنچه را هم که دارید به او بدهید با آن مقابله نمی­کند، حضرت فرمودند: هنگامی که شخصی برای شما اظهار حاجت می­کند اگر می­توانید ادا کنید و اگر نمی­توانید بگویید ان شاء الله از جای دیگری او را کمک می­کنم، او را رد نکن ـ یک موقع شوق داشتم و روایات حقوق مالی مؤمن را می­نوشتم ـ حضرت فرمودند: آن شخص در شب گذشته بسیار با خود فکر کرده که به چه کسی بگویم؟ به کجا بروم؟ و... تا شما را انتخاب کرده و صبح نزد شما آمده، دیده‌اید وقتی به شما عرض حاجت می­کند رنگ او عوض می­شود و پیشانی او عرق می­کند،[54] همینطور است، زیرا برای من هم این اتّفاق افتاده وقتی احتیاج داشتم و پیش کسی رفتم دیدم خود به خود در حال عرق کردن هستم.

ببینید رنگ پریدگی مؤمن چقدر بزرگ است، بعد شما باعث می­شوید تا او رنگ پریده و خجالت زده شود و اسم آن را عید عمر می­گذارید و می­گویید تمام تعارف‌ها امشب از بین رفته! این غلط است، خدا آن بزرگوار را رحمت کند اگر انسان وقت داشته باشد توضیح ایشان در مورد رفع قلم مؤمن را بخواند که بسیار زیبا است، رفع قلم از مؤمن آزادی برای گناه نیست، ائمّه علیهم السلام بسیار تأکید کردند که از گناه فرار کنید، فرمودند: «كَذَبَ مَنْ زَعَمَ‏ أَنَّهُ‏ مِنْ‏ شِيعَتِنَا وَهُوَ مُتَمَسِّكٌ بِعُرْوَةِ غَيْرِنَا»[55]، دروغ می­گوید کسی که گمان می­کند شیعه ماست ولی به دستگیره غیر ما تمسّک می­کند؛ یعنی گناه کرده و به دستگیره عمر متمسّک می­شود.

می­گوید می­خواهم به خاطر حضرت زهرا و امیر المؤمنین علیه السلام عید عمر بگیرم امّا کار عمر را انجام می­دهد، عمر آن ستم، خجالت زده کردن و بدی‌ها را نسبت به حضرت زهرا انجام داد و این شخص آن را نسبت به شیعیان ایشان انجام می­دهد، این مطلب بزرگ‌تر از چیزی است که شما فکر می­کنید، شما جاهل هستید و می­خواهید اینها را بهانه‌ای برای آزادی خود قرار دهید، افراد مختلف هستند، اگر به شخصی پنجاه مرتبه هم فحش بدهید؛ می­خندد، امّا اگر به شخص دیگری با گوشه چشم نگاه کنید؛ از خجالت و شرمندگی عرق می‌کند و اگر تا آخر عمر نوکری او را بکنید نمی­توانید آن عرق را جبران کنید مگر اینکه شما را ببخشد.

الحمد لله ربّ العالمین وصلّی الله علی محمّد وآله الطاهرین

دریافت فایل (MP3) (PDF)

---

[1]. الأمالي (للصدوق)، ص11، ح7: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْقَاسِمِ قَالَ حَدَّثَنَا يُوسُفُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ زِيَادٍ وَعَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ سَيَّارٍ عَنْ أَبَوَيْهِمَا عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ آبَائِهِ علیهم السلام قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم لِبَعْضِ أَصْحَابِهِ ذَاتَ يَوْمٍ يَا عَبْدَ اللَّهِ أَحْبِبْ فِي اللَّهِ وَأَبْغِضْ فِي اللَّهِ وَوَالِ فِي اللَّهِ وَعَادِ فِي اللَّهِ فَإِنَّهُ لَا تُنَالُ وَلَايَةُ اللَّهِ إِلَّا بِذَلِكَ وَلَا يَجِدُ رَجُلٌ طَعْمَ الْإِيمَانِ وَإِنْ كَثُرَتْ صَلَاتُهُ وَصِيَامُهُ حَتَّى يَكُونَ كَذَلِكَ وَقَدْ صَارَتْ مُوَاخَاةُ النَّاسِ يَوْمَكُمْ هَذَا أَكْثَرُهَا فِي الدُّنْيَا عَلَيْهَا يَتَوَادُّونَ‏ وَعَلَيْهَا يَتَبَاغَضُونَ وَذَلِكَ لَا يُغْنِي عَنْهُمْ مِنَ اللَّهِ شَيْئاً فَقَالَ‏ لَهُ وَكَيْفَ لِي أَنْ أَعْلَمَ أَنِّي قَدْ وَالَيْتُ وَعَادَيْتُ فِي اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ فَمَنْ وَلِيُّ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ حَتَّى أُوَالِيَهُ وَمَنْ عَدُوُّهُ حَتَّى أُعَادِيَهُ فَأَشَارَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم إِلَى عَلِيٍّ علیه السلام فَقَالَ أَ تَرَى هَذَا فَقَالَ بَلَى قَالَ وَلِيُّ هَذَا وَلِيُّ اللَّهِ فَوَالِهِ وَعَدُوُّ هَذَا عَدُوُّ اللَّهِ فَعَادِهِ وَالِ وَلِيَّ هَذَا وَلَوْ أَنَّهُ قَاتِلُ أَبِيكَ وَوَلَدِكَ وَعَادِ عَدُوَّ هَذَا وَلَوْ أَنَّهُ أَبُوكَ وَوَلَدُكَ.

الكافي، ج‏2، ص131، ح12: عَنِ ابْنِ بُكَيْرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم:‏ إِنَّ فِي طَلَبِ الدُّنْيَا إِضْرَاراً بِالْآخِرَةِ وَفِي طَلَبِ الْآخِرَةِ إِضْرَاراً بِالدُّنْيَا فَأَضِرُّوا بِالدُّنْيَا فَإِنَّهَا أَوْلَى بِالْإِضْرَارِ.

نهج البلاغة، ص486، الحکمة103: وَقَالَ علیه السلام: وَقَدْ رُئِيَ عَلَيْهِ إِزَارٌ خَلَقٌ مَرْقُوعٌ فَقِيلَ لَهُ فِي ذَلِكَ فَقَالَ يَخْشَعُ لَهُ الْقَلْبُ وَتَذِلُّ بِهِ النَّفْسُ وَيَقْتَدِي بِهِ الْمُؤْمِنُونَ إِنَّ الدُّنْيَا وَالْآخِرَةَ عَدُوَّانِ‏ مُتَفَاوِتَانِ‏ وَسَبِيلَانِ مُخْتَلِفَانِ فَمَنْ أَحَبَّ الدُّنْيَا وَتَوَلَّاهَا أَبْغَضَ الْآخِرَةَ وَعَادَاهَا وَهُمَا بِمَنْزِلَةِ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَمَاشٍ بَيْنَهُمَا كُلَّمَا قَرُبَ مِنْ وَاحِدٍ بَعُدَ مِنَ الْآخَرِ وَهُمَا بَعْدُ ضَرَّتَان‏.

[2]. الحشر: 19 (وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنْسَاهُمْ أَنْفُسَهُمْ أُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ).

المائدة: 76 (قُلْ أَتَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ مَا لا يَمْلِكُ لَكُمْ ضَرّاً وَلا نَفْعاً وَاللَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ).

الأنبیاء: 66 و67 (قَالَ أَفَتَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ مَا لا يَنْفَعُكُمْ شَيْئاً وَلا يَضُرُّكُمْ * أُفٍّ لَكُمْ وَلِمَا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَفَلا تَعْقِلُونَ).

الأعراف: 172 (وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَى أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ قَالُوا بَلَى شَهِدْنَا أَنْ تَقُولُوا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّا كُنَّا عَنْ هَذَا غَافِلِينَ).

الروم: 30 (فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفاً فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ).

لقمان: 25 (وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ).

الزمر: 38 (وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ قُلْ أَفَرَأَيْتُمْ مَا تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ أَرَادَنِيَ اللَّهُ بِضُرٍّ هَلْ هُنَّ كَاشِفَاتُ ضُرِّهِ أَوْ أَرَادَنِي بِرَحْمَةٍ هَلْ هُنَّ مُمْسِكَاتُ رَحْمَتِهِ قُلْ حَسْبِيَ اللَّهُ عَلَيْهِ يَتَوَكَّلُ الْمُتَوَكِّلُونَ).

الزخرف: 9 (وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ خَلَقَهُنَّ الْعَزِيزُ الْعَلِيمُ).

الكافي، ج2، ص12، ح1: عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: قُلْتُ‏ فِطْرَتَ اللَّهِ‏ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ‏ عَلَيْها قَالَ التَّوْحِيدُ.

الكافي، ج2، ص12، ح4: عَنْ زُرَارَةَ، عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ: حُنَفاءَ لِلَّهِ‏ غَيْرَ مُشْرِكِينَ بِهِ‏ قَالَ الْحَنِيفِيَّةُ مِنَ الْفِطْرَةِ الَّتِي فَطَرَ اللَّهُ‏ النَّاسَ عَلَيْها لا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ‏ قَالَ فَطَرَهُمْ عَلَى الْمَعْرِفَةِ بِهِ قَالَ زُرَارَةُ وَسَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ: وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ أَ لَسْتُ بِرَبِّكُمْ قالُوا بَلى‏ الْآيَةَ قَالَ أَخْرَجَ مِنْ ظَهْرِ آدَمَ ذُرِّيَّتَهُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ فَخَرَجُوا كَالذَّرِّ فَعَرَّفَهُمْ وَأَرَاهُمْ نَفْسَهُ وَلَوْ لَا ذَلِكَ لَمْ يَعْرِفْ أَحَدٌ رَبَّهُ وَقَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم كُلُّ مَوْلُودٍ يُولَدُ عَلَى الْفِطْرَةِ يَعْنِي الْمَعْرِفَةَ بِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ خَالِقُهُ كَذَلِكَ قَوْلُهُ‏ وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ‏ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَالْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ‏.

المحاسن، ج1، ص241، ح225: عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام عَنْ قَوْلِ اللَّهِ: وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ أَ لَسْتُ بِرَبِّكُمْ قالُوا بَلى‏ قَالَ ثَبَتَتِ الْمَعْرِفَةُ فِي قُلُوبِهِمْ وَنَسُوا الْمَوْقِفَ سَيَذْكُرُونَهُ‏ يَوْماً مَا وَلَوْ لَا ذَلِكَ لَمْ يَدْرِ أَحَدٌ مَنْ خَالِقُهُ وَلَا مَنْ رَازِقُهُ.

المحاسن، ج1، ص241، ح224: عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ علیه السلام عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ: فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْها قَالَ فَطَرَهُمْ عَلَى مَعْرِفَةِ أَنَّهُ‏ رَبُّهُمْ‏ وَلَوْ لَا ذَلِكَ لَمْ يَعْلَمُوا إِذَا سَأَلُوا مِنْ رَبِّهِمْ وَلَا مِنْ رَازِقِهِمْ.

بصائر الدرجات، ج1، ص78، ح7: عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ كَثِيرٍ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام ‏ فِي قَوْلِهِ عَزَّ وَجَلَ‏ فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْها قَالَ فَقَالَ عَلَى‏ التَّوْحِيدِ وَمُحَمَّدٍ رَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم وَعَلِيٍّ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ.

[3]. البقرة: 129 (رَبَّنَا وَابْعَثْ فِيهِمْ رَسُولاً مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِكَ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُزَكِّيهِمْ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ).

آل عمران: 164 (لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ).

الأعراف: 35 (يَا بَنِي آدَمَ إِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ رُسُلٌ مِنْكُمْ يَقُصُّونَ عَلَيْكُمْ آيَاتِي فَمَنِ اتَّقَى وَأَصْلَحَ فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ).

الانعام: 130 (يَا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ أَلَمْ يَأْتِكُمْ رُسُلٌ مِنْكُمْ يَقُصُّونَ عَلَيْكُمْ آيَاتِي وَيُنْذِرُونَكُمْ لِقَاءَ يَوْمِكُمْ هَذَا قَالُوا شَهِدْنَا عَلَى أَنْفُسِنَا وَغَرَّتْهُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَشَهِدُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ أَنَّهُمْ كَانُوا كَافِرِينَ).

الزمر: 71 (وَسِيقَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِلَى جَهَنَّمَ زُمَراً حَتَّى إِذَا جَاءُوهَا فُتِحَتْ أَبْوَابُهَا وَقَالَ لَهُمْ خَزَنَتُهَا أَلَمْ يَأْتِكُمْ رُسُلٌ مِنْكُمْ يَتْلُونَ عَلَيْكُمْ آيَاتِ رَبِّكُمْ وَيُنْذِرُونَكُمْ لِقَاءَ يَوْمِكُمْ هَذَا قَالُوا بَلَى وَلَكِنْ حَقَّتْ كَلِمَةُ الْعَذَابِ عَلَى الْكَافِرِينَ).

الحديد: 25 (لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَأَنْزَلْنَا الْحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ).

الأعراف: 59 ـ 63 (لَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحاً إِلَى قَوْمِهِ فَقَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُمْ مِنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ إِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ * قَالَ الْمَلَأُ مِنْ قَوْمِهِ إِنَّا لَنَرَاكَ فِي ضَلَالٍ مُبِينٍ * قَالَ يَا قَوْمِ لَيْسَ بِي ضَلَالَةٌ وَلَكِنِّي رَسُولٌ مِنْ رَبِّ الْعَالَمِينَ * أُبَلِّغُكُمْ رِسَالَاتِ رَبِّي وَأَنْصَحُ لَكُمْ وَأَعْلَمُ مِنَ اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ * أَوَعَجِبْتُمْ أَنْ جَاءَكُمْ ذِكْرٌ مِنْ رَبِّكُمْ عَلَى رَجُلٍ مِنْكُمْ لِيُنْذِرَكُمْ وَلِتَتَّقُوا وَلَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ).

الأحزاب: 38 و 39 (مَا كَانَ عَلَى النَّبِيِّ مِنْ حَرَجٍ فِيمَا فَرَضَ اللَّهُ لَهُ سُنَّةَ اللَّهِ فِي الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلُ وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ قَدَراً مَقْدُوراً * الَّذِينَ يُبَلِّغُونَ رِسَالَاتِ اللَّهِ وَيَخْشَوْنَهُ وَلَا يَخْشَوْنَ أَحَداً إِلَّا اللَّهَ وَكَفَى بِاللَّهِ حَسِيباً).

الجمعة: 2 (هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولاً مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ).

الكافي، ج1، ص16:... يَا هِشَامُ إِنَّ لِكُلِّ شَيْ‏ءٍ دَلِيلاً وَدَلِيلُ‏ الْعَقْلِ‏ التَّفَكُّرُ وَدَلِيلُ التَّفَكُّرِ الصَّمْتُ وَلِكُلِّ شَيْ‏ءٍ مَطِيَّةً وَمَطِيَّةُ الْعَقْلِ التَّوَاضُعُ وَكَفَى بِكَ جَهْلاً أَنْ تَرْكَبَ مَا نُهِيتَ عَنْهُ يَا هِشَامُ مَا بَعَثَ اللَّهُ أَنْبِيَاءَهُ وَرُسُلَهُ إِلَى عِبَادِهِ إِلَّا لِيَعْقِلُوا عَنِ اللَّهِ فَأَحْسَنُهُمُ اسْتِجَابَةً أَحْسَنُهُمْ مَعْرِفَةً وَأَعْلَمُهُمْ بِأَمْرِ اللَّهِ أَحْسَنُهُمْ عَقْلاً وَأَكْمَلُهُمْ عَقْلاً أَرْفَعُهُمْ دَرَجَةً فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ يَا هِشَامُ إِنَّ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حُجَّتَيْنِ حُجَّةً ظَاهِرَةً وَحُجَّةً بَاطِنَةً فَأَمَّا الظَّاهِرَةُ فَالرُّسُلُ وَالْأَنْبِيَاءُ وَالْأَئِمَّةُ علیهم السلام وَأَمَّا الْبَاطِنَةُ فَالْعُقُولُ يَا هِشَامُ إِنَّ الْعَاقِلَ الَّذِي لَا يَشْغَلُ الْحَلَالُ شُكْرَهُ وَلَا يَغْلِبُ الْحَرَامُ صَبْرَهُ. يَا هِشَامُ مَنْ سَلَّطَ ثَلَاثاً عَلَى ثَلَاثٍ فَكَأَنَّمَا أَعَانَ عَلَى هَدْمِ عَقْلِهِ مَنْ أَظْلَمَ نُورَ تَفَكُّرِهِ بِطُولِ أَمَلِهِ وَمَحَا طَرَائِفَ حِكْمَتِهِ بِفُضُولِ كَلَامِهِ‏ وَأَطْفَأَ نُورَ عِبْرَتِهِ بِشَهَوَاتِ نَفْسِهِ فَكَأَنَّمَا أَعَانَ هَوَاهُ عَلَى هَدْمِ عَقْلِهِ وَمَنْ هَدَمَ عَقْلَهُ أَفْسَدَ عَلَيْهِ دِينَهُ وَدُنْيَاهُ يَا هِشَامُ كَيْفَ يَزْكُو عِنْدَ اللَّهِ عَمَلُكَ وَأَنْتَ قَدْ شَغَلْتَ قَلْبَكَ عَنْ أَمْرِ رَبِّكَ وَأَطَعْتَ هَوَاكَ عَلَى غَلَبَةِ عَقْلِكَ يَا هِشَامُ الصَّبْرُ عَلَى الْوَحْدَةِ عَلَامَةُ قُوَّةِ الْعَقْلِ فَمَنْ عَقَلَ عَنِ اللَّهِ‏ اعْتَزَلَ أَهْلَ الدُّنْيَا وَالرَّاغِبِينَ فِيهَا وَرَغِبَ فِيمَا عِنْدَ اللَّهِ وَكَانَ اللَّهُ أُنْسَهُ فِي الْوَحْشَةِ وَصَاحِبَهُ فِي الْوَحْدَةِ وَغِنَاهُ فِي الْعَيْلَةِ وَمُعِزَّهُ مِنْ غَيْرِ عَشِيرَةٍ... إِنَّهُ لَمْ يَخَفِ اللَّهَ مَنْ لَمْ يَعْقِلْ عَنِ اللَّهِ وَمَنْ لَمْ يَعْقِلْ عَنِ اللَّهِ لَمْ يَعْقِدْ قَلْبَهُ عَلَى مَعْرِفَةٍ ثَابِتَةٍ يُبْصِرُهَا وَيَجِدُ حَقِيقَتَهَا فِي قَلْبِهِ وَلَا يَكُونُ أَحَدٌ كَذَلِكَ إِلَّا مَنْ كَانَ قَوْلُهُ لِفِعْلِهِ مُصَدِّقاً وَسِرُّهُ لِعَلَانِيَتِهِ مُوَافِقاً لِأَنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ اسْمُهُ لَمْ يَدُلَّ عَلَى الْبَاطِنِ الْخَفِيِّ مِنَ الْعَقْلِ إِلَّا بِظَاهِرٍ مِنْهُ وَنَاطِقٍ عَنْهُ، الخبر.

نهج البلاغة، ص265، الخطبة 183: ومن خطبة له علیه السلام: الْحَمْدُ لِلَّهِ الْمَعْرُوفِ مِنْ غَيْرِ رُؤْيَةٍ وَالْخَالِقِ مِنْ غَيْرِ مَنْصَبَةٍ خَلَقَ الْخَلَائِقَ بِقُدْرَتِهِ وَاسْتَعْبَدَ الْأَرْبَابَ بِعِزَّتِهِ وَسَادَ الْعُظَمَاءَ بِجُودِهِ وَهُوَ الَّذِي أَسْكَنَ الدُّنْيَا خَلْقَهُ وَبَعَثَ إِلَى الْجِنِّ وَالْإِنْسِ رُسُلَهُ لِيَكْشِفُوا لَهُمْ عَنْ غِطَائِهَا وَلِيُحَذِّرُوهُمْ مِنْ ضَرَّائِهَا وَلِيَضْرِبُوا لَهُمْ أَمْثَالَهَا وَلِيُبَصِّرُوهُمْ عُيُوبَهَا وَلِيَهْجُمُوا عَلَيْهِمْ بِمُعْتَبَرٍ مِنْ تَصَرُّفِ‏ مَصَاحِّهَا وَأَسْقَامِهَا وَحَلَالِهَا وَحَرَامِهَا وَمَا أَعَدَّ اللَّهُ لِلْمُطِيعِينَ مِنْهُمْ وَالْعُصَاةِ مِنْ جَنَّةٍ وَنَارٍ وَكَرَامَةٍ وَهَوَانٍ‏ أَحْمَدُهُ إِلَى نَفْسِهِ كَمَا اسْتَحْمَدَ إِلَى خَلْقِهِ وَجَعَلَ‏ لِكُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدْراً وَلِكُلِّ قَدْرٍ أَجَلاً وَلِكُلِّ أَجَلٍ كِتَابا.

[4]. الروم: 6 ـ 8 (وَعْدَ اللَّهِ لَا يُخْلِفُ اللَّهُ وَعْدَهُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ * يَعْلَمُونَ ظَاهِراً مِنَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَهُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غَافِلُونَ * أَوَلَمْ يَتَفَكَّرُوا فِي أَنْفُسِهِمْ مَا خَلَقَ اللَّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا إِلَّا بِالْحَقِّ وَأَجَلٍ مُسَمًّى وَإِنَّ كَثِيراً مِنَ النَّاسِ بِلِقَاءِ رَبِّهِمْ لَكَافِرُونَ * أَوَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ كَانُوا أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَأَثَارُوا الْأَرْضَ وَعَمَرُوهَا أَكْثَرَ مِمَّا عَمَرُوهَا وَجَاءَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ فَمَا كَانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَلَكِنْ كَانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ).

[5]. آیات و روایات مذمّت انسان ها بجهت روی بسوی علوم دینی و حقایق نیاوردن آنها:

الأعراف: 179 (وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيراً مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لَا يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لَا يَسْمَعُونَ بِهَا أُولَئِكَ كَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولَئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ).

يونس: 7 (إِنَّ الَّذِينَ لَا يَرْجُونَ لِقَاءَنَا وَرَضُوا بِالْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَاطْمَأَنُّوا بِهَا وَالَّذِينَ هُمْ عَنْ آيَاتِنَا غَافِلُونَ).

النحل: 108 (أُولَئِكَ الَّذِينَ طَبَعَ اللَّهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ وَسَمْعِهِمْ وَأَبْصَارِهِمْ وَأُولَئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ).

الأمالي (للطوسي)، ص68، ح8: عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ علیهما السلام، قَالَ: كَانَ فِيمَا وَعَظَ لُقْمَانُ ابْنَهُ أَنْ قَالَ لَهُ: يَا بُنَيَّ، اجْعَلْ فِي أَيَّامِكَ وَلَيَالِيكَ وَسَاعَاتِكَ نَصِيباً لَكَ‏ فِي‏ طَلَبِ‏ الْعِلْمِ‏، فَإِنَّكَ لَنْ تَجِدَ لَكَ تَضْيِيعاً مِثْلَ تَرْكِهِ.

نهج البلاغة، ص482، الکلام82: وَقَالَ علیه السلام: أُوصِيكُمْ بِخَمْسٍ لَوْ ضَرَبْتُمْ إِلَيْهَا آبَاطَ الْإِبِلِ‏ لَكَانَتْ لِذَلِكَ أَهْلاً لَا يَرْجُوَنَّ أَحَدٌ مِنْكُمْ إِلَّا رَبَّهُ وَلَا يَخَافَنَّ إِلَّا ذَنْبَهُ وَلَا يَسْتَحِيَنَّ أَحَدٌ مِنْكُمْ إِذَا سُئِلَ عَمَّا لَا يَعْلَمُ أَنْ يَقُولَ لَا أَعْلَمُ وَلَا يَسْتَحِيَنَّ أَحَدٌ إِذَا لَمْ يَعْلَمِ الشَّيْ‏ءَ أَنْ يَتَعَلَّمَهُ وَعَلَيْكُمْ بِالصَّبْرِ فَإِنَّ الصَّبْرَ مِنَ الْإِيمَانِ‏ كَالرَّأْسِ‏ مِنَ الْجَسَدِ وَلَا خَيْرَ فِي جَسَدٍ لَا رَأْسَ مَعَهُ وَلَا خَيْرَ فِي إِيمَانٍ لَا صَبْرَ مَعَه‏.

التوحيد، ص438:... قَالَ الرِّضَا علیه السلام إِيَّاكَ وَقَوْلَ الْجُهَّالِ أَهْلِ الْعَمَى وَالضَّلَالِ‏ الَّذِينَ‏ يَزْعُمُونَ‏ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ وَتَقَدَّسَ مَوْجُودٌ فِي الْآخِرَةِ لِلْحِسَابِ وَالثَّوَابِ وَالْعِقَابِ وَلَيْسَ بِمَوْجُودٍ فِي الدُّنْيَا لِلطَّاعَةِ وَالرَّجَاءِ وَلَوْ كَانَ فِي الْوُجُودِ لِلَّهِ عَزَّ وَجَلَّ نَقْصٌ وَاهْتِضَامٌ لَمْ يُوجَدْ فِي الْآخِرَةِ أَبَداً وَلَكِنَّ الْقَوْمَ تَاهُوا وَعَمُوا وَصَمُّوا عَنِ الْحَقِّ مِنْ حَيْثُ لَا يَعْلَمُونَ وَذَلِكَ قَوْلُهُ عَزَّ وَجَلَّ: وَمَنْ كانَ فِي هذِهِ أَعْمى‏ فَهُوَ فِي الْآخِرَةِ أَعْمى‏ وَأَضَلُّ سَبِيلاً يَعْنِي أَعْمَى عَنِ الْحَقَائِقِ الْمَوْجُودَةِ وَقَدْ عَلِمَ ذَوُو الْأَلْبَابِ أَنَّ الِاسْتِدْلَالَ عَلَى مَا هُنَاكَ لَا يَكُونُ إِلَّا بِمَا هَاهُنَا وَمَنْ أَخَذَ عِلْمَ ذَلِكَ بِرَأْيِهِ وَطَلَبَ وُجُودَهُ وَإِدْرَاكَهُ عَنْ نَفْسِهِ دُونَ غَيْرِهَا لَمْ يَزْدَدْ مِنْ عِلْمِ ذَلِكَ إِلَّا بُعْداً لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ جَعَلَ عِلْمَ ذَلِكَ خَاصَّةً عِنْدَ قَوْمٍ يَعْقِلُونَ وَيَعْلَمُونَ وَيَفْهَمُونَ، الخبر.

التوحيد، ص455، ح6: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ علیه السلام‏ فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ: وَمَنْ كانَ فِي هذِهِ أَعْمى‏ فَهُوَ فِي الْآخِرَةِ أَعْمى‏ وَأَضَلُّ سَبِيلاً قَالَ مَنْ لَمْ يَدُلَّهُ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافُ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَدَوَرَانُ الْفَلَكِ وَالشَّمْسِ وَالْقَمَرِ وَالْآيَاتُ الْعَجِيبَاتُ عَلَى أَنَّ وَرَاءَ ذَلِكَ‏ أَمْراً أَعْظَمَ‏ مِنْهُ‏ فَهُوَ فِي الْآخِرَةِ أَعْمى‏ وَأَضَلُّ سَبِيلاً قَالَ فَهُوَ عَمَّا لَمْ يُعَايِنْ أَعْمَى وَأَضَلُّ.

[6]. نهج البلاغة، ص43، الخطبة1:... وَاصْطَفَى سُبْحَانَهُ مِنْ وَلَدِهِ أَنْبِيَاءَ أَخَذَ عَلَى الْوَحْيِ‏ مِيثَاقَهُمْ‏ وَعَلَى تَبْلِيغِ الرِّسَالَةِ أَمَانَتَهُمْ لَمَّا بَدَّلَ أَكْثَرُ خَلْقِهِ عَهْدَ اللَّهِ إِلَيْهِمْ فَجَهِلُوا حَقَّهُ وَاتَّخَذُوا الْأَنْدَادَ مَعَهُ وَاجْتَالَتْهُمُ‏ الشَّيَاطِينُ عَنْ مَعْرِفَتِهِ وَاقْتَطَعَتْهُمْ عَنْ عِبَادَتِهِ فَبَعَثَ فِيهِمْ رُسُلَهُ وَوَاتَرَ إِلَيْهِمْ أَنْبِيَاءَهُ لِيَسْتَأْدُوهُمْ مِيثَاقَ فِطْرَتِهِ وَيُذَكِّرُوهُمْ مَنْسِيَّ نِعْمَتِهِ وَيَحْتَجُّوا عَلَيْهِمْ بِالتَّبْلِيغِ وَيُثِيرُوا لَهُمْ دَفَائِنَ الْعُقُولِ وَيُرُوهُمْ آيَاتِ الْمَقْدِرَةِ مِنْ سَقْفٍ فَوْقَهُمْ مَرْفُوعٍ وَمِهَادٍ تَحْتَهُمْ مَوْضُوعٍ وَمَعَايِشَ تُحْيِيهِمْ وَآجَالٍ تُفْنِيهِمْ وَأَوْصَابٍتُهْرِمُهُمْ وَأَحْدَاثٍ [تَتَتَابَعُ‏] تَتَابَعُ عَلَيْهِمْ وَلَمْ يُخْلِ اللَّهُ سُبْحَانَهُ خَلْقَهُ مِنْ نَبِيٍّ مُرْسَلٍ أَوْ كِتَابٍ مُنْزَلٍ أَوْ حُجَّةٍ لَازِمَةٍ أَوْ مَحَجَّةٍ قَائِمَةٍ رُسُلٌ لَا تُقَصِّرُ بِهِمْ قِلَّةُ عَدَدِهِمْ وَلَا كَثْرَةُ الْمُكَذِّبِينَ لَهُمْ مِنْ سَابِقٍ سُمِّيَ لَهُ مَنْ بَعْدَهُ‏ أَوْ غَابِرٍ عَرَّفَهُ مَنْ قَبْلَهُ عَلَى ذَلِكَ نَسَلَتِ‏ الْقُرُونُ و مَضَتِ الدُّهُورُ وَسَلَفَتِ الْآبَاءُ وَخَلَفَتِ الْأَبْنَاءُ إِلَى أَنْ بَعَثَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ مُحَمَّداً [ص‏] رَسُولَ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم لِإِنْجَازِ عِدَتِهِ‏ وَإِتْمَامِ نُبُوَّتِهِ مَأْخُوذاً عَلَى النَّبِيِّينَ مِيثَاقُهُ مَشْهُورَةً سِمَاتُهُ‏ كَرِيماً مِيلَادُهُ وَأَهْلُ الْأَرْضِ يَوْمَئِذٍ مِلَلٌ مُتَفَرِّقَةٌ وَأَهْوَاءٌ مُنْتَشِرَةٌ وَطَرَائِقُ مُتَشَتِّتَةٌ بَيْنَ مُشَبِّهٍ لِلَّهِ بِخَلْقِهِ أَوْ مُلْحِدٍ فِي اسْمِهِ أَوْ مُشِيرٍ إِلَى غَيْرِهِ فَهَدَاهُمْ بِهِ مِنَ الضَّلَالَةِ وَأَنْقَذَهُمْ بِمَكَانِهِ مِنَ الْجَهَالَةِ، الخبر.

[7]. نهج البلاغة، ص319، الکلام201: ومن كلام له علیه السلام: أَيُّهَا النَّاسُ لَا تَسْتَوْحِشُوا فِي طَرِيقِ الْهُدَى لِقِلَّةِ أَهْلِهِ فَإِنَّ النَّاسَ قَدِ اجْتَمَعُوا عَلَى مَائِدَةٍ شِبَعُهَا قَصِيرٌ وَجُوعُهَا طَوِيلٌ أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّمَا يَجْمَعُ النَّاسَ الرِّضَا وَالسُّخْطُ وَإِنَّمَا عَقَرَ نَاقَةَ ثَمُودَ رَجُلٌ وَاحِدٌ فَعَمَّهُمُ اللَّهُ بِالْعَذَابِ لَمَّا عَمُّوهُ بِالرِّضَا فَقَالَ سُبْحَانَهُ‏ فَعَقَرُوها فَأَصْبَحُوا نادِمِينَ‏ فَمَا كَانَ إِلَّا أَنْ خَارَتْ‏ أَرْضُهُمْ‏ بِالْخَسْفَةِ خُوَارَ السِّكَّةِ الْمُحْمَاةِ فِي الْأَرْضِ الْخَوَّارَةِ أَيُّهَا النَّاسُ مَنْ سَلَكَ الطَّرِيقَ الْوَاضِحَ وَرَدَ الْمَاءَ وَمَنْ خَالَفَ وَقَعَ فِي التِّيه‏.

الغيبة (للنعماني)، ص27: عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ علیه السلام عَلَى مِنْبَرِ الْكُوفَةِ يَقُولُ‏: أَيُّهَا النَّاسُ أَنَا أَنْفُ الْإِيمَانِ أَنَا أَنْفُ الْهُدَى وَعَيْنَاهُ أَيُّهَا النَّاسُ لَا تَسْتَوْحِشُوا فِي طَرِيقِ الْهُدَى لِقِلَّةِ مَنْ يَسْلُكُهُ إِنَّ النَّاسَ اجْتَمَعُوا عَلَى مَائِدَةٍ قَلِيلٍ شِبَعُهَا كَثِيرٍ جُوعُهَا وَاللَّهُ الْمُسْتَعانُ‏ وَإِنَّمَا يَجْمَعُ النَّاسَ الرِّضَا وَالْغَضَبُ أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّمَا عَقَرَ نَاقَةَ صَالِحٍ وَاحِدٌ فَأَصَابَهُمُ اللَّهُ بِعَذَابِهِ بِالرِّضَا لِفِعْلِهِ وَآيَةُ ذَلِكَ قَوْلُهُ عَزَّ وَجَلَّ: فَنادَوْا صاحِبَهُمْ فَتَعاطى‏ فَعَقَرَ. فَكَيْفَ كانَ عَذابِي‏ وَنُذُرِ وَقَالَ‏ فَعَقَرُوها فَدَمْدَمَ عَلَيْهِمْ رَبُّهُمْ بِذَنْبِهِمْ فَسَوَّاها وَلا يَخافُ عُقْباها أَلَا وَمَنْ سُئِلَ عَنْ قَاتِلِي فَزَعَمَ أَنَّهُ مُؤْمِنٌ‏ فَقَدْ قَتَلَنِي‏ أَيُّهَا النَّاسُ مَنْ سَلَكَ الطَّرِيقَ وَرَدَ الْمَاءَ وَمَنْ حَادَ عَنْهُ وَقَعَ فِي التِّيهِ ثُمَّ نَزَلَ.

الكافي، ج1، ص44، ح2: عَنْ حُسَيْنٍ الصَّيْقَلِ‏ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام يَقُولُ‏: لَا يَقْبَلُ اللَّهُ عَمَلاً إِلَّا بِمَعْرِفَةٍ وَلَا مَعْرِفَةَ إِلَّا بِعَمَلٍ فَمَنْ عَرَفَ دَلَّتْهُ الْمَعْرِفَةُ عَلَى الْعَمَلِ وَمَنْ لَمْ يَعْمَلْ فَلَا مَعْرِفَةَ لَهُ أَلَا إِنَّ الْإِيمَانَ بَعْضُهُ مِنْ بَعْضٍ.

الكافي، ج1، ص44، ح3: عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم:‏ مَنْ عَمِلَ عَلَى غَيْرِ عِلْمٍ كَانَ مَا يُفْسِدُ أَكْثَرَ مِمَّا يُصْلِحُ‏.

من لا يحضره الفقيه، ج2، ص137، ح1964: سَأَلَ زُرَارَةُ وَمُحَمَّدُ بْنُ مُسْلِمٍ وَالْفُضَيْلُ أَبَا جَعْفَرٍ الْبَاقِرَ وَأَبَا عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقَ علیه السلام‏ عَنِ الصَّلَاةِ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ نَافِلَةً بِاللَّيْلِ جَمَاعَةً فَقَالا: إِنَّ النَّبِيَّ صلّی الله علیه و آله و سلّم... ثُمَّ نَزَلَ صلّی الله علیه و آله و سلّم وَهُوَ يَقُولُ: قَلِيلٌ فِي سُنَّةٍ خَيْرٌ مِنْ‏ كَثِيرٍ فِي بِدْعَةٍ.

[8]. المحاسن، ج1، ص16، ح46: عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثُّمَالِيِّ، عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ: أَتَى رَسُولَ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم رَجُلٌ فَقَالَ: عَلِّمْنِي يَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ عَلَيْكَ بِالْيَأْسِ عَمَّا فِي أَيْدِي النَّاسِ فَإِنَّهُ الْغِنَى الْحَاضِرُ قَالَ زِدْنِي يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ إِيَّاكَ وَالطَّمَعَ فَإِنَّهُ الْفَقْرُ الْحَاضِرُ قَالَ زِدْنِي يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ إِذَا هَمَمْتَ‏ بِأَمْرٍ فَتَدَبَّرْ عَاقِبَتَهُ فَإِنْ يَكُ خَيْراً وَرُشْداً فَاتَّبِعْهُ وَإِنْ يَكُ غَيّاً فَدَعْهُ‏.

عوالي اللئالي، ج4، ص129، ح222: وَرُوِيَ عَنْهُ علیه السلام أَنَّهُ قَالَ: كُنَّا ظِلَالاً تَحْتَ الْعَرْشِ قَبْلَ خَلْقِ الْبَشَرِ وَقَبْلَ خَلْقِ الطِّينَةِ الَّتِي مِنْهَا الْبَشَرُ أَشْبَاحاً عَالِيَةً لَا أَجْسَاماً نَامِيَةً إِنَّ أَمْرَنَا صَعْبٌ مُسْتَصْعَبٌ لَا يَعْرِفُ كُنْهَهُ إِلَّا ثَلَاثَةٌ مَلَكٌ مُقَرَّبٌ أَوْ نَبِيٌّ مُرْسَلٌ أَوْ مُؤْمِنٌ امْتَحَنَهُ اللَّهُ قَلْبَهُ لِلْإِيمَانِ فَإِذَا انْكَشَفَ لَكُمْ سِرٌّ أَوْ وَضَحَ لَكُمْ‏ أَمْرٌ فَاقْبَلُوا وَإِلَّا فَاسْكُتُوا تَسْلَمُوا أَوْ رُدُّوا عِلْمَهُ إِلَى اللَّهِ فَإِنَّكُمْ فِي أَوْسَعِ مَا بَيْنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ‏.

كتاب سليم بن قيس، ج2، ص559: قَالَ أَبَانٌ فَحَجَجْتُ مِنْ عَامِي ذَلِكَ فَدَخَلْتُ عَلَى عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ علیهما السلام وَعِنْدَهُ أَبُو الطُّفَيْلِ عَامِرُ بْنُ وَاثِلَةَ صَاحِبُ رَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم وَكَانَ مِنْ خِيَارِ أَصْحَابِ عَلِيٍّ علیه السلام وَلَقِيتُ عِنْدَهُ عُمَرَ بْنَ أَبِي سَلَمَةَ ابْنِ أُمِّ سَلَمَةَ زَوْجَةِ النَّبِيِّ صلّی الله علیه و آله و سلّم‏ فَعَرَضْتُهُ عَلَيْهِ وَعَلَى أَبِي الطُّفَيْلِ وَعَلَى عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ علیهما السلام ذَلِكَ أَجْمَعَ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ كُلَّ يَوْمٍ إِلَى اللَّيْلِ وَيَغْدُو عَلَيْهِ عُمَرُ وَعَامِرٌ فَقَرَأَهُ عَلَيْهِ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ فَقَالَ علیه السلام لِي:‏ صَدَقَ سُلَيْمٌ رَحِمَهُ اللَّهُ هَذَا حَدِيثُنَا كُلُّهُ‏ نَعْرِفُهُ وَقَالَ أَبُو الطُّفَيْلِ وَعُمَرُ بْنُ أَبِي سَلَمَةَ مَا فِيهِ حَدِيثٌ إِلَّا وَقَدْ سَمِعْنَاهُ مِنْ عَلِيٍّ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ وَمِنْ سَلْمَانَ وَمِنْ أَبِي ذَرٍّ وَمِنَ الْمِقْدَادِ فَقُلْتُ لِأَبِي الْحَسَنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ علیهما السلام جُعِلْتُ فِدَاكَ إِنَّهُ لَيَضِيقُ‏ صَدْرِي‏ بِبَعْضِ‏ مَا فِيهِ‏ لِأَنَّ فِيهِ هَلَاكَ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ صلّی الله علیه و آله و سلّم [رَأْساً] مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَالْأَنْصَارِ وَالتَّابِعِينَ‏ غَيْرَكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ وَشِيعَتِكُمْ فَقَالَ يَا أَخَا عَبْدِ الْقَيْسِ أَ مَا بَلَغَكَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم قَالَ إِنَّ مَثَلَ أَهْلِ بَيْتِي فِي أُمَّتِي‏ كَمَثَلِ سَفِينَةِ نُوحٍ فِي قَوْمِهِ مَنْ رَكِبَهَا نَجَا وَمَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا غَرِقَ وَكَمَثَلِ بَابِ حِطَّةٍ فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ فَقُلْتُ نَعَمْ فَقَالَ مَنْ حَدَّثَكَ فَقُلْتُ سَمِعْتُهُ مِنْ أَكْثَرَ مِنْ مِائَةٍ مِنَ الْفُقَهَاءِ فَقَالَ مِمَّنْ فَقُلْتُ سَمِعْتُهُ مِنْ حَنَشِ بْنِ الْمُعْتَمِرِ وَذَكَرَ أَنَّهُ سَمِعَهُ مِنْ أَبِي ذَرٍّ وَهُوَ آخِذٌ بِحَلْقَةِ بَابِ الْكَعْبَةِ يُنَادِي بِهِ نِدَاءً وَيَرْوِيهِ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم‏ فَقَالَ وَمِمَّنْ فَقُلْتُ وَمِنَ الْحَسَنِ بْنِ أَبِي الْحَسَنِ الْبَصْرِيِّ أَنَّهُ سَمِعَهُ مِنْ أَبِي ذَرٍّ وَمِنَ الْمِقْدَادِ بْنِ الْأَسْوَدِ الْكِنْدِيِّ وَمِنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ فَقَالَ وَمِمَّنْ‏ فَقُلْتُ وَمِنْ سَعِيدِ بْنِ الْمُسَيَّبِ وَعَلْقَمَةَ بْنِ قَيْسٍ وَمِنْ أَبِي ظَبْيَانَ‏ الْجَنْبِيِّ وَمِنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي لَيْلَى‏ كُلُّ هَؤُلَاءِ [حَاجِّينَ‏] أَخْبَرُوا أَنَّهُمْ سَمِعُوا مِنْ أَبِي ذَرٍّ وَقَالَ أَبُو الطُّفَيْلِ وَعُمَرُ بْنُ أَبِي سَلَمَةَ وَنَحْنُ وَاللَّهِ سَمِعْنَا مِنْ أَبِي ذَرٍّ وَسَمِعْنَاهُ مِنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام وَالْمِقْدَادِ وَسَلْمَانَ ثُمَّ أَقْبَلَ عُمَرُ بْنُ أَبِي سَلَمَةَ فَقَالَ وَاللَّهِ لَقَدْ سَمِعْتُهُ مِمَّنْ هُوَ خَيْرٌ مِنْ هَؤُلَاءِ كُلِّهِمْ سَمِعْتُهُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم سَمِعَتْهُ أُذُنَايَ وَوَعَاهُ قَلْبِي فَأَقْبَلَ عَلَيَّ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ علیهما السلام فَقَالَ أَ وَلَيْسَ هَذَا الْحَدِيثُ وَحْدَهُ يَنْتَظِمُ‏ جَمِيعَ مَا أَفْظَعَكَ‏ وَعَظُمَ فِي صَدْرِكَ مِنْ تِلْكَ الْأَحَادِيثِ اتَّقِ اللَّهَ يَا أَخَا عَبْدِ الْقَيْسِ فَإِنْ وَضَحَ‏ لَكَ أَمْرٌ فَاقْبَلْهُ وَإِلَّا فَاسْكُتْ تَسْلَمْ وَرُدَّ عِلْمَهُ إِلَى اللَّهِ فَإِنَّكَ فِي أَوْسَعَ مِمَّا بَيْنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ قَالَ أَبَانٌ فَعِنْدَ ذَلِكَ سَأَلْتُهُ عَمَّا يَسَعُنِي جَهْلُهُ وَعَمَّا لَا يَسَعُنِي جَهْلُهُ فَأَجَابَنِي بِمَا أَجَابَنِي، الخبر.

الأمالي (للصدوق)، ص305، ح11: عَنْ جَمِيلِ بْنِ صَالِحٍ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ علیهم السلام قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم:‏ مَنْ أَحَبَّ أَنْ يَكُونَ أَكْرَمَ النَّاسِ فَلْيَتَّقِ اللَّهَ وَمَنْ أَحَبَّ أَنْ يَكُونَ أَتْقَى النَّاسِ فَلْيَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ وَمَنْ أَحَبَّ أَنْ يَكُونَ أَغْنَى النَّاسِ فَلْيَكُنْ بِمَا عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ أَوْثَقَ‏ مِنْهُ‏ بِمَا فِي‏ يَدِهِ‏ ثُمَّ قَالَ صلّی الله علیه و آله و سلّم: أَ لَا أُنَبِّئُكُمْ بِشَرِّ النَّاسِ قَالُوا بَلَى يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ مَنْ أَبْغَضَ النَّاسَ وَأَبْغَضَهُ النَّاسُ ثُمَّ قَالَ: أَ لَا أُنَبِّئُكُمْ بِشَرٍّ مِنْ هَذَا قَالُوا بَلَى يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ الَّذِي لَا يُقِيلُ عَثْرَةً وَلَا يَقْبَلُ مَعْذِرَةً وَلَا يَغْفِرُ ذَنْباً ثُمَّ قَالَ أَ لَا أُنَبِّئُكُمْ بِشَرٍّ مِنْ هَذَا قَالُوا بَلَى يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ مَنْ لَا يُؤْمَنُ شَرُّهُ وَلَا يُرْجَى خَيْرُهُ إِنَّ عِيسَى بْنَ مَرْيَمَ علیه السلام قَامَ فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ فَقَالَ يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ لَا تُحَدِّثُوا بِالْحِكْمَةِ الْجُهَّالَ فَتَظْلِمُوهَا وَلَا تَمْنَعُوهَا أَهْلَهَا فَتَظْلِمُوهُمْ وَلَا تُعِينُوا الظَّالِمَ عَلَى ظُلْمِهِ فَيَبْطُلَ فَضْلُكُمْ الْأُمُورُ ثَلَاثَةٌ أَمْرٌ تَبَيَّنَ لَكَ رُشْدُهُ فَاتَّبِعْهُ وَأَمْرٌ تَبَيَّنَ لَكَ غَيُّهُ فَاجْتَنِبْهُ وَأَمْرٌ اخْتُلِفَ فِيهِ فَرُدَّهُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ.

[9]. الكافي، ج1، ص43، ح1: عَنْ طَلْحَةَ بْنِ زَيْدٍ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام يَقُولُ‏:... .

نهج البلاغة، ص215، ح154: (ومن خطبة له علیه السلام): وَنَاظِرُ قَلْبِ‏ اللَّبِيبِ‏ بِهِ‏ يُبْصِرُ أَمَدَهُ وَيَعْرِفُ غَوْرَهُ‏ وَنَجْدَهُ‏ دَاعٍ دَعَا وَرَاعٍ رَعَى فَاسْتَجِيبُوا لِلدَّاعِي وَاتَّبِعُوا الرَّاعِيَ قَدْ خَاضُوا بِحَارَ الْفِتَنِ وَأَخَذُوا بِالْبِدَعِ دُونَ السُّنَنِ وَأَرَزَ الْمُؤْمِنُونَ وَنَطَقَ الضَّالُّونَ الْمُكَذِّبُونَ نَحْنُ الشِّعَارُ وَالْأَصْحَابُ وَالْخَزَنَةُ وَالْأَبْوَابُ وَلَا تُؤْتَى الْبُيُوتُ إِلَّا مِنْ أَبْوَابِهَا فَمَنْ أَتَاهَا مِنْ غَيْرِ أَبْوَابِهَا سُمِّيَ سَارِقاً فِيهِمْ كَرَائِمُ‏ الْقُرْآنِ وَهُمْ كُنُوزُ الرَّحْمَنِ إِنْ نَطَقُوا صَدَقُوا وَإِنْ صَمَتُوا لَمْ يُسْبَقُوا فَلْيَصْدُقْ رَائِدٌ أَهْلَهُ وَلْيُحْضِرْ عَقْلَهُ وَلْيَكُنْ مِنْ أَبْنَاءِ الْآخِرَةِ فَإِنَّهُ مِنْهَا قَدِمَ وَإِلَيْهَا يَنْقَلِبُ‏ فَالنَّاظِرُ بِالْقَلْبِ الْعَامِلُ بِالْبَصَرِ يَكُونُ مُبْتَدَأُ عَمَلِهِ أَنْ يَعْلَمَ أَ عَمَلُهُ عَلَيْهِ أَمْ لَهُ فَإِنْ كَانَ لَهُ مَضَى فِيهِ وَإِنْ كَانَ عَلَيْهِ وَقَفَ عَنْهُ فَإِنَّ الْعَامِلَ بِغَيْرِ عِلْمٍ كَالسَّائِرِ عَلَى غَيْرِ طَرِيقٍ فَلَا يَزِيدُهُ بُعْدُهُ عَنِ الطَّرِيقِ الْوَاضِحِ إِلَّا بُعْداً مِنْ حَاجَتِهِ وَالْعَامِلُ بِالْعِلْمِ كَالسَّائِرِ عَلَى الطَّرِيقِ الْوَاضِحِ فَلْيَنْظُرْ نَاظِرٌ أَ سَائِرٌ هُوَ أَمْ رَاجِعٌ وَاعْلَمْ أَنَّ لِكُلِّ ظَاهِرٍ بَاطِناً عَلَى مِثَالِهِ فَمَا طَابَ ظَاهِرُهُ طَابَ بَاطِنُهُ وَمَا خَبُثَ ظَاهِرُهُ خَبُثَ بَاطِنُهُ وَقَدْ قَالَ الرَّسُولُ الصَّادِقُ صلّی الله علیه و آله و سلّم إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْعَبْدَ وَيُبْغِضُ عَمَلَهُ وَيُحِبُّ الْعَمَلَ وَيُبْغِضُ بَدَنَهُ وَاعْلَمْ أَنَّ لِكُلِّ عَمَلٍ نَبَاتاً وَكُلُّ نَبَاتٍ لَا غِنَى بِهِ عَنِ الْمَاءِ وَالْمِيَاهُ مُخْتَلِفَةٌ فَمَا طَابَ سَقْيُهُ طَابَ غَرْسُهُ وَحَلَتْ ثَمَرَتُهُ وَمَا خَبُثَ سَقْيُهُ خَبُثَ غَرْسُهُ وَأَمَرَّتْ ثَمَرَتُه‏.

[10]. العلق: 1 ـ 5.

[11]. مناقب آل أبي طالب، ج4، ص151: طَاوُسٌ الْفَقِيهُ‏ رَأَيْتُهُ يَطُوفُ مِنَ الْعِشَاءِ إِلَى السَّحَرِ وَيَتَعَبَّدُ فَلَمَّا لَمْ يَرَ أَحَداً رَمِقَ السَّمَاءَ بِطَرْفِهِ‏ وَقَالَ إِلَهِي غَارَتْ نُجُومُ سَمَاوَاتِكَ وَهَجَعَتْ عُيُونُ أَنَامِكَ وَأَبْوَابُكَ مُفَتَّحَاتٌ لِلسَّائِلِينَ جِئْتُكَ لِتَغْفِرَ لِي وَتَرْحَمَنِي وَتُرِيَنِي وَجْهَ جَدِّي مُحَمَّدٍ صلّی الله علیه و آله و سلّم فِي عَرَصَاتِ الْقِيَامَةِ ثُمَّ بَكَى وَقَالَ وَعِزَّتِكَ وَجَلَالِكَ مَا أَرَدْتُ‏ بِمَعْصِيَتِي‏ مُخَالَفَتَكَ‏ وَمَا عَصَيْتُكَ إِذْ عَصَيْتُكَ وَأَنَا بِكَ شَاكٌّ وَلَا بِنَكَالِكَ جَاهِلٌ وَلَا لِعُقُوبَتِكَ مُتَعَرِّضٌ وَلَكِنْ سَوَّلَتْ لِي نَفْسِي وَأَعَانَنِي عَلَى ذَلِكَ سِتْرُكَ الْمُرْخَى بِهِ عَلَيَّ فَأَنَا الْآنَ مِنْ عَذَابِكَ مَنْ يَسْتَنْقِذُنِي وَبِحَبْلِ مَنْ أَعْتَصِمُ إِنْ قَطَعْتَ حَبْلَكَ عَنِّي فَوَا سَوْأَتَاهْ غَداً مِنَ الْوُقُوفِ بَيْنَ يَدَيْكَ إِذَا قِيلَ لِلْمُخِفِّينَ جُوزُوا وَلِلْمُثْقِلِينَ حَطُّوا أَ مَعَ الْمُخِفِّينَ أَجُوزُ أَمْ مَعَ الْمُثْقِلِينَ أَحُطُّ وَيْلِي كُلَّمَا طَالَ عُمُرِي كَثُرَتْ خَطَايَايَ وَلَمْ أَتُبْ أَ مَا آنَ لِي أَنْ أَسْتَحِيَ مِنْ رَبِّي ثُمَّ بَكَى ثُمَّ أَنْشَأَ يَقُولُ‏: أَ تُحْرِقُنِي بِالنَّارِ يَا غَايَةَ الْمُنَى * فَأَيْنَ رَجَائِي ثُمَّ أَيْنَ مَحَبَّتِي. أَتَيْتُ بِأَعْمَالٍ قِبَاحٍ رَدِيَّةٍ * وَمَا فِي الْوَرَى خَلْقٌ جَنَى كَجِنَايَتِي. ثُمَّ بَكَى وَقَالَ سُبْحَانَكَ تُعْصَى كَأَنَّكَ لَا تُرَى وَتَحْلُمُ كَأَنَّكَ لَمْ تُعْصَ تَتَوَدَّدُ إِلَى خَلْقِكَ بِحُسْنِ الصَّنِيعِ كَأَنَّ بِكَ الْحَاجَةَ إِلَيْهِمْ وَأَنْتَ يَا سَيِّدِي الْغَنِيُّ عَنْهُمْ ثُمَّ خَرَّ إِلَى الْأَرْضِ سَاجِداً فَدَنَوْتُ مِنْهُ وَشِلْتُ رَأْسَهُ وَوَضَعْتُهُ عَلَى رُكْبَتَيَّ وَبَكَيْتُ حَتَّى جَرَتْ دُمُوعِي عَلَى خَدِّهِ فَاسْتَوَى جَالِساً وَقَالَ مَنْ ذَا الَّذِي أَشْغَلَنِي عَنْ ذِكْرِ رَبِّي فَقُلْتُ أَنَا طَاوُسٌ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ مَا هَذَا الْجَزَعُ وَالْفَزَعُ وَنَحْنُ يَلْزَمُنَا أَنْ نَفْعَلَ مِثْلَ هَذَا وَنَحْنُ عَاصُونَ جَافُونَ أَبُوكَ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ وَأُمُّكَ فَاطِمَةُ الزَّهْرَاءُ وَجَدُّكَ رَسُولُ اللَّهِ قَالَ فَالْتَفَتَ إِلَيَّ وَقَالَ هَيْهَاتَ هَيْهَاتَ يَا طَاوُسُ دَعْ عَنِّي حَدِيثَ أَبِي وَأُمِّي وَجَدِّي خَلَقَ اللَّهُ الْجَنَّةَ لِمَنْ أَطَاعَهُ وَأَحْسَنَ وَلَوْ كَانَ عَبْداً حَبَشِيّاً وَخَلَقَ النَّارَ لِمَنْ عَصَاهُ وَلَوْ كَانَ قُرَشِيّاً أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَهُ تَعَالَى‏ فَإِذا نُفِخَ فِي الصُّورِ فَلا أَنْسابَ بَيْنَهُمْ يَوْمَئِذٍ وَلا يَتَساءَلُونَ‏ وَاللَّهِ لَا يَنْفَعُكَ غَداً إِلَّا تَقْدِمَةٌ تُقَدِّمُهَا مِنْ عَمَلٍ صَالِحٍ.

[12]. آیات قرآن کریم و روایت اهل بیت علیهم السلام در اهمّیّت عمل:

النحل: 97 (مَنْ عَمِلَ صَالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ).

غافر: 40 (مَنْ عَمِلَ سَيِّئَةً فَلَا يُجْزَى إِلَّا مِثْلَهَا وَمَنْ عَمِلَ صَالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولَئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ يُرْزَقُونَ فِيهَا بِغَيْرِ حِسَابٍ).

النساء: 123 و124 (لَيْسَ بِأَمَانِيِّكُمْ وَلَا أَمَانِيِّ أَهْلِ الْكِتَابِ مَنْ يَعْمَلْ سُوءاً يُجْزَ بِهِ وَلَا يَجِدْ لَهُ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَلِيّاً وَلَا نَصِيراً * وَمَنْ يَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحَاتِ مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولَئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَلَا يُظْلَمُونَ نَقِيراً).

الكافي، ج2، ص38، ح6: عَنْ جَمِيلِ بْنِ دَرَّاجٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام عَنِ الْإِيمَانِ فَقَالَ شَهَادَةُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَأَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ قَالَ قُلْتُ أَ لَيْسَ هَذَا عَمَلٌ قَالَ بَلَى قُلْتُ فَالْعَمَلُ‏ مِنَ‏ الْإِيمَانِ‏ قَالَ لَا يَثْبُتُ لَهُ‏ الْإِيمَانُ إِلَّا بِالْعَمَلِ وَالْعَمَلُ مِنْهُ.

الكافي، ج2، ص38، ح4: عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْكَانَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: قُلْتُ لَهُ مَا الْإِسْلَامُ فَقَالَ دِينُ اللَّهِ اسْمُهُ الْإِسْلَامُ وَهُوَ دِينُ اللَّهِ قَبْلَ أَنْ تَكُونُوا حَيْثُ كُنْتُمْ‏ وَبَعْدَ أَنْ تَكُونُوا فَمَنْ أَقَرَّ بِدِينِ اللَّهِ فَهُوَ مُسْلِمٌ وَمَنْ عَمِلَ بِمَا أَمَرَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ بِهِ فَهُوَ مُؤْمِنٌ.

الكافي، ج2، ص38، ح3: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْإِيمَانِ فَقَالَ شَهَادَةُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ [وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ‏] وَالْإِقْرَارُ بِمَا جَاءَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَمَا اسْتَقَرَّ فِي الْقُلُوبِ مِنَ التَّصْدِيقِ بِذَلِكَ قَالَ قُلْتُ الشَّهَادَةُ أَ لَيْسَتْ عَمَلاً قَالَ بَلَى قُلْتُ الْعَمَلُ مِنَ الْإِيمَانِ قَالَ نَعَمْ الْإِيمَانُ لَا يَكُونُ إِلَّا بِعَمَلٍ وَالْعَمَلُ مِنْهُ وَلَا يَثْبُتُ الْإِيمَانُ إِلَّا بِعَمَلٍ.

[13]. الكافي، ج2، ص74، ح3: عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ: قَالَ لِي:‏ يَا جَابِرُ أَ يَكْتَفِي مَنِ انْتَحَلَ التَّشَيُّعَ‏ أَنْ يَقُولَ بِحُبِّنَا أَهْلَ الْبَيْتِ فَوَ اللَّهِ مَا شِيعَتُنَا إِلَّا مَنِ اتَّقَى اللَّهَ وَأَطَاعَهُ وَمَا كَانُوا يُعْرَفُونَ يَا جَابِرُ إِلَّا بِالتَّوَاضُعِ وَالتَّخَشُّعِ وَالْأَمَانَةِ وَكَثْرَةِ ذِكْرِ اللَّهِ وَالصَّوْمِ وَالصَّلَاةِ وَالْبِرِّ بِالْوَالِدَيْنِ وَالتَّعَاهُدِ لِلْجِيرَانِ مِنَ الْفُقَرَاءِ وَأَهْلِ الْمَسْكَنَةِ وَالْغَارِمِينَ وَالْأَيْتَامِ وَصِدْقِ الْحَدِيثِ وَتِلَاوَةِ الْقُرْآنِ وَكَفِّ الْأَلْسُنِ‏ عَنِ‏ النَّاسِ‏ إِلَّا مِنْ خَيْرٍ وَكَانُوا أُمَنَاءَ عَشَائِرِهِمْ فِي الْأَشْيَاءِ قَالَ جَابِرٌ فَقُلْتُ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ مَا نَعْرِفُ الْيَوْمَ أَحَداً بِهَذِهِ الصِّفَةِ فَقَالَ يَا جَابِرُ لَا تَذْهَبَنَّ بِكَ الْمَذَاهِبُ حَسْبُ الرَّجُلِ أَنْ يَقُولَ أُحِبُّ عَلِيّاً وَأَتَوَلَّاهُ ثُمَّ لَا يَكُونَ مَعَ ذَلِكَ فَعَّالاً فَلَوْ قَالَ إِنِّي أُحِبُّ رَسُولَ اللَّهِ فَرَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم خَيْرٌ مِنْ عَلِيٍّ علیه السلام ثُمَّ لَا يَتَّبِعُ سِيرَتَهُ وَلَا يَعْمَلُ بِسُنَّتِهِ مَا نَفَعَهُ حُبُّهُ إِيَّاهُ شَيْئاً فَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْمَلُوا لِمَا عِنْدَ اللَّهِ لَيْسَ بَيْنَ اللَّهِ وَبَيْنَ أَحَدٍ قَرَابَةٌ أَحَبُّ الْعِبَادِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ وَأَكْرَمُهُمْ عَلَيْهِ أَتْقَاهُمْ وَأَعْمَلُهُمْ بِطَاعَتِهِ يَا جَابِرُ وَاللَّهِ مَا يُتَقَرَّبُ إِلَى اللَّهِ تَبَارَكَ وَتَعَالَى إِلَّا بِالطَّاعَةِ وَمَا مَعَنَا بَرَاءَةٌ مِنَ‏ النَّارِ وَلَا عَلَى اللَّهِ لِأَحَدٍ مِنْ حُجَّةٍ مَنْ كَانَ لِلَّهِ مُطِيعاً فَهُوَ لَنَا وَلِيٌّ وَمَنْ كَانَ لِلَّهِ عَاصِياً فَهُوَ لَنَا عَدُوٌّ وَمَا تُنَالُ وَلَايَتُنَا إِلَّا بِالْعَمَلِ وَالْوَرَعِ.

الكافي، ج2، ص73، ح1: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ: لَا تَذْهَبْ‏ بِكُمُ‏ الْمَذَاهِبُ‏ فَوَ اللَّهِ مَا شِيعَتُنَا إِلَّا مَنْ أَطَاعَ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ.

الكافي، ج2، ص75، ح6: عَنْ عَمْرِو بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ: يَا مَعْشَرَ الشِّيعَةِ شِيعَةِ آلِ مُحَمَّدٍ كُونُوا النُّمْرُقَةَ الْوُسْطَى‏ يَرْجِعُ إِلَيْكُمُ الْغَالِي وَيَلْحَقُ بِكُمُ التَّالِي فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ مِنَ الْأَنْصَارِ يُقَالُ لَهُ سَعْدٌ جُعِلْتُ فِدَاكَ مَا الْغَالِي قَالَ قَوْمٌ يَقُولُونَ فِينَا مَا لَا نَقُولُهُ فِي أَنْفُسِنَا فَلَيْسَ أُولَئِكَ مِنَّا وَلَسْنَا مِنْهُمْ قَالَ فَمَا التَّالِي قَالَ الْمُرْتَادُ يُرِيدُ الْخَيْرَ يُبَلِّغُهُ الْخَيْرَ يُؤْجَرُ عَلَيْهِ‏ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَيْنَا فَقَالَ وَاللَّهِ مَا مَعَنَا مِنَ اللَّهِ بَرَاءَةٌ وَلَا بَيْنَنَا وَبَيْنَ اللَّهِ قَرَابَةٌ وَلَا لَنَا عَلَى اللَّهِ حُجَّةٌ وَلَا نَتَقَرَّبُ إِلَى اللَّهِ إِلَّا بِالطَّاعَةِ فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مُطِيعاً لِلَّهِ تَنْفَعُهُ‏ وَلَايَتُنَا وَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ عَاصِياً لِلَّهِ لَمْ تَنْفَعْهُ وَلَايَتُنَا وَيْحَكُمْ لَا تَغْتَرُّوا وَيْحَكُمْ لَا تَغْتَرُّوا.

الكافي، ج5، ص469، ح9: عَنْ أَبِي شِبْلٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام رَجُلٌ مُسْلِمٌ ابْتُلِيَ فَفَجَرَ بِجَارِيَةِ أَخِيهِ فَمَا تَوْبَتُهُ قَالَ يَأْتِيهِ فَيُخْبِرُهُ وَيَسْأَلُهُ أَنْ يُجْعَلَ مِنْ ذَلِكَ فِي حِلٍّ وَلَا يَعُودُ قَالَ قُلْتُ فَإِنْ لَمْ يَجْعَلْهُ مِنْ ذَلِكَ فِي حِلٍّ قَالَ قَدْ لَقِيَ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ وَهُوَ زَانٍ خَائِنٌ قَالَ قُلْتُ فَالنَّارُ مَصِيرُهُ قَالَ شَفَاعَةُ مُحَمَّدٍ صلّی الله علیه و آله و سلّم وَشَفَاعَتُنَا تَحْبَطُ بِذُنُوبِكُمْ‏ يَا مَعْشَرَ الشِّيعَةِ فَلَا تَعُودُونَ وَتَتَّكِلُونَ عَلَى شَفَاعَتِنَا فَوَ اللَّهِ مَا يَنَالُ‏ شَفَاعَتَنَا إِذَا رَكِبَ هَذَا حَتَّى يُصِيبَهُ أَلَمُ الْعَذَابِ وَيَرَى هَوْلَ جَهَنَّمَ.

[14]. من لا يحضره الفقيه، ج4، ص367:... يَا عَلِيُّ نَوْمُ الْعَالِمِ أَفْضَلُ مِنْ عِبَادَةِ الْعَابِدِ.

آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت علیهم السلام در برتری علم و عالم:

آل عمران: 18 (شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ وَالْمَلَائِكَةُ وَأُولُو الْعِلْمِ قَائِماً بِالْقِسْطِ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ).

الحج: 54 (وَلِيَعْلَمَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ فَيُؤْمِنُوا بِهِ فَتُخْبِتَ لَهُ قُلُوبُهُمْ وَإِنَّ اللَّهَ لَهَادِ الَّذِينَ آمَنُوا إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ).

سبأ: 6 (وَيَرَى الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ الَّذِي أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ هُوَ الْحَقَّ وَيَهْدِي إِلَى صِرَاطِ الْعَزِيزِ الْحَمِيدِ).

فاطر: 28 (وَمِنَ النَّاسِ وَالدَّوَابِّ وَالْأَنْعَامِ مُخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ كَذَلِكَ إِنَّمَا يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ غَفُورٌ).

الإسراء: 107 (قُلْ آمِنُوا بِهِ أَوْ لَا تُؤْمِنُوا إِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ مِنْ قَبْلِهِ إِذَا يُتْلَى عَلَيْهِمْ يَخِرُّونَ لِلْأَذْقَانِ سُجَّداً).

الزمر: 9 (أَمْ مَنْ هُوَ قَانِتٌ آنَاءَ اللَّيْلِ سَاجِداً وَقَائِماً يَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَيَرْجُو رَحْمَةَ رَبِّهِ قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ).

الرعد: 19 (أَفَمَنْ يَعْلَمُ أَنَّمَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ الْحَقُّ كَمَنْ هُوَ أَعْمَى إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ).

بصائر الدرجات، ج1، ص4، ح10: عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ بَعْضِ‏ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ علیه السلام:‏ الْمُؤْمِنُ‏ الْعَالِمُ‏ أَعْظَمُ‏ أَجْراً مِنَ الصَّائِمِ الْقَائِمِ الْغَازِي فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَإِذَا مَاتَ ثُلِمَ فِي الْإِسْلَامِ ثُلْمَةٌ لَا يَسُدُّهَا شَيْ‏ءٌ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ.

الكافي، ج1، ص33، ح8: عَنْ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ: عَالِمٌ يُنْتَفَعُ‏ بِعِلْمِهِ‏ أَفْضَلُ‏ مِنْ سَبْعِينَ أَلْفَ عَابِدٍ.

بصائر الدرجات، ج1، ص8، ح9: حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنِ الْبَرْقِيِّ عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: عَالِمٌ أَفْضَلُ مِنْ أَلْفِ عَابِدٍ وَأَلْفِ زَاهِدٍ وَقَالَ علیه السلام: عَالِمٌ‏ يُنْتَفَعُ‏ بِعِلْمِهِ‏ أَفْضَلُ مِنْ عِبَادَةِ سَبْعِينَ أَلْفَ عَابِدٍ.

روضة الواعظين، ج1، ص12: وَقَالَ أَيْضاً علیه السلام:‏ سَاعَةٌ مِنْ عَالِمٍ يَتَّكِئُ عَلَى فِرَاشِهِ يَنْظُرُ فِي عَمَلِهِ‏ خَيْرٌ مِنْ‏ عِبَادَةِ الْعَابِدِ سَبْعِينَ عَاماً.

الكافي، ج1، ص12، ح11: عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم:‏ مَا قَسَمَ اللَّهُ لِلْعِبَادِ شَيْئاً أَفْضَلَ مِنَ الْعَقْلِ فَنَوْمُ الْعَاقِلِ‏ أَفْضَلُ مِنْ سَهَرِ الْجَاهِلِ وَإِقَامَةُ الْعَاقِلِ أَفْضَلُ مِنْ شُخُوصِ الْجَاهِلِ وَلَا بَعَثَ اللَّهُ نَبِيّاً وَلَا رَسُولاً حَتَّى يَسْتَكْمِلَ الْعَقْلَ وَيَكُونَ عَقْلُهُ أَفْضَلَ مِنْ جَمِيعِ عُقُولِ أُمَّتِهِ وَمَا يُضْمِرُ النَّبِيُّ صلّی الله علیه و آله و سلّم فِي نَفْسِهِ أَفْضَلُ مِنِ اجْتِهَادِ الْمُجْتَهِدِينَ‏ وَمَا أَدَّى الْعَبْدُ فَرَائِضَ اللَّهِ حَتَّى عَقَلَ عَنْهُ وَلَا بَلَغَ جَمِيعُ الْعَابِدِينَ فِي فَضْلِ عِبَادَتِهِمْ مَا بَلَغَ الْعَاقِلُ وَالْعُقَلَاءُ هُمْ أُولُو الْأَلْبَابِ الَّذِينَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى: وَمَا يَتَذَكَّرُ إِلَّا أُولُوا الْأَلْبابِ.

الخصال، ج2، ص522، ح12: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى بْنِ عُبَيْدٍ الْيَقْطِينِيِّ قَالَ حَدَّثَنَا جَمَاعَةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا رَفَعُوهُ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم‏ تَعَلَّمُوا الْعِلْمَ فَإِنَّ تَعَلُّمَهُ حَسَنَةٌ وَمُدَارَسَتَهُ تَسْبِيحٌ وَالْبَحْثَ عَنْهُ جِهَادٌ وَتَعْلِيمَهُ مَنْ لَا يَعْلَمُهُ صَدَقَةٌ وَبَذْلَهُ لِأَهْلِهِ قُرْبَةٌ لِأَنَّهُ مَعَالِمُ الْحَلَالِ وَالْحَرَامِ وَسَالِكٌ بِطَالِبِهِ سَبِيلَ الْجَنَّةِ وَهُوَ أَنِيسٌ‏ فِي‏ الْوَحْشَةِ وَصَاحِبٌ فِي الْوَحْدَةِ وَدَلِيلٌ عَلَى السَّرَّاءِ وَالضَّرَّاءِ وَسِلَاحٌ عَلَى الْأَعْدَاءِ وَزَيْنٌ لِلْأَخِلَّاءِ يَرْفَعُ اللَّهُ بِهِ أَقْوَاماً يَجْعَلُهُمْ فِي الْخَيْرِ أَئِمَّةً يُقْتَدَى بِهِمْ تُرْمَقُ أَعْمَالُهُمْ وَتُقْتَبَسُ آثَارُهُمْ وَتَرْغَبُ الْمَلَائِكَةُ فِي خَلَّتِهِمْ يَمْسَحُونَهُمْ فِي صَلَاتِهِمْ بِأَجْنِحَتِهِمْ وَيَسْتَغْفِرُ لَهُمْ كُلَّ شَيْ‏ءٍ حَتَّى حِيتَانَ الْبُحُورِ وَهَوَامَّهَا وَسِبَاعَ الْبَرِّ وَأَنْعَامَهَا لِأَنَّ الْعِلْمَ حَيَاةُ الْقُلُوبِ وَنُورُ الْأَبْصَارِ مِنَ الْعَمَى وَقُوَّةُ الْأَبْدَانِ مِنَ الضَّعْفِ يُنْزِلُ اللَّهُ حَامِلَهُ مَنَازِلَ الْأَخْيَارِ وَيَمْنَحُهُ مَجَالِسَ الْأَبْرَارِ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ بِالْعِلْمِ يُطَاعُ اللَّهُ وَيُعْبَدُ وَبِالْعِلْمِ يُعْرَفُ اللَّهُ وَيؤخذ [يُوَحَّدُ] وَبِالْعِلْمِ تُوصَلُ الْأَرْحَامُ وَبِهِ يُعْرَفُ الْحَلَالُ وَالْحَرَامُ وَالْعِلْمُ إِمَامُ الْعَمَلِ وَالْعَمَلُ تَابِعُهُ يُلْهِمُهُ اللَّهُ السُّعَدَاءَ وَيَحْرِمُهُ الْأَشْقِيَاءَ.

الأمالي (للمفيد)، ص29، ح1: حَدَّثَنَا أَبُو مُوسَى هَارُونُ بْنُ عَمْرٍو الْمُجَاشِعِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ آبَائِهِ علیهم السلام عَنْ جَدِّهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم:‏ الْعَالِمُ بَيْنَ الْجُهَّالِ‏ كَالْحَيِ‏ بَيْنَ الْأَمْوَاتِ وَإِنَّ طَالِبَ الْعِلْمِ لَيَسْتَغْفِرُ لَهُ كُلُّ شَيْ‏ءٍ حَتَّى حِيتَانُ الْبَحْرِ وَهَوَامُّ الْأَرْضِ وَسِبَاعُ الْبَرِّ وَأَنْعَامُهُ فَاطْلُبُوا الْعِلْمَ فَإِنَّهُ السَّبَبُ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ وَإِنَّ طَلَبَ الْعِلْمِ فَرِيضَةٌ عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ.

[15]. من لا يحضره الفقيه، ج4، ص367:... يَا عَلِيُّ رَكْعَتَيْنِ يُصَلِّيهِمَا الْعَالِمُ‏ أَفْضَلُ‏ مِنْ أَلْفِ رَكْعَةٍ يُصَلِّيهَا الْعَابِدُ، الخبر.

الاختصاص، ص245: وَقَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ علیه السلام:‏ الْمُتَعَبِّدُ عَلَى غَيْرِ فِقْهٍ كَحِمَارِ الطَّاحُونَةِ يَدُورُ وَلَا يَبْرَحُ وَرَكْعَتَانِ مِنْ عَالِمٍ خَيْرٌ مِنْ سَبْعِينَ رَكْعَةً مِنْ جَاهِلٍ لِأَنَّ الْعَالِمَ تَأْتِيهِ الْفِتْنَةُ فَيَخْرُجُ مِنْهَا بِعِلْمِهِ وَتَأْتِي الْجَاهِلَ فَيَنْسِفُهُ نَسْفاً وَقَلِيلُ الْعَمَلِ مَعَ كَثِيرِ الْعِلْمِ خَيْرٌ مِنْ كَثِيرِ الْعَمَلِ مَعَ قَلِيلِ الْعِلْمِ وَالشَّكِّ وَالشُّبْهَةِ.

[16]. الكافي، ج1، ص33، ح9: عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: رَجُلٌ رَاوِيَةٌ لِحَدِيثِكُمْ يَبُثُّ ذَلِكَ فِي النَّاسِ وَيُشَدِّدُهُ فِي قُلُوبِهِمْ وَقُلُوبِ شِيعَتِكُمْ وَلَعَلَّ عَابِداً مِنْ شِيعَتِكُمْ لَيْسَتْ لَهُ هَذِهِ الرِّوَايَةُ أَيُّهُمَا أَفْضَلُ قَالَ الرَّاوِيَةُ لِحَدِيثِنَا يَشُدُّ بِهِ‏ قُلُوبَ‏ شِيعَتِنَا أَفْضَلُ مِنْ أَلْفِ عَابِدٍ.

بصائر الدرجات، ج1، ص8، ح10: عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ وَهْبٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام عَنْ رَجُلَيْنِ أَحَدُهُمَا فَقِيهٌ‏ رَاوِيَةٌ لِلْحَدِيثِ‏ وَالْآخَرُ عَابِدٌ لَيْسَ لَهُ مِثْلُ رِوَايَتِهِ فَقَالَ الرَّاوِيَةُ لِلْحَدِيثِ الْمُتَفَقِّهُ فِي الدِّينِ أَفْضَلُ مِنْ أَلْفِ عَابِدٍ لَا فِقْهَ لَهُ وَلَا رِوَايَةَ.

[17]. الكافي، ج1، ص38، ح2: عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ، عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ:... .

الكافي، ج1، ص38، ح3: عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ علیهما السلام يَقُولُ‏: إِذَا مَاتَ الْمُؤْمِنُ بَكَتْ عَلَيْهِ الْمَلَائِكَةُ وَبِقَاعُ الْأَرْضِ الَّتِي كَانَ يَعْبُدُ اللَّهَ عَلَيْهَا وَأَبْوَابُ السَّمَاءِ الَّتِي كَانَ يُصْعَدُ فِيهَا بِأَعْمَالِهِ‏ وَثُلِمَ فِي الْإِسْلَامِ ثُلْمَةٌ لَا يَسُدُّهَا شَيْ‏ءٌ لِأَنَّ الْمُؤْمِنِينَ الْفُقَهَاءَ حُصُونُ الْإِسْلَامِ كَحِصْنِ سُورِ الْمَدِينَةِ لَهَا.

مناقب آل أبي طالب، ج2، ص346: عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم:‏ إِنَّ السَّمَاءَ وَالْأَرْضَ لَتَبْكِي عَلَى الْمُؤْمِنِ إِذَا مَاتَ‏ أَرْبَعِينَ‏ صَبَاحاً وَإِنَّهَا لَتَبْكِى عَلَى الْعَالِمِ إِذَا مَاتَ أَرْبَعِينَ شَهْراً وَإِنَّ السَّمَاءَ وَالْأَرْضَ لَيَبْكِيَانِ عَلَى الرَّسُولِ أَرْبَعِينَ سَنَةً وَإِنَّ السَّمَاءَ وَالْأَرْضَ لَيَبْكِيَانِ عَلَيْكَ يَا عَلِيُّ إِذَا قُتِلْتَ أَرْبَعِينَ سَنَةً.

الإرشاد، ج1، ص230: مَا رَوَاهُ الْحَارِثُ الْأَعْوَرُ قَالَ: سَمِعْتُ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ علیه السلام يَقُولُ‏: مِنْ حَقِّ الْعَالِمِ أَنْ لَا يُكْثَرَ عَلَيْهِ السُّؤَالُ وَلَا يُعَنَّتَ فِي الْجَوَابِ وَلَا يُلَحَّ عَلَيْهِ إِذَا كَسِلَ وَلَا يُؤْخَذَ بِثَوْبِهِ‏ إِذَا نَهَضَ‏ وَلَا يُشَارَ إِلَيْهِ بِيَدٍ فِي حَاجَةٍ وَلَا يُفْشَى لَهُ سِرٌّ وَلَا يُغْتَابَ عِنْدَهُ أَحَدٌ وَيُعَظَّمَ كَمَا حَفِظَ أَمْرَ اللَّهِ وَلَا يَجْلِسَ الْمُتَعَلِّمُ أَمَامَهُ وَلَا يَغْرَضَ‏ مِنْ طُولِ صُحْبَتِهِ وَإِذَا جَاءَهُ طَالِبُ الْعِلْمِ وَغَيْرُهُ فَوَجَدَهُ فِي جَمَاعَةٍ عَمَّهُمْ بِالسَّلَامِ وَخَصَّهُ بِالتَّحِيَّةِ وَلْيَحْفَظْهُ شَاهِداً وَغَائِباً وَلْيَعْرِفْ لَهُ حَقَّهُ فَإِنَّ الْعَالِمَ أَعْظَمُ أَجْراً مِنَ الصَّائِمِ الْقَائِمِ الْمُجَاهِدِ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَإِذَا مَاتَ الْعَالِمُ ثُلِمَ فِي الْإَسْلَامِ ثُلْمَةٌ لَا يَسُدُّهَا إِلَّا خَلَفٌ مِنْهُ وَطَالِبُ الْعِلْمِ تَسْتَغْفِرُ لَهُ الْمَلَائِكَةُ وَتَدْعُو لَهُ فِي السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ‏.

[18]. الكافي، ج1، ص38، ح1: عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ خَالِدٍ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: مَا مِنْ أَحَدٍ يَمُوتُ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَحَبَّ إِلَى إِبْلِيسَ‏ مِنْ‏ مَوْتِ‏ فَقِيهٍ.

[19]. علل الشرائع، ج2، ص394، ح11: عَنْ يُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ، عَمَّنْ ذَكَرَهُ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ بَعَثَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ الْعَالِمَ وَالْعَابِدَ فَإِذَا وَقَفَا بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ قِيلَ لِلْعَابِدِ انْطَلِقْ إِلَى الْجَنَّةِ وَقِيلَ لِلْعَالِمِ قِفْ تَشْفَعْ لِلنَّاسِ‏ بِحُسْنِ‏ تَأْدِيبِكَ لَهُمْ.

تفسير الإمام العسكري علیه السلام، ص344، ح223: وَقَالَ عَلِيُّ بْنُ مُوسَى الرِّضَا علیه السلام‏ يُقَالُ لِلْعَابِدِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ: نِعْمَ الرَّجُلُ كُنْتَ‏ هِمَّتُكَ‏ ذَاتُ‏ نَفْسِكَ، وَكَفَيْتَ النَّاسَ مَئُونَتَكَ، فَادْخُلِ الْجَنَّةَ. إِلَّا أَنَّ الْفَقِيهَ مَنْ أَفَاضَ عَلَى النَّاسِ خَيْرَهُ، وَأَنْقَذَهُمْ مِنْ أَعْدَائِهِمْ، وَوَفَّرَ عَلَيْهِمْ نِعَمَ جِنَانِ اللَّهِ، وَحَصَلَ لَهُمْ رِضْوَانُ اللَّهِ تَعَالَى. وَيُقَالُ لِلْفَقِيهِ: يَا أَيُّهَا الْكَافِلُ لِأَيْتَامِ آلِ مُحَمَّدِ، الْهَادِي لِضُعَفَاءِ مُحِبِّيهِ وَمَوَالِيهِ قِفْ حَتَّى تَشْفَعَ لِكُلِّ مَنْ أَخَذَ عَنْكَ أَوْ تَعَلَّمَ مِنْكَ. فَيَقِفُ، فَيَدْخُلُ الْجَنَّةَ وَمَعَهُ فِئَاماً وَفِئَاماً حَتَّى قَالَ عَشْراً وَهُمُ الَّذِينَ أَخَذُوا عَنْهُ عُلُومَهُ، وَأَخَذُوا عَمَّنْ أَخَذَ عَنْهُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ، فَانْظُرُوا كَمْ فَرْقٌ‏ مَا بَيْنَ الْمَنْزِلَتَيْنِ.

أعلام الدين، ص81: وَقَالَ صلّی الله علیه و آله و سلّم:‏ يَبْعَثُ اللَّهُ تَعَالَى الْعَالِمَ وَالْعَابِدَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَإِذَا اجْتَمَعَا عِنْدَ الصِّرَاطِ قِيلَ لِلْعَابِدِ ادْخُلِ الْجَنَّةَ فَأَنْعِمْ فِيهَا بِعِبَادَتِكَ وَقِيلَ لِلْعَالِمِ قِفْ هَاهُنَا فِي زُمْرَةِ الْأَنْبِيَاءِ فَاشْفَعْ فِيمَنْ أَحْسَنْتَ أَدَبَهُ فِي الدُّنْيَا.

[20]. الكافي، ج1، ص31، ح8: عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: لَوَدِدْتُ أَنَّ أَصْحَابِي‏ ضُرِبَتْ‏ رُءُوسُهُمْ بِالسِّيَاطِ حَتَّى يَتَفَقَّهُوا.

المحاسن، ج1، ص228، ح161: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ وَأَبُو جَعْفَرٍ علیهما السلام:‏ لَوْ أُتِيتُ‏ بِشَابٍ‏ مِنْ‏ شَبَابِ‏ الشِّيعَةِ لَا يَتَفَقَّهُ لَأَدَّبْتُهُ‏. قَالَ: وَكَانَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلام: يَقُولُ‏ تَفَقَّهُوا وَإِلَّا فَأَنْتُمْ أَعْرَابٌ‏. وَفِي حَدِيثٍ آخَرَ لِابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلام:‏ لَوْ أُتِيتُ‏ بِشَابٍ‏ مِنْ‏ شَبَابِ‏ الشِّيعَةِ لَا يَتَفَقَّهُ فِي الدِّينِ لَأَوْجَعْتُهُ.

فقه الرضا علیه السلام، ص337: وَأَرْوِي عَنِ الْعَالِمِ علیه السلام أَنَّهُ قَالَ‏: لَوْ وَجَدْتُ شَابّاً مِنْ شُبَّانِ‏ الشِّيعَةِ لَا يَتَفَقَّهُ‏ لَضَرَبْتُهُ ضَرْبَةً بِالسَّيْفِ وَرَوَى غَيْرِي عِشْرُونَ سَوْطاً.

الأمالي (للطوسي)، ص303، ح51: أَبُو قَتَادَةَ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام، أَنَّهُ قَالَ: لَسْتُ أُحِبُّ أَنْ أَرَى الشَّابَّ مِنْكُمْ إِلَّا غَادِياً فِي حَالَيْنِ: إِمَّا عَالِماً أَوْ مُتَعَلِّماً، فَإِنْ لَمْ يَفْعَلْ فَرَّطَ، فَإِنْ فَرَّطَ ضَيَّعَ، وَإِنْ ضَيَّعَ أَثِمَ، وَإِنْ أَثِمَ‏ سَكَنَ‏ النَّارَ، وَالَّذِي بَعَثَ مُحَمَّداً صلّی الله علیه و آله و سلّم بِالْحَقِّ.

[21]. روایات اهل بیت علیهم السلام در مورد عالم بی عمل:

الكافي، ج1، ص44، ح1: عَنْ سُلَيْمِ بْنِ قَيْسٍ الْهِلَالِيِّ قَالَ: سَمِعْتُ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ علیه السلام يُحَدِّثُ عَنِ النَّبِيِّ صلّی الله علیه و آله و سلّم أَنَّهُ قَالَ فِي كَلَامٍ لَهُ‏ الْعُلَمَاءُ رَجُلَانِ رَجُلٌ عَالِمٌ‏ آخِذٌ بِعِلْمِهِ‏ فَهَذَا نَاجٍ وَعَالِمٌ تَارِكٌ لِعِلْمِهِ فَهَذَا هَالِكٌ وَإِنَّ أَهْلَ النَّارِ لَيَتَأَذَّوْنَ مِنْ رِيحِ الْعَالِمِ التَّارِكِ لِعِلْمِهِ وَإِنَّ أَشَدَّ أَهْلِ النَّارِ نَدَامَةً وَحَسْرَةً رَجُلٌ دَعَا عَبْداً إِلَى اللَّهِ فَاسْتَجَابَ لَهُ وَقَبِلَ مِنْهُ فَأَطَاعَ اللَّهَ فَأَدْخَلَهُ اللَّهُ الْجَنَّةَ وَأَدْخَلَ الدَّاعِيَ النَّارَ بِتَرْكِهِ عِلْمَهُ وَاتِّبَاعِهِ الْهَوَى وَطُولِ الْأَمَلِ أَمَّا اتِّبَاعُ الْهَوَى فَيَصُدُّ عَنِ الْحَقِّ وَطُولُ الْأَمَلِ يُنْسِي الْآخِرَةَ.

الكافي، ج1، ص44، ح4: عَنْ هَاشِمِ بْنِ الْبَرِيدِ قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَى عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ علیه السلام فَسَأَلَهُ عَنْ مَسَائِلَ فَأَجَابَ‏ ثُمَ‏ عَادَ لِيَسْأَلَ‏ عَنْ مِثْلِهَا فَقَالَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ علیه السلام: مَكْتُوبٌ فِي الْإِنْجِيلِ لَا تَطْلُبُوا عِلْمَ مَا لَا تَعْلَمُونَ وَلَمَّا تَعْمَلُوا بِمَا عَلِمْتُمْ فَإِنَّ الْعِلْمَ إِذَا لَمْ يُعْمَلْ بِهِ لَمْ يَزْدَدْ صَاحِبُهُ إِلَّا كُفْراً وَلَمْ يَزْدَدْ مِنَ اللَّهِ إِلَّا بُعْداً.

الكافي، ج‏1، ص45، ح6: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ رَفَعَهُ قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ علیه السلام فِي كَلَامٍ لَهُ خَطَبَ بِهِ عَلَى الْمِنْبَرِ أَيُّهَا النَّاسُ إِذَا عَلِمْتُمْ فَاعْمَلُوا بِمَا عَلِمْتُمْ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ إِنَّ الْعَالِمَ الْعَامِلَ بِغَيْرِهِ كَالْجَاهِلِ الْحَائِرِ الَّذِي لَا يَسْتَفِيقُ‏ عَنْ جَهْلِهِ بَلْ قَدْ رَأَيْتُ أَنَّ الْحُجَّةَ عَلَيْهِ أَعْظَمُ وَالْحَسْرَةَ أَدْوَمُ عَلَى هَذَا الْعَالِمِ الْمُنْسَلِخِ مِنْ عِلْمِهِ مِنْهَا عَلَى هَذَا الْجَاهِلِ الْمُتَحَيِّرِ فِي جَهْلِهِ وَكِلَاهُمَا حَائِرٌ بَائِرٌ لَا تَرْتَابُوا فَتَشُكُّوا وَلَا تَشُكُّوا فَتَكْفُرُوا وَلَا تُرَخِّصُوا لِأَنْفُسِكُمْ فَتُدْهِنُوا وَلَا تُدْهِنُوا فِي الْحَقِّ فَتَخْسَرُوا وَإِنَّ مِنَ الْحَقِّ أَنْ تَفَقَّهُوا وَمِنَ الْفِقْهِ أَنْ لَا تَغْتَرُّوا وَإِنَّ أَنْصَحَكُمْ لِنَفْسِهِ أَطْوَعُكُمْ لِرَبِّهِ وَأَغَشَّكُمْ لِنَفْسِهِ أَعْصَاكُمْ لِرَبِّهِ وَمَنْ يُطِعِ اللَّهَ يَأْمَنْ وَيَسْتَبْشِرْ وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ يَخِبْ وَيَنْدَمْ.

المحاسن، ج1، ص120، ح134: عَنْ يَزِيدَ الصَّائِغِ، عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ: يَا يَزِيدُ إِنَّ أَشَدَّ النَّاسِ‏ حَسْرَةً يَوْمَ‏ الْقِيَامَةِ الَّذِينَ وَصَفُوا الْعَدْلَ ثُمَّ خَالَفُوهُ وَهُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ: أَنْ تَقُولَ نَفْسٌ يا حَسْرَتى‏ عَلى‏ ما فَرَّطْتُ فِي جَنْبِ اللَّهِ‏ وَفِي رِوَايَةِ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى أَوْ غَيْرِهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَ‏ فَكُبْكِبُوا فِيها هُمْ وَالْغاوُونَ‏ قَالَ مَنْ وَصَفَ عَدْلاً ثُمَّ خَالَفَهُ إِلَى غَيْرِهِ.

قرب الإسناد، ص70، ح226: عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ، عَنْ جَعْفَرٍ، عَنْ أَبِيهِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ علیه السلام قَالَ: إِيَّاكُمْ وَالْجُهَّالَ‏ مِنَ‏ الْمُتَعَبِّدِينَ‏، وَالْفُجَّارَ مِنَ الْعُلَمَاءِ، فَإِنَّهُمْ فِتْنَةٌ كُلِّ مَفْتُونٍ.

غرر الحكم ودرر الكلم، ص696، ح213: قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ علیه السلام: مَا قَصَمَ ظَهْرِي إِلَّا رَجُلَانِ‏ عَالِمٌ‏ مُتَهَتِّكٌ‏ وَجَاهِلٌ مُتَنَسِّكٌ هَذَا يُنَفِّرُ عَنْ حَقِّهِ بِهَتْكِهِ وَهَذَا يَدْعُو إِلَى بَاطِلِهِ بِنُسْكِه‏.

[22]. وسائل الشيعة، ج1، ص111، ح9: الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِيُّ فِي الْأَمَالِي‏... عَنْ عَبْدِ اللَّهِ، عَنْ عَلِيٍّ علیه السلام قَالَ: اقْتِصَادٌ فِي سُنَّةٍ خَيْرٌ مِنِ اجْتِهَادٍ فِي بِدْعَةٍ ثُمَّ قَالَ تَعَلَّمُوا مِمَّنْ‏ عَلِمَ‏ فَعَمِلَ.

[23]. الكافي، ج1، ص35، ح6: عَنْ حَفْصِ بْنِ غِيَاثٍ قَالَ: قَالَ لِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام:‏ مَنْ‏ تَعَلَّمَ‏ الْعِلْمَ‏ وَعَمِلَ بِهِ وَعَلَّمَ لِلَّهِ دُعِيَ فِي مَلَكُوتِ السَّمَاوَاتِ عَظِيماً فَقِيلَ تَعَلَّمَ لِلَّهِ وَعَمِلَ لِلَّهِ وَعَلَّمَ لِلَّهِ.

الكافي، ج1، ص36، ح2: عَنِ الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِيرَةِ النَّصْرِيِّ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام‏ فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ: إِنَّما يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ قَالَ يَعْنِي بِالْعُلَمَاءِ مَنْ صَدَّقَ فِعْلُهُ قَوْلَهُ وَمَنْ لَمْ يُصَدِّقْ‏ فِعْلُهُ‏ قَوْلَهُ‏ فَلَيْسَ بِعَالِمٍ.

مشكاة الأنوار، ص240، ح693: قَالَ الصَّادِقُ علیه السلام:‏ مَنْ تَعَلَّمَ بَاباً مِنَ الْعِلْمِ‏ لِيُعَلِّمَهُ‏ النَّاسَ‏ ابْتِغَاءَ وَجْهِ اللَّهِ أَعْطَاهُ اللَّهُ أَجْرَ سَبْعِينَ نَبِيّاً.

[24]. المؤمنون: 88 (قُلْ مَنْ بِيَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيْءٍ وَهُوَ يُجِيرُ وَلَا يُجَارُ عَلَيْهِ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ).

یس: 83 (فَسُبْحَانَ الَّذِي بِيَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيْءٍ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ).

[25]. معاني الأخبار، ص388، ح26: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ، عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: قِيلَ لَهُ إِنَّ أَبَا الْخَطَّابِ‏ يَذْكُرُ عَنْكَ‏ أَنَّكَ‏ قُلْتَ لَهُ إِذَا عَرَفْتَ الْحَقَّ فَاعْمَلْ مَا شِئْتَ فَقَالَ لَعَنَ اللَّهُ أَبَا الْخَطَّابِ وَاللَّهِ مَا قُلْتُ لَهُ هَكَذَا وَلَكِنِّي قُلْتُ إِذَا عَرَفْتَ الْحَقَّ فَاعْمَلْ مَا شِئْتَ مِنْ خَيْرٍ يُقْبَلْ مِنْكَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ يَقُولُ: مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثى‏ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ يُرْزَقُونَ فِيها بِغَيْرِ حِسابٍ‏ وَيَقُولُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى‏ مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثى‏ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَياةً طَيِّبَةً.

الكافي، ج2، ص464، ح5: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَارِدٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام حَدِيثٌ رُوِيَ لَنَا أَنَّكَ قُلْتَ إِذَا عَرَفْتَ فَاعْمَلْ مَا شِئْتَ فَقَالَ قَدْ قُلْتُ ذَلِكَ قَالَ قُلْتُ وَإِنْ زَنَوْا أَوْ سَرَقُوا أَوْ شَرِبُوا الْخَمْرَ فَقَالَ لِي‏ إِنَّا لِلَّهِ‏ وَإِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ‏ وَاللَّهِ مَا أَنْصَفُونَا أَنْ نَكُونَ أُخِذْنَا بِالْعَمَلِ وَوُضِعَ عَنْهُمْ إِنَّمَا قُلْتُ إِذَا عَرَفْتَ فَاعْمَلْ مَا شِئْتَ مِنْ قَلِيلِ الْخَيْرِ وَكَثِيرِهِ فَإِنَّهُ يُقْبَلُ مِنْكَ.

معاني الأخبار، ص181، ح1: عَنْ فُضَيْلِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام فَقِيلَ لَهُ: إِنَّ هَؤُلَاءِ الْأَخَابِثَ يَرْوُونَ عَنْ أَبِيكَ يَقُولُونَ إِنَّ أَبَاكَ علیه السلام قَالَ إِذَا عَرَفْتَ فَاعْمَلْ مَا شِئْتَ فَهُمْ يَسْتَحِلُّونَ بَعْدَ ذَلِكَ كُلَّ مُحَرَّمٍ قَالَ مَا لَهُمْ لَعَنَهُمُ اللَّهُ إِنَّمَا قَالَ أَبِي علیه السلام إِذَا عَرَفْتَ الْحَقَ‏ فَاعْمَلْ‏ مَا شِئْتَ‏ مِنْ خَيْرٍ يُقْبَلُ مِنْكَ.

[26]. الأمالي (للصدوق)، ص489، ح3: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ قَالَ: حَدَّثَنِي مَنْ سَمِعَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقَ علیه السلام يَقُولُ:‏ مَا أَحَبَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ مَنْ عَصَاهُ ثُمَّ تَمَثَّلَ فَقَالَ: تَعْصِي الْإِلَهَ وَأَنْتَ تُظْهِرُ حُبَّهُ * هَذَا مُحَالٌ‏ فِي‏ الْفِعَالِ‏ بَدِيعٌ. لَوْ كَانَ حُبُّكَ صَادِقاً لَأَطَعْتَهُ * إِنَّ الْمُحِبَّ لِمَنْ يُحِبُّ مُطِيع.

[27]. المحاسن، ج1، ص78، ح1: عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: أُقْعِدَ رَجُلٌ مِنَ الْأَحْبَارِ فِي قَبْرِهِ فَقِيلَ لَهُ إِنَّا جَالِدُوكَ مِائَةَ جَلْدَةٍ مِنْ عَذَابِ اللَّهِ قَالَ لَا أُطِيقُهَا فَلَمْ يَزَالُوا يَقُولُونَ حَتَّى‏ انْتَهَى‏ إِلَى‏ وَاحِدَةٍ فَقَالُوا لَيْسَ مِنْهَا بُدٌّ فَقَالَ فَبِمَ تَجْلِدُونِي قَالُوا نَجْلِدُكَ لِأَنَّكَ صَلَّيْتَ صَلَاةً يَوْماً بِغَيْرِ وُضُوءٍ وَمَرَرْتَ عَلَى ضَعِيفٍ فَلَمْ تَنْصُرْهُ فَجُلِدَ جَلْدَةً مِنْ عَذَابِ اللَّهِ فَامْتَلَأَ قَبْرُهُ نَاراً.

[28]. النساء: 48 (إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَرَى إِثْمًا عَظِيمًا).

النساء: 116 (إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا بَعِيدًا).

[29]. نهج البلاغة، ص254، الخطبة176:... فَإِذَا رَأَيْتُمْ خَيْراً فَأَعِينُوا عَلَيْهِ‏ وَإِذَا رَأَيْتُمْ شَرّاً فَاذْهَبُوا عَنْهُ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم كَانَ يَقُولُ يَا ابْنَ آدَمَ اعْمَلِ الْخَيْرَ وَدَعِ الشَّرَّ فَإِذَا أَنْتَ جَوَادٌ قَاصِدٌ أَلَا وَإِنَّ الظُّلْمَ ثَلَاثَةٌ فَظُلْمٌ لَا يُغْفَرُ وَظُلْمٌ لَا يُتْرَكُ و ظُلْمٌ مَغْفُورٌ لَا يُطْلَبُ فَأَمَّا الظُّلْمُ الَّذِي لَا يُغْفَرُ فَالشِّرْكُ بِاللَّهِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى‏ إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ‏ وَأَمَّا الظُّلْمُ الَّذِي يُغْفَرُ فَظُلْمُ الْعَبْدِ نَفْسَهُ عِنْدَ بَعْضِ الْهَنَاتِ‏ وَأَمَّا الظُّلْمُ الَّذِي لَا يُتْرَكُ فَظُلْمُ الْعِبَادِ بَعْضِهِمْ بَعْضاً الْقِصَاصُ هُنَاكَ شَدِيدٌ لَيْسَ هُوَ جَرْحاً بِاْلمُدَى‏ وَلَا ضَرْباً بِالسِّيَاطِ وَلَكِنَّهُ مَا يُسْتَصْغَرُ ذَلِكَ مَعَهُ فَإِيَّاكُمْ وَالتَّلَوُّنَ فِي دِينِ اللَّهِ فَإِنَّ جَمَاعَةً فِيمَا تَكْرَهُونَ مِنَ الْحَقِّ خَيْرٌ مِنْ فُرْقَةٍ فِيمَا تُحِبُّونَ مِنَ الْبَاطِلِ وَإِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ لَمْ يُعْطِ أَحَداً بِفُرْقَةٍ خَيْراً مِمَّنْ مَضَى وَلَا مِمَّنْ بَقِي‏، الخبر.

الكافي، ج2، ص330، ح1: عَنْ سَعْدِ بْنِ طَرِيفٍ، عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ: الظُّلْمُ‏ ثَلَاثَةٌ ظُلْمٌ يَغْفِرُهُ اللَّهُ وَظُلْمٌ لَا يَغْفِرُهُ اللَّهُ وَظُلْمٌ لَا يَدَعُهُ اللَّهُ فَأَمَّا الظُّلْمُ الَّذِي لَا يَغْفِرُهُ فَالشِّرْكُ وَأَمَّا الظُّلْمُ الَّذِي يَغْفِرُهُ فَظُلْمُ‏ الرَّجُلِ‏ نَفْسَهُ‏ فِيمَا بَيْنَهُ وَبَيْنَ اللَّهِ وَأَمَّا الظُّلْمُ الَّذِي لَا يَدَعُهُ فَالْمُدَايَنَةُ بَيْنَ الْعِبَادِ.

[30]. الهداية الكبرى، ص402:... قَالَ الْمُفَضَّلُ: يَا سَيِّدِي وَذَلِكَ هُوَ آخِرُ عَذَابِهِمْ قَالَ هَيْهَاتَ يَا مُفَضَّلُ وَاللَّهِ لَيُرَدَّانِ وَيَحْضُرُ السَّيِّدُ مُحَمَّدٌ الْأَكْبَرُ رَسُولُ اللَّهِ وَالصِّدِّيقُ الْأَعْظَمُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَفَاطِمَةُ وَالْحَسَنُ وَالْحُسَيْنُ وَالْأَئِمَّةُ إِمَامٌ بَعْدَ إِمَامٍ وَكُلُّ مَنْ مَحَضَ الْإِيمَانَ مَحْضاً وَمَحَضَ الْكُفْرَ مَحْضاً وَلَيَقْتَصَّنَّ مِنْهُمْ بِجَمِيعِ الْمَظَالِمِ حَتَّى‏ إِنَّهُمَا لَيُقْتَلَانِ‏ كُلَّ يَوْمٍ أَلْفَ قَتْلَةٍ وَيُرَدَّانِ إِلَى مَا شَاءَ اللَّهُ مِنْ عَذَابِهِمَا ثُمَّ يَسِيرُ الْمَهْدِيُّ إِلَى الْكُوفَةِ وَيَنْزِلُ مَا بَيْنَهَا وَبَيْنَ النَّجَفِ وَعَدَدُ أَصْحَابِهِ فِي ذَلِكَ الْيَوْمِ سِتَّةٌ وَأَرْبَعُونَ أَلْفاً مِنَ الْمَلَائِكَةِ وَسِتَّةُ آلَافٍ مِنَ الْجِنِّ وَالنُّقَبَاءُ ثَلَاثُمِائَةٍ وَثَلَاثَةَ عَشَرَ رَجُلًا، الخبر.

دلائل الإمامة، ص448، ح28: عَنْ سَلْمَانَ (رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ)، قَالَ: قَالَ لِي رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: إِنَّ اللَّهَ (تَبَارَكَ وَتَعَالَى) لَمْ يَبْعَثْ نَبِيّاً وَلَا رَسُولاً إِلَّا جَعَلَ لَهُ اثْنَيْ عَشَرَ نَقِيباً. فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، لَقَدْ عَرَفْتُ‏ هَذَا مِنْ‏ أَهْلِ‏ الْكِتَابَيْنِ. فَقَالَ: يَا سَلْمَانُ: هَلْ عَلِمْتَ مَنْ نُقَبَائِي وَمَنِ الِاثْنَيْ عَشَرَ الَّذِينَ اخْتَارَهُمْ اللَّهُ لِلْأُمَّةِ مِنْ بَعْدِي؟ فَقُلْتُ: اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ. فَقَالَ: يَا سَلْمَانُ،... ثُمَّ ابْنُهُ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الْهَادِي الْمَهْدِيُّ النَّاطِقُ الْقَائِمُ بِحَقِ اللَّهِ. ثُمَّ قَالَ: يَا سَلْمَانُ، إِنَّكَ مُدْرِكُهُ، وَمَنْ كَانَ مِثْلَكَ، وَمَنْ تَوَلَّاهُ بِحَقِيقَةِ الْمَعْرِفَةِ. قَالَ سَلْمَانُ: فَشَكَرْتُ اللَّهَ كَثِيراً ثُمَّ قُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ وَإِنِّي مُؤَجَّلٌ إِلَى عَهْدِهِ؟ قَالَ: يَا سَلْمَانُ اقْرَأْ فَإِذا جاءَ وَعْدُ أُولاهُما بَعَثْنا عَلَيْكُمْ عِباداً لَنا أُولِي بَأْسٍ شَدِيدٍ فَجاسُوا خِلالَ الدِّيارِ وَكانَ وَعْداً مَفْعُولاً * ثُمَّ رَدَدْنا لَكُمُ الْكَرَّةَ عَلَيْهِمْ وَأَمْدَدْناكُمْ بِأَمْوالٍ وَبَنِينَ وَجَعَلْناكُمْ أَكْثَرَ نَفِيراً. قَالَ سَلْمَانُ: فَاشْتَدَّ بُكَائِي وَشَوْقِي، ثُمَّ قُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، أَ بِعَهْدٍ مِنْكَ؟ فَقَالَ: إِي وَاللَّهِ، الَّذِي أَرْسَلَ مُحَمَّداً بِالْحَقِّ، مِنِّي وَمِنْ عَلِيٍّ وَفَاطِمَةَ وَالْحَسَنِ وَالْحُسَيْنِ وَالتِّسْعَةِ، وَكُلِّ مَنْ هُوَ مِنَّا وَمَعَنَا، وَمُضَامٍّ فِينَا، إِي وَاللَّهِ يَا سَلْمَانُ، وَلَيُحْضُرَنَ‏ إِبْلِيسُ وَجُنُودُهُ، وَكُلُّ مَنْ مَحَضَ الْإِيمَانَ مَحْضاً وَمَحَضَ الْكُفْرَ مَحْضاً، حَتَّى يُؤْخَذَ بِالْقِصَاصِ وَالْأَوْتَارِ، وَلَا يَظْلِمُ رَبُّكَ أَحَداً، وَيُحَقِّقُ‏ تَأْوِيلَ هَذِهِ الْآيَةِ: وَنُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوارِثِينَ * وَنُمَكِّنَ لَهُمْ فِي الْأَرْضِ وَنُرِيَ فِرْعَوْنَ وَهامانَ وَجُنُودَهُما مِنْهُمْ ما كانُوا يَحْذَرُونَ‏. قَالَ سَلْمَانُ: فَقُمْتُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْ رَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم وَمَا يُبَالِي سَلْمَانُ مَتَى لَقِيَ الْمَوْتَ، أَوْ الْمَوْتُ لَقِيَهُ‏.

[31]. المحاسن، ج1، ص228، ح161: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ وَأَبُو جَعْفَرٍ علیهما السلام:‏ لَوْ أُتِيتُ‏ بِشَابٍ‏ مِنْ‏ شَبَابِ‏ الشِّيعَةِ لَا يَتَفَقَّهُ لَأَدَّبْتُهُ‏. قَالَ: وَكَانَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلام: يَقُولُ‏ تَفَقَّهُوا وَإِلَّا فَأَنْتُمْ أَعْرَابٌ‏. وَفِي حَدِيثٍ آخَرَ لِابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلام:‏ لَوْ أُتِيتُ‏ بِشَابٍ‏ مِنْ‏ شَبَابِ‏ الشِّيعَةِ لَا يَتَفَقَّهُ فِي الدِّينِ لَأَوْجَعْتُهُ.

[32]. الكافي، ج1، ص31، ح8: عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: لَوَدِدْتُ أَنَّ أَصْحَابِي‏ ضُرِبَتْ‏ رُءُوسُهُمْ بِالسِّيَاطِ حَتَّى يَتَفَقَّهُوا.

فقه الرضا علیه السلام، ص337: وَأَرْوِي عَنِ الْعَالِمِ علیه السلام أَنَّهُ قَالَ‏: لَوْ وَجَدْتُ شَابّاً مِنْ شُبَّانِ‏ الشِّيعَةِ لَا يَتَفَقَّهُ‏ لَضَرَبْتُهُ ضَرْبَةً بِالسَّيْفِ وَرَوَى غَيْرِي عِشْرُونَ سَوْطاً.

الأمالي (للطوسي)، ص303، ح51: أَبُو قَتَادَةَ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام، أَنَّهُ قَالَ: لَسْتُ أُحِبُّ أَنْ أَرَى الشَّابَّ مِنْكُمْ إِلَّا غَادِياً فِي حَالَيْنِ: إِمَّا عَالِماً أَوْ مُتَعَلِّماً، فَإِنْ لَمْ يَفْعَلْ فَرَّطَ، فَإِنْ فَرَّطَ ضَيَّعَ، وَإِنْ ضَيَّعَ أَثِمَ، وَإِنْ أَثِمَ‏ سَكَنَ‏ النَّارَ، وَالَّذِي بَعَثَ مُحَمَّداً صلّی الله علیه و آله و سلّم بِالْحَقِّ.

[33]. الكافي، ج1، ص33، ح6: عَنْ بَشِيرٍ الدَّهَّانِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام:‏... .

الكافي، ج1، ص31، ح7: عَنْ مُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام يَقُولُ:‏ عَلَيْكُمْ‏ بِالتَّفَقُّهِ‏ فِي‏ دِينِ‏ اللَّهِ وَلَا تَكُونُوا أَعْرَاباً فَإِنَّهُ مَنْ لَمْ يَتَفَقَّهْ فِي دِينِ اللَّهِ لَمْ يَنْظُرِ اللَّهُ إِلَيْهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَمْ يُزَكِّ لَهُ عَمَلاً.

الكافي، ج1، ص31، ح9: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَمَّنْ رَوَاهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: قَالَ لَهُ رَجُلٌ جُعِلْتُ فِدَاكَ رَجُلٌ عَرَفَ هَذَا الْأَمْرَ لَزِمَ بَيْتَهُ وَلَمْ يَتَعَرَّفْ إِلَى أَحَدٍ مِنْ إِخْوَانِهِ قَالَ فَقَالَ كَيْفَ‏ يَتَفَقَّهُ‏ هَذَا فِي‏ دِينِهِ‏.

[34]. تهذيب الأحكام، ج8، ص111، ح30: عَنْ جَمِيلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ:... .

وسائل الشيعة، ج21، ص478، ح5: مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ فِي الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِيٍّ علیه السلام فِي حَدِيثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ: عَلِّمُوا صِبْيَانَكُمْ‏ مِنْ‏ عِلْمِنَا مَا يَنْفَعُهُمُ اللَّهُ بِهِ لَا تَغْلِبْ عَلَيْهِمُ الْمُرْجِئَةُ بِرَأْيِهَا.

نهج البلاغة، ص393: (ومن وصية له للحسن بن علي علیهما السلام):... أَيْ بُنَيَّ إِنِّي لَمَّا رَأَيْتُنِي قَدْ بَلَغْتُ سِنّاً وَرَأَيْتُنِي أَزْدَادُ وَهْناً بَادَرْتُ بِوَصِيَّتِي إِلَيْكَ وَأَوْرَدْتُ خِصَالاً مِنْهَا قَبْلَ أَنْ يَعْجَلَ بِي أَجَلِي دُونَ أَنْ أُفْضِيَ‏ إِلَيْكَ بِمَا فِي نَفْسِي أَوْ أَنْ أُنْقَصَ فِي رَأْيِي كَمَا نُقِصْتُ فِي جِسْمِي أَوْ يَسْبِقَنِي إِلَيْكَ بَعْضُ غَلَبَاتِ الْهَوَى وَفِتَنِ الدُّنْيَا فَتَكُونَ‏ كَالصَّعْبِ‏ النَّفُورِ وَإِنَّمَا قَلْبُ الْحَدَثِ كَالْأَرْضِ الْخَالِيَةِ مَا أُلْقِيَ فِيهَا مِنْ شَيْ‏ءٍ قَبِلَتْهُ فَبَادَرْتُكَ بِالْأَدَبِ قَبْلَ أَنْ يَقْسُوَ قَلْبُكَ وَيَشْتَغِلَ لُبُّكَ لِتَسْتَقْبِلَ بِجِدِّ رَأْيِكَ‏ مِنَ الْأَمْرِ مَا قَدْ كَفَاكَ أَهْلُ التَّجَارِبِ بُغْيَتَهُ‏ وَتَجْرِبَتَهُ فَتَكُونَ قَدْ كُفِيتَ مَئُونَةَ الطَّلَبِ وَعُوفِيتَ مِنْ عِلَاجِ التَّجْرِبَةِ فَأَتَاكَ مِنْ ذَلِكَ مَا قَدْ كُنَّا نَأْتِيهِ وَاسْتَبَانَ لَكَ مَا رُبَّمَا أَظْلَمَ عَلَيْنَا مِنْهُ، الخبر.

كنز العمال، ج16، ص584، ح45953: عَنْ عَليّ قَالَ: مُرُوا أَوْلاَدَكُمْ بِطَلَبِ اَلْعِلْمِ.

[35]. اختيار معرفة الرجال، ج1، ص398، ح286: عَنْ جَمِيلِ بْنِ دَرَّاجٍ، قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام يَقُولُ‏:... .

اختيار معرفة الرجال، ج1، ص347، ح217: عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِيدِ وَغَيْرِهِ، قَالُوا قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام رَحِمَ اللَّهُ زُرَارَةَ بْنَ أَعْيَنَ لَوْ لَا زُرَارَةُ بْنُ أَعْيَنَ لَوْ لَا زُرَارَةُ وَنُظَرَاؤُهُ‏ لَانْدَرَسَتْ أَحَادِيثُ أَبِي علیه السلام.

اختيار معرفة الرجال، ج1، ص348، ح218: عَنْ أَبِي عُبَيْدَةَ الْحَذَّاءِ، قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام يَقُولُ‏: زُرَارَةُ وَأَبُو بَصِيرٍ وَمُحَمَّدُ بْنُ مُسْلِمٍ وَبُرَيْدٌ مِنَ الَّذِينَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى‏ وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ‏.

اختيار معرفة الرجال، ج1، ص345، ح210: عَنْ أَبِي بَصِيرٍ، قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام إِنَّ أَبَاكَ حَدَّثَنِي أَنَّ الزُّبَيْرَ وَالْمِقْدَادَ وَسَلْمَانَ الْفَارِسِيَّ حَلَقُوا رُءُوسَهُمْ لِيُقَاتِلُوا أَبَا بَكْرٍ، فَقَالَ لِي لَوْ لَا زُرَارَةُ لَظَنَنْتُ أَنَّ أَحَادِيثَ أَبِي علیه السلام سَتَذْهَبُ.

اختيار معرفة الرجال، ج1، ص347، ح215: عَنْ أَبِي الْعَبَّاسِ الْفَضْلِ بْنِ عَبْدِ الْمَلِكِ، قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام يَقُولُ‏ أَحَبُّ النَّاسِ إِلَيَّ أَحْيَاءً وَأَمْوَاتاً أَرْبَعَةٌ: بُرَيْدُ بْنُ مُعَاوِيَةَ الْعِجْلِيُّ، وَزُرَارَةُ، وَمُحَمَّدُ بْنُ مُسْلِمٍ، وَالْأَحْوَلُ، وَهُمْ أَحَبُّ النَّاسِ إِلَيَّ أَحْيَاءً وَأَمْوَاتاً.

[36]. اختيار معرفة الرجال، ج1، ص347، ح216: عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ، قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام يَوْماً وَدَخَلَ عَلَيْهِ الْفَيْضُ بْنُ الْمُخْتَارِ، فَذَكَرَ لَهُ آيَةً مِنْ كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ تَأَوَّلَهَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام فَقَالَ لَهُ الْفَيْضُ جَعَلَنِيَ اللَّهُ فِدَاكَ مَا هَذَا الِاخْتِلَافُ الَّذِي بَيْنَ شِيعَتِكُمْ قَالَ وَأَيُّ الِاخْتِلَافِ يَا فَيْضُ فَقَالَ لَهُ الْفَيْضُ إِنِّي لَأَجْلِسُ فِي حِلَقِهِمْ بِالْكُوفَةِ فَأَكَادُ أَشُكُّ فِي اخْتِلَافِهِمْ‏ فِي‏ حَدِيثِهِمْ‏، حَتَّى أَرْجِعَ إِلَى الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ فَيُوقِفَنِي مِنْ ذَلِكَ عَلَى مَا تَسْتَرِيحُ إِلَيْهِ نَفْسِي وَيَطْمَئِنَّ إِلَيْهِ قَلْبِي، فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام أَجَلْ هُوَ كَمَا ذَكَرْتَ يَا فَيْضُ! إِنَ‏ النَّاسَ أَوْلَعُوا بِالْكَذِبِ عَلَيْنَا إِنَّ اللَّهَ افْتَرَضَ عَلَيْهِمْ لَا يُرِيدُ مِنْهُمْ غُرَّةً وَإِنِّي أُحَدِّثُ أَحَدَهُمْ بِالْحَدِيثِ فَلَا يَخْرُجُ مِنْ عِنْدِي حَتَّى يَتَأَوَّلَهُ عَلَى غَيْرِ تَأْوِيلِهِ، وَذَلِكَ أَنَّهُمْ لَا يَطْلُبُونَ بِحَدِيثِنَا وَبِحُبِّنَا مَا عِنْدَ اللَّهِ وَإِنَّمَا يَطْلُبُونَ الدُّنْيَا، وَكُلٌّ يُحِبُّ أَنْ يُدْعَى رَأْساً أَنَّهُ لَيْسَ مِنْ عَبْدٍ يَرْفَعُ نَفْسَهُ إِلَّا وَضَعَهُ اللَّهُ وَمَا مِنْ عَبْدٍ وَضَعَ نَفْسَهُ إِلَّا رَفَعَهُ اللَّهُ وَشَرَّفَهُ، فَإِذَا أَرَدْتَ بِحَدِيثِنَا فَعَلَيْكَ بِهَذَا الْجَالِسِ وَأَوْمَى إِلَى رَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِهِ فَسَأَلْتُ أَصْحَابَنَا عَنْهُ فَقَالُوا زُرَارَةُ بْنُ أَعْيَنَ.

اختيار معرفة الرجال، ج1، ص352، ح222: عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ زُرَارَةَ، قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: إِنَّ أَبِي يَقْرَأُ عَلَيْكَ السَّلَامَ وَيَقُولُ لَكَ: جَعَلَنِيَ اللَّهُ فِدَاكَ إِنَّهُ لَا يَزَالُ الرَّجُلُ وَالرَّجُلَانِ يَقْدُمَانِ‏ فَيَذْكُرَانِ‏ أَنَّكَ‏ ذَكَرْتَنِي‏ وَقُلْتَ فِيَّ، فَقَالَ: أَقْرِئْ أَبَاكَ السَّلَامَ وَقُلْ لَهُ أَنَا وَاللَّهِ أُحِبُّ لَكَ الْخَيْرَ فِي الدُّنْيَا وَأُحِبُّ لَكَ الْخَيْرَ فِي الْآخِرَةِ، وَأَنَا وَاللَّهِ عَنْكَ رَاضٍ فَمَا تُبَالِي مَا قَالَ النَّاسُ بَعْدَ هَذَا.

[37]. الكافي، ج3، ص442، ح1: عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَبِي جَعْفَرٍ علیه السلام وَأَنَا شَابٌّ فَوَصَفَ لِيَ التَّطَوُّعَ وَالصَّوْمَ فَرَأَى ثِقْلَ ذَلِكَ فِي وَجْهِي فَقَالَ لِي: إِنَّ هَذَا لَيْسَ كَالْفَرِيضَةِ مَنْ تَرَكَهَا هَلَكَ إِنَّمَا هُوَ التَّطَوُّعُ إِنْ شُغِلْتَ عَنْهُ أَوْ تَرَكْتَهُ قَضَيْتَهُ إِنَّهُمْ‏ كَانُوا يَكْرَهُونَ‏ أَنْ تُرْفَعَ أَعْمَالُهُمْ يَوْماً تَامّاً وَيَوْماً نَاقِصاً إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ يَقُولُ‏ الَّذِينَ هُمْ عَلى‏ صَلاتِهِمْ دائِمُونَ‏ وَكَانُوا يَكْرَهُونَ أَنْ يُصَلُّوا حَتَّى يَزُولَ النَّهَارُ إِنَّ أَبْوَابَ السَّمَاءِ تُفَتَّحُ إِذَا زَالَ النَّهَارُ.

[38]. الكافي، ج2، ص349، ح8: عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سُلَيْمَانَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ: إِنَّ أَبِي نَظَرَ إِلَى رَجُلٍ وَمَعَهُ ابْنُهُ يَمْشِي وَالِابْنُ مُتَّكِئٌ عَلَى‏ ذِرَاعِ‏ الْأَبِ‏ قَالَ فَمَا كَلَّمَهُ أَبِي علیه السلام مَقْتاً لَهُ حَتَّى فَارَقَ الدُّنْيَا.

الكافي، ج2، ص349، ح5: عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: مَنْ نَظَرَ إِلَى أَبَوَيْهِ‏ نَظَرَ مَاقِتٍ‏ وَهُمَا ظَالِمَانِ لَهُ لَمْ يَقْبَلِ اللَّهُ لَهُ صَلَاةً.

[39]. الكافي، ج2، ص161، ح12: عَنْ عَمَّارِ بْنِ حَيَّانَ قَالَ: خَبَّرْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام بِبِرِّ إِسْمَاعِيلَ‏ ابْنِي بِي فَقَالَ لَقَدْ كُنْتُ أُحِبُّهُ وَقَدِ ازْدَدْتُ لَهُ حُبّاً إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم أَتَتْهُ أُخْتٌ لَهُ مِنَ الرَّضَاعَةِ فَلَمَّا نَظَرَ إِلَيْهَا سُرَّ بِهَا وَبَسَطَ مِلْحَفَتَهُ لَهَا فَأَجْلَسَهَا عَلَيْهَا ثُمَّ أَقْبَلَ يُحَدِّثُهَا وَيَضْحَكُ فِي وَجْهِهَا ثُمَّ قَامَتْ وَذَهَبَتْ وَجَاءَ أَخُوهَا فَلَمْ يَصْنَعْ بِهِ مَا صَنَعَ بِهَا فَقِيلَ لَهُ يَا رَسُولَ اللَّهِ صَنَعْتَ بِأُخْتِهِ مَا لَمْ تَصْنَعْ بِهِ وَهُوَ رَجُلٌ فَقَالَ لِأَنَّهَا كَانَتْ أَبَرَّ بِوَالِدَيْهَا مِنْهُ.

این روایت در نسخه کتاب (الزهد) به شکل دیگری آمده که در آن مراد از «اسماعیل» فرزند امام صادق علیه السلام است:

الزهد، ص34، ح88: عَنْ عَمَّارِ بْنِ حَيَّانَ قَالَ: أَخْبَرَنِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِ بِبِرِّ ابْنِهِ إِسْمَاعِيلَ لَهُ وَقَالَ وَلَقَدْ كُنْتُ أُحِبُّهُ وَقَدِ ازْدَادَ إِلَيَّ حُبّاً إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم أَتَتْهُ أُخْتٌ لَهُ مِنَ الرَّضَاعَةِ فَلَمَّا أَنْ نَظَرَ إِلَيْهَا سُرَّ بِهَا وَبَسَطَ رِدَاءَهُ لَهَا فَأَجْلَسَهَا عَلَيْهِ ثُمَّ أَقْبَلَ يُحَدِّثُهَا وَيَضْحَكُ فِي وَجْهِهَا ثُمَّ قَامَتْ فَذَهَبَتْ ثُمَّ جَاءَ أَخُوهَا فَلَمْ يَصْنَعْ بِهِ مَا صَنَعَ بِهَا فَقِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ صَنَعْتَ بِأُخْتِهِ مَا لَمْ تَصْنَعْ بِهِ وَهُوَ رَجُلٌ فَقَالَ لِأَنَّهَا كَانَتْ أَبَرَّ بِأَبِيهَا مِنْهُ‏.

[40]. الكافي، ج2، ص104، ح2: عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ وَغَيْرِهِ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: لَا تَغْتَرُّوا بِصَلَاتِهِمْ وَلَا بِصِيَامِهِمْ فَإِنَّ الرَّجُلَ رُبَّمَا لَهِجَ بِالصَّلَاةِ وَالصَّوْمِ حَتَّى لَوْ تَرَكَهُ اسْتَوْحَشَ وَلَكِنِ اخْتَبِرُوهُمْ‏ عِنْدَ صِدْقِ‏ الْحَدِيثِ‏ وَأَدَاءِ الْأَمَانَةِ.

الأمالي (للصدوق)، ص303، ح6: عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْهَمْدَانِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الْهَادِي عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا علیه السلام عَنِ الْإِمَامِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْبَاقِرِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ سَيِّدِ الْعَابِدِينَ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ سَيِّدِ شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ الْحُسَيْنِ عَنْ سَيِّدِ الْأَوْصِيَاءِ عَلِيٍّ عَنْ سَيِّدِ الْأَنْبِيَاءِ مُحَمَّدٍ صلّی الله علیه و آله و سلّم قَالَ: لَا تَنْظُرُوا إِلَى‏ كَثْرَةِ صَلَاتِهِمْ‏ وَصَوْمِهِمْ وَكَثْرَةِ الْحَجِّ وَالْمَعْرُوفِ وَطَنْطَنَتِهِمْ بِاللَّيْلِ انْظُرُوا إِلَى صِدْقِ الْحَدِيثِ وَأَدَاءِ الْأَمَانَةِ.

الكافي، ج2، ص77، ح9: عَنْ أَبِي أُسَامَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام يَقُولُ:‏ عَلَيْكَ بِتَقْوَى اللَّهِ وَالْوَرَعِ وَالِاجْتِهَادِ وَصِدْقِ الْحَدِيثِ وَأَدَاءِ الْأَمَانَةِ وَحُسْنِ الْخُلُقِ وَحُسْنِ الْجِوَارِ وَكُونُوا دُعَاةً إِلَى أَنْفُسِكُمْ‏ بِغَيْرِ أَلْسِنَتِكُمْ‏ وَكُونُوا زَيْناً وَلَا تَكُونُوا شَيْناً وَعَلَيْكُمْ بِطُولِ الرُّكُوعِ وَالسُّجُودِ فَإِنَّ أَحَدَكُمْ إِذَا أَطَالَ الرُّكُوعَ وَالسُّجُودَ هَتَفَ إِبْلِيسُ مِنْ خَلْفِهِ وَقَالَ يَا وَيْلَهُ أَطَاعَ وَعَصَيْتُ وَسَجَدَ وَأَبَيْتُ.

الكافي، ج2، ص239، ح30: عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ علیه السلام:‏ إِنَّ لِأَهْلِ الدِّينِ عَلَامَاتٍ يُعْرَفُونَ بِهَا صِدْقَ الْحَدِيثِ وَأَدَاءَ الْأَمَانَةِ وَوَفَاءً بِالْعَهْدِ وَصِلَةَ الْأَرْحَامِ وَرَحْمَةَ الضُّعَفَاءِ وَقِلَّةَ الْمُرَاقَبَةِ لِلنِّسَاءِ أَوْ قَالَ قِلَّةَ الْمُوَاتَاةِ لِلنِّسَاءِ وَبَذْلَ الْمَعْرُوفِ وَحُسْنَ الْخُلُقِ وَسَعَةَ الْخُلُقِ وَاتِّبَاعَ الْعِلْمِ وَمَا يُقَرِّبُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ زُلْفَى‏ طُوبى‏ لَهُمْ وَحُسْنُ مَآبٍ‏ وَطُوبَى شَجَرَةٌ فِي الْجَنَّةِ أَصْلُهَا فِي دَارِ النَّبِيِّ مُحَمَّدٍ صلّی الله علیه و آله و سلّم وَلَيْسَ مِنْ مُؤْمِنٍ إِلَّا وَفِي دَارِهِ غُصْنٌ مِنْهَا لَا يَخْطُرُ عَلَى قَلْبِهِ شَهْوَةُ شَيْ‏ءٍ إِلَّا أَتَاهُ بِهِ ذَلِكَ وَلَوْ أَنَّ رَاكِباً مُجِدّاً سَارَ فِي ظِلِّهَا مِائَةَ عَامٍ‏ مَا خَرَجَ‏ مِنْهُ‏ وَلَوْ طَارَ مِنْ أَسْفَلِهَا غُرَابٌ مَا بَلَغَ أَعْلَاهَا حَتَّى يَسْقُطَ هَرِماً أَلَا فَفِي هَذَا فَارْغَبُوا إِنَّ الْمُؤْمِنَ مِنْ نَفْسِهِ فِي شُغُلٍ وَالنَّاسُ مِنْهُ فِي رَاحَةٍ إِذَا جَنَّ عَلَيْهِ اللَّيْلُ افْتَرَشَ وَجْهَهُ وَسَجَدَ لِلَّهِ عَزَّ وَجَلَّ بِمَكَارِمِ بَدَنِهِ يُنَاجِي الَّذِي خَلَقَهُ فِي فَكَاكِ رَقَبَتِهِ أَلَا فَهَكَذَا كُونُوا.

[41]. آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت علیهم السلام در اهمّیّت صدق حدیث:

مريم: 50 (وَوَهَبْنَا لَهُمْ مِنْ رَحْمَتِنَا وَجَعَلْنَا لَهُمْ لِسَانَ صِدْقٍ عَلِيّاً).

المائدة: 119 (قَالَ اللَّهُ هَذَا يَوْمُ يَنْفَعُ الصَّادِقِينَ صِدْقُهُمْ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَداً رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ ذَلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ).

التوبة: 119 (يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ).

آل عمران: 16 (الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا إِنَّنَا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ * الصَّابِرِينَ وَالصَّادِقِينَ وَالْقَانِتِينَ وَالْمُنْفِقِينَ وَالْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحَارِ).

الأحزاب: 35 (إِنَّ الْمُسْلِمِينَ وَالْمُسْلِمَاتِ وَالْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْقَانِتِينَ وَالْقَانِتَاتِ وَالصَّادِقِينَ وَالصَّادِقَاتِ وَالصَّابِرِينَ وَالصَّابِرَاتِ وَالْخَاشِعِينَ وَالْخَاشِعَاتِ وَالْمُتَصَدِّقِينَ وَالْمُتَصَدِّقَاتِ وَالصَّائِمِينَ وَالصَّائِمَاتِ وَالْحَافِظِينَ فُرُوجَهُمْ وَالْحَافِظَاتِ وَالذَّاكِرِينَ اللَّهَ كَثِيراً وَالذَّاكِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْراً عَظِيماً).

الكافي، ج2، ص104، ح3: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: مَنْ صَدَقَ‏ لِسَانُهُ‏ زَكَى‏ عَمَلُهُ.

الكافي، ج2، ص104، ح1: عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ أَبِي الْعَلَاءِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ لَمْ يَبْعَثْ نَبِيّاً إِلَّا بِصِدْقِ الْحَدِيثِ وَأَدَاءِ الْأَمَانَةِ إِلَى الْبَرِّ وَالْفَاجِرِ.

الكافي، ج2، ص104، ح6: عَنْ فُضَيْلِ بْنِ يَسَارٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام:‏ يَا فُضَيْلُ إِنَّ الصَّادِقَ أَوَّلُ مَنْ يُصَدِّقُهُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ يَعْلَمُ أَنَّهُ صَادِقٌ وَتُصَدِّقُهُ نَفْسُهُ تَعْلَمُ أَنَّهُ صَادِقٌ.

الكافي، ج2، ص105، ح9: عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام يَقُولُ‏: إِنَّ الْعَبْدَ لَيَصْدُقُ حَتَّى يُكْتَبَ عِنْدَ اللَّهِ مِنَ الصَّادِقِينَ وَيَكْذِبُ حَتَّى يُكْتَبَ عِنْدَ اللَّهِ مِنَ الْكَاذِبِينَ فَإِذَا صَدَقَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ صَدَقَ وَبَرَّ وَإِذَا كَذَبَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ كَذَبَ وَفَجَرَ.

[42]. آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت علیهم السلام در اهمّیّت امانت داری:

الأحزاب: 72 (إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنْسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُوماً جَهُولاً).

النساء: 58 (إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُمْ بَيْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ إِنَّ اللَّهَ نِعِمَّا يَعِظُكُمْ بِهِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ سَمِيعاً بَصِيراً).

البقرة: 283 (وَإِنْ كُنْتُمْ عَلَى سَفَرٍ وَلَمْ تَجِدُوا كَاتِباً فَرِهَانٌ مَقْبُوضَةٌ فَإِنْ أَمِنَ بَعْضُكُمْ بَعْضاً فَلْيُؤَدِّ الَّذِي اؤْتُمِنَ أَمَانَتَهُ وَلْيَتَّقِ اللَّهَ رَبَّهُ وَلَا تَكْتُمُوا الشَّهَادَةَ وَمَنْ يَكْتُمْهَا فَإِنَّهُ آثِمٌ قَلْبُهُ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ).

الأنفال: 27 (يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَخُونُوا اللَّهَ وَالرَّسُولَ وَتَخُونُوا أَمَانَاتِكُمْ وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ).

المؤمنون: 1 ـ 8 (قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ * الَّذِينَ هُمْ فِي صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ * وَالَّذِينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ * وَالَّذِينَ هُمْ لِلزَّكَاةِ فَاعِلُونَ * وَالَّذِينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ * إِلَّا عَلَى أَزْوَاجِهِمْ أوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَيْرُ مَلُومِينَ * فَمَنِ ابْتَغَى وَرَاءَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْعَادُونَ * وَالَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ).

المعارج: 32 ـ 35 (وَالَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ * وَالَّذِينَ هُمْ بِشَهَادَاتِهِمْ قَائِمُونَ * وَالَّذِينَ هُمْ عَلَى صَلَاتِهِمْ يُحَافِظُونَ * أُولَئِكَ فِي جَنَّاتٍ مُكْرَمُونَ).

الكافي، ج2، ص162، ح15: عَنْ عَنْبَسَةَ بْنِ مُصْعَبٍ، عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ: ثَلَاثٌ لَمْ يَجْعَلِ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ لِأَحَدٍ فِيهِنَّ رُخْصَةً أَدَاءُ الْأَمَانَةِ إِلَى الْبَرِّ وَالْفَاجِرِ وَالْوَفَاءُ بِالْعَهْدِ لِلْبَرِّ وَالْفَاجِرِ وَبِرُّ الْوَالِدَيْنِ بَرَّيْنِ كَانَا أَوْ فَاجِرَيْنِ.

الاختصاص، ص248: وَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم:‏ لَيْسَ مِنَّا مَنْ يُحَقِّرُ الْأَمَانَةَ يَعْنِي يَسْتَهْلِكُهَا إِذَا اسْتَوْدَعَهَا وَلَيْسَ مِنَّا مَنْ خَانَ مُسْلِماً فِي أَهْلِهِ وَمَالِهِ.

عيون الحكم والمواعظ، ص424، الرقم7180: قَالَ أَميرُ المُؤمنينَ علیه السلام: مَنْ لَا أَمَانَةَ لَهُ‏ لَا إِيمَانَ‏ لَهُ‏.

[43]. الشعراء: 84.

[44]. الأمالي (للصدوق)، ص246، ح6: عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثُّمَالِيِّ قَالَ: سَمِعْتُ سَيِّدَ الْعَابِدِينَ عَلِيَّ بْنَ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام يَقُولُ لِشِيعَتِهِ‏: عَلَيْكُمْ بِأَدَاءِ الْأَمَانَةِ فَوَ الَّذِي بَعَثَ مُحَمَّداً بِالْحَقِّ نَبِيّاً لَوْ أَنَّ قَاتِلَ‏ أَبِيَ‏ الْحُسَيْنِ‏ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام ائْتَمَنَنِي عَلَى السَّيْفِ الَّذِي قَتَلَهُ بِهِ لَأَدَّيْتُهُ إِلَيْهِ.

الكافي، ج5، ص132، ح1: عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ مُصْعَبٍ الْهَمْدَانِيِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام يَقُولُ‏: ثَلَاثَةٌ لَا عُذْرَ لِأَحَدٍ فِيهَا أَدَاءُ الْأَمَانَةِ إِلَى الْبَرِّ وَالْفَاجِرِ وَالْوَفَاءُ بِالْعَهْدِ إِلَى الْبَرِّ وَالْفَاجِرِ وَبِرُّ الْوَالِدَيْنِ بَرَّيْنِ كَانَا أَوْ فَاجِرَيْنِ.

الكافي، ج5، ص132، ح2: عَنِ الْحُسَيْنِ الشَّيْبَانِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: قُلْتُ لَهُ رَجُلٌ مِنْ مَوَالِيكَ يَسْتَحِلُّ مَالَ بَنِي أُمَيَّةَ وَدِمَاءَهُمْ وَإِنَّهُ وَقَعَ لَهُمْ عِنْدَهُ وَدِيعَةٌ فَقَالَ أَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا وَإِنْ كَانُوا مَجُوسِيّاً فَإِنَّ ذَلِكَ لَا يَكُونُ حَتَّى يَقُومَ قَائِمُنَا أَهْلَ الْبَيْتِ علیهم السلام فَيُحِلَّ وَيُحَرِّمَ.

الكافي، ج5، ص133، ح3: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ علیه السلام:‏ أَدُّوا الْأَمَانَةَ وَلَوْ إِلَى قَاتِلِ وُلْدِ الْأَنْبِيَاءِ.

الكافي، ج5، ص133، ح4: عَنْ عُمَرَ بْنِ أَبِي حَفْصٍ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام يَقُولُ:‏ اتَّقُوا اللَّهَ وَعَلَيْكُمْ بِأَدَاءِ الْأَمَانَةِ إِلَى مَنِ ائْتَمَنَكُمْ وَلَوْ أَنَّ قَاتِلَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام ائْتَمَنَنِي عَلَى أَمَانَةٍ لَأَدَّيْتُهَا إِلَيْهِ‏.

الكافي، ج5، ص133، ح5: عَنْ عَمَّارِ بْنِ مَرْوَانَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام فِي وَصِيَّةٍ لَهُ:‏ اعْلَمْ أَنَّ ضَارِبَ عَلِيٍّ علیه السلام بِالسَّيْفِ وَقَاتِلَهُ لَوِ ائْتَمَنَنِي وَاسْتَنْصَحَنِي وَاسْتَشَارَنِي ثُمَّ قَبِلْتُ ذَلِكَ مِنْهُ‏ لَأَدَّيْتُ‏ إِلَيْهِ‏ الْأَمَانَةَ.

[45]. الأحزاب: 72.

[46]. روایتی برای آنچه در متن ذکر شده یافت نشد! امّا آیات و روایات ذیل در این مضمون می باشد:

الأعراف: 200 و201 (وَإِمَّا يَنْزَغَنَّكَ مِنَ الشَّيْطَانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ إِنَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ * إِنَّ الَّذِينَ اتَّقَوْا إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِنَ الشَّيْطَانِ تَذَكَّرُوا فَإِذَا هُمْ مُبْصِرُونَ).

الخصال، ج1، ص131، ح138: عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ: ثَلَاثٌ مِنْ أَشَدِّ مَا عَمِلَ الْعِبَادُ إِنْصَافُ الْمُؤْمِنِ مِنْ نَفْسِهِ وَمُوَاسَاةُ الْمَرْءِ أَخَاهُ وَذِكْرُ اللَّهِ عَلَى كُلِّ حَالٍ وَهُوَ أَنْ يَذْكُرَ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ عِنْدَ الْمَعْصِيَةِ يَهُمُ‏ بِهَا فَيَحُولُ ذِكْرُ اللَّهِ بَيْنَهُ وَبَيْنَ تِلْكَ الْمَعْصِيَةِ وَهُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَ‏ إِنَّ الَّذِينَ اتَّقَوْا إِذا مَسَّهُمْ طائِفٌ مِنَ الشَّيْطانِ تَذَكَّرُوا فَإِذا هُمْ مُبْصِرُونَ‏.

عيون الحكم والمواعظ، ص439، الرقم7616: قَالَ أَميرُ المُؤمنينَ علیه السلام: مَنْ كَرُمَتْ عَلَيْهِ نَفْسُهُ لَمْ يُهِنْهَا بِالْمَعْصِيَةِ.

[47]. الأعراف: 201.

[48]. الكافي، ج2، ص248، ح1: عَنْ نُصَيْرٍ أَبِي الْحَكَمِ الْخَثْعَمِيِّ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ:... .

الكافي، ج2، ص248، ح2: عَنْ خَضِرِ بْنِ عَمْرٍو عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: سَمِعْتُهُ يَقُولُ‏: الْمُؤْمِنُ مُؤْمِنَانِ مُؤْمِنٌ وَفَى لِلَّهِ بِشُرُوطِهِ الَّتِي شَرَطَهَا عَلَيْهِ فَذَلِكَ مَعَ‏ النَّبِيِّينَ‏ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَداءِ وَالصَّالِحِينَ وَحَسُنَ أُولئِكَ رَفِيقاً وَذَلِكَ مَنْ يَشْفَعُ وَلَا يُشْفَعُ لَهُ وَذَلِكَ مِمَّنْ لَا تُصِيبُهُ أَهْوَالُ الدُّنْيَا وَلَا أَهْوَالُ الْآخِرَةِ وَمُؤْمِنٌ زَلَّتْ بِهِ قَدَمٌ فَذَلِكَ كَخَامَةِ الزَّرْعِ كَيْفَمَا كَفَأَتْهُ الرِّيحُ انْكَفَأَ وَذَلِكَ مِمَّنْ تُصِيبُهُ أَهْوَالُ الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَيُشْفَعُ لَهُ وَهُوَ عَلَى خَيْرٍ.

[49]. تفسير القمي، ج2، ص260: عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ دَاوُدَ رَفَعَهُ قَالَ جَاءَ رَجُلٌ إِلَى عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ علیهما السلام فَسَأَلَهُ عَنْ مَسَائِلَ ثُمَّ عَادَ لِيَسْأَلَ عَنْ مِثْلِهَا فَقَالَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ علیهما السلام مَكْتُوبٌ فِي الْإِنْجِيلِ لَا تَطْلُبُوا عِلْمَ مَا لَا تَعْلَمُونَ وَلَمَّا عَمِلْتُمْ بِمَا عَلِمْتُمْ، فَإِنَّ الْعَالِمَ إِذَا لَمْ يَعْمَلْ بِهِ لَمْ يَزِدْهُ مِنَ اللَّهِ إِلَّا بُعْداً، ثُمَّ قَالَ عَلَيْكَ بِالْقُرْآنِ فَإِنَّ اللَّهَ خَلَقَ الْجَنَّةَ بِيَدِهِ لَبِنَةً مِنْ ذَهَبٍ وَلَبِنَةً مِنْ فِضَّةٍ وَجَعَلَ مِلَاطَهَا الْمِسْكَ وَتُرَابَهَا الزَّعْفَرَانَ وَحَصَاهَا اللُّؤْلُؤَ وَجَعَلَ دَرَجَاتِهَا عَلَى قَدْرِ آيَاتِ الْقُرْآنِ فَمَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ قَالَ لَهُ اقْرَأْ وَارْقَ وَمَنْ دَخَلَ مِنْهُمُ الْجَنَّةَ لَمْ يَكُنْ أَحَدٌ فِي الْجَنَّةِ أَعْلَى دَرَجَةً مِنْهُ مَا خَلَا النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ، فَقَالَ لَهُ الرَّجُلُ: فَمَا الزُّهْدُ قَالَ: الزُّهْدُ عَشَرَةُ أَجْزَاءٍ فَأَعْلَى دَرَجَاتِ الزُّهْدِ أَدْنَى دَرَجَاتِ الرِّضَى أَلَا وَإِنَّ الزُّهْدَ فِي آيَةٍ مِنْ كِتَابِ اللَّهِ «لِكَيْلا تَأْسَوْا عَلى‏ ما فاتَكُمْ وَلا تَفْرَحُوا بِما آتاكُمْ» فَقَالَ الرَّجُلُ: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» فَقَالَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ علیهما السلام. وَأَنَا أَقُولُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ فَإِذَا قَالَ أَحَدُكُمْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ فَلْيَقُلْ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ، فَإِنَّ اللَّهَ يَقُولُ: «هُوَ الْحَيُّ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ فَادْعُوهُ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِين‏.

[50]. الأربعون حديثاً (للرازي)، ص44، ح19: عَنْ مُعَاذِ بْنِ جَبَلٍ، قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم يَقُولُ: حُبُّ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ حَسَنَةٌ لَا تَضُرُّ مَعَهَا سَيِّئَةٌ وَبُغْضُهُ سَيِّئَةٌ لَا تَنْفَعُ مَعَهَا حَسَنَةٌ.

الفضائل (لابن شاذان)، ص96: عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ أَنَّهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم‏: حُبُّ عَلِيٍّ حَسَنَةٌ لَا تُضِرُّ مَعَهَا سَيِّئَةٌ وَبُغْضُهُ سَيِّئَةٌ لَا تَنْفَعُ مَعَهَا حَسَنَةٌ.

[51]. الأمالي (للصدوق)، ص138، ح9: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَارَةَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ آبَائِهِ الصَّادِقِينَ علیهم السلام قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم:‏ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى جَعَلَ لِأَخِي عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ فَضَائِلَ لَا يُحْصِي عَدَدَهَا غَيْرُهُ فَمَنْ ذَكَرَ فَضِيلَةً مِنْ‏ فَضَائِلِهِ‏ مُقِرّاً بِهَا غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَمَا تَأَخَّرَ وَلَوْ وَافَى الْقِيَامَةَ بِذُنُوبِ الثَّقَلَيْنِ وَمَنْ كَتَبَ فَضِيلَةً مِنْ فَضَائِلِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام لَمْ تَزَلِ الْمَلَائِكَةُ تَسْتَغْفِرُ لَهُ مَا بَقِيَ لِتِلْكَ الْكِتَابَةِ رَسْمٌ وَمَنِ اسْتَمَعَ إِلَى فَضِيلَةٍ مِنْ فَضَائِلِهِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ الذُّنُوبَ الَّتِي اكْتَسَبَهَا بِالاسْتِمَاعِ وَمَنْ نَظَرَ إِلَى كِتَابَةٍ فِي فَضَائِلِهِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ الذُّنُوبَ الَّتِي اكْتَسَبَهَا بِالنَّظَرِ ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: النَّظَرُ إِلَى عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام عِبَادَةٌ وَذِكْرُهُ عِبَادَةٌ وَلَا يُقْبَلُ إِيمَانُ عَبْدٍ إِلَّا بِوَلَايَتِهِ وَالْبَرَاءَةِ مِنْ أَعْدَائِهِ.

[52]. آیات و روایات بخشیدن شدن گناهان محبّین و شیعیان بخاطر محبّت و ولایت اهل بیت علیهم السلام:

العنكبوت: 7 (وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَنُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَحْسَنَ الَّذِي كَانُوا يَعْمَلُونَ).

محمّد صلّی الله علیه و آله و سلّم: 2 (وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَآمَنُوا بِمَا نُزِّلَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَهُوَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ كَفَّرَ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَأَصْلَحَ بَالَهُمْ).

الفتح: 5 (لِيُدْخِلَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَيُكَفِّرَ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَكَانَ ذَلِكَ عِنْدَ اللَّهِ فَوْزاً عَظِيماً).

الفرقان: 70 (إِلاَّ مَنْ تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلاً صَالِحاً فَأُولَئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَكَانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً).

غاية المرام، ج6، ص89، ح48: كِتَابِ تُحْفَةِ اَلْإِخْوَانِ نَقَلَ عَنْ كِتَابِ بِشَارَةِ اَلْمُصْطَفَى لِشِيعَةِ عَلِيٍ اَلْمُرْتَضَى بِحَذْفِ اَلْإِسْنَادِ قَالَ دَخَلَ رَسُولُ اَللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم عَلَى أَمِيرِ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ فرِحاً مسرُوراً مُسْتَبْشِراً فَسَلَّمَ عَلَيْهِ فَرَدَّ عليه السَّلام فَقَالَ عَلِيٌ علیه السلام يَا رَسُولَ اَللَّهِ مَا رَأَيْتُكَ أَقْبَلْتَ عَلَيَّ مِثْلَ هَذَا اَليَوْمِ فَقَالَ حَبِيبِي وقْرَةُ عَيْنِي أَتَيْتُكَ أُبشِّرُكَ إِعلَم أنّ هذه اَلسَّاعَةَ نَزَلَ عَلَيَّ جَبْرَئِيلُ اَلْأَمِينُ وَقَالَ الحَقُّ جلَّ جَلالُهُ يُقْرِئُكَ السَّلامَ ويَقُولُ لَكَ بَشِّرْ عَليّاً علیه السلام أَنَّ شِيعَتَهُ الطَّائِعُ والْعَاصِيَ مِنْهُم مِن أَهْلِ الجَنَّةِ فَلَمَّا سَمِعَ مَقَالَتَهُ خَرَّ لِلَّهِ سَاجِداً فَلَمَّا رَفَعَ رَأسَهُ رَفَعَ يَدَيْهِ إِلَى اَلسَّمَاءِ ثُمَّ قَالَ اِشْهَدُوا اَللَّهَ عَلَى أَنِّي قَدْ وَهَبْتُ لِشِيعَتِي نِصْفَ حَسَنَاتِي فَقالَتْ فاطمة الزهراء يا رَبِّ اِشْهَدْ عَلَيَّ بِأَنِّي قَدْ وَهَبْتُ لِشِيعَةِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ نِصْفُ حَسَنَاتِي قَالَ الْحَسَنُ علیه السلام يا رَبِّ اِشْهَدْ عَلَيَّ أَنِّي قَدْ وَهَبْتُ لِشِيعَةِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ نِصْفُ حَسَنَاتِي قَالَ اَلْحُسَيْنُ علیه السلام يا رَبِّ اِشْهَدْ أَنِّي قَدْ وَهَبْتُ لِشِيعَةِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ نِصْفَ حَسَنَاتِي فَقَالَ اَلنَّبِيُّ صلّی الله علیه و آله و سلّم مَا أَنْتُمْ بِأَكْرَمَ مِنِّي اَشْهَدُ عَلَيَّ يا رَبِّ أَنِّي قَدْ وَهَبْتُ لِشِيعَةِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام نِصْفَ حَسَنَاتِي فَهَبَطَ الْأَمِينُ جَبْرَئِيلُ علیه السلام وَقَالَ يَا مُحَمَّدُ إِنَّ اَللَّهَ تَعَالَى يَقُولُ مَا أَنْتُمْ أَكْرَمُ مِنِّي إِنِّي قَدْ غَفَرْتُ لِشِيعَةِ عَلِيِّ بن أبي طَالِبٍ علیه السلام ومُحِبِّيهِ ذُنُوبَهُمْ جَمِيعاً وَلَو كانَت مِثلَ زَبَدِ البَحرِ وَرَمَلِ البِرِّ وَوَرَقِ الشَّجَرِ.

فضائل الشيعة، ص12، ح10: عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم:‏ حُبُّ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ‏ يَأْكُلُ‏ [الذُّنُوبَ‏] السَّيِّئَاتِ كَمَا تَأْكُلُ النَّارُ الْحَطَبَ.

الخصال، ج2، ص430، ح10: قَالَ حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ زَيْدٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ أَبِيهِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ أَبِيهِ الْحُسَيْنِ عَنْ أَبِيهِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیهم السلام قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم:‏ يَا عَلِيُّ بَشِّرْ شِيعَتَكَ وَأَنْصَارَكَ‏ بِخِصَالٍ‏ عَشْرٍ أَوَّلُهَا طِيبُ الْمَوْلِدِ وَثَانِيهَا حُسْنُ إِيمَانِهِمْ بِاللَّهِ وَثَالِثُهَا حُبُّ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ لَهُمْ وَرَابِعُهَا الْفُسْحَةُ فِي قُبُورِهِمْ وَخَامِسُهَا النُّورُ عَلَى الصِّرَاطِ بَيْنَ أَعْيُنِهِمْ وَسَادِسُهَا نَزْعُ الْفَقْرِ مِنْ بَيْنِ أَعْيُنِهِمْ وَغِنَى قُلُوبِهِمْ وَسَابِعُهَا الْمَقْتُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ لِأَعْدَائِهِمْ وَثَامِنُهَا الْأَمْنُ مِنَ الْجُذَامِ وَالْبَرَصِ وَالْجُنُونِ يَا عَلِيُّ وَتَاسِعُهَا انْحِطَاطُ الذُّنُوبِ وَالسَّيِّئَاتِ عَنْهُمْ وَعَاشِرُهَا هُمْ مَعِي فِي الْجَنَّةِ وَأَنَا مَعَهُمْ.

قرب الاسناد، ص39، ح126: قَالَ: وَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: «مَنْ أَحَبَّنَا لِلَّهِ نَفَعَهُ اللَّهُ بِذَلِكَ وَلَوْ كَانَ أَسِيراً فِي يَدِ الدَّيْلَمِ، وَمَنْ أَحَبَّنَا لِغَيْرِ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ يَفْعَلُ بِهِ مَا يَشَاءُ. إِنَّ حُبَّنَا أَهْلَ الْبَيْتِ لَيَحُطُّ الذُّنُوبَ‏ عَنِ‏ الْعِبَادِ كَمَا تَحُطُّ الرِّيحُ الشَّدِيدَةُ الْوَرَقَ عَنِ الشَّجَرِ».

الأمالي (للطوسي)، ص156، ح11: عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ مُصْعَبٍ، قَالَ: سَمِعْتُ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ علیهما السلام يَقُولُ: مَنْ أَحَبَّنَا لِلَّهِ، وَأَحَبَّ مُحِبَّنَا لَا لِغَرَضِ دُنْيَا يُصِيبُهَا مِنْهُ، وَعَادَى عَدُوَّنَا لَا لِإِحْنَةٍ كَانَتْ بَيْنَهُ وَبَيْنَهُ، ثُمَّ جَاءَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَعَلَيْهِ مِنَ الذُّنُوبِ‏ مِثْلُ‏ رَمْلِ‏ عَالِجٍ‏ وَزَبَدِ الْبَحْرِ، غَفَرَهَا اللَّهُ (تَعَالَى) لَهُ.

الاختصاص، ص66: عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ قَالَ: أَتَيْتُ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ علیه السلام لِأُسَلِّمَ عَلَيْهِ فَجَلَسْتُ‏ أَنْتَظِرُهُ‏ فَخَرَجَ‏ إِلَيَّ فَقُمْتُ إِلَيْهِ فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ فَضَرَبَ عَلَى كَفِّي ثُمَّ شَبَّكَ أَصَابِعَهُ فِي أَصَابِعِي ثُمَّ قَالَ يَا أَصْبَغَ بْنَ نُبَاتَةَ قُلْتُ لَبَّيْكَ وَسَعْدَيْكَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ فَقَالَ إِنَّ وَلِيَّنَا وَلِيُّ اللَّهِ فَإِذَا مَاتَ وَلِيُّ اللَّهِ كَانَ مِنَ اللَّهِ بِالرَّفِيقِ الْأَعْلَى وَسَقَاهُ مِنَ النَّهَرِ أَبْرَدَ مِنَ الثَّلْجِ وَأَحْلَى مِنَ الشَّهْدِ وَأَلْيَنَ مِنَ الزُّبْدِ فَقُلْتُ بِأَبِي أَنْتَ وَأُمِّي وَإِنْ كَانَ مُذْنِباً فَقَالَ نَعَمْ وَإِنْ كَانَ مُذْنِباً أَ مَا تَقْرَأُ الْقُرْآنَ‏ فَأُوْلئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَكانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً يَا أَصْبَغُ إِنَّ وَلِيَّنَا لَوْ لَقِيَ اللَّهَ وَعَلَيْهِ مِنَ الذُّنُوبِ مِثْلُ زَبَدِ الْبَحْرِ وَمِثْلُ عَدَدِ الرَّمْلِ لَغَفَرَهَا اللَّهُ لَهُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَى.

الأمالي (للصدوق)، ص16، ح8: عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم لِعَلِيٍّ علیه السلام:... يَا عَلِيُّ إِنَّ شِيعَتَكَ‏ مَغْفُورٌ لَهُمْ‏ عَلَى مَا كَانَ فِيهِمْ مِنْ ذُنُوبٍ وَعُيُوبٍ يَا عَلِيُّ أَنَا الشَّفِيعُ لِشِيعَتِكَ غَداً إِذْ أَقَمْتَ الْمَقَامَ الْمَحْمُودَ فَبَشِّرْهُمْ بِذَلِك‏، الخبر.

تفسير الإمام العسكري علیه السلام، ص304: قَالَ الْإِمَامُ علیه السلام السَّيِّئَةُ الْمُحِيطَةُ بِهِ هِيَ الَّتِي تُخْرِجُهُ عَنْ جُمْلَةِ دِينِ اللَّهِ وَتَنْزِعُهُ عَنْ وَلَايَةِ اللَّهِ وَتَرْمِيهِ فِي‏ سَخَطِ اللَّهِ وَهِيَ الشِّرْكُ بِاللَّهِ وَالْكُفْرُ بِهِ، وَالْكُفْرُ بِنُبُوَّةِ مُحَمَّدٍ رَسُولِ‏ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم، وَالْكُفْرُ بِوَلَايَةِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام كُلُّ وَاحِدٍ مِنْ هَذِهِ سَيِّئَةٌ تُحِيطُ بِهِ، أَيْ تُحِيطُ بِأَعْمَالِهِ فَتُبْطِلُهَا وَتَمْحَقُهَا فَأُولئِكَ‏ عَامِلُو هَذِهِ السَّيِّئَةِ الْمُحِيطَةِ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِيها خالِدُونَ‏. ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم:‏ إِنَّ وَلَايَةَ عَلِيٍّ حَسَنَةٌ لَا يَضُرُّ مَعَهَا شَيْ‏ءٌ مِنَ السَّيِّئَاتِ وَإِنْ جَلَّتْ إِلَّا مَا يُصِيبُ أَهْلَهَا مِنَ التَّطْهِيرِ مِنْهَا بِمِحَنِ الدُّنْيَا، وَبِبَعْضِ الْعَذَابِ فِي الْآخِرَةِ إِلَى أَنْ يَنْجُوَ مِنْهَا بِشَفَاعَةِ مَوَالِيهِ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ. وَإِنَّ وَلَايَةَ أَضْدَادِ عَلِيٍّ وَمُخَالَفَةَ عَلِيٍّ علیه السلام سَيِّئَةٌ لَا يَنْفَعُ مَعَهَا شَيْ‏ءٌ إِلَّا مَا يَنْفَعُهُمْ بِطَاعَاتِهِمْ فِي الدُّنْيَا بِالنِّعَمِ وَالصِّحَّةِ وَالسَّعَةِ، فَيَرِدُونَ الْآخِرَةَ وَلَا يَكُونُ لَهُمْ إِلَّا دَائِمُ الْعَذَابِ. ثُمَّ قَالَ: إِنَّ مَنْ جَحَدَ وَلَايَةَ عَلِيٍّ لَا يَرَى الْجَنَّةَ بِعَيْنِهِ أَبَداً إِلَّا مَا يَرَاهُ بِمَا يَعْرِفُ بِهِ أَنَّهُ لَوْ كَانَ يُوَالِيهِ لَكَانَ ذَلِكَ مَحَلَّهُ وَمَأْوَاهُ وَمَنْزِلَهُ‏، فَيَزْدَادُ حَسَرَاتٍ وَنَدَامَاتٍ. وَإِنَّ مَنْ تَوَالَى عَلِيّاً، وَبَرِئَ مِنْ أَعْدَائِهِ، وَسَلَّمَ لِأَوْلِيَائِهِ لَا يَرَى النَّارَ بِعَيْنِهِ أَبَداً إِلَّا مَا يَرَاهُ، فَيُقَالُ لَهُ: لَوْ كُنْتَ عَلَى غَيْرِ هَذَا لَكَانَ ذَلِكَ مَأْوَاكَ، إِلَّا مَا يُبَاشِرُهُ مِنْهَا إِنْ كَانَ مُسْرِفاً عَلَى نَفْسِهِ بِمَا دُونَ الْكُفْرِ إِلَى أَنْ يُنَظَّفَ بِجَهَنَّمَ كَمَا يُنَظَّفُ الْقَذَرُ مِنْ‏ بَدَنِهِ بِالْحَمَّامِ [الْحَامِي‏] ثُمَّ يَنْتَقِلُ مِنْهَا بِشَفَاعَةِ مَوَالِيهِ‏. ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم اتَّقُوا اللَّهَ مَعَاشِرَ الشِّيعَةِ، فَإِنَّ الْجَنَّةَ لَنْ تَفُوتَكُمْ‏ وَإِنْ أَبْطَأَتْ بِكُمْ عَنْهَا قَبَائِحُ أَعْمَالِكُمْ، فَتَنَافَسُوا فِي دَرَجَاتِهَا. قِيلَ: فَهَلْ يَدْخُلُ جَهَنَّمَ أَحَدٌ مِنْ مُحِبِّيكَ، وَمُحِبِّي عَلِيٍّ علیه السلام قَالَ: مَنْ قَذِرَ نَفْسُهُ بِمُخَالَفَةِ مُحَمَّدٍ وَعَلِيٍّ، وَوَاقَعَ الْمُحَرَّمَاتِ، وَظَلَمَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ، وَخَالَفَ مَا رَسَمَا لَهُ‏ مِنَ الشَّرْعِيَّاتِ‏ جَاءَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ قَذِراً طَفِساً يَقُولُ لَهُ مُحَمَّدٌ وَعَلِيٌّ: يَا فُلَانُ أَنْتَ قَذِرٌ طَفِسٌ، لَا تَصْلُحُ لِمُرَافَقَةِ مَوَالِيكَ الْأَخْيَارِ، وَلَا لِمُعَانَقَةِ الْحُورِ الْحِسَانِ، وَلَا لِمَلَائِكَةِ اللَّهِ الْمُقَرَّبِينَ، وَلَا تَصِلُ إِلَى مَا هُنَاكَ إِلَّا بِأَنْ يُطَهِّرَ عَنْكَ مَا هَاهُنَا يَعْنِي مَا عَلَيْهِ مِنَ الذُّنُوبِ فَيُدْخَلُ إِلَى الطَّبَقِ الْأَعْلَى مِنْ جَهَنَّمَ، فَيُعَذَّبُ بِبَعْضِ ذُنُوبِهِ. وَمِنْهُمْ مَنْ تُصِيبُهُ الشَّدَائِدُ فِي الْمَحْشَرِ بِبَعْضِ ذُنُوبِهِ، ثُمَّ يَلْقُطُهُ‏ مِنْ هُنَا وَمِنْ هُنَا مَنْ يَبْعَثُهُمْ إِلَيْهِ مَوَالِيهِ مِنْ خِيَارِ شِيعَتِهِمْ، كَمَا يَلْقُطُ الطَّيْرُ الْحَبَّ. وَمِنْهُمْ مَنْ تَكُونُ ذُنُوبُهُ أَقَلَّ وَأَخَفَّ فَيُطَهَّرُ مِنْهَا بِالشَّدَائِدِ وَالنَّوَائِبِ مِنَ السَّلَاطِينِ وَغَيْرِهِمْ، وَمِنَ الْآفَاتِ فِي الْأَبْدَانِ فِي الدُّنْيَا لِيُدْلَى فِي قَبْرِهِ وَهُوَ طَاهِرٌ مِنْ ذُنُوبِهِ‏. وَمِنْهُمْ مَنْ يَقْرُبُ مَوْتُهُ، وَقَدْ بَقِيَتْ عَلَيْهِ‏ فَيَشْتَدُّ نَزْعُهُ، وَيُكَفَّرُ بِهِ عَنْهُ، فَإِنْ بَقِيَ شَيْ‏ءٌ وَقَوِيتَ عَلَيْهِ يَكُونُ لَهُ بَطَنٌ‏ أَوِ اضْطِرَابٌ فِي يَوْمِ مَوْتِهِ، فَيَقِلُّ مَنْ يَحْضُرُهُ فَيَلْحَقُهُ بِهِ الذُّلُّ، فَيُكَفَّرُ عَنْهُ، فَإِنْ بَقِيَ شَيْ‏ءٌ أُتِيَ بِهِ وَلَمَّا يَلْحَدْ وَيُوضَعْ، فَيَتَفَرَّقُونَ عَنْهُ فَيُطَهَّرُ. فَإِنْ كَانَتْ ذُنُوبُهُ أَعْظَمَ وَأَكْثَرَ طَهُرَ مِنْهَا بِشَدَائِدِ عَرَصَاتِ يَوْمِ‏ الْقِيَامَةِ، فَإِنْ كَانَتْ‏ أَكْثَرَ وَأَعْظَمَ طَهُرَ مِنْهَا فِي الطَّبَقِ الْأَعْلَى مِنْ جَهَنَّمَ، وَهَؤُلَاءِ أَشَدُّ مُحِبِّينَا عَذَاباً وَأَعْظَمُهُمْ ذُنُوباً. لَيْسَ هَؤُلَاءِ يُسَمَّوْنَ بِشِيعَتِنَا، وَلَكِنَّهُمْ يُسَمَّوْنَ بِمُحِبِّينَا وَالْمُوَالِينَ لِأَوْلِيَائِنَا وَالْمُعَادِينَ لِأَعْدَائِنَا، إِنَّ شِيعَتَنَا مَنْ شَيَّعَنَا، وَاتَّبَعَ آثَارَنَا، وَاقْتَدَى بِأَعْمَالِنَا.

[53]. من لا يحضره الفقيه، ج1، ص211، ح640: وَقَالَ علیه السلام:‏ إِنَّمَا مَثَلُ الصَّلَاةِ فِيكُمْ كَمَثَلِ السَّرِيِّ وَهُوَ النَّهَرُ عَلَى بَابِ أَحَدِكُمْ يَخْرُجُ إِلَيْهِ فِي الْيَوْمِ وَاللَّيْلَةِ يَغْتَسِلُ مِنْهُ خَمْسَ مَرَّاتٍ فَلَمْ يَبْقَ الدَّرَنُ‏ مَعَ‏ الْغُسْلِ‏ خَمْسَ مَرَّاتٍ وَلَمْ تَبْقَ الذُّنُوبُ مَعَ الصَّلَاةِ خَمْسَ مَرَّاتٍ.

الأصول الستة عشر، ص237، ح80: جَابِرٌ قَالَ: سَمِعْتُهُ يَقُولُ: لَوْ كَانَ عَلَى بَابِ أَحَدِكُمْ نَهَرٌ، فَاغْتَسَلَ مِنْهُ كُلَّ يَوْمٍ خَمْسَ مَرَّاتٍ هَلْ كَانَ يَبْقَى عَلَى جَسَدِهِ مِنَ الدَّرَنِ شَيْ‏ءٌ؟ إِنَّمَا مَثَلُ الصَّلَاةِ مَثَلُ النَّهَرِ الَّذِي يُنَقِّي‏ الدَّرَنَ، كُلَّمَا صَلَّى صَلَاةً كَانَ‏ كَفَّارَةً لِذُنُوبِهِ إِلَّا ذَنْبٌ أَخْرَجَهُ مِنَ الْإِيمَانِ، مُقِيمٌ عَلَيْهِ.

تفسير العيّاشي، ج2، ص161، ح74: عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثُّمَالِيِّ قَالَ سَمِعْتُ أَحَدَهُمَا علیهما السلام يَقُولُ:‏ إِنَّ عَلِيّاً علیه السلام أَقْبَلَ عَلَى النَّاسِ فَقَالَ أَيّ آيَةٍ فِي كِتَابِ اللَّهِ أَرْجَى عِنْدَكُمْ فَقَالَ بَعْضُهُمْ‏ إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ يَشاءُ قَالَ حَسَنَةٌ وَلَيْسَتْ إِيَّاهَا وَقَالَ بَعْضُهُمْ‏ يا عِبادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ‏ قَالَ حَسَنَةٌ وَلَيْسَتْ إِيَّاهَا وَقَالَ بَعْضُهُمْ‏ وَالَّذِينَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ‏ قَالَ حَسَنَةٌ وَلَيْسَتْ إِيَّاهَا قَالَ ثُمَّ أَحْجَمَ النَّاسُ فَقَالَ مَا لَكُمْ يَا مَعْشَرَ الْمُسْلِمِينَ قَالُوا لَا وَاللَّهِ مَا عِنْدَنَا شَيْ‏ءٌ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم يَقُولُ: أَرْجَى آيَةٍ فِي كِتَابِ اللَّهِ وَأَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَيِ النَّهارِ وَزُلَفاً مِنَ اللَّيْلِ‏ وَقَرَأَ الْآيَةَ كُلَّهَا وَقَالَ يَا عَلِيُّ وَالَّذِي بَعَثَنِي بِالْحَقِّ بَشِيراً وَنَذِيراً إِنَّ أَحَدَكُمْ لَيَقُومُ إِلَى وُضُوئِهِ فَتَسَاقَطُ عَنْ جَوَارِحِهِ الذُّنُوبُ فَإِذَا اسْتَقْبَلَ اللَّهَ بِوَجْهِهِ وَقَلْبِهِ لَمْ يَنْفَتِلْ عَنْ صَلَاتِهِ وَعَلَيْهِ مِنْ ذُنُوبِهِ شَيْ‏ءٌ كَمَا وَلَدَتْهُ أُمُّهُ فَإِنْ أَصَابَ شَيْئاً بَيْنَ الصَّلَاتَيْنِ كَانَ لَهُ مِثْلُ ذَلِكَ حَتَّى عَدَّ الصَّلَوَاتِ الْخَمْسَ ثُمَّ قَالَ يَا عَلِيُّ إِنَّمَا مَنْزِلَةُ الصَّلَوَاتِ‏ الْخَمْسِ‏ لِأُمَّتِي كَنَهَرٍ جَارٍ عَلَى بَابِ أَحَدِكُمْ فَمَا ظَنَّ أَحَدُكُمْ لَوْ كَانَ فِي جَسَدِهِ دَرَنٌ ثُمَّ اغْتَسَلَ فِي ذَلِكَ النَّهَرِ خَمْسَ مَرَّاتٍ فِي الْيَوْمِ أَ كَانَ يَبْقَى فِي جَسَدِهِ دَرَنٌ فَكَذَلِكَ وَاللَّهِ الصَّلَوَاتُ الْخَمْسُ لِأُمَّتِي‏.

دعائم الإسلام، ج1، ص135: وَعَنْ عَلِيٍّ علیه السلام أَنَّهُ قَالَ: الصَّلَوَاتُ الْخَمْسُ كَفَّارَةٌ لِمَا بَيْنَهُنَّ مَا اجْتُنِبَتِ‏ الْكَبَائِرُ وَهِيَ الَّتِي قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ: إِنَّ الْحَسَناتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئاتِ ذلِكَ ذِكْرى‏ لِلذَّاكِرِين‏.

[54]. الاختصاص، ص112: عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: جَزَى اللَّهُ الْمَعْرُوفَ إِذَا لَمْ يَكُنْ يُبْدَأُ عَنْ مَسْأَلَةٍ فَأَمَّا إِذَا أَتَاكَ أَخُوكَ فِي حَاجَةٍ كَادَ يُرَى دَمُهُ فِي وَجْهِهِ‏ مُخَاطِراً لَا يَدْرِي أَ تُعْطِيهِ أَمْ تَمْنَعُهُ فَوَ اللَّهِ ثُمَّ وَاللَّهِ لَوْ خَرَجْتَ لَهُ مِنْ جَمِيعِ مَا تَمَلَّكْتَهُ مَا كَافَيْتَهُ.

قضاء حقوق المؤمنين، ص28، ح37: وَعَنْ إِسْحَاقَ بْنِ أَبي إِبْرَاهِيمَ بْنِ يَعْقُوبَ قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام وَعِنْدَهُ الْمُعَلَّى بْنُ خُنَيْسٍ إِذْ دَخَلَ عَلَيْهِ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ خُرَاسَانَ فَقَالَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ موالِاتي إيَّاكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ وَبَيْنِي وَبَيْنَكُمْ شُقَّةٌ بَعِيدَةٌ وَقَدْ قَلَّ ذَاتُ يَدِي وَلَا أَقْدِرُ أَنْ أَتَوَجَّهَ إِلَى أَهْلِي إِلَّا أَنْ تُعِينَنِي قَالَ فَنَظَرَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام يَمِيناً وَشِمَالاً وَقَالَ أَ لَا تَسْمَعُونَ مَا يَقُولُ أَخُوكُمْ إِنَّمَا الْمَعْرُوفُ‏ ابْتِدَاءٌ فَأَمَّا مَا أَعْطَيْتَ بَعْدَ مَا سَأَلَت فَإِنَّمَا هُوَ مُكَافَأَةٌ لِمَا بَذَلَ‏ لَكَ‏ مِنْ وَجْهِهِ ثُمَّ قَالَ فَيَبِيتُ لَيْلَتَهُ مُتَأَرِّقاً مُتَمَلْمِلاً بَيْنَ الْيَأْسِ وَالرَّجَاءِ لَا يَدْرِي أَيْنَ يَتَوَجَّهُ بِحَاجَتِهِ فَيَعْزِمُ عَلَى الْقَصْدِ إِلَيْكَ فَأَتَاكَ وَقَلْبُهُ يَجِبُ وَفَرَائِصُهُ تَرْتَعِدُ وَقَدْ نَزَلَ دَمُهُ فِي وَجْهِهِ وَبَعْدَ هَذَا فَلَا يَدْرِي أَ يَنْصَرِفُ مِنْ عِنْدِكَ بِكَآبَةِ الرَّدِّ أَمْ بِسُرُورِ النُّجْحِ فَإِنْ أَعْطَيْتَهُ رَأَيْتَ أَنَّكَ قَدْ وَصَلْتَهُ وَقَدْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: وَالَّذِي فَلَقَ الْحَبَّةَ وَبَرَأَ النَّسَمَةَ وَبَعَثَنِي بِالْحَقِّ نَبِيّاً لَمَا يَتَجَشَّمُ مِنْ مَسْأَلَتِهِ إِيَّاكَ أَعْظَمُ مِمَّا نَالَهُ مِنْ مَعْرُوفِكَ قَالَ فَجَمَعُوا لِلْخُرَاسَانِيِّ خَمْسَةَ آلَافِ دِرْهَمٍ وَدَفَعُوهَا إِلَيْهِ.

قضاء حقوق المؤمنين، ص20، ح17: وَعَنْهُ علیه السلام‏ أَنَّهُ قَالَ لِرِفَاعَةَ بْنِ مُوسَى وَقَدْ دَخَلَ عَلَيْهِ يَا رِفَاعَةُ أَ لَا أُخْبِرُكَ بِأَكْثَرِ النَّاسِ وِزْراً قُلْتُ بَلَى جُعِلْتُ فِدَاكَ قَالَ مَنْ أَعَانَ عَلَى مُؤْمِنٍ بِفَضْلِ كَلِمَةٍ ثُمَّ قَالَ أَ لَا أُخْبِرُكُمْ‏ بأَقَلِّهِمْ‏ أَجْراً قُلْتُ بَلَى جُعِلْتُ فِدَاكَ قَالَ مَنِ ادَّخَرَ عَنْ أَخِيهِ شَيْئاً مِمَّا يَحْتَاجُ إِلَيْهِ فِي أَمْرِ آخِرَتِهِ وَدُنْيَاهُ ثُمَّ قَالَ أَ لَا أُخْبِرُكُمْ بِأَوْفَرِهِمْ نَصِيباً مِنَ الْإِثْمِ قُلْتُ بَلَى جُعِلْتُ فِدَاكَ قَالَ مَنْ عَابَ عَلَيْهِ شَيْئاً مِنْ قَوْلِهِ وَفِعْلِهِ أَوْ رَدَّ عَلَيْهِ احْتِقَاراً لَهُ وَتَكَبُّراً عَلَيْهِ ثُمَّ قَالَ أَزِيدُكَ حَرْفاً آخَرَ يَا رِفَاعَةُ مَا آمَنَ بِاللَّهِ وَلَا بِمُحَمَّدٍ وَلَا بِعَلِيٍّ مَنْ إِذَا أَتَاهُ أَخُوهُ الْمُؤْمِنُ فِي حَاجَةٍ لَمْ يَضْحَكْ فِي وَجْهِهِ فَإِنْ‏ كَانَتْ حَاجَتُهُ عِنْدَهُ سَارَعَ إِلَى قَضَائِهَا وَإِنْ لَمْ يَكُنْ عِنْدَهُ تَكَلَّفَ مِنْ عِنْدِ غَيْرِهِ حَتَّى يَقْضِيَهَا لَهُ فَإِذَا كَانَ بِخِلَافِ مَا وَصَفْتُهُ فَلَا وَلَايَةَ بَيْنَنَا وَبَيْنَهُ.

قضاء حقوق المؤمنين، ص30، ح41: وَقَالَ علیه السلام:‏ إِنَّ لِلَّهِ تَبَارَكَ وَتَعَالَى حُرُمَاتٍ حُرْمَةَ كِتَابِ اللَّهِ وَحُرْمَةَ رَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم وَحُرْمَةَ بَيْتِ‏ الْمَقْدِسِ‏ وَحُرْمَةَ الْمُؤْمِنِ.

المؤمن، ص72، ح199: وَعَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام أَنَّهُ قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ صلّی الله علیه و آله و سلّم:‏ الْمُؤْمِنُ‏ حَرَامٌ‏ كُلُّهُ‏ عِرْضُهُ وَمَالُهُ وَدَمُهُ.

المؤمن، ص72، ح198: وَعَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام أَنَّهُ قَالَ: إِذَا قَالَ الْمُؤْمِنُ لِأَخِيهِ أُفٍّ خَرَجَ مِنْ وَلَايَتِهِ وَإِذَا قَالَ أَنْتَ لِي عَدُوٌّ كَفَرَ أَحَدُهُمَا لِأَنَّهُ لَا يَقْبَلُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ عَمَلاً مِنْ أَحَدٍ يَعْجَلُ فِي تَثْرِيبٍ‏ عَلَى مُؤْمِنٍ‏ بِفَضِيحَتِهِ‏ وَلَا يَقْبَلُ مِنْ مُؤْمِنٍ عَمَلاً وَهُوَ يُضْمِرُ فِي قَلْبِهِ عَلَى الْمُؤْمِنِ سُوءً وَلَوْ كُشِفَ الْغِطَاءُ عَنِ النَّاسِ لَنَظَرُوا إِلَى مَا وَصَلَ بَيْنَ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ وَبَيْنَ الْمُؤْمِنِ وَخَضَعَتْ لِلْمُؤْمِنِينَ‏ رِقَابُهُمْ وَتَسَهَّلَتْ لَهُمْ أُمُورُهُمْ وَلَانَتْ لَهُمْ طَاعَتُهُمْ وَلَوْ نَظَرُوا إِلَى مَرْدُودِ الْأَعْمَالِ مِنَ السَّمَاءِ لَقَالُوا مَا يَقْبَلُ اللَّهُ مِنْ أَحَدٍ عَمَلاً.

المؤمن، ص68، ح180: وَعَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام أَنَّهُ قَالَ: أَيُّمَا مُؤْمِنٍ مَشَى مَعَ أَخِيهِ فِي حَاجَةٍ وَلَمْ يُنَاصِحْهُ فَقَدْ خَانَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ‏.

[55]. صفات الشيعة، ص3، ح4: عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ علیه السلام:‏ كَذَبَ مَنْ زَعَمَ‏ أَنَّهُ‏ مِنْ‏ شِيعَتِنَا وَهُوَ مُتَمَسِّكٌ بِعُرْوَةِ غَيْرِنَا.

معاني الأخبار، ص399، ح57: عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ زِيَادٍ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ علیه السلام:‏ كَذَبَ مَنْ زَعَمَ‏ أَنَّهُ‏ يَعْرِفُنَا وَهُوَ مُتَمَسِّكٌ بِعُرْوَةِ غَيْرِنَا.

الكافي، ج8، ص242، ح336: عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: نَحْنُ أَصْلُ كُلِّ خَيْرٍ وَمِنْ فُرُوعِنَا كُلُ‏ بِرٍّ فَمِنَ الْبِرِّ التَّوْحِيدُ وَالصَّلَاةُ وَالصِّيَامُ وَكَظْمُ الْغَيْظِ وَالْعَفْوُ عَنِ الْمُسِي‏ءِ وَرَحْمَةُ الْفَقِيرِ وَتَعَهُّدُ الْجَارِ وَالْإِقْرَارُ بِالْفَضْلِ لِأَهْلِهِ وَعَدُوُّنَا أَصْلُ كُلِّ شَرٍّ وَمِنْ فُرُوعِهِمْ كُلُّ قَبِيحٍ وَفَاحِشَةٍ فَمِنْهُمُ الْكَذِبُ وَالْبُخْلُ وَالنَّمِيمَةُ وَالْقَطِيعَةُ وَأَكْلُ الرِّبَا وَأَكْلُ مَالِ الْيَتِيمِ بِغَيْرِ حَقِّهِ وَتَعَدِّي الْحُدُودِ الَّتِي أَمَرَ اللَّهُ وَرُكُوبُ الْفَوَاحِشِ‏ ما ظَهَرَ مِنْها وَما بَطَنَ* وَالزِّنَا وَالسَّرِقَةُ وَكُلُّ مَا وَافَقَ ذَلِكَ مِنَ الْقَبِيحِ فَكَذَبَ مَنْ زَعَمَ أَنَّهُ مَعَنَا وَهُوَ مُتَعَلِّقٌ بِفُرُوعِ غَيْرِنَا.