مقدمات ظهور و رجعت- جلسه سوم

از شجره طوبی
پرش به ناوبری پرش به جستجو

مقدمات ظهور و رجعت

جلسه 3

أعوذ بالله السمیع العلیم من الشیطان الرجیم

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله ربّ العالمین وصلّی الله علی محمّد وآله الطاهرین

ولعنة الله علی أعدائهم أجمعین من الآن إلی قیام یوم الدین


مروری بر جلسه گذشته

در جلسات گذشته عرض شد که خداوند تبارک و تعالی خواست معرفت وحدانیّت، توحید و معارف اسماء و صفات خود را آشکار کرده و بشناساند؛ پس عالم را آفرید تا آینه‌ای برای نشان دادن توحید، معارف توحیدی، مقامات، درجات، مراتب، منازل و کمالات خداوند متعال باشد.

برترین و جامع‌ترین موجود در میان همه موجودات عالم؛ انسان است که تمام صفات، کمالات و معارف الهیه در او نهادینه شده[1] و باید آهسته آهسته زحمت کشیده، عبودیت کرده و حجاب‌ها را از درون و بیرون خود بردارد تا آینه صافی نشان دهنده کمالات توحیدی خداوند متعال شده و خداوند به توحید خود در عالم شناخته شود. امّا این انسانی که می­خواهد به این جایگاه و مقام برسد؛ باید مراتب و منازلی را طی کند تا این قابلیّت را پیدا کرده و به این صفا برسد.

عقل و عقلا و دوری گزیدن از دنیا و اهل آن

به حدیث امام کاظم علیه السلام رسیدیم که حضرت درباره عقل، عقلا و در حقیقت عارفان عالم و کسانی که اهلیّت دارند و به مقام عرفان الهی در عالم رسیده و کسانی که از این مقام باز مانده و عقب می­مانند و به این حقیقت الهیه نمی­رسند می­فرمایند: اقلیّت انسان‌ها به این مقام رسیده، دارای این کمال شده و آینه وجودی آنها صافی کامل می­شود که بتواند حقایق و توحید الهی را نشان دهد و اکثریت انسان‌ها باز می­مانند، که حضرت آنها را جهلای به معنای سفاهت ذکر کردند.

بعد عرض کردیم امام کاظم علیه السلام فرمودند: اگر کسی می­خواهد در این مسیر قرار گرفته و عاقل شود، یعنی عارف شود و به مراتب معرفت الهی برسد؛ اوّلین جایگاه، مبدأ، ابتدا و بدو راهی که می­خواهد از آنجا شروع کند این است که در برابر دنیا، امیال و زیورهای آن قرار می­گیرد. انسان اگر بخواهد معارف الهیه در قلب او جلوه کرده و از حقیقتش آشکار شود؛ باید از اهل دنیا و کسانی که رغبت و میل به دنیا دارند دوری کند، اگر توانست این کار را انجام دهد این مبدأ و اوّل راه اوست و سر دو راهی قرار دارد که آیا آخرت را انتخاب و راه آخرت را برود و دنیا، اهل دنیا و میل کننده‌های به دنیا را رها کند یا اینکه به دنیا، اهل دنیا و راغبین و کسانی که میل به دنیا دارند رو کرده و از آخرت و اهل آخرت جدا شده و درمانده در زندان دنیا شود.

بعد فرمودند: اگر انسان از اهل دنیا و راغبین به دنیا جدا شده و کناره بگیرد و راه آخرت و اهل آخرت را انتخاب کند؛ خداوند تبارک و تعالی به او کمک کرده و انس او در تنهایی و صاحب او در وحشت و غنا و بی‌نیازی او در گرفتاری، گرسنگی، فقر و تهی دستی می­شود.[2]

البته نمی­خواهیم در مورد دنیا صحبت کنیم و کاری به دنیای ظاهر سیب، گلابی و هوس‌های دنیا نداریم که این خود جایگاه و مطلب دیگری است، چون صحبت ما در موضوع رجعت اهل بیت علیهم السلام و شیعیان ایشان می­باشد؛ لذا این مطلب را مقدّمتاً جلو می­رویم تا ببینیم راه رسیدن به معرفت رجعت و اهل رجعت شدن را باید از کجا شروع کنیم چون رجعت شوخی نیست ولی ما متأسّفانه آن را جدّی نمی­گیریم! ببینید امور دنیا را چقدر جدّی می­گیریم تا اینکه چند سال بیشتر زنده باشیم و برای این چند سال بیشتر زنده بودن چقدر زحمت کشیده، می­‏کوشیم و می‏دویم که صد سال دیگر زندگی را بکنیم که الآن آن را داریم، این فلاکت و بدبختی است و هرچه زودتر تمام شود انسان زودتر راحت می­شود، ائمّه علیهم السلام فرموده­اند: «الْمَوْتُ خَيْرٌ لِلْمُؤْمِنِ وَالْكَافِرِ»؛ مرگ برای مؤمن و کافر خوب است، برای کافر خوب می­باشد چون «أَرَاحَ الشَّجَرَ وَالدَّوَابَّ وَكَثِيراً مِنَ النَّاسِ»؛ دیگران را از دست خودش راحت می­کند، برای مؤمن خوب است چون «اسْتَرَاحَ»[3]؛ راحت می­شود.

عدم معرفت علّت مایل نبودن به رجعت و نمونه‌ای از نعمت‌های در رجعت

ما نسبت به چیزی که معرفت و شناخت نداریم میل نمی­کنیم، انسان به چیزی که شناخت دارد میل می­کند مانند اینکه اگر پاکت کوچک پفک را به بچّه چهار ساله نشان دهی می­دود و برای آن گریه هم می­کند چون شناخت دارد که در درون این پلاستیک مقداری پفک است، امّا اگر سند ده تا کارخانه پفک سازی را به این بچّه بدهی پاره می­کند و دور می­اندازد چون پیچیده و پنهان است، نمی­فهمد و نسبت به آن معرفت ندارد، بچّه فقط چهار حرف و کلمه که روی کاغذ نوشته شده را می­بیند.

در نتیجه انسان چیزی را می­بیند و دنبال آن می­رود که نسبت به آن معرفت و شناخت داشته باشد، چرا ما این همه دنبال دنیا می­دویم؟ چون نسبت به آن شناخت داشته و می­دانیم که اگر صبح تا غروب بدویم و صد هزار تومان بگیریم با آن پول می­توانیم یک روز در بیابان بگردیم و برای این گشتن صبح تا غروب کار می­کنیم.

اگر کسانی به مقامات بالای ایمانی و منازل بالای ایمانی معرفت داشته باشند؛ قطعاً از ما محکم‌تر، قوی‌تر، نورانی‌تر و الهی‌تر به سمت آن حرکت می­کنند.

در رجعتی که اهل بیت علیهم السلام فرمودند برای یک نمونه خداوند هزار پسر به انسان می­دهد؛[4] یعنی انسان آنقدر در آنجا زندگی می­کند که خداوند به او هزار پسر می­دهد، آن همان جایگاه انوار اهل بیت علیهم السلام است، جایگاهی که {وَأَشْرَقَتِ‏ الْأَرْضُ‏ بِنُورِ رَبِّها}[5] است، جایگاهی که گرگ و میش با هم هستند و ستم، ظلمات، فقر، فلاکت، بیماری و مریضی برای مؤمن نیست، تمام مؤمنین هر اندازه که آنجا هستند همان اندازه خداوند به آنها هزار پسر می­دهد.

مشخّص است که مؤمنین چقدر عمر می­کنند و این عمر تمام آن نورانی، کمال، صفا، نعمت، سرور و بهجت است و در آنجا غم، غصه، گرفتاری، مریضی، بی‌پولی، سرما و گرما نیست که مؤمن در سرمای زیاد یا در گرمای زیاد بماند. شما اگر معرفت به ­چنین چیزی پیدا کرده و حقیقتاً ایمان بیاورید در آن کوشش می­کنید و علّتی که ما کوشش نکرده و به فراموشی می­سپاریم این است که معرفت و شناخت نداریم.[6]

رجعت و دنیای ملعونه و ذکر احادیثی در مذمّت دنیا

چون سخن ما در رجعت اهل بیت علیهم السلام، شیعیان و دشمنان ایشان از اوّل عالمِ زمان آدم تا خاتم است؛ از دنیا سخن می­گوییم! و غرض و مقصد ما این است که به مقام ولای اهل بیت علیهم السلام برسیم تا اینکه خداوند ما را لایق دیده و اهل رجعت کند، یک روز ان شاءالله امام ما تشریف آورده، ظهور کرده و ما را برگردانند یا در زمان امام حسین علیه السلام و یا در جایگاه حکومت اهل بیت علیهم السلام ما را به این دنیا برگردانند.

مقداری از احادیث مذمّت دنیا را ذکر می­کنم: «عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: فِي خَبَرِ الْمِعْرَاجِ قَالَ: قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى: يَا أَحْمَدُ»؛ در حدیث معراج که رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم به معراج تشریف بردند خداوند به ایشان ندا کرد ای احمد ـ به این دلیل احمد گفته شده چون نام ایشان در آسمان‌ها احمد، در زمین محمّد و روز قیامت محمود است[7] ـ «لَوْ صَلَّى‏ الْعَبْدُ صَلَاةَ أَهْلِ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَصَامَ صِيَامَ أَهْلِ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَطَوَى مِنَ الطَّعَامِ مِثْلَ الْمَلَائِكَةِ وَلَبِسَ لِبَاسَ الْعَارِي ثُمَّ أَرَى فِي قَلْبِهِ مِنْ حُبِّ الدُّنْيَا ذَرَّةً أَوْ سُمْعَتِهَا أَوْ رِئَاسَتِهَا أَوْ حُلْيَتِهَا أَوْ زِينَتِهَا لَا يُجَاوِرُنِي فِي دَارِی»؛ اگر بنده‌ای نماز اهل آسمان‌ها و زمین را بخواند ـ کاری به این نداریم که اهل آسمان و زمین چه کسانی هستند و فقط ترجمه می­کنیم ـ یعنی تمام نمازی که اهل زمین از انبیاء، اولیاء، اوصیاء، مؤمنین و ملائکه آسمان می­خوانند بخواند و روزه اهل آسمان و زمین بگیرد و خود را همانند ملائکه که غذا نمی­خورند از غذا خوردن کنار بزند ـ غذای ملائکه تسبیح و تکبیر و تحلیل خداوند متعال است ـ و لباس اهل عبادت را بپوشد، سپس در دل او یک ذرّه از حب و دوستی دنیا ببینم یا سُمعه دنیا را دوست بدارد ـ یعنی خوبی‌های خود را به دیگران بشنواند و بقیه بگویند به به چقدر انسان خوب و بزرگی است ـ یا ریاست دنیا را دوست بدارد ولو یک ساعت یا ده دقیقه خود ریاست را دوست بدارد یا قوّت و قدرت دنیا را داشته باشد یا زینت و زیور دنیا را دوست بدارد با اینکه تمام این اعمال را انجام داده؛ ولی در خانه من همسایه من نشده و او را به بهشت خود نخواهم برد. «وَلَأَنْزِعَنَّ مِنْ قَلْبِهِ مَحَبَّتِي»؛ و دوست داری خود را از قلب او می­کنم تا دیگر من را دوست نداشته باشد، و در نسخه دیگری: «وَلَأُظْلِمَنَّ قَلْبَهُ حَتَّى يَنْسَانِي»؛ قلب او را تاریک و ظلمانی می­کنم تا اینکه مرا فراموش کند، «وَ لَا أُذِيقُهُ حَلَاوَةَ مَحَبَّتِي»[8]؛ و شیرینی دوستی خود را به او نمی­چشانم.

شدّت مذمّت دنیا و در جستجو بودن مؤمنان در پیدا کردن جایگاه آن

الحمد للّه رب العالمین چون ما با فرمایشات اهل بیت علیهم السلام آشنا هستیم و تا چنین فرمایشاتی با این قِراض و شداد را می­شنویم؛ فوراً حالت ایمانی و ولایی، ما را وادار می­کند که جایگاه این مطلب و دنیا را پیدا کنیم، همه ما و شما دوست داریم خوب زندگی کنیم، بخوریم، بگردیم، آبرومند باشیم و حداقل بر خانواده خود ریاست داشته باشیم، دوست داریم زیر سلطه زن خود نبوده بلکه او زیر سلطۀ ما باشد، اگر معنای این مطلب اینطور باشد چه کسی باقی می­ماند؟ بهشت می­ماند، خدا، امیر المؤمین علیه السلام و چند نفر دیگر، پس معنا و موضوع آن چیست؟

بغض دنیا برترین عمل بعد از معرفت خدا، رسول خدا و اهل بیت علیهم السلام

حدیث دیگری را از رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم متذکّر می­شویم که آن بزرگوار فرمودند: «مَا مِنْ‏ عَمِلٍ‏ أَفْضَلَ‏ عِنْدَ اللَّهِ بَعْدَ مَعْرِفَةِ اللَّهِ وَمَعْرِفَةِ رَسُولِهِ وَأَهْلِ بَيْتِهِ مِنْ بُغْضِ الدُّنْيَا[9]؛ هیچ عملی نزد خداوند بعد از معرفت به خداوند و معرفت به رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم و اهل بیت علیهم السلام؛ برتر از دشمن داشتن دنیا نیست»، چون معرفت وشناخت خداوند برترین اعمال عالم و شناخت رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم بعد از خدا بزرگ‌ترین، عظیم‌ترین و برترین عمل در این عالم بوده و بعد از معرفت اهل بیت رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ که در سوّمین مقام­اند ـ هیچ عملی برتر از دشمن داشتن دنیا نیست.

در نتیجه خدا، رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم و اهل بیت علیهم السلام را آن سمت ذکر کرده­اند و بغض دنیا را این سمت قرار داده­اند که یک برابری میان خدا، رسول خدا و اهل بیت علیهم السلام و دنیاست که اگر کسی حب دنیا را داشته باشد دیگر خدا، رسول خدا و اهل بیت علیهم السلام را ندارد؛ بلکه بدترین عمل را دارد و اگر کسی بغض دنیا را داشته باشد بعد از اینکه خدا، رسول خدا و اهل بیت علیهم السلام را دارد برترین عمل را دارد.

دنیا و آخرت دو دشمنِ مقابل یکدیگر و به منزله مشرق و مغرب

در روایتی دیگر امیر المؤمنین علیه السلام فرمودند: «إِنَّ الدُّنْيَا وَالْآخِرَةَ عَدُوَّانِ‏ مُتَقَابِلَانِ‏ وَسَبِيلَانِ مُخْتَلِفَانِ[10]»؛ به درستی که دنیا و آخرت دو دشمن و در برابر یکدیگرند و هیچ وقت با هم جمع نشده و دو راه مختلف­اند که هرگز با هم همراه نیستند، یعنی یکی به طرف بالا و دیگری به طرف پایین، یکی شرق و دیگری به غرب می­رود، هرگز این دو همراه نشده و همیشه عکس یکدیگر حرکت می­کنند.

«فَمَنْ أَحَبَّ الدُّنْيَا وَتَوَلَّاهَا أَبْغَضَ الْآخِرَةَ وَعَادَاهَا»؛ پس هرکس دنیا را دوست داشته و ولایت، هماهنگی و پیروی دنیا را داشته باشد؛ حتماً نسبت به آخرت دشمنی، بغض و کینه دارد که این دو هرگز با یکدیگر جمع نمی­شوند، «وَهُمَا بِمَنْزِلَةِ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَمَاشٍ بَيْنَهُمَا»؛ دنیا و آخرت به منزله مشرق و مغرب است و کسی که میان آن دو راه می­رود هرچه به سمت دنیا می­رود از آخرت دور شده و هرچه به سمت آخرت می­رود از دنیا دور می­شود، مانند اینکه شما هرچه به سمت مشرق بروید از مغرب دور شده و پشت به او می­کنید و هرچه به سمت مغرب بروید از مشرق دور شده و به آن پشت می­کنید. «كُلَّمَا قَرُبَ‏ مِنْ وَاحِدٍ بَعُدَ مِنَ الْآخَرِ»؛ هر مقدار به یکی از این دو نزدیک شود از دیگری دور می­شود، نزدیک به مشرق شود از مغرب دور و نزدیک به مغرب شود از مشرق دور می­شود. «وَهُمَا ضَرَّتَانِ»؛ این دو هووی یکدیگر هستند، دنیا و آخرت دو هوویی هستند که با یکدیگر نمی­سازند.

ملعون بودن دنیا و طلب کنندگان آن

رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمودند: «الدُّنْيَا مَلْعُونَة»؛ دنیا ملعون و لعنت شده خداوند است یعنی از رحمت الهی طرد شده، «مَلْعُونٌ مَنْ فِيهَا»؛ هرچه در دنیا می­باشد ملعون است، «وَمَلْعُونٌ مَنْ طَلَبَهَا وَأَحَبَّهَا وَنَصَبَ لَهَا»؛ و ملعون است کسی که دنیا را طلب کرده و او را دوست می­دارد و برای دنیا سختی می­کشد، «وَتَصْدِيقُ ذَلِكَ فِي كِتَابِ اللَّهِ تَعَالَى: {كُلُّ مَنْ عَلَيْها فانٍ * وَيَبْقى‏ وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلالِ وَالْإِكْرام}[11]»؛ آن چیزی که این مطلب را تصدیق و واضح می­کند کتاب خداست که فرموده: همه کسانی که در دنیا هستند فانی بوده و فقط وجه پروردگار تو ای رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم باقی می­ماند که روی پروردگار تو صاحب جمال و کمال است؛ یعنی خداوند تبارک و تعالی هم صاحب تمام صفات حمد، نیکویی و هم صاحب تمام صفات قهر و غضب است، «وَقَوْلُهُ تَعَالَى: {كُلُّ شَيْ‏ءٍ هالِكٌ إِلَّا وَجْهَه}[12]»[13]؛ و فرموده: هر چیزی جز روی خداوند متعال هالک، از میان رونده، پوچ و نابود است.

حب دنیا مبدأ هر خطیئه و گناه

امام صادق علیه السلام فرمودند: «حُبُ‏ الدُّنْيَا رَأْسُ كُلِّ خَطِيئَة»[14]؛ دوستی دنیا رأس، مبدأ و اوّل هر خطیئه و گناهی است.

هرکس دنیا را دوست بدارد خدا را دوست نمی­دارد

امام صادق علیه السلام در حدیثی فرمودند: «وَاللَّهِ‏ مَا أَحَبَ‏ اللَّهَ‏ مَنْ‏ أَحَبَّ الدُّنْيَا»[15]، به خدا سوگند کسی که دنیا را دوست دارد؛ خدا را دوست نمی­دارد، نمی­شود کسی دنیا و خدا را با هم دوست داشته باشد.

قلب سالم، قلبی که محبّت دنیا در آن نباشد

و همچنین آن حضرت در ذیل آیۀ شریفۀ: «{إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيم}[16]»؛ «مگر کسی که بمیرد و به سمت خداوند رفته و او را با قلب سالم ملاقات کند» ـ فرمودند: «هُوَ الْقَلْبُ الَّذِي سَلِمَ مِنْ حُبِّ الدُّنْيَا»[17]؛ آن قلبی است که از داشتن دوستی دنیا سالم مانده است.

کور و کر کردن حب دنیا

آن بزرگوار در روایتی دیگر فرمودند: «حُبُّ الدُّنْيَا يُعْمِي وَيُصِم»[18]؛ کسی که دنیا را دوست داشته باشد کور و کر می­شود.

حب دنیا بزرگ‌ترین خطاها

در حدیث شریف دیگری امیر المؤمنین علیه السلام فرمودند: «أَعْظَمُ الْخَطَايَا حُبُّ الدُّنْيَا»[19]؛ بزرگ­ترین خطاها، گناهان و معاصی حب دنیاست.

اصل آخرت؛ توحید و اصل دنیا؛ شرک و کفر

اگر کسی اهل ولایت امیر المؤمنین علیه السلام بوده و معرفتی به ولای ایشان داشته باشد از او پرسیده شود این دنیا با این غراض و شداد که با خدا، پیامبر، دین، نماز، روزه، حج، زکات و تمام خوبی­ها جمع نشده و در مقابل آن قرار دارد چیست؟ آیا سیب زمینی و پرتقال یا هوی و هوس­های ماست؟ اگر کسی از شما پرسید این دنیا چیست چه جوابی به او می­دهید؟

جواب این مطلب بسیار ساده است و همۀ ما آن را می­دانیم، چون می­خواهیم سیر و حرکت خود را از اینجا شروع کنیم و چون رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم وقتی به نبوّت مبعوث شدند در اوّلین جایگاه از اینجا شروع کرده و فرمودند: «قُولُوا لَا إِلَهَ‏ إِلَّا اللَّهُ تُفْلِحُوا»[20] ما هم از اینجا شروع می­کنیم؛ حضرت دو کلمه فرمودند، اوّل: بگویید خدایان دروغین نیستند و دوّم: فقط خدا هست، اوّل بت را نفی، انکار و از او برائت جسته و با آنها مقابله کرده و بگویید بت‌ها و خدایان ساختگی دروغ هستند که اوّل و پایه اینجاست و اینجا را اوّل شکسته و خرد کنید که کار حضرت ابراهیم علیه السلام است بعد بگویید خداوند تبارک و تعالی خدای یکتاست.

به آن سمت برویم، آخرت و حقیقت آن چیست؟ حقیقت آخرتی که در برابر دنیا قرار دارد چیست؟ آیا همان درختان سیب، گلابی و زرد آلو و حورالعین و غِلمان و بساط، آخرت است؟

اصل دنیا؛ انکار خداوند تبارک و تعالی و شرک به اوست، اگر پیروی هوی و هوس‌های دنیا را کردید چون از شاخه‌های شرک است میل به دنیا کرده­اید، در حدیثی رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمودند: درخت زقّوم اصل دنیا و یک شاخه آن حب ریاست، سُمعه، هوی، هوس، خواب و استراحت است[21]. که اینها همه شاخ و بال­اند امّا حقیقت دنیا همان درخت زقّوم است که درخت شرک است، درختی که خداوند در قرآن می­فرماید: {وَمَثَلُ كَلِمَةٍ خَبِيثَةٍ كَشَجَرَةٍ خَبِيثَةٍ اجْتُثَّتْ مِنْ فَوْقِ الْأَرْض مَا لَهَا مِنْ قَرَارٍ}[22]؛ «و مَثَل كلمه خبيثه همانند درخت خبيثه­ای است که از روى زمين بركنده شده و قرار و ثباتى ندارد»، درخت خبیثه درختی که در برابر درخت طیّبه و طوبی است؛ طوبی یعنی خوشا و (طوبی لهم طوبی لهم)؛ یعنی خوشا برای آنها خوشا برای آنها.

درخت طوبی شاخه‌هایی دارد که یکی جود و دیگری سخاوت، شجاعت، نماز شب و... است، ممکن است اینها از شاخه‌های کوچک یا بزرگ باشند امّا خود درخت طوبی چیست؟ خداوند فرموده: {أَلَمْ تَرَ كَيْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَفَرْعُهَا فِي السَّمَاءِ * تُؤْتِي أُكُلَهَا كُلَّ حِينٍ بِإِذْنِ رَبِّهَا وَيَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ}[23]؛ «آيا نديدى چگونه خداوند كلمه طيّبه را به درخت پاكيزه‏اى تشبيه كرده كه ريشه آن (در کرسی) ثابت و شاخه‌های آن از آسمان آویزان است، هر زمان ميوه خود را به اذن پروردگارش مى‏دهد و خداوند براى مردم مثل‏ها مى‏زند شايد متذكّر شوند».

پس اصل آخرت و درخت طوبی؛ توحید و معرفت به یگانگی خداوند و اصل دنیا؛ شرک به خداوند است.

اصل آخرت؛ اظهارکنندگان توحید و اصل دنیا؛ اظهارکنندگان کفر و شرک

از اینجا که عبور کردیم اصل آخرت؛ کسانی هستند که آشکارکننده‌ها، طرفدارها، ثابت کننده‌ها و بیان کننده‌های توحید خداوند هستند و اصل دنیا؛ مدّعیان شرک، حامیان شرک، حامیان کفر، ائمّۀ کفر و شرک­اند، در آن سمت بعد از توحید خداوند، امامان حق، ائمّۀ حق و اصول حق هستند که تمام زندگی، دنیا، آخرت و همه چیز آنها توحید خداوند است.[24]

اصل آخرت؛ ذوات اهل بیت علیهم السلام و اصل دنیا؛ ذوات دشمنان ایشان

اصل آخرت؛ ذوات مقدّسۀ امیر المؤمنین و ائمّه علیهم السلام است که ذات ایشان مساوی با توحید خداوند است، اصل دنیا؛ ذوات دشمنان ائمّه علیهم السلام است که ذات آنها همان شرک و کفر است.[25]

اصل آخرت؛ علوم و معارف اهل بیت علیهم السلام و ولایت، محبّت و پیروی از ایشان و اصل دنیا؛ خرافه‌ها و حکومت‌های دشمنان ایشان

از اینجا که عبور کردیم اصل آخرت؛ ولایت، پیروی، محبّت، هماهنگی، همراهی، یاوری، علوم و معارف و حقایق اهل بیت علیهم السلام است و بعد از آن اصل دنیا؛ تمام خرافه‌ها، حکومت‌ها، ولایت‌ها، سرپرستی‌ها، ریاست‌ها و... هستند که دشمنان اهل بیت علیهم السلام هستند.[26]

اصل آخرت؛ صفات و اعمال نیک و اصل دنیا؛ صفات و اعمال زشت

و بعد از آن، آخرت؛ تمام صفات نیک، اعمال نیک، اعمال الهی، اعمال مرضی الهی و صفات مرضی الهی که از یک انسان نسبت به خداوند، پیامبر، خودش، همسرش، همسایه و دیگران سر می­زند است که اینها شاخ و بال‌ها و شئونات ولایت امیر المؤمنین علیه السلام هستند، در نتیجه دنیا؛ عبارت است از تمام اعمال زشت، کفر، حرام‌ها، صفات زشت، رابطه‌های نادرست غیر دینی و غیر مرضی الهی که انسان‌ها دارند و اینها همه آثار ولایت دشمنان اهل بیت علیهم السلام است.[27]

دنیای ظاهری نقمت و کشاندن به شرک، دشمنان اولیاء و ملعونه

پس اگر این سیب، گلابی، فرش، ماشین، چشم و گوش، شما را به طرف شرک به خدا، ذوات دشمنان توحید، مروّجین شرک، دشمنان اهل بیت علیهم السلام، ولایت، طرفداری، پیروی، احوال، صفات و کارهای آنها کشاند؛ برای شما دنیای ملعونه خواهد بود.

دنیای ظاهری نعمت و محل کسب مقامات و آیات معرفت

امّا این دنیای سیب، پرتقال و ماشین ملعونه نیستند، بلکه مخلوقات خداوند هستند که خدا آنها را آفریده، مانند شخصی که در برابر امیر المؤمنین علیه السلام دنیا را مذمّت می­کرد، حضرت فرمودند: ای کسی که دنیا را مذمّت می­کنی چه چیز آن را مذمّت می­کنی؟ نعمت‌های آن را مذمّت می­کنی؟ ببینید خداوند در قرآن کریم تمام آنچه در دنیاست را آیات خود نامیده و این دنیا مَتجَر اولیای الهی است که در اینجا تجارت می­کنند[28]، و «الدُّنْيَا مَزْرَعَةُ الْآخِرَة»[29] است.

اینجا کشتزاری است که باید بکاری و بچینی و در آخرت مصرف کنی، حضرت فرمودند: دنیا معبد انبیای الهی است. پس این دنیا که مذموم نیست، شما اگر گوش، چشم، زبان و تمام این اطرافی که اسم آن را دنیا می­گذاریم وسیله قرار دهی برای اینکه در جهتی از جهات به سمت شرک الهی، مروّجین اولیه شرک الهی، دشمنان اهل بیت علیهم السلام، بافته و ساخته‌های دشمنان ایشان، ولایت دشمنان اهل بیت، احوال، رفتار و کردار آنها بروی؛ تمام اینها مذموم است، چون برای چیزی بکار گرفته شده که مذموم و ملعون الهی است. امّا اگر همین دنیا را برای توحید، رسیدن به توحید، حمایت از اوّلین مروجین توحید الهی که اهل بیت علیهم السلام هستند بکار بگیری؛ بهترین چیز است.

دو طرفه بودن دنیا

در حدیث شریفی هنگامی که امام صادق علیه السلام دنیا را مذمّت می­کردند شخصی عرض کرد: ما همین دنیای پول و اسکناس را می­خواهیم، حضرت فرمودند: این دنیا را برای چه می­خواهی؟ ـ مانند یک سیب که اگر شما آن را نخورید حیوانات یا گنجشک‌ها می­خورند و اگر شما و آنها نخوردید از درخت می­افتد و کرم‌های زمین از آن استفاده می­کنند، چه می­شود اگر شما آن را بخوری یا نخوری؟ حتماً حیواناتی را که در بیابان می­میرند یا حیوان دیگری آنها را شکار می­کند دیده‌اید، هیچ چیز آنها هدر نمی­رود آخر کرم‌ها آن را می­خورند ـ شخص به حضرت پاسخ داد: می‌خواهم به خانواده، فامیل، دوستان و برادران ایمانی رسیدگی کرده و زندگی خود را بچرخانم. حضرت فرمودند: اگر می­خواهی پولدار شوی که به فقیر، دوستان و فامیل کمک کنی این آخرت است و دنیا نیست بلکه از دنیا بیرون است.[30]

و فرمودند: اگر بی‌پول بودی و در خانه‌ات چیزی نبود و هفته‌ای یک مرتبه برای خانواده گوشت می­خریدی، هنگامی که پولدار شدی؛ هفته‌ای دو مرتبه گوشت بگیر و هر مقدار خداوند به شما وسعت داد همان اندازه به آنها وسعت دهید،[31] حضرت به آیۀ شریفۀ: {وَأَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّكَ‏ فَحَدِّث}[32] تمسّک کردند که این نعمت خداوند بوده و دنیای مذموم نیست.[33]

پس این دنیای ما دو طرفه است، اگر اینها را وسیله‌ای برای کمک به شرک، اصول شرک، اعداء اهل بیت علیهم السلام، ولایت اعداء اهل بیت علیهم السلام، راه، روش، مذهب و کمک به دوستان دشمنان اهل بیت علیهم السلام قرار دهیم؛ مذموم و ملعون است که در آخر دعای صنمی قریش حضرت ده گروه را لعن می­کنند[34] که قبلاً عرض کردم انسان باید کمتر بخواند و بیشتر فکر کند، امام صادق علیه السلام فرمودند: «حَدِيثٌ‏ تَدْرِيهِ‏ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ حَدِيثٍ تَرْوِيه»[35]؛ یک حدیث را بفهمی بهتر است از اینکه هزار حدیث را نقل کنی.

لعن دو اصل دنیا در دعای صنمی قریش و هر میل به دنیا بودن معاصی

حضرت می­فرمایند: «اللَّهُمَّ الْعَنْهُمَا فِي‏ مَكْنُونِ‏ السِّر»؛ پروردگارا آن دو را که اصل دنیا در عالم­اند لعنت کن در پنهانی پنهان، یک سر داریم و یک مکنون سر، مکنون یعنی سرّ سرّ، «وَظَاهِرِ الْعَلَانِيَة»؛ و در ظاهر علانیه و آشکار هم آنها را لعنت کن، «لَعْناً كَثِيراً أَبَداً دَائِماً دَائِباً سَرْمَداً لَا انْقِطَاعَ لِأَمَدِهِ وَلَا نَفَادَ لِعَدَدِه»؛ لعنتی که زیاد، دائم و همیشگی باشد؛ یعنی یک روش ادامه دار که انقطاع نداشته و از اوّل عالم تا آخر آن بوده و هرگز زمان و عدد آن به آخر نرسد.

«يَغْدُو أَوَّلَهُ وَلَا يَرُوحُ آخِرَهُ»؛ اوّل این لعنت صبح می­کند و آخر آن به پایان نمی­رسد؛ یعنی از اوّل تا آخر عالم ادامه دارد، SصبحR اوّل عالم و SیروحR که اصل عالم بوده آخر آن است، تمام اینها را «لَهُمْ وَلِأَعْوَانِهِمْ وَأَنْصَارِهِمْ وَمُحِبِّيهِمْ وَمُوَالِيهِمْ وَالْمُسَلِّمِينَ لَهُمْ وَالْمَائِلِينَ إِلَيْهِمْ وَالنَّاهِضِينَ بِأَجْنِحَتِهِمْ وَالْمُقْتَدِينَ بِكَلَامِهِمْ وَالْمُصَدِّقِينَ بِأَحْكَامِهِم» لعنت کن؛ یعنی لعنتی که با این صفات ذکر شد برای آنها، کمک کاران، یاوران، دوست داران، اهل ولایت، تسلیم شدگان، میل کنندگان به آنها، بپا خیزندگان به وسیله بال‌های دشمنان الهی، اقتدا و پیروی کنندگان از کلمات و تصدیق کنندگان احکام آنها باشد. این رشته از «اللَّهُمَّ العَنْهُمُا» تا «مُصَدِّقینَ بِأَحْکَامِهِم» تمام آن ده دنیاست که یکی از آنها اصل و بقیه حامیان و پیروان آن هستند.

این همان دنیایی است که رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم و اهل بیت علیهم السلام در احادیثی که ذکر شد و احادیث فراوان و آیات کریمه دیگر می­فرمایند؛ یعنی هر معصیت شما پیروی از دنیاست، چون فقط دنیا و آخرت است و سوّمی ندارد، عمل شما به طرف آخرت یا به طرف دنیا می­باشد و اگر معصیت است به طرف دنیا و اگر به طرف آخرت است که معصیت نیست چون دنیا ملعونه و بلاغ دارد.

کارهایی که شما انجام می­دهید و شما را به سمت آخرت می­برد دنیا نیست بلکه آخرت است و حضرت فرمودند: اگر می­خواهی پولدار شوی تا به فقیر، دوستان و فامیل کمک کنی این آخرت است و دنیا نیست، بلکه از دنیا بیرون است.

ابتدایی‌ترین راه رجعت دو راهی دنیا و آخرت و نتیجه پیروی از اصل آخرت

این احادیث را متذکّر شدم چون می­خواهیم وارد معارف الهی شویم و یکی از بزرگ‌ترین معارف الهیّه و مسائل اوّلیۀ الهی در عالم، رجعت اهل بیت علیهم السلام است که بحث دنیا را شروع می‌کنیم تا به رجعت برسیم.

ابتدای راه ما هنگامی است که از مادر متولّد می­شویم بلکه قبل از تولّد است که به پدر و مادر بستگی دارد، قبل از قرار گرفتن در رحم مادر مربوط به پدر و وقتی در رحم مادر قرار گرفت مربوط به مادر است و هنگامی که بچّه متولّد می­شود مربوط به پدر و مادر است و مادر تا هفت سالگی حضانت دارد، کودک که هفت ساله شد تا بیست و یک سالگی بیشتر پدر با او رابطه داشته و مسئولیّت او بر عهده پدر است.

از اوّلین جایی که ما به وجود می­آییم در دو راهی قرار داریم، قبل از اینکه پدر ما با مادر جمع شود آن نطفه‌ای که پشت پدر منعقد شده از هوا نیامده بلکه از کردار، رفتار، گفتار، خوراک، خواب، بیداری و هوی‌ها و.. به وجود آمده که اینها مجموعه‌ای هستند که دست به دست یکدیگر داده و مادّه‌ای را در پشت پدر تشکیل داده­اند که اسم آن منی و وقتی در رحم مادر قرار گرفت نطفه خواهد شد.

یک موقع پدر حلال می­خورد و مال مردم نمی­خورد، کلام نادرست نمی­گوید، بد اخلاقی نکرده و خوبی می­کند، عوض مشروب؛ عسل، شربت، شیرینی و خرما می­خورد که در قرآن کریم آمده، آن منی پشت پدر از اینها ساخته شده که همه نورانی و الهی هستند، به همین دلیل بعضی نویسنده‌ها فرمودند: فقط رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم در عالم کامل بودند زیرا تمام مراتب و مراحل تکوّن وجودی آن حضرت از مبدأ تا آخر کامل بود. به همین دلیل اوّل و آخر و خاتم الرسل هستند. پس مقصود از دنیای مذمّت شده چیزی است که شما در دو راهی آن و آخرت، به معنایی که عرض شد؛ یعنی در اوّلین دو راهی ایمان و شرک قرار می­گیرید.

فرض کنید الان در مکّه هستید و رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم آمده­اند، چه می­کنید؟ به سمت بت‌ها رفته یا به سمت آن حضرت می­آیید؟ رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم اوّل از برائت و بیزاری شروع می­کنند و می­گویند: «قُولُوا لَا إِلَهَ‏ إِلَّا اللَّهُ تُفْلِحُوا»؛ بگویید تمام این آلهه‌ها باطل و هیچ کدام به دردی نخورده، ضلالت آور و بدبختی آور هستند مگر خداوند، پس این کار را می­کنید یا به سمت شرک و کفر می­روید؟

اگر شما به سمت رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم آمدید چند کار را انجام داده­اید:

اوّل: به سمت آخرت اولی آمدید که توحید خداوند است.

دوّم: به سوی اصل ترویج کننده توحید الهی آمدید که رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم است.

سوّم: هنگامی که این کار را انجام دادید رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم سپاس، احوال، کمالات، اخلاق و رفتاری دارد که به سمت آنها می­روید.

چهارم: خود را با اینها ساخته و تقویت می­کنید که از وجود شما به سمت نور خداوند تعالی در آسمان و زمین می­رود.


الحمد لله ربّ العالمین وصلّی الله علی محمّد وآله الطاهرین


[1]. بیان برتری و جامعیّت انسان نسبت به همه مخلوقات در آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت علیهم السلام:

الملك: 3 (الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَمَوَاتٍ طِبَاقاً مَا تَرَى فِي خَلْقِ الرَّحْمَنِ مِنْ تَفَاوُتٍ فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَرَى مِنْ فُطُورٍ).

الطلاق: 12 (اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَمَوَاتٍ وَمِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَّ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ وَأَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحَاطَ بِكُلِّ شَيْءٍ عِلْماً).

الذاريات: 20 و 21 (وَفِي الْأَرْضِ آيَاتٌ لِلْمُوقِنِينَ * وَفِي أَنْفُسِكُمْ أَفَلَا تُبْصِرُونَ).

فصّلت: 53 (سَنُرِيهِمْ آيَاتِنَا فِي الْآفَاقِ وَفِي أَنْفُسِهِمْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ أَوَلَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ).

الإسراء: 70 (وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلاً).

المؤمنون: 12 ـ 14 {وَلَقَدْ خَلَقْنَا الإِنْسَانَ مِنْ سُلالَةٍ مِنْ طِينٍ * ثُمَّ جَعَلْنَاهُ نُطْفَةً فِي قَرَارٍ مَكِينٍ * ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظَاماً فَكَسَوْنَا الْعِظَامَ لَحْماً ثُمَّ أَنْشَأْنَاهُ خَلْقاً آخَرَ فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ).

التین: 4 ـ 6 (لَقَدْ خَلَقْنَا الإِنْسَانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ * ثُمَّ رَدَدْنَاهُ أَسْفَلَ سَافِلِينَ * إِلاَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَلَهُمْ أَجْرٌ غَيْرُ مَمْنُونٍ).

تفسير المحيط الأعظم (للسيد حيدر الآملي)، ج1، ص254: وَيَقُولُ أَمير المُؤمنينَ علیه السلام: دَوَاؤُكَ فِيكَ وَمَا تَشْعُرُ * وَدَاؤُكَ مِنْكَ وَمَا تَسْتَكْثَر. وَتَزْعُم أَنَّكَ جِرْمٌ‏ صَغِيرٌ * وَفِيكَ انْطَوَى الْعَالَمُ الْأَكْبَرُ. وَأَنْتَ الْكِتَابُ الْمُبِينُ الَّذِي * بِأَحْرُفِهِ يَظْهَرُ الْمُضْمَر. وَأَنتَ الوُجودُ وَنَفْسُ الوُجُودِ * وَما فِيكَ مَوْجُودٌ لا تُحْصَرُ.

تفسير الصراط المستقيم (للبروجردي)، ج3، ص412: وفي الأشعار المنسوبة إلى مولانا أمير المؤمنين علیه السلام: دَوَاؤُكَ فِيكَ وَمَا تَشْعُرُ * وَدَاؤُكَ مِنْكَ وَلا تُبْصِرُ. وَتَحْسَبُ أَنَّكَ جِرْمٌ‏ صَغِيرٌ * وَفِيكَ انْطَوَى الْعَالَمُ الْأَكْبَرُ. وَأَنْتَ الْكِتَابُ الْمُبِينُ الَّذِي * بِأَحْرُفِهِ يَظْهَرُ الْمُضْمَر. فَلَا حَاجَةَ لَكَ فِي خَارِجٍ * تُخْبِرُ عَنْكَ بِما تَنْظُرُ.

شرح الأسماء الحسنى، ص67: وَعَنْ أَمِيرِ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلِيٍّ علیه السلام عَلَى مَا قَالَ ابْنُ جُمهورٍ قُدِّسَ سِرُّهُ: الصورة الْإِنْسَانِيَّةُ هِيَ أَكْبَرُ حُجَجِ اَللَّهِ عَلَى خَلْقِهِ وَهِيَ اَلْكِتَابُ الَّذِي كَتَبَهُ بِيَدِهِ وَهِيَ اَلْهَيْكَلُ اَلَّذِي بَنَاهُ بِحِكْمَتِهِ وَهِيَ مجموع صُوَرُ اَلْعَالَمِينَ وَهِيَ المختصر مِنَ اللَّوْحِ الْمَحْفُوظِ وَهِيَ الشَّاهِدَةُ عَلَى كُلِّ غَائِبٍ وَهِيَ اَلْحُجَّةُ عَلَى كُلِّ جاحِدٍ وَهِيَ اَلطَّرِيقُ اَلْمُسْتَقِيمُ إِلَى كُلِّ خَيْرٍ وَهي الجِسْرُ الْمَمْدُودُ بَيْنَ الْجَنَّةِ وَالنَّارِ.

تفسير المحيط الأعظم، ج‏2، ص415: قَالَ الْإِمَامُ الْمُحِقُّ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ علیه السلام وَهُوَ قُولُهُ: إِنَّ الصورةَ اَلإِنْسَانِيَّةُ هِيَ أَكْبَرُ حُجَّةُ اَللَّهِ عَلَى خَلْقِهِ وَهِيَ اَلْكِتَابُ الَّذِي كَتَبَهُ بِيَدِهِ و هِيَ اَلْهَيْكَلُ اَلَّذِي بَنَاهُ بِحِكْمَتِهِ وَهِيَ مجموع صُوَرُ اَلْعَالَمِينَ وَهِيَ المختصر مِنَ اللَّوْحِ الْمَحْفُوظِ وَهِيَ اَلشَّاهِدُ عَلَى كُلِّ غَائِبٍ وَهِيَ اَلْحُجَّةُ عَلَى كُلِّ جاحِدٍ وَهِيَ اَلطَّرِيقُ اَلْمُسْتَقِيمُ إِلَى كُلِّ خَيْرٍ وَهِي الصِّراطُ الْمَمْدُودُ بَيْنَ الْجَنَّةِ وَالنَّارِ.

[2]. الکافی، ج1، ص13، ح12:... يَا هِشَامُ الصَّبْرُ عَلَى الْوَحْدَةِ عَلَامَةُ قُوَّةِ الْعَقْلِ فَمَنْ عَقَلَ عَنِ اللَّهِ‏ اعْتَزَلَ أَهْلَ الدُّنْيَا وَالرَّاغِبِينَ فِيهَا وَرَغِبَ فِيمَا عِنْدَ اللَّهِ وَكَانَ اللَّهُ أُنْسَهُ فِي الْوَحْشَةِ وَصَاحِبَهُ فِي الْوَحْدَةِ وَغِنَاهُ فِي الْعَيْلَةِ وَمُعِزَّهُ مِنْ غَيْرِ عَشِيرَةٍ، الخبر.

[3]. تفسير العيّاشي، ج1، ص206، ح155: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ: قُلْتُ لَهُ: أَخْبِرْنِي عَنِ‏ الْكَافِرِ الْمَوْتُ‏ خَيْرٌ لَهُ أَمِ الْحَيَاةُ فَقَالَ الْمَوْتُ خَيْرٌ لِلْمُؤْمِنِ وَالْكَافِرِ قُلْتُ وَلِمَ قَالَ لِأَنَّ اللَّهَ يَقُولُ‏ وَما عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ لِلْأَبْرارِ وَيَقُولُ‏ وَلا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّما نُمْلِي لَهُمْ خَيْرٌ لِأَنْفُسِهِمْ إِنَّما نُمْلِي لَهُمْ لِيَزْدادُوا إِثْماً وَلَهُمْ عَذابٌ مُهِينٌ‏.

الخصال، ج1، ص39، ح21: عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ‏: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم‏: النَّاسُ اثْنَانِ وَاحِدٌ أَرَاحَ وَآخَرُ اسْتَرَاحَ فَأَمَّا الَّذِي اسْتَرَاحَ فَالْمُؤْمِنُ إِذَا مَاتَ اسْتَرَاحَ مِنَ الدُّنْيَا وَبَلَائِهَا وَأَمَّا الَّذِي‏ أَرَاحَ‏ فَالْكَافِرُ إِذَا مَاتَ أَرَاحَ الشَّجَرَ وَالدَّوَابَّ وَكَثِيراً مِنَ النَّاسِ.

كنز الفوائد، ج1، ص349: قَالَ عَلِيٌّ علیه السلام:‏ لَمْ يَمُتْ مَنْ تَرَكَ‏ أَفْعَالاً يُقْتَدَى‏ بِهَا مِنَ الْخَيْرِ. مَنْ نَشَرَ حِكْمَةً ذُكِرَ بِهَا. مَوْتُ الْأَبْرَارِ رَاحَةٌ لِأَنْفُسِهِمْ وَمَوْتُ الْفُجَّارِ رَاحَةٌ لِلْعَالِمِ. مَنْ كَتَمَ عِلْماً فَكَأَنَّهُ جَاهِلٌ. الْجَوَادُ مَنْ بَذَلَ مَا يُضَنُّ بِمِثْلِهِ. مَنْ كَرُمَ أَصْلُهُ حَسُنَ فِعْلُهُ.

[4]. الإرشاد، ج2، ص381: وَرَوَى الْمُفَضَّلُ بْنُ عُمَرَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام يَقُولُ‏ إِنَّ قَائِمَنَا إِذَا قَامَ‏ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّها وَاسْتَغْنَى الْعِبَادُ عَنْ ضَوْءِ الشَّمْسِ وَذَهَبَتِ الظُّلْمَةُ وَيُعَمَّرُ الرَّجُلُ فِي مُلْكِهِ حَتَّى يُولَدَ لَهُ أَلْفُ ذَكَرٍ لَا يُولَدُ فِيهِمْ أُنْثَى وَتُظْهِرُ الْأَرْضُ كُنُوزَهَا حَتَّى يَرَاهَا النَّاسُ عَلَى وَجْهِهَا وَيَطْلُبُ الرَّجُلُ مِنْكُمْ مَنْ‏ يَصِلُهُ‏ بِمَالِهِ‏ وَيَأْخُذُ مِنْهُ زَكَاتَهُ فَلَا يَجِدُ أَحَداً يَقْبَلُ مِنْهُ ذَلِكَ اسْتَغْنَى النَّاسُ بِمَا رَزَقَهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ.

دلائل الإمامة، ص454، ح37: عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ الْجُعْفِيِّ، قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام يَقُولُ: إِنَّ قَائِمَنَا إِذَا قَامَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّهَا، وَاسْتَغْنَى الْعِبَادُ عَنْ ضَوْءِ الشَّمْسِ، وَصَارَ اللَّيْلُ وَالنَّهَارُ وَاحِداً، وَذَهَبَتِ الظُّلْمَةُ، وَعَاشَ الرَّجُلُ فِي زَمَانِهِ أَلْفَ سَنَةٍ، يُولَدُ لَهُ فِي كُلِّ سَنَةٍ غُلَامٌ، لَا يُولَدُ لَهُ جَارِيَةٌ، يَكْسُوهُ الثَّوْبُ‏ فَيَطُولُ‏ عَلَيْهِ‏ كُلَّمَا طَالَ، وَيَتَلَوَّنُ عَلَيْهِ أَيَّ لَوْنٍ شَاءَ.

[5]. الزمر: 69 (وَأَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّهَا وَوُضِعَ الْكِتَابُ وَجِيءَ بِالنَّبِيِّينَ وَالشُّهَدَاءِ وَقُضِيَ بَيْنَهُمْ بِالْحَقِّ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ).

تفسير القمي، ج2، ص253: قَالَ: حَدَّثَنَا الْمُفَضَّلُ بْنُ عُمَرَ أَنَّهُ سَمِعَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام يَقُولُ‏ فِي قَوْلِهِ: «وَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّها» قَالَ رَبُّ الْأَرْضِ يُعْنَى إِمَامُ الْأَرْضِ، فَقُلْتُ: فَإِذَا خَرَجَ يَكُونُ مَا ذَا قَالَ إِذاً يَسْتَغْنِي النَّاسُ عَنْ ضَوْءِ الشَّمْسِ وَنُورِ الْقَمَرِ وَيَجْتَزُونَ‏ بِنُورِ الْإِمَامِ.

[6]. الهداية الكبرى، ص430:... وَأَظْهِرْ حَقَّنَا وَأَزْهِقِ الْبَاطِلَ فَإِنَّهَا دَوْلَةٌ لَا لَيْلَ فِيهِ وَلَا ظُلْمَةَ وَلَا قَتَامَ وَمَنْ‏ تَضَعُهُ أَهْلُ الْجَنَّةِ فِي الْجَنَّةِ يَقُولُ لِفَاطِمَةَ وَالْحَسَنِ وَالْحُسَيْنِ وَسَائِرِ الْأَئِمَّةِ فِينَا انْظُرُوا إِلَى مَا فَضَّلَكُمُ اللَّهُ بِهِ وَجَعَلَ لَكُمْ عُقْبَى الدَّارِ فَأَكْثِرُوا مِنْ‏ شُكْرِهِ‏ وَاشْفَعُوا لِشِيعَتِكُمْ فَإِنَّكُمْ لَا تَزَالُونَ تَرَوْنَ هَذِهِ الْأَرْضَ فِي هَذِهِ الرَّجْعَةِ مُنْكِرَةً مُقْشَعِرَّةً إِلَى أَنْ لَا يَبْقَى عَلَيْهَا شَاكٌّ وَلَا مُرْتَابٌ وَلَا مُشْرِكٌ وَلَا رَادٌّ وَلَا مُخَالِفٌ وَلَا مُتَكَبِّرٌ وَلَا جَاحِدٌ إِلَّا طَاهِرٌ مُطَهَّرٌ وَيَقْعُدُ الْمُلْكُ وَالشَّرَائِعُ وَيَصِيرُ الدِّينُ لِلَّهِ وَاصِباً فَإِذَا صَفَتْ جَرَتْ أَنْهَارُهَا بِالْمَاءِ وَاللَّبَنِ وَالْعَسَلِ وَالْخَمْرِ بِغَيْرِ بَلَاءٍ وَلَا غَائِلَةٍ وَتُفَتَّحُ أَبْوَابُ السَّمَاءِ بِالْبِرِّ وَتُمْطِرُ السَّمَاءُ خَيْرَهَا وَتُخْرِجُ الْأَرْضُ كُنُوزَهَا وَتَعْظُمُ الْبُرَّةُ حَتَّى تَصِيرَ حِمْلَ بَعِيرٍ وَيَجْتَمِعُ الْإِنْسَانُ وَالسَّبُعُ وَالطَّيْرُ وَالْحَيَّةُ وَسَائِرُ مَنْ يَدِبُّ فِي بُقْعَةٍ وَاحِدَةٍ فَلَا يُوحِشُ بَعْضُهُمْ بَعْضاً بَلْ يُؤْنِسُهُ وَنُحَادِثُهُ وَيَشْرَبُ الذِّئْبُ وَالشَّاةُ مِنْ مَوْرِدٍ وَاحِدٍ وَيَصْدُرَانِ كَمَا يَصْدُرُ الرَّجُلَانِ الْمُتَوَاخِيَانِ فِي اللَّهِ مِنْ وِرْدِهِمْ وَتَخْرُجُ الْفَتَاةُ الْعَاتِقُ وَالْعَجُوزُ الْعَاقِرُ وَعَلَى رَأْسِهَا مِكْيَالٌ مِنْ دَقِيقٍ أَوْ بُرٍّ أَوْ سَوِيقٍ وَتَبْلُغُ حَيْثُ شَاءَتْ مِنَ الْأَرْضِ وَلَا يَمَسُّهَا نَصَبٌ وَلَا لُغُوبٌ وَتَرْتَفِعُ الْأَمْرَاضُ وَالْأَسْقَامُ وَيَسْتَغْنِي الْمُؤْمِنُ عَنْ قَصِّ شَعْرِهِ وَتَقْلِيمِ أَظَافِرِهِ وَغَسْلِ أَثْوَابِهِ وَعَنْ حَمَّامٍ وَحَجَّامٍ وَعَنْ طِبٍّ وَطَبِيبٍ وَيُفْصَحُ عَنْ كُلِّ ذِي نُطْقٍ مِنَ الْبَشَرِ وَالدَّوَابِّ وَالطَّيْرِ وَالْهَوَامِّ وَالدَّبِيبِ وَتُفْقَدُ جَمِيعُ اللُّغَاتِ وَلَمْ يَبْقَ إِلَّا اللُّغَةُ الْعَرَبِيَّةُ بِإِفْصَاحِ لِسَانٍ وَاحِدٍ وَلَا يَخْرُجُ الْمُؤْمِنُ مِنَ الدُّنْيَا حَتَّى يَرَى مِنْ صُلْبِهِ أَلْفَ وَلَدٍ ذَكَرٍ مُؤْمِنٍ مُوَحِّدٍ تَقِيٍّ، الخبر.

الغيبة (للنعماني)، ص239، ح30: عَنْ حُمْرَانَ بْنِ أَعْيَنَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ علیه السلام أَنَّهُ قَالَ: كَأَنَّنِي بِدِينِكُمْ هَذَا لَا يَزَالُ مُتَخَضْخِضاً يَفْحَصُ بِدَمِهِ ثُمَّ لَا يَرُدُّهُ عَلَيْكُمْ إِلَّا رَجُلٌ مِنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ فَيُعْطِيكُمْ فِي السَّنَةِ عَطَاءَيْنِ وَيَرْزُقُكُمْ فِي‏ الشَّهْرِ رِزْقَيْنِ‏ وَتُؤْتَوْنَ الْحِكْمَةَ فِي زَمَانِهِ حَتَّى إِنَّ الْمَرْأَةَ لَتَقْضِي فِي بَيْتِهَا بِكِتَابِ اللَّهِ تَعَالَى وَسُنَّةِ رَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم.

دلائل الإمامة، ص454، ح38: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ فُضَيْلٍ، عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا علیه السلام قَالَ: إِذَا قَامَ الْقَائِمُ، يَأْمُرُ اللَّهُ الْمَلَائِكَةَ بِالسَّلَامِ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ، وَالْجُلُوسِ مَعَهُمْ فِي مَجَالِسِهِمْ، فَإِذَا أَرَادَ وَاحِدُ حَاجَةً أَرْسَلَ الْقَائِمُ مِنْ بَعْضِ‏ الْمَلَائِكَةِ أَنْ يَحْمِلَهُ، فَيَحْمِلُهُ الْمَلَكُ حَتَّى يَأْتِيَ الْقَائِمَ، فَيَقْضِيَ حَاجَتَهُ، ثُمَّ يَرُدَّهُ. وَمِنَ‏ الْمُؤْمِنِينَ مَنْ يَسِيرُ فِي السَّحَابِ، وَمِنْهُمْ مَنْ يَطِيرُ مَعَ الْمَلَائِكَةِ، وَمِنْهُمْ مَنْ يَمْشِي مَعَ الْمَلَائِكَةِ مَشْياً، وَمِنْهُمْ مَنْ يَسْبِقُ الْمَلَائِكَةَ، وَمِنْهُمْ مَنْ تَتَحَاكَمُ الْمَلَائِكَةُ إِلَيْهِ؛ وَالْمُؤْمِنُونَ أَكْرَمُ عَلَى اللَّهِ مِنَ الْمَلَائِكَةِ؛ وَمِنْهُمْ مَنْ يُصَيِّرُهُ الْقَائِمُ قَاضِياً بَيْنَ مِائَةِ أَلْفٍ مِنَ الْمَلَائِكَةِ.

الكافي، ج1، ص25، ح21: عَنْ مَوْلًى لِبَنِي شَيْبَانَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ: إِذَا قَامَ قَائِمُنَا وَضَعَ اللَّهُ يَدَهُ عَلَى رُءُوسِ الْعِبَادِ فَجَمَعَ‏ بِهَا عُقُولَهُمْ‏ وَكَمَلَتْ بِهِ أَحْلَامُهُمْ.

تحف العقول، ص171:... يَا كُمَيْلُ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم أَدَّبَهُ اللَّهُ وَهُوَ أَدَّبَنِي وَأَنَا أُؤَدِّبُ الْمُؤْمِنِينَ وَأُوَرِّثُ الْآدَابَ‏ الْمُكْرَمِينَ‏ يَا كُمَيْلُ مَا مِنْ عِلْمٍ إِلَّا وَأَنَا أَفْتَحُهُ وَمَا مِنَ سِرٍّ إِلَّا وَالْقَائِمُ علیه السلام يَخْتِمُهُ يَا كُمَيْلُ‏ ذُرِّيَّةً بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ‏، الخبر.

مختصر البصائر، ص140: عَنْ جَابِرٍ، عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ: «قَالَ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ علیهما السلام لِأَصْحَابِهِ قَبْلَ أَنْ يُقْتَلَ‏:... وَلَا يَبْقَى رَجُلٌ مِنْ شِيعَتِنَا إِلَّا أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَيْهِ مَلَكاً يَمْسَحُ‏ عَنْ‏ وَجْهِهِ التُّرَابَ، وَيُعَرِّفُهُ أَزْوَاجَهُ وَمَنَازِلَهُ فِي الْجَنَّةِ، وَلَا يَبْقَى عَلَى وَجْهِ الْأَرْضِ أَعْمَى وَلَا مُقْعَدٌ وَلَا مُبْتَلًى إِلَّا كَشَفَ اللَّهُ عَنْهُ بَلَاءَهُ بِنَا أَهْلَ الْبَيْتِ. وَلَتَنْزِلَنَّ الْبَرَكَةُ مِنَ السَّمَاءِ إِلَى الْأَرْضِ حَتَّى إِنَّ الشَّجَرَةَ لَتَنْقَصِفُ‏ بِمَا يَزِيدُ اللَّهُ فِيهَا مِنَ الثَّمَرَةِ، وَلَتُؤْكَلَنَّ ثَمَرَةُ الشِّتَاءِ فِي الصَّيْفِ، وَثَمَرَةُ الصَّيْفِ فِي الشِّتَاءِ وَذَلِكَ قَوْلُهُ تَعَالَى‏ وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى‏ آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَيْهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ وَالْأَرْضِ وَلكِنْ كَذَّبُوا فَأَخَذْناهُمْ بِما كانُوا يَكْسِبُونَ‏. ثُمَّ إِنَّ اللَّهَ لَيَهَبُ لِشِيعَتِنَا كَرَامَةً لَا يَخْفَى عَلَيْهِمْ شَيْ‏ءٌ مِنَ الْأَرْضِ وَمَا كَانَ فِيهَا، حَتَّى إِنَّ الرَّجُلَ مِنْهُمْ يُرِيدُ أَنْ يَعْلَمَ عِلْمَ أَهْلِ بَيْتِهِ فَيُخْبِرَهُمْ بِعِلْمِ مَا يَعْلَمُونَ‏».

مختصر البصائر، ص473: عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ، عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ علیهما السلام، وَبَعْضَ مَا فِيهِ عَنْ غَيْرِهِمَا، ذَكَرَ فِي الْكِتَابِ الْمُشَارِ إِلَيْهِ خُطْبَةً لِمَوْلَانَا أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ علیه السلام تُسَمَّى الْمَخْزُونَ وَهِيَ: الْحَمْدُ لِلَّه‏... وَيَخْطُبُ النَّاسَ‏ فَتَسْتَبْشِرُ الْأَرْضُ‏ بِالْعَدْلِ، وَتُعْطِي السَّمَاءُ قَطْرَهَا، وَالشَّجَرُ ثَمَرَهَا، وَالْأَرْضُ نَبَاتَهَا، وَتَتَزَيَّنُ الْأَرْضُ لِأَهْلِهَا، وَتَأْمَنُ الْوُحُوشُ حَتَّى تَرْتَعِيَ فِي طُرُقِ الْأَرْضِ كَأَنْعَامِهِمْ، وَيُقْذَفُ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ الْعِلْمَ، فَلَا يَحْتَاجُ مُؤْمِنٌ إِلَى مَا عِنْدَ أَخِيهِ مِنَ الْعِلْمِ، فَيَوْمَئِذٍ تَأْوِيلُ هَذِهِ الْآيَةِ يُغْنِ اللَّهُ كُلّاً مِنْ سَعَتِهِ‏. وَتُخْرِجُ لَهُمُ الْأَرْضُ كُنُوزَهَا وَيَقُولُ الْقَائِمُ علیه السلام‏ كُلُوا وَاشْرَبُوا هَنِيئاً بِما أَسْلَفْتُمْ فِي الْأَيَّامِ الْخالِيَةِ فَالْمُسْلِمُونَ يَوْمَئِذٍ أَهْلُ الصَّوَابِ لِلدِّينِ، أُذِنَ لَهُمْ فِي الْكَلَامِ فَيَوْمَئِذٍ تَأْوِيلُ هَذِهِ الْآيَةِ وَجاءَ رَبُّكَ وَالْمَلَكُ صَفّاً صَفّاً فَلَا يَقْبَلُ اللَّهُ يَوْمَئِذٍ إِلَّا دِينَهُ الْحَقَ‏ أَلا لِلَّهِ الدِّينُ الْخالِصُ‏، فَيَوْمَئِذٍ تَأْوِيلُ هَذِهِ الْآيَةِ أَ وَلَمْ يَرَوْا أَنَّا نَسُوقُ الْماءَ إِلَى الْأَرْضِ الْجُرُزِ فَنُخْرِجُ بِهِ زَرْعاً تَأْكُلُ مِنْهُ أَنْعامُهُمْ وَأَنْفُسُهُمْ أَ فَلا يُبْصِرُونَ. وَيَقُولُونَ مَتى‏ هذَا الْفَتْحُ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ. قُلْ يَوْمَ الْفَتْحِ لا يَنْفَعُ الَّذِينَ كَفَرُوا إِيمانُهُمْ وَلا هُمْ يُنْظَرُونَ. فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَانْتَظِرْ إِنَّهُمْ مُنْتَظِرُونَ، الخبر.

[7]. محمود بودن رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم:

تفسير القمي، ج2، ص365: قَالَ:‏ وَسَأَلَ بَعْضُ الْيَهُودِ رَسُولَ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم لِمَ‏ سُمِّيتَ‏ مُحَمَّداً وَأَحْمَدَ وَبَشِيراً وَنَذِيراً قَالَ: أَمَّا مُحَمَّدٌ فَإِنِّي فِي الْأَرْضِ مَحْمُودٌ وَأَمَّا أَحْمَدُ فَإِنِّي فِي السَّمَاءِ أَحْمَدُ مِنْهُ، وَأَمَّا الْبَشِيرُ فَأُبَشِّرُ مَنْ أَطَاعَ اللَّهَ بِالْجَنَّةِ وَأَمَّا النَّذِيرُ فَأُنْذِرُ مَنْ عَصَى اللَّهَ بِالنَّار.

معاني الأخبار، ص51، ح1: عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِيِّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم:‏ أَنَا أَشْبَهُ النَّاسِ بِآدَمَ وَإِبْرَاهِيمُ أَشْبَهُ النَّاسِ بِي خَلْقُهُ وَخُلُقُهُ وَسَمَّانِيَ اللَّهُ مِنْ فَوْقِ عَرْشِهِ عَشَرَةَ أَسْمَاءٍ وَبَيَّنَ اللَّهُ وَصْفِي وَبَشَّرَ بِي عَلَى لِسَانِ كُلِّ رَسُولٍ بَعَثَهُ إِلَى قَوْمِهِ وَسَمَّانِي وَنَشَرَ فِي التَّوْرَاةِ اسْمِي وَبَثَّ ذِكْرِي فِي أَهْلِ التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ وَعَلَّمَنِي كَلَامَهُ وَرَفَعَنِي فِي سَمَائِهِ وَشَقَّ لِي اسْماً مِنْ أَسْمَائِهِ فَسَمَّانِي مُحَمَّداً وَهُوَ مَحْمُودٌ وَأَخْرَجَنِي فِي خَيْرِ قَرْنٍ مِنْ أُمَّتِي وَجَعَلَ اسْمِي فِي التَّوْرَاةِ أَحْيَدَ فَبِالتَّوْحِيدِ حَرَّمَ‏ أَجْسَادَ أُمَّتِي عَلَى النَّارِ وَسَمَّانِي فِي الْإِنْجِيلِ أَحْمَدَ فَأَنَا مَحْمُودٌ فِي أَهْلِ السَّمَاءِ وَجَعَلَ أُمَّتِيَ الْحَامِدِينَ وَجَعَلَ اسْمِي فِي الزَّبُورِ مَاحٍ مَحَا اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ بِي مِنَ الْأَرْضِ عِبَادَةَ الْأَوْثَانِ وَجَعَلَ اسْمِي فِي الْقُرْآنِ مُحَمَّداً فَأَنَا مَحْمُودٌ فِي جَمِيعِ أَهْلِ الْقِيَامَةِ فِي فَصْلِ الْقَضَاءِ لَا يَشْفَعُ أَحَدٌ غَيْرِي وَسَمَّانِي فِي الْقِيَامَةِ حَاشِراً يُحْشَرُ النَّاسُ عَلَى قَدَمَيَّ وَسَمَّانِيَ الْمُوقِفَ أُوقِفُ النَّاسَ بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ جَلَّ جَلَالُهُ وَسَمَّانِيَ الْعَاقِبَ أَنَا عَقِبُ النَّبِيِّينَ لَيْسَ بَعْدِي رَسُولٌ وَجَعَلَنِي رَسُولَ الرَّحْمَةِ وَرَسُولَ التَّوْبَةِ وَرَسُولَ الْمَلَاحِمِ وَالْمُقَفِّي قَفَّيْتُ النَّبِيِّينَ جَمَاعَةً وَأَنَا الْقَيِّمُ الْكَامِلُ الْجَامِعُ وَمَنَّ عَلَيَّ رَبِّي وَقَالَ لِي يَا مُحَمَّدُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْكَ‏ فَقَدْ أَرْسَلْتُ كُلَّ رَسُولٍ إِلَى أُمَّتِهِ بِلِسَانِهَا وَأَرْسَلْتُكَ إِلَى كُلِّ أَحْمَرَ وَأَسْوَدَ مِنْ خَلْقِي وَنَصَرْتُكَ بِالرُّعْبِ الَّذِي لَمْ أَنْصُرْ بِهِ أَحَداً وَأَحْلَلْتُ لَكَ الْغَنِيمَةَ وَلَمْ تَحِلَّ لِأَحَدٍ قَبْلَكَ وَأَعْطَيْتُ لَكَ وَلِأُمَّتِكَ كَنْزاً مِنْ كُنُوزِ عَرْشِي فَاتِحَةَ الْكِتَابِ وَخَاتِمَةَ سُورَةِ الْبَقَرَةِ وَجَعَلْتُ لَكَ وَلِأُمَّتِكَ الْأَرْضَ كُلَّهَا مَسْجِداً وَتُرَابَهَا طَهُوراً وَأَعْطَيْتُ لَكَ وَلِأُمَّتِكَ التَّكْبِيرَ وَقَرَنْتُ ذِكْرَكَ بِذِكْرِي حَتَّى لَا يَذْكُرَنِي أَحَدٌ مِنْ أُمَّتِكَ إِلَّا ذَكَرَكَ مَعَ ذِكْرِي فَطُوبَى لَكَ يَا مُحَمَّدُ وَلِأُمَّتِكَ.

معاني الأخبار، ص51، ح2: عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام قَالَ: جَاءَ نَفَرٌ مِنَ الْيَهُودِ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم فَسَأَلَهُ أَعْلَمُهُمْ وَكَانَ فِيمَا سَأَلَهُ أَنْ قَالَ لَهُ لِأَيِّ شَيْ‏ءٍ سُمِّيتَ مُحَمَّداً وَأَحْمَدَ وَأَبَا الْقَاسِمِ وَبَشِيراً وَنَذِيراً وَدَاعِياً فَقَالَ النَّبِيُّ صلّی الله علیه و آله و سلّم أَمَّا مُحَمَّدٌ فَإِنِّي مَحْمُودٌ فِي الْأَرْضِ وَأَمَّا أَحْمَدُ فَإِنِّي مَحْمُودٌ فِي السَّمَاءِ وَأَمَّا أَبُو الْقَاسِمِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ يَقْسِمُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ قِسْمَةَ النَّارِ فَمَنْ كَفَرَ بِي مِنَ الْأَوَّلِينَ وَالْآخِرِينَ فَفِي النَّارِ وَيَقْسِمُ قِسْمَةَ الْجَنَّةِ فَمَنْ آمَنَ بِي وَأَقَرَّ بِنُبُوَّتِي فَفِي الْجَنَّةِ وَأَمَّا الدَّاعِي فَإِنِّي أَدْعُو النَّاسَ إِلَى دِينِ رَبِّي عَزَّ وَجَلَّ وَأَمَّا النَّذِيرُ فَإِنِّي أُنْذِرُ بِالنَّارِ مَنْ عَصَانِي وَأَمَّا الْبَشِيرُ فَإِنِّي أُبَشِّرُ بِالْجَنَّةِ مَنْ أَطَاعَنِي.

مقام محمودیّت رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم در روز قیامت:

الاسراء: 79 (وَمِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَكَ عَسَى أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَاماً مَحْمُوداً).

الأمالي (للطوسي)، ص455، ح23: عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ، قَالَ: رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم يَوْماً مُقْبِلاً عَلَى عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام وَهُوَ يَتْلُو هَذِهِ الْآيَةَ «وَ مِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَكَ عَسى‏ أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً» فَقَالَ: يَا عَلِيُّ، إِنَّ رَبِّي (عَزَّ وَجَلَّ) مَلَّكَنِي الشَّفَاعَةَ فِي أَهْلِ التَّوْحِيدِ مِنْ أُمَّتِي وَحَظَرَ ذَلِكَ‏ عَمَّنْ‏ نَاصَبَكَ‏ وَنَاصَبَ وُلْدَكَ مِنْ بَعْدِكَ.

من لا يحضره الفقيه، ج4، ص368، ح5762: رَوَى حَمَّادُ بْنُ عَمْرٍو وَأَنَسُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ جَمِيعاً عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیهم السلام عَنِ النَّبِيِّ صلّی الله علیه و آله و سلّم أَنَّهُ قَالَ لَهُ:‏ يَا عَلِيُّ أُوصِيكَ بِوَصِيَّةٍ فَاحْفَظْهَا فَلَا تَزَالُ بِخَيْرٍ مَا حَفِظْتَ وَصِيَّتِي‏... يَا عَلِيُّ افْتَتِحْ بِالْمِلْحِ وَاخْتَتِمْ بِالْمِلْحِ فَإِنَّ فِيهِ شِفَاءً مِنِ اثْنَيْنِ وَسَبْعِينَ دَاءً يَا عَلِيُّ لَوْ قَدْ قُمْتُ‏ عَلَى‏ الْمَقَامِ‏ الْمَحْمُودِ لَشَفَعْتُ فِي أَبِي وَأُمِّي وَعَمِّي وَأَخٍ كَانَ لِي فِي الْجَاهِلِيَّةِ يَا عَلِيُّ أَنَا ابْنُ الذَّبِيحَيْنِ، الخبر.

تفسير العياشي، ج2، ص314، ح148: عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحَدِهِمَا قَالَ: فِي قَوْلِهِ:‏ (عَسى‏ أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً) قَالَ: هِيَ‏ الشَّفَاعَةُ.

[8]. مستدرك الوسائل، ج‏12، ص36، ح13446: الدَّيْلَمِيُّ فِي إِرْشَادِ الْقُلُوبِ، عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ علیه السلام عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: فِي خَبَرِ الْمِعْرَاجِ قَالَ: قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى: يَا أَحْمَدُ لَوْ صَلَّى الْعَبْدُ صَلَاةَ أَهْلِ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَيَصُومُ صِيَامَ أَهْلِ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَيَطْوِي عَنِ الطَّعَامِ مِثْلَ الْمَلَائِكَةِ وَلَبِسَ لِبَاسَ الْعَابِدِينَ‏ ثُمَّ أَرَى فِي قَلْبِهِ‏ مِنْ‏ حُبِ‏ الدُّنْيَا ذَرَّةً أَوْ سُمْعَتِهَا أَوْ رِئَاسَتِهَا أَوْ صِيتِهَا أَوْ زِينَتِهَا لَا يُجَاوِرُنِي فِي دَارِي وَلَأَنْزِعَنَّ مِنْ قَلْبِهِ مَحَبَّتِي وَلَأُظْلِمَنَّ قَلْبَهُ حَتَّى يَنْسَانِي وَلَا أُذِيقُهُ حَلَاوَةَ مَحَبَّتِي.

إرشاد القلوب، ج1، ص206:... يَا أَحْمَدُ لَوْ صَلَّى الْعَبْدُ صَلَاةَ أَهْلِ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَصَامَ صِيَامَ أَهْلِ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَطَوَى مِنَ الطَّعَامِ مِثْلَ الْمَلَائِكَةِ وَلَبِسَ لِبَاسَ الْعَارِي ثُمَّ أَرَى فِي قَلْبِهِ‏ مِنْ‏ حُبِ‏ الدُّنْيَا ذَرَّةً أَوْ سُمْعَتِهَا أَوْ رِئَاسَتِهَا أَوْ حُلْيَتِهَا أَوْ زِينَتِهَا لَا يُجَاوِرُنِي فِي دَارِي وَلَأَنْزِعَنَّ مِنْ قَلْبِهِ مَحَبَّتِي وَعَلَيْكَ سَلَامِي وَمَحَبَّتِي.

[9]. مستدرك الوسائل، ج‏12، ص36، ح13447: جَعْفَرُ بْنُ أَحْمَدَ الْقُمِّيُّ فِي كِتَابِ الْغَايَاتِ، عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم أَنَّهُ قَالَ:... .

الكافي، ج2، ص130، ح11: عَنِ الزُّهْرِيِّ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمِ بْنِ شِهَابٍ قَالَ: سُئِلَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ علیه السلام أَيُّ الْأَعْمَالِ أَفْضَلُ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ؟ فَقَالَ: مَا مِنْ عَمَلٍ بَعْدَ مَعْرِفَةِ اللَّهِ جَلَّ وَعَزَّ وَمَعْرِفَةِ رَسُولِهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم أَفْضَلَ‏ مِنْ‏ بُغْضِ‏ الدُّنْيَا وَإِنَّ لِذَلِكَ لَشُعَباً كَثِيرَةً وَلِلْمَعَاصِي شُعَباً فَأَوَّلُ مَا عُصِيَ اللَّهُ بِهِ الْكِبْرُ وَهِيَ مَعْصِيَةُ إِبْلِيسَ حِينَ‏ أَبى‏ وَاسْتَكْبَرَ وَكانَ مِنَ الْكافِرِينَ‏ وَالْحِرْصُ وَهِيَ‏ مَعْصِيَةُ آدَمَ وَحَوَّاءَ حِينَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ لَهُمَا: فَكُلا مِنْ حَيْثُ شِئْتُما وَلا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُونا مِنَ الظَّالِمِينَ‏ فَأَخَذَا مَا لَا حَاجَةَ بِهِمَا إِلَيْهِ فَدَخَلَ ذَلِكَ‏ عَلَى ذُرِّيَّتِهِمَا إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَذَلِكَ أَنَّ أَكْثَرَ مَا يَطْلُبُ ابْنُ آدَمَ مَا لَا حَاجَةَ بِهِ إِلَيْهِ ثُمَّ الْحَسَدُ وَهِيَ مَعْصِيَةُ ابْنِ آدَمَ حَيْثُ حَسَدَ أَخَاهُ فَقَتَلَهُ فَتَشَعَّبَ مِنْ ذَلِكَ حُبُّ النِّسَاءِ وَحُبُّ الدُّنْيَا وَحُبُّ الرِّئَاسَةِ وَحُبُّ الرَّاحَةِ وَحُبُّ الْكَلَامِ وَحُبُّ الْعُلُوِّ وَالثَّرْوَةِ فَصِرْنَ سَبْعَ خِصَالٍ فَاجْتَمَعْنَ كُلُّهُنَّ فِي حُبِّ الدُّنْيَا فَقَالَ الْأَنْبِيَاءُ وَالْعُلَمَاءُ بَعْدَ مَعْرِفَةِ ذَلِكَ حُبُّ الدُّنْيَا رَأْسُ كُلِّ خَطِيئَةٍ وَالدُّنْيَا دُنْيَاءَانِ دُنْيَا بَلَاغٌ‏ وَدُنْيَا مَلْعُونَةٌ.

الخصال، ج2، ص515، ح1: عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم:‏ مَنْ رَزَقَهُ اللَّهُ حُبَّ الْأَئِمَّةِ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي فَقَدْ أَصَابَ خَيْرَ الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ فَلَا يَشُكَّنَّ أَحَدٌ أَنَّهُ فِي الْجَنَّةِ فَإِنَّ فِي حُبِّ أَهْلِ بَيْتِي عشرون [عِشْرِينَ‏] خَصْلَةً عَشْرٌ مِنْهَا فِي الدُّنْيَا وَعَشْرٌ مِنْهَا فِي الْآخِرَةِ أَمَّا الَّتِي فِي الدُّنْيَا فَالزُّهْدُ وَالْحِرْصُ عَلَى الْعَمَلِ وَالْوَرَعُ فِي الدِّينِ وَالرَّغْبَةُ فِي الْعِبَادَةِ وَالتَّوْبَةُ قَبْلَ الْمَوْتِ وَالنَّشَاطُ فِي قِيَامِ اللَّيْلِ وَالْيَأْسُ مِمَّا فِي أَيْدِي النَّاسِ وَالْحِفْظُ لِأَمْرِ اللَّهِ وَنَهْيِهِ عَزَّ وَجَلَّ وَالتَّاسِعَةُ بُغْضُ الدُّنْيَا وَالْعَاشِرَةُ السَّخَاءُ وَأَمَّا الَّتِي فِي الْآخِرَةِ فَلَا يُنْشَرُ لَهُ دِيوَانٌ وَلَا يُنْصَبُ لَهُ مِيزَانٌ وَيُعْطَى‏ كِتابَهُ بِيَمِينِهِ‏ وَيُكْتَبُ لَهُ بَرَاءَةٌ مِنَ النَّارِ وَيَبْيَضُّ وَجْهُهُ وَيُكْسَى مِنْ حُلَلِ الْجَنَّةِ وَيَشْفَعُ فِي مِائَةٍ مِنْ أَهْلِ بَيْتِهِ وَيَنْظُرُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ إِلَيْهِ بِالرَّحْمَةِ وَيُتَوَّجُ مِنْ تِيجَانِ الْجَنَّةِ وَالْعَاشِرَةُ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ بِغَيْرِ حِسَابٍ فَطُوبَى لِمُحِبِّي أَهْلِ بَيْتِي.

[10]. مستدرك الوسائل، ج12، ص37، ح13451: نَهْجُ الْبَلَاغَةِ، قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ علیه السلام:... .

نهج البلاغة، ص486، الحکمة103: وَقَالَ علیه السلام: وَقَدْ رُئِيَ عَلَيْهِ إِزَارٌ خَلَقٌ مَرْقُوعٌ فَقِيلَ لَهُ فِي ذَلِكَ فَقَالَ يَخْشَعُ لَهُ الْقَلْبُ وَتَذِلُّ بِهِ النَّفْسُ وَيَقْتَدِي بِهِ الْمُؤْمِنُونَ إِنَّ الدُّنْيَا وَالْآخِرَةَ عَدُوَّانِ‏ مُتَفَاوِتَانِ‏ وَسَبِيلَانِ مُخْتَلِفَانِ فَمَنْ أَحَبَّ الدُّنْيَا وَتَوَلَّاهَا أَبْغَضَ الْآخِرَةَ وَعَادَاهَا وَهُمَا بِمَنْزِلَةِ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَمَاشٍ بَيْنَهُمَا كُلَّمَا قَرُبَ مِنْ وَاحِدٍ بَعُدَ مِنَ الْآخَرِ وَهُمَا بَعْدُ ضَرَّتَان‏.

[11]. الرحمن: 26 و27.

[12]. القصص: 88 (وَلَا تَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَهاً آخَرَ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ كُلُّ شَيْءٍ هَالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ لَهُ الْحُكْمُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ).

[13]. مكارم الأخلاق، ص453.

[14]. الخصال، ج‏1، ص25، ح87: عَنْ دُرُسْتَ بْنِ أَبِي مَنْصُورٍ، عَنْ رَجُلٍ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ:... .

الكافي، ج2، ص130، ح11: عَنِ الزُّهْرِيِّ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمِ بْنِ شِهَابٍ قَالَ: سُئِلَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ علیه السلام أَيُّ الْأَعْمَالِ أَفْضَلُ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ فَقَالَ مَا مِنْ عَمَلٍ بَعْدَ مَعْرِفَةِ اللَّهِ جَلَّ وَعَزَّ وَمَعْرِفَةِ رَسُولِهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم أَفْضَلَ‏ مِنْ‏ بُغْضِ‏ الدُّنْيَا وَإِنَّ لِذَلِكَ لَشُعَباً كَثِيرَةً وَلِلْمَعَاصِي شُعَباً فَأَوَّلُ مَا عُصِيَ اللَّهُ بِهِ الْكِبْرُ وَهِيَ مَعْصِيَةُ إِبْلِيسَ حِينَ‏ أَبى‏ وَاسْتَكْبَرَ وَكانَ مِنَ الْكافِرِينَ‏ وَالْحِرْصُ وَهِيَ‏ مَعْصِيَةُ آدَمَ وَحَوَّاءَ حِينَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ لَهُمَا: فَكُلا مِنْ حَيْثُ شِئْتُما وَلا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُونا مِنَ الظَّالِمِينَ‏ فَأَخَذَا مَا لَا حَاجَةَ بِهِمَا إِلَيْهِ فَدَخَلَ ذَلِكَ‏ عَلَى ذُرِّيَّتِهِمَا إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَذَلِكَ أَنَّ أَكْثَرَ مَا يَطْلُبُ ابْنُ آدَمَ مَا لَا حَاجَةَ بِهِ إِلَيْهِ ثُمَّ الْحَسَدُ وَهِيَ مَعْصِيَةُ ابْنِ آدَمَ حَيْثُ حَسَدَ أَخَاهُ فَقَتَلَهُ فَتَشَعَّبَ مِنْ ذَلِكَ حُبُّ النِّسَاءِ وَحُبُّ الدُّنْيَا وَحُبُّ الرِّئَاسَةِ وَحُبُّ الرَّاحَةِ وَحُبُّ الْكَلَامِ وَحُبُّ الْعُلُوِّ وَالثَّرْوَةِ فَصِرْنَ سَبْعَ خِصَالٍ فَاجْتَمَعْنَ كُلُّهُنَّ فِي حُبِّ الدُّنْيَا فَقَالَ الْأَنْبِيَاءُ وَالْعُلَمَاءُ بَعْدَ مَعْرِفَةِ ذَلِكَ حُبُّ الدُّنْيَا رَأْسُ كُلِّ خَطِيئَةٍ وَالدُّنْيَا دُنْيَاءَانِ دُنْيَا بَلَاغٌ‏ وَدُنْيَا مَلْعُونَةٌ.

[15]. الكافي، ج‏8، ص128، ح98: عَنْ حَفْصِ بْنِ غِيَاثٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: قَالَ إِنْ قَدَرْتُمْ أَنْ لَا تُعْرَفُوا فَافْعَلُوا وَمَا عَلَيْكَ إِنْ لَمْ يُثْنِ النَّاسُ عَلَيْكَ وَمَا عَلَيْكَ أَنْ تَكُونَ مَذْمُوماً عِنْدَ النَّاسِ إِذَا كُنْتَ مَحْمُوداً عِنْدَ اللَّهِ تَبَارَكَ وَتَعَالَى: إِنَّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ علیه السلام كَانَ يَقُولُ لَا خَيْرَ فِي الدُّنْيَا إِلَّا لِأَحَدِ رَجُلَيْنِ رَجُلٍ يَزْدَادُ فِيهَا كُلَّ يَوْمٍ إِحْسَاناً وَرَجُلٍ يَتَدَارَكُ مَنِيَّتَهُ بِالتَّوْبَةِ وَأَنَّى لَهُ بِالتَّوْبَةِ فَوَ اللَّهِ أَنْ لَوْ سَجَدَ حَتَّى يَنْقَطِعَ عُنُقُهُ مَا قَبِلَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ مِنْهُ عَمَلاً إِلَّا بِوَلَايَتِنَا أَهْلَ الْبَيْتِ أَلَا وَمَنْ عَرَفَ حَقَّنَا أَوْ رَجَا الثَّوَابَ بِنَا وَرَضِيَ بِقُوتِهِ نِصْفَ مُدٍّ كُلَّ يَوْمٍ وَمَا يَسْتُرُ بِهِ عَوْرَتَهُ وَمَا أَكَنَّ بِهِ رَأْسَهُ وَهُمْ مَعَ ذَلِكَ وَاللَّهِ خَائِفُونَ وَجِلُونَ وَدُّوا أَنَّهُ حَظُّهُمْ‏ مِنَ الدُّنْيَا وَكَذَلِكَ وَصَفَهُمُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ حَيْثُ يَقُولُ‏ وَالَّذِينَ يُؤْتُونَ ما آتَوْا وَقُلُوبُهُمْ وَجِلَةٌ مَا الَّذِي أَتَوْا بِهِ أَتَوْا وَاللَّهِ بِالطَّاعَةِ مَعَ الْمَحَبَّةِ وَالْوَلَايَةِ وَهُمْ فِي ذَلِكَ خَائِفُونَ أَنْ لَا يُقْبَلَ مِنْهُمْ وَلَيْسَ وَاللَّهِ خَوْفُهُمْ خَوْفَ شَكٍّ فِيمَا هُمْ فِيهِ مِنْ إِصَابَةِ الدِّينِ وَلَكِنَّهُمْ خَافُوا أَنْ يَكُونُوا مُقَصِّرِينَ فِي مَحَبَّتِنَا وَطَاعَتِنَا ثُمَّ قَالَ إِنْ قَدَرْتَ أَنْ لَا تَخْرُجَ مِنْ بَيْتِكَ فَافْعَلْ فَإِنَّ عَلَيْكَ فِي خُرُوجِكَ أَنْ لَا تَغْتَابَ وَلَا تَكْذِبَ وَلَا تَحْسُدَ وَلَا تُرَائِيَ وَلَا تَتَصَنَّعَ وَلَا تُدَاهِنَ ثُمَّ قَالَ نِعْمَ صَوْمَعَةُ الْمُسْلِمِ بَيْتُهُ يَكُفُّ فِيهِ بَصَرَهُ وَلِسَانَهُ وَنَفْسَهُ وَفَرْجَهُ إِنَّ مَنْ عَرَفَ نِعْمَةَ اللَّهِ بِقَلْبِهِ اسْتَوْجَبَ الْمَزِيدَ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ قَبْلَ أَنْ يُظْهِرَ شُكْرَهَا عَلَى لِسَانِهِ وَمَنْ ذَهَبَ يَرَى أَنَّ لَهُ عَلَى الْآخَرِ فَضْلاً فَهُوَ مِنَ الْمُسْتَكْبِرِينَ فَقُلْتُ لَهُ إِنَّمَا يَرَى أَنَّ لَهُ عَلَيْهِ فَضْلاً بِالْعَافِيَةِ إِذَا رَآهُ مُرْتَكِباً لِلْمَعَاصِي فَقَالَ هَيْهَاتَ هَيْهَاتَ فَلَعَلَّهُ أَنْ يَكُونَ قَدْ غُفِرَ لَهُ مَا أَتَى وَأَنْتَ مَوْقُوفٌ مُحَاسَبٌ أَ مَا تَلَوْتَ قِصَّةَ سَحَرَةِ مُوسَى علیه السلام ثُمَّ قَالَ كَمْ مِنْ مَغْرُورٍ بِمَا قَدْ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَكَمْ مِنْ مُسْتَدْرَجٍ بِسَتْرِ اللَّهِ عَلَيْهِ وَكَمْ مِنْ مَفْتُونٍ بِثَنَاءِ النَّاسِ عَلَيْهِ ثُمَّ قَالَ إِنِّي لَأَرْجُو النَّجَاةَ لِمَنْ عَرَفَ حَقَّنَا مِنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ إِلَّا لِأَحَدِ ثَلَاثَةٍ صَاحِبِ سُلْطَانٍ جَائِرٍ وَصَاحِبِ هَوًى وَالْفَاسِقِ الْمُعْلِنِ ثُمَّ تَلَا قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي‏ يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ‏ ثُمَّ قَالَ يَا حَفْصُ الْحُبُّ أَفْضَلُ مِنَ الْخَوْفِ ثُمَّ قَالَ وَاللَّهِ مَا أَحَبَّ اللَّهَ مَنْ‏ أَحَبَ‏ الدُّنْيَا وَوَالَى غَيْرَنَا وَمَنْ عَرَفَ حَقَّنَا وَأَحَبَّنَا فَقَدْ أَحَبَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى فَبَكَى رَجُلٌ فَقَالَ أَ تَبْكِي لَوْ أَنَّ أَهْلَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ كُلَّهُمُ اجْتَمَعُوا يَتَضَرَّعُونَ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ أَنْ يُنْجِيَكَ مِنَ النَّارِ وَيُدْخِلَكَ الْجَنَّةَ لَمْ يُشَفَّعُوا فِيكَ ثُمَّ كَانَ لَكَ قَلْبٌ حَيٌّ لَكُنْتَ أَخْوَفَ النَّاسِ لِلَّهِ عَزَّ وَجَلَّ فِي تِلْكَ الْحَالِ‏ ثُمَّ قَالَ لَهُ يَا حَفْصُ كُنْ ذَنَباً وَلَا تَكُنْ رَأْساً يَا حَفْصُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم مَنْ خَافَ اللَّهَ كَلَّ لِسَانُهُ ثُمَّ قَالَ بَيْنَا مُوسَى بْنُ عِمْرَانَ علیهما السلام يَعِظُ أَصْحَابَهُ إِذْ قَامَ رَجُلٌ فَشَقَّ قَمِيصَهُ فَأَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ إِلَيْهِ يَا مُوسَى قُلْ لَهُ لَا تَشُقَّ قَمِيصَكَ وَلَكِنِ اشْرَحْ لِي عَنْ قَلْبِكَ ثُمَّ قَالَ مَرَّ مُوسَى بْنُ عِمْرَانَ علیهما السلام بِرَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِهِ وَهُوَ سَاجِدٌ فَانْصَرَفَ مِنْ حَاجَتِهِ وَهُوَ سَاجِدٌ عَلَى حَالِهِ فَقَالَ لَهُ مُوسَى علیه السلام لَوْ كَانَتْ حَاجَتُكَ بِيَدِي لَقَضَيْتُهَا لَكَ فَأَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ إِلَيْهِ يَا مُوسَى لَوْ سَجَدَ حَتَّى يَنْقَطِعَ عُنُقُهُ مَا قَبِلْتُهُ حَتَّى يَتَحَوَّلَ عَمَّا أَكْرَهُ إِلَى مَا أُحِبُّ.

[16]. الشعراء: 89.

[17]. مستدرك الوسائل، ج‏12، ص40، ح13460.

[18]. مستدرك الوسائل، ج‏12، ص40، ح13460.

[19]. غرر الحكم ودرر الكلم، ص193، الرقم173.

[20]. مسند أحمد بن حنبل، ج25، ص404، ح16023: عَنْ رَبِيعَةَ بْنِ عِبَادٍ الدِّيلِيِّ، وَكَانَ جَاهِلِيّاً أَسْلَمَ، فَقَالَ: رَأَيْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بَصَرَ عَيْنِي بِسُوقِ ذِي الْمَجَازِ، يَقُولُ: " يَا أَيُّهَا النَّاسُ قُولُوا: لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ، تُفْلِحُوا " وَيَدْخُلُ فِي فِجَاجِهَا وَالنَّاسُ مُتَقَصِّفُونَ عَلَيْهِ، فَمَا رَأَيْتُ أَحَداً يَقُولُ شَيْئاً، وَهُوَ لَا يَسْكُتُ، يَقُولُ: " أَيُّهَا النَّاسُ قُولُوا: لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ تُفْلِحُوا " إِلَّا أَنَّ وَرَاءَهُ رَجُلاً أَحْوَلَ وَضِيءَ الْوَجْهِ، ذَا غَدِيرَتَيْنِ يَقُولُ: إِنَّهُ صَابِئٌ، كَاذِبٌ، فَقُلْتُ: مَنْ هَذَا؟ قَالُوا: مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللهِ، وَهُوَ يَذْكُرُ النُّبُوَّةَ، قُلْتُ: مَنْ هَذَا الَّذِي يُكَذِّبُهُ؟ قَالُوا: عَمُّهُ أَبُو لَهَبٍ، قُلْتُ: إِنَّكَ كُنْتَ يَوْمَئِذٍ صَغِيراً، قَالَ: لَا وَاللهِ إِنِّي يَوْمَئِذٍ لَأَعْقِلُ.

[21]. تفسير الإمام العسكري علیه السلام، ص645، ح14: ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم:‏ أَ وَلَا أُحَدِّثُكُمْ بِهَزِيمَةٍ تَقَعُ فِي إِبْلِيسَ وَأَعْوَانِهِ‏ وَجُنُودِهِ أَشَدَّ مِمَّا وَقَعَتْ‏ فِي أَعْدَائِكُمْ هَؤُلَاءِ قَالُوا: بَلَى يَا رَسُولَ اللَّهِ. قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: وَالَّذِي بَعَثَنِي بِالْحَقِّ نَبِيّاً، إِنَّ إِبْلِيسَ إِذَا كَانَ أَوَّلُ يَوْمٍ مِنْ شَعْبَانَ بَثَّ جُنُودَهُ فِي أَقْطَارِ الْأَرْضِ وَآفَاقِهَا، يَقُولُ لَهُمْ: اجْتَهِدُوا فِي اجْتِذَابِ بَعْضِ عِبَادِ اللَّهِ إِلَيْكُمْ فِي هَذَا الْيَوْمِ. وَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ بَثَّ الْمَلَائِكَةَ فِي أَقْطَارِ الْأَرْضِ وَآفَاقِهَا يَقُولُ لَهُمْ: سَدِّدُوا عِبَادِي وَأَرْشِدُوهُمْ. فَكُلُّهُمْ يَسْعَدُ بِكُمْ إِلَّا مَنْ أَبَى‏ وَتَمَرَّدَ وَطَغَى، فَإِنَّهُ يَصِيرُ فِي حِزْبِ إِبْلِيسَ وَجُنُودِهِ. إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ إِذَا كَانَ أَوَّلُ يَوْمٍ مِنْ شَعْبَانَ أَمَرَ بِأَبْوَابِ الْجَنَّةِ فَتُفَتَّحُ، وَيَأْمُرُ شَجَرَةَ طُوبَى فَتُطْلِعُ أَغْصَانَهَا عَلَى هَذِهِ الدُّنْيَا، ثُمَّ يَأْمُرُ بِأَبْوَابِ النَّارِ فَتُفَتَّحُ، وَيَأْمُرُ شَجَرَةَ الزَّقُّومِ فَتُطْلِعُ أَغْصَانَهَا عَلَى هَذِهِ الدُّنْيَا ثُمَّ يُنَادِي مُنَادِي رَبِّنَا عَزَّ وَجَلَّ: يَا عِبَادَ اللَّهِ هَذِهِ أَغْصَانُ شَجَرَةِ طُوبَى، فَتَمَسَّكُوا بِهَا، تَرْفَعْكُمْ إِلَى الْجَنَّةِ، وَهَذِهِ أَغْصَانُ شَجَرَةِ الزَّقُّومِ، فَإِيَّاكُمْ وَإِيَّاهَا، لَا تُؤَدِّيكُمْ‏ إِلَى الْجَحِيمِ.

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: فَوَ الَّذِي بَعَثَنِي بِالْحَقِّ نَبِيّاً إِنَّ مَنْ تَعَاطَى بَاباً مِنَ الْخَيْرِ وَالْبِرِّ فِي هَذَا الْيَوْمِ، فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْ أَغْصَانِ شَجَرَةِ طُوبَى، فَهُوَ مُؤَدِّيهِ إِلَى الْجَنَّةِ، وَمَنْ تَعَاطَى بَاباً مِنَ الشَّرِّ فِي هَذَا الْيَوْمِ، فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْ أَغْصَانِ شَجَرَةِ الزَّقُّومِ، فَهُوَ مُؤَدِّيهِ إِلَى النَّارِ. ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: فَمَنْ تَطَوَّعَ لِلَّهِ بِصَلَاةٍ فِي هَذَا الْيَوْمِ، فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ. وَمَنْ صَامَ فِي هَذَا الْيَوْمِ فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ. وَمَنْ عَفَا عَنْ مَظْلِمَةٍ، فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ‏ وَمَنْ أَصْلَحَ بَيْنَ الْمَرْءِ وَزَوْجِهِ، أَوِ الْوَالِدِ وَوَلَدِهِ أَوِ الْقَرِيبِ وَقَرِيبِهِ أَوِ الْجَارِ وَجَارِهِ‏ أَوِ الْأَجْنَبِيِّ أَوِ الْأَجْنَبِيَّةِ، فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ. وَمَنْ خَفَّفَ عَنْ مُعْسِرٍ مِنْ دَيْنِهِ أَوْ حَطَّ عَنْهُ، فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ. وَمَنْ نَظَرَ فِي حِسَابِهِ فَرَأَى دَيْناً عَتِيقاً قَدْ أَيِسَ مِنْهُ صَاحِبُهُ، فَأَدَّاهُ فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ. وَمَنْ كَفَلَ يَتِيماً، فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ. وَمَنْ كَفَّ سَفِيهاً عَنْ عِرْضِ مُؤْمِنٍ، فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ. وَمَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ أَوْ شَيْئاً مِنْهُ فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ. وَمَنْ قَعَدَ يَذْكُرُ اللَّهَ وَنَعْمَاءَهُ وَيَشْكُرُهُ عَلَيْهَا، فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ. وَمَنْ عَادَ مَرِيضاً فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ. وَمَنْ شَيَّعَ فِيهِ جَنَازَةً فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ. وَمَنْ عَزَّى فِيهِ مُصَاباً، فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ. وَمَنْ بَرَّ وَالِدَيْهِ أَوْ أَحَدَهُمَا فِي هَذَا الْيَوْمِ فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ. وَمَنْ كَانَ أَسْخَطَهُمَا قَبْلَ هَذَا الْيَوْمِ فَأَرْضَاهُمَا فِي هَذَا الْيَوْمِ، فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ وَكَذَلِكَ مَنْ فَعَلَ شَيْئاً مِنْ سَائِرٍ مِنْ أَبْوَابِ الْخَيْرِ فِي هَذَا الْيَوْمِ، فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: وَالَّذِي بَعَثَنِي بِالْحَقِّ نَبِيّاً، وَإِنَّ مَنْ تَعَاطَى بَاباً مِنَ الشَّرِّ وَالْعِصْيَانِ فِي هَذَا الْيَوْمِ، فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْ أَغْصَانِ شَجَرَةِ الزَّقُّومِ فَهُوَ مُؤَدِّيهِ إِلَى النَّارِ.

ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: وَالَّذِي بَعَثَنِي بِالْحَقِّ نَبِيّاً، فَمَنْ قَصَّرَ فِي صَلَاتِهِ الْمَفْرُوضَةِ وَضَيَّعَهَا، فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ. وَمَنْ كَانَ عَلَيْهِ فَرْضُ صَوْمٍ فَفَرَّطَ فِيهِ وَضَيَّعَهُ، فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ‏. وَمَنْ جَاءَهُ فِي هَذَا الْيَوْمِ فَقِيرٌ ضَعِيفٌ يَعْرِفُ‏ سُوءَ حَالِهِ، وَهُوَ يَقْدِرُ عَلَى تَغْيِيرِ حَالِهِ مِنْ غَيْرِ ضَرَرٍ يَلْحَقُهُ، وَلَيْسَ هُنَاكَ مَنْ يَنُوبُ عَنْهُ وَيَقُومُ مَقَامَهُ، فَتَرَكَهُ يُضَيَّعُ وَيَعْطَبُ، وَلَمْ يَأْخُذْ بِيَدِهِ، فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ. وَمَنِ اعْتَذَرَ إِلَيْهِ مُسِي‏ءٌ، فَلَمْ يَعْذِرْهُ، ثُمَّ لَمْ يَقْتَصِرْ بِهِ عَلَى قَدْرِ عُقُوبَةِ إِسَاءَتِهِ، بَلْ أَرْبَى عَلَيْهِ، فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ. وَمَنْ ضَرَبَ‏ بَيْنَ الْمَرْءِ وَزَوْجِهِ، أَوِ الْوَالِدِ وَوَلَدِهِ، أَوْ الْأَخِ وَأَخِيهِ، أَوِ الْقَرِيبِ وَقَرِيبِهِ، أَوْ بَيْنَ جَارَيْنِ، أَوْ خَلِيطَيْنِ أَوْ أَجْنَبِيَّيْنِ‏ فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ. وَمَنْ شَدَّدَ عَلَى مُعْسِرٍ وَهُوَ يَعْلَمُ إِعْسَارَهُ، فَزَادَ غَيْظاً وَبَلَاءً، فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ وَمَنْ كَانَ عَلَيْهِ دَيْنٌ فَكَسَرَهُ‏ عَلَى صَاحِبِهِ، وَتَعَدَّى عَلَيْهِ حَتَّى أَبْطَلَ دَيْنَهُ، فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ. وَمَنْ جَفَا يَتِيماً وَآذَاهُ وَتَهَضَّمَ‏ مَالَهُ، فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ. وَمَنْ وَقَعَ فِي عِرْضِ أَخِيهِ الْمُؤْمِنِ، وَحَمَلَ النَّاسَ عَلَى ذَلِكَ، فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ وَمَنْ تَغَنَّى بِغِنَاءٍ حَرَامٍ يَبْعَثُ فِيهِ عَلَى الْمَعَاصِي فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ. وَمَنْ قَعَدَ يُعَدِّدُ قَبَائِحَ أَفْعَالِهِ فِي الْحُرُوبِ، وَأَنْوَاعَ ظُلْمِهِ لِعِبَادِ اللَّهِ وَيَفْتَخِرُ بِهَا فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ. وَمَنْ كَانَ جَارُهُ مَرِيضاً فَتَرَكَ عِيَادَتَهُ اسْتِخْفَافاً بِحَقِّهِ، فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ. وَمَنْ مَاتَ جَارُهُ، فَتَرَكَ تَشْيِيعَ جَنَازَتِهِ تَهَاوُناً بِهِ، فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ. وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ مُصَابٍ، وَجَفَاهُ إِزْرَاءً عَلَيْهِ، وَاسْتِصْغَاراً لَهُ، فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ. وَمَنْ عَقَّ وَالِدَيْهِ أَوْ أَحَدَهُمَا، فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ. وَمَنْ كَانَ قَبْلَ ذَلِكَ عَاقّاً لَهُمَا، فَلَمْ يُرْضِهِمَا فِي هَذَا الْيَوْمِ، وَهُوَ يَقْدِرُ عَلَى ذَلِكَ فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ. وَكَذَا مَنْ فَعَلَ شَيْئاً مِنْ سَائِرِ أَبْوَابِ الشَّرِّ، فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ. وَالَّذِي بَعَثَنِي بِالْحَقِّ نَبِيّاً، إِنَّ المُتَعَلِّقِينَ بِأَغْصَانِ شَجَرَةِ طُوبَى تَرْفَعُهُمْ تِلْكَ الْأَغْصَانُ إِلَى الْجَنَّةِ وَإِنَّ الْمُتَعَلِّقِينَ بِأَغْصَانِ شَجَرَةِ الزَّقُّومِ تَخْفِضُهُمْ تِلْكَ الْأَغْصَانُ إِلَى الْجَحِيمِ‏. ثُمَّ رَفَعَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم طَرْفَهُ إِلَى السَّمَاءِ مَلِيّاً، وَجَعَلَ‏ يَضْحَكُ وَيَسْتَبْشِرُ ثُمَّ خَفَضَ طَرْفَهُ إِلَى الْأَرْضِ، فَجَعَلَ يَقْطِبُ وَيَعْبِسُ، ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَى أَصْحَابِهِ فَقَالَ: وَالَّذِي بَعَثَ مُحَمَّداً بِالْحَقِّ نَبِيّاً، لَقَدْ رَأَيْتُ شَجَرَةَ طُوبَى تَرْتَفِعُ أَغْصَانُهَا وَتَرْفَعُ الْمُتَعَلِّقِينَ بِهَا إِلَى الْجَنَّةِ، وَرَأَيْتُ مِنْهُمْ مَنْ تَعَلَّقَ مِنْهَا بِغُصْنٍ وَمِنْهُمْ مَنْ تَعَلَّقَ‏ مِنْهَا بِغُصْنَيْنِ أَوْ بِأَغْصَانٍ عَلَى حَسَبِ اشْتِمَالِهِمْ عَلَى الطَّاعَاتِ، وَإِنِّي لَأَرَى زَيْدَ بْنَ حَارِثَةَ قَدْ تَعَلَّقَ بِعَامَّةِ أَغْصَانِهَا فَهِيَ تَرْفَعُهُ إِلَى أَعْلَى عَالِيهَا، فَلِذَلِكَ ضَحِكْتُ وَاسْتَبْشَرْتُ ثُمَّ نَظَرْتُ إِلَى الْأَرْضِ، فَوَ الَّذِي بَعَثَنِي بِالْحَقِّ نَبِيّاً، لَقَدْ رَأَيْتُ شَجَرَةَ الزَّقُّومِ تَنْخَفِضُ أَغْصَانُهَا وَتَخْفِضُ الْمُتَعَلِّقِينَ بِهَا إِلَى الْجَحِيمِ، وَرَأَيْتُ مِنْهُمْ مَنْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ، وَرَأَيْتُ مِنْهُمْ مَنْ تَعَلَّقَ مِنْهَا بِغُصْنَيْنِ، أَوْ بِأَغْصَانٍ، عَلَى حَسَبَ اشْتِمَالِهِمْ عَلَى الْقَبَائِحِ، وَإِنِّي لَأَرَى بَعْضَ الْمُنَافِقِينَ قَدْ تَعَلَّقَ بِعَامَّةِ أَغْصَانِهَا، وَهِيَ تَخْفِضُهُ إِلَى أَسْفَلِ دَرَكَاتِهَا فَلِذَلِكَ عَبَسْتُ وَقَطَبْتُ‏. قَالَ: ثُمَّ أَعَادَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم بَصَرَهُ إِلَى السَّمَاءِ يَنْظُرُ إِلَيْهَا مَلِيّاً وَهُوَ يَضْحَكُ وَيَسْتَبْشِرُ، ثُمَّ خَفَضَ طَرْفَهُ إِلَى الْأَرْضِ وَهُوَ يَقْطِبُ وَيَعْبِسُ. ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَى أَصْحَابِهِ فَقَالَ: يَا عِبَادَ اللَّهِ أَمَّا لَوْ رَأَيْتُمْ مَا رَآهُ نَبِيُّكُمْ مُحَمَّدٌ إِذاً لَأَظْمَأْتُمْ لِلَّهِ بِالنَّهَارِ أَكْبَادَكُمْ، وَلَجَوَّعْتُمْ لَهُ بُطُونَكُمْ، وَلَأَسْهَرْتُمْ لَهُ لَيْلَكُمْ، وَلَأَنْصَبْتُمْ فِيهِ أَقْدَامَكُمْ وَأَبْدَانَكُمْ، وَلَأَنْفَدْتُمْ‏ بِالصَّدَقَةِ أَمْوَالَكُمْ، وَعَرَضْتُمْ لِلتَّلَفِ فِي الْجِهَادِ أَرْوَاحَكُمْ. قَالُوا: وَمَا هُوَ يَا رَسُولَ اللَّهِ فِدَاؤُكَ الْآبَاءُ وَالْأُمَّهَاتُ وَالْبَنُونَ وَالْبَنَاتُ وَالْأَهْلُونَ وَالْقَرَابَاتُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: وَالَّذِي بَعَثَنِي بِالْحَقِّ نَبِيّاً لَقَدْ رَأَيْتُ تِلْكَ الْأَغْصَانَ مِنْ شَجَرَةِ طُوبَى عَادَتْ إِلَى الْجَنَّةِ، فَنَادَى مُنَادِي رَبِّنَا عَزَّ وَجَلَّ خُزَّانَهَا: يَا مَلَائِكَتِي! انْظُرُوا كُلَّ مَنْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْ أَغْصَانِ طُوبَى فِي هَذَا الْيَوْمِ، فَانْظُرُوا إِلَى مِقْدَارِ مُنْتَهَى ظِلِّ ذَلِكَ الْغُصْنِ، فَأَعْطُوهُ مِنْ جَمِيعِ الْجَوَانِبِ مِثْلَ مَسَاحَتِهِ قُصُوراً وَدُوراً وَخَيْرَاتٍ. فَأُعْطُوا ذَلِكَ: فَمِنْهُمْ مَنْ أُعْطِيَ مَسِيرَةَ أَلْفِ سَنَةٍ مِنْ كُلِّ جَانِبٍ وَمِنْهُمْ مَنْ أُعْطِيَ ضِعْفَهُ‏ وَمِنْهُمْ مَنْ أُعْطِيَ ثَلَاثَةَ أَضْعَافِهِ، وَأَرْبَعَةَ أَضْعَافِهِ، وَأَكْثَرَ مِنْ ذَلِكَ عَلَى قَدْرِ قُوَّةِ إِيمَانِهِمْ، وَجَلَالَةِ أَعْمَالِهِمْ. وَلَقَدْ رَأَيْتُ صَاحِبَكُمْ زَيْدَ بْنَ حَارِثَةَ أُعْطِيَ أَلْفَ ضِعْفِ مَا أُعْطِيَ جَمِيعُهُمْ عَلَى قَدْرِ فَضْلِهِ عَلَيْهِمْ فِي قُوَّةِ الْإِيمَانِ وَجَلَالَةِ الْأَعْمَالِ، فَلِذَلِكَ ضَحِكْتُ وَاسْتَبْشَرْتُ. وَلَقَدْ رَأَيْتُ تِلْكَ الْأَغْصَانَ مِنْ شَجَرَةِ الزَّقُّومِ عَادَتْ إِلَى جَهَنَّمَ، فَنَادَى مُنَادِي رَبِّنَا خُزَّانَهَا: يَا مَلَائِكَتِي انْظُرُوا مَنْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْ أَغْصَانِ شَجَرَةِ الزَّقُّومِ فِي هَذَا الْيَوْمِ فَانْظُرُوا إِلَى مُنْتَهَى مَبْلَغِ حَدِّ ذَلِكَ الْغُصْنِ وَظُلْمَتِهِ، فَابْنُوا لَهُ مَقَاعِدَ مِنَ النَّارِ مِنْ جَمِيعِ الْجَوَانِبِ، مِثْلَ مَسَاحَتِهِ قُصُورَ النِّيرَانِ، وَبِقَاعَ غِيرَانٍ، وَحَيَّاتٍ، وَعَقَارِبَ، وَسَلَاسِلَ وَأَغْلَالٍ، وَقُيُودٍ، وَأَنْكَالٍ يُعَذَّبُ بِهَا. فَمِنْهُمْ مَنْ أُعِدَّ لَهُ فِيهَا مَسِيرَةُ سَنَةٍ، أَوْ سَنَتَيْنِ، أَوْ مِائَةِ سَنَةٍ، أَوْ أَكْثَرَ عَلَى قَدْرِ ضَعْفِ إِيمَانِهِمْ وَسُوءِ أَعْمَالِهِمْ. وَلَقَدْ رَأَيْتُ لِبَعْضِ الْمُنَافِقِينَ أَلْفَ ضِعْفِ مَا أُعْطِيَ جَمِيعَهُمْ عَلَى قَدْرِ زِيَادَةِ كُفْرِهِ وَشَرِّهِ، فَلِذَلِكَ قَطَبْتُ وَعَبَسْتُ. ثُمَّ نَظَرَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم إِلَى أَقْطَارِ الْأَرْضِ وَأَكْنَافِهَا، فَجَعَلَ يَتَعَجَّبُ تَارَةً، وَيَنْزَعِجُ تَارَةً، ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَى أَصْحَابِهِ فَقَالَ: طُوبَى لِلْمُطِيعِينَ كَيْفَ يُكْرِمُهُمُ اللَّهُ بِمَلَائِكَتِهِ، وَالْوَيْلُ لِلْفَاسِقِينَ كَيْفَ يَخْذُلُهُمُ اللَّهُ، وَيَكِلُهُمْ إِلَى شَيَاطِينِهِمْ. وَالَّذِي بَعَثَنِي بِالْحَقِّ نَبِيّاً إِنِّي لَأَرَى الْمُتَعَلِّقِينَ بِأَغْصَانِ شَجَرَةِ طُوبَى كَيْفَ قَصَدَتْهُمُ الشَّيَاطِينُ لِيُغْوُوهُمْ، فَحَمَلَتْ عَلَيْهِمُ الْمَلَائِكَةُ يَقْتُلُونَهُمْ وَيُثْخِنُونَهُمْ‏ وَيَطْرُدُونَهُمْ عَنْهُمْ، فَنَادَاهُمْ مُنَادِي رَبِّنَا: يَا مَلَائِكَتِي أَلَا فَانْظُرُوا كُلَّ مَلَكٍ فِي الْأَرْضِ إِلَى مُنْتَهَى مَبْلَغِ نَسِيمِ هَذَا الْغُصْنِ الَّذِي تَعَلَّقَ بِهِ مُتَعَلِّقٌ فَقَاتِلُوا الشَّيَاطِينَ عَنْ ذَلِكَ الْمُؤْمِنِ‏ وَأَخِّرُوهُمْ عَنْهُ، فَإِنِّي لَأَرَى بَعْضَهُمْ، وَقَدْ جَاءَهُ مِنَ الْأَمْلَاكِ مَنْ يَنْصُرُهُ عَلَى الشَّيَاطِينِ وَيَدْفَعُ عَنْهُ الْمَرَدَةَ. أَلَا فَعَظِّمُوا هَذَا الْيَوْمَ مِنْ شَعْبَانَ بَعْدَ تَعْظِيمِكُمْ لِشَعْبَانَ، فَكَمْ مِنْ سَعِيدٍ فِيهِ وَكَمْ مِنْ شَقِيٍّ فِيهِ لِتَكُونُوا مِنَ السُّعَدَاءِ فِيهِ، وَلَا تَكُونُوا مِنَ الْأَشْقِيَاءِ.

[22]. إبراهيم: 26.

[23]. إبراهيم: 24 و25.

[24]. الكافي، ج8، ص242، ح336: عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: نَحْنُ أَصْلُ كُلِّ خَيْرٍ وَمِنْ فُرُوعِنَا كُلُ‏ بِرٍّ فَمِنَ الْبِرِّ التَّوْحِيدُ وَالصَّلَاةُ وَالصِّيَامُ وَكَظْمُ الْغَيْظِ وَالْعَفْوُ عَنِ الْمُسِي‏ءِ وَرَحْمَةُ الْفَقِيرِ وَتَعَهُّدُ الْجَارِ وَالْإِقْرَارُ بِالْفَضْلِ لِأَهْلِهِ وَعَدُوُّنَا أَصْلُ كُلِّ شَرٍّ وَمِنْ فُرُوعِهِمْ كُلُّ قَبِيحٍ وَفَاحِشَةٍ فَمِنْهُمُ الْكَذِبُ وَالْبُخْلُ وَالنَّمِيمَةُ وَالْقَطِيعَةُ وَأَكْلُ الرِّبَا وَأَكْلُ مَالِ الْيَتِيمِ بِغَيْرِ حَقِّهِ وَتَعَدِّي الْحُدُودِ الَّتِي أَمَرَ اللَّهُ وَرُكُوبُ الْفَوَاحِشِ‏ ما ظَهَرَ مِنْها وَما بَطَنَ* وَالزِّنَا وَالسَّرِقَةُ وَكُلُّ مَا وَافَقَ ذَلِكَ مِنَ الْقَبِيحِ فَكَذَبَ مَنْ زَعَمَ أَنَّهُ مَعَنَا وَهُوَ مُتَعَلِّقٌ بِفُرُوعِ غَيْرِنَا.

تفسير فرات الكوفي، ص101، ح89: فُرَاتٌ قَالَ حَدَّثَنِي جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْفَزَارِيُّ مُعَنْعَناً عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ علیه السلام قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم:‏ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى خَلَقَنِي وَأَهْلَ بَيْتِي مِنْ طِينَةٍ خَلَقَنِي مِنْ طِينَةٍ وَأَهْلَ بَيْتِي‏ لَمْ يَخْلُقِ اللَّهُ مِنْهَا أَحَداً غَيْرَنَا وَمَنْ ضَوَى إِلَيْنَا وَمَنْ يَتَوَلَّانَا فَكُنَّا أَوَّلَ مَنِ ابْتَدَأَ مِنْ خَلْقِهِ فَلَمَّا خَلَقَنَا فَتَقَ بِنُورِنَا كُلَّ [أطعة طِينَةٍ طَيِّبَةٍ] وَأَحْيَا بِنَا كُلَّ طِينَةٍ طَيِّبَةٍ ثُمَّ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى هَؤُلَاءِ خِيَارُ خَلْقِي وَحَمَلَةُ عَرْشِي وَخُزَّانُ عِلْمِي وَسَادَةُ أَهْلِ السَّمَاءِ وَسَادَةُ أَهْلِ الْأَرْضِ هَؤُلَاءِ هُدَاةُ الْمُهْتَدِينَ وَالْمُهْتَدَى [و المهتداء] بِهِمْ مَنْ جَاءَنِي بِوَلَايَتِهِمْ أَوْجَبْتُهُمْ جَنَّتِي وَأَبَحْتُهُمْ‏ كَرَامَتِي وَمَنْ جَاءَنِي بِعَدَاوَتِهِمْ أَوْجَبْتُهُمْ نَارِي وَبَعَثْتُ عَلَيْهِمْ عَذَابِي ثُمَّ قَالَ علیه السلام وَنَحْنُ‏ أَصْلُ‏ الْإِيمَانِ‏ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَتَمَامُهُ وَمِنَّا الرَّقِيبُ عَلَى خَلْقِ اللَّهِ وَبِهِ إِسْدَادُ أَعْمَالِ الصَّالِحِينَ وَنَحْنُ قَسَمُ اللَّهِ الَّذِي يُسْأَلُ بِهِ وَنَحْنُ وَصِيَّةُ اللَّهِ فِي الْأَوَّلِينَ وَوَصِيَّتُهُ فِي الْآخِرِينَ وَذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ جَلَّ جَلَالُهُ‏ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي تَسائَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحامَ إِنَّ اللَّهَ كانَ عَلَيْكُمْ رَقِيباً.

تأويل الآيات الظاهرة، ص21: عَنْ دَاوُدَ بْنِ كَثِيرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام أَنْتُمُ الصَّلَاةُ فِي كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ وَأَنْتُمُ الزَّكَاةُ وَأَنْتُمُ الصِّيَامُ وَأَنْتُمُ الْحَجُّ فَقَالَ يَا دَاوُدُ نَحْنُ الصَّلَاةُ فِي‏ كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ وَنَحْنُ الزَّكَاةُ وَنَحْنُ الصِّيَامُ وَنَحْنُ الْحَجُّ وَنَحْنُ الشَّهْرُ الْحَرَامُ وَنَحْنُ الْبَلَدُ الْحَرَامُ وَنَحْنُ كَعْبَةُ اللَّهِ وَنَحْنُ قِبْلَةُ اللَّهِ وَنَحْنُ وَجْهُ اللَّهِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى‏ فَأَيْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ‏ وَنَحْنُ الْآيَاتُ وَنَحْنُ‏ الْبَيِّنَاتُ‏ وَعَدُوُّنَا فِي كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَ‏ الْفَحْشاءُ وَالْمُنْكَرُ وَالْبَغْيُ‏ وَالْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالْأَنْصابُ وَالْأَزْلامُ‏ وَالْأَصْنامُ‏ وَالْأَوْثانُ‏ وَالْجِبْتُ وَالطَّاغُوتُ* وَالْمَيْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِيرِ* يَا دَاوُدُ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَنَا فَأَكْرَمَ خَلْقَنَا وَفَضَّلَنَا وَجَعَلَنَا أُمَنَاءَهُ وَحَفَظَتَهُ وَخُزَّانَهُ عَلَى مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَجَعَلَ لَنَا أَضْدَاداً وَأَعْدَاءً فَسَمَّانَا فِي كِتَابِهِ وَكَنَّى عَنْ أَسْمَائِنَا بِأَحْسَنِ الْأَسْمَاءِ وَأَحَبِّهَا إِلَيْهِ تَكْنِيَةً عَنِ الْعَدُوِّ وَسَمَّى أَضْدَادَنَا وَأَعْدَاءَنَا فِي كِتَابِهِ وَكَنَّى عَنْ أَسْمَائِهِمْ وَضَرَبَ لَهُمُ الْأَمْثَالَ فِي كِتَابِهِ فِي أَبْغَضِ الْأَسْمَاءِ إِلَيْهِ وَإِلَى عِبَادِهِ الْمُتَّقِينَ.

اختيار معرفة الرجال، ج2، ص577، ح512: عَنْ بَشِيرٍ الدَّهَّانِ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: كَتَبَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام إِلَى أَبِي الْخَطَّابِ: بَلَغَنِي أَنَّكَ تَزْعُمُ أَنْ الزِّنَا رَجُلٌ وَأَنَّ الْخَمْرَ رَجُلٌ وَأَنَّ الصَّلَاةَ رَجُلٌ وَأَنَّ الصِّيَامَ رَجُلٌ وَأَنَّ الْفَوَاحِشَ رَجُلٌ، وَلَيْسَ هُوَ كَمَا تَقُولُ أَنَا أَصْلُ‏ الْحَقِ‏ وَفُرُوعُ الْحَقِّ طَاعَةُ اللَّهِ، وَعَدُوُّنَا أَصْلُ الشَّرِّ وَفُرُوعُهُمُ الْفَوَاحِشُ، وَكَيْفَ يُطَاعُ مَنْ لَا يُعْرَفُ وَكَيْفَ يُعْرَفُ مَنْ لَا يُطَاعُ.

المسترشد، ص399، ح133: وَقَالَ علیه السلام أَيْضاً فِي خُطْبَةٍ أُخْرَى: هَلَكَ مَنْ قَارَنَ حَسَداً، وَقَالَ بَاطِلاً، وَوَالَى عَلَى عَدَاوَتِنَا أَوْ شَكَّ فِي فَضْلِنَا، إِنَّهُ لَا يُقَاسُ بِنَا آلَ مُحَمَّدٍ مِنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ أَحَدٌ، وَلَا يُسَوَّى بِنَا مَنْ جَرَتْ نِعْمَتُنَا عَلَيْهِمْ، نَحْنُ أَطْوَلُ النَّاسِ أَغْرَاساً، وَنَحْنُ أَفْضَلُ النَّاسِ أَنْفَاساً، وَنَحْنُ عِمَادُ الدِّينِ، بِنَا يَلْحَقُ التَّالِي، وَإِلَيْنَا يَفِيْ‏ءُ الْغَالِي، وَلَنَا خَصَائِصُ حَقِّ الْوَلَايَةِ، وَفِينَا الْوَصِيَّةُ وَالْوِرَاثَةُ، وَحُجَّةُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ فِي حِجَّةِ الْوَدَاعِ يَوْمَ غَدِيرِ خُمٍّ، وَبِذِي الْحُلَيْفَةِ، وَبَعْدَهُ الْمَقَامَ الثَّالِثَ بِأَحْجَارِ الزَّيْتِ، تِلْكَ فَرَائِضُ ضَيَّعْتُمُوهَا، وَحُرُمَاتٌ‏ انْتَهَكْتُمُوهَا، وَلَوْ سَلَّمْتُمُ الْأَمْرَ لِأَهْلِهِ، وَلَوْ أَبْصَرْتُمْ بَابَ الْهُدَى رُشِدْتُمْ‏. اللَّهُمَّ إِنِّي قَدْ بَصَّرْتُهُمُ الْحِكْمَةَ، وَدَلَلْتُهُمْ عَلَى طَرِيقِ الرَّحْمَةِ، وَحَرَصْتُ عَلَى تَوْفِيقِهِمْ بِالتَّنْبِيهِ وَالتَّذْكِرَةِ، وَدَلَلْتُهُمْ عَلَى طَرِيقِ الْجَنَّةِ بِالتَّبَصُّرِ وَالْعَدْلِ وَالتَّأْنِيبِ، لِيَثْبُتَ رَاجِعٌ، وَيَقْبَلَ وَيَتَّعِظَ مُذَكِّرٌ، فَلَمْ يُطَعْ لِي قَوْلٌ. اللَّهُمَّ إِنِّي أُعِيدُ الْقَوْلَ لِيَكُونَ أَثْبَتَ لِلْحُجَّةِ عَلَيْهِمْ: يَا أَيُّهَا النَّاسُ، اعْرِفُوا فَضْلَ مَنْ فَضَّلَ اللَّهُ، وَاخْتَارُوا حَيْثُ اخْتَارَ اللَّهُ، وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ قَدْ فَضَّلَنَا أَهْلَ الْبَيْتِ بِمَنِّهِ حَيْثُ يَقُولُ: إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً. فَقَدْ طَهَّرَنَا اللَّهُ مِنَ الْفَوَاحِشِ‏ ما ظَهَرَ مِنْها وَما بَطَنَ*، وَمِنْ كُلِّ دَنِيَّةٍ وَكُلِّ رَجَاسَةٍ، فَنَحْنُ عَلَى مِنْهَاجِ الْحَقِّ وَمَنْ خَالَفَنَا فَعَلَى مِنْهَاجِ الْبَاطِلِ، وَاللَّهِ لَئِنْ خَالَفْتُمْ أَهْلَ بَيْتِ نَبِيِّكُمْ لَتُخَالِفُنَّ الْحَقَّ إِنَّهُمْ لَا يُدْخِلُونَكُمْ فِي رَدًى، وَلَا يُخْرِجُونَكُمْ مِنْ بَابِ هُدًى وَلَقَدْ عَلِمْتُمْ وَعَلِمَ الْمُسْتَحْفَظُونَ مِنْ أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم أَنِّي وَأَهْلَ بَيْتِي مُطَهَّرُونَ مِنَ‏ الْفَوَاحِشِ، وَلَقَدْ قَالَ صلّی الله علیه و آله و سلّم: لَا تَسْبِقُوهُمْ فَتَضِلُّوا، وَلَا تُخَالِفُوهُمْ فَتَجْهَلُوا، وَلَا تَخَلَّفُوا عَنْهُمْ فَتَهْلِكُوا، وَلَا تُعَلِّمُوهُمْ فَإِنَّهُمْ أَعْلَمُ مِنْكُمْ كِبَاراً، وَأَحْكَمُكُمْ صِغَاراً، وَاتَّبِعُوا الْحَقَّ وَأَهْلَهُ حَيْثُ كَانُوا قَدْ وَاللَّهِ فَرَغَ مِنَ الْأَمْرِ، لَا يَزِيدُ فِيمَنْ أَحَبَّنِي رَجُلٌ مِنْهُمْ وَلَا يَنْقُصُ مِنْهُمْ رَجُلٌ؛ وَذَلِكَ أَنَّ رَسُولَ اللَّه صلّی الله علیه و آله و سلّم قَالَ لِي: يَا عَلِيُّ إِنَّ اللَّهَ قَدْ أَخَذَ مِنْ شِيعَتِكَ الْمِيثَاقَ، لَا يَزِيدُ فِيهِمْ رَجُلٌ وَلَا يَنْقُصُ مِنْهُمْ رَجُلٌ، أَنْتَ وَشِيعَتُكَ فِي الْجَنَّةِ.

[25]. تهذيب الأحكام، ج‏3، ص98: عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عُمَرَ عَنْهُمْ علیهم السلام وَالدُّعَاءُ الْمُتَقَدِّمُ رَوَاهُ بِهَذَا الْإِسْنَادِ: اللَّهُم‏... سُبْحَانَ مَنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِإِذْنِهِ سُبْحَانَ مَنِ اسْتَعْبَدَ أَهْلَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرَضِينَ بِوَلَايَةِ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِمْ سُبْحَانَ مَنْ خَلَقَ‏ الْجَنَّةَ لِمُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ سُبْحَانَ مَنْ يُورِثُهَا مُحَمَّداً وَآلَ مُحَمَّدٍ وَشِيعَتَهُمْ سُبْحَانَ مَنْ خَلَقَ النَّارَ مِنْ أَجْلِ أَعْدَاءِ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ سُبْحَانَ مَنْ يُمَلِّكُهَا مُحَمَّداً وَآلَ مُحَمَّدٍ وَشِيعَتَهُمْ سُبْحَانَ مَنْ خَلَقَ الدُّنْيَا وَالْآخِرَةَ وَمَا سَكَنَ فِي اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لِمُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَالْحَمْدُ لِلَّهِ كَمَا يَنْبَغِي لِلَّهِ اللَّهُ أَكْبَرُ كَمَا يَنْبَغِي لِلَّهِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ كَمَا يَنْبَغِي لِلَّهِ، الخبر.

تأويل الآيات الظاهرة، ص781: عَنْ فَيْضِ بْنِ مُخْتَارٍ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام‏ أَنَّهُ قَرَأَ إِنَّ عَلِيّاً لَلْهُدَى‏ وَإِنَّ لَهُ الْآخِرَةَ وَالْأُولَى وَذَلِكَ حَيْثُ سُئِلَ عَنِ الْقُرْآنِ قَالَ فِيهِ الْأَعَاجِيبُ فِيهِ وَكَفَى اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ الْقِتَالَ بِعَلِيٍّ وَفِيهِ إِنَّ عَلِيّاً لَلْهُدَى‏ وَإِنَّ لَهُ الْآخِرَةَ وَالْأُولَى.

تأويل الآيات الظاهرة، ص781: عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ هَكَذَا وَاللَّهِ اللَّهُ خَالِقُ‏ الزَّوْجَيْنِ‏ الذَّكَرِ وَالْأُنْثَى وَلِعَلِيٍّ الْآخِرَةُ وَالْأُولَى.

مشارق أنوار اليقين، ص270: ومِن خُطْبَةٍ لَهُ علیه السلام قَالَ:... أَنَا مِفْتَاحُ التُّقَى، أَنَا الآخِرَةُ وَالأَوْلَى، أَنَا الَّذِي أَرَى أَعْمَالَ العِبَادِ، الخبر.

الكافي، ج1، ص145، ح10: عَنْ بُرَيْدٍ الْعِجْلِيِّ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ علیه السلام يَقُولُ:‏ بِنَا عُبِدَ اللَّهُ‏ وَبِنَا عُرِفَ اللَّهُ وَبِنَا وُحِّدَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى وَمُحَمَّدٌ حِجَابُ اللَّهِ تَبَارَكَ وَتَعَالَى.

التوحيد، ص152، ح9: عَنِ ابْنِ أَبِي يَعْفُورٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام:‏ إِنَّ اللَّهَ وَاحِدٌ أَحَدٌ مُتَوَحِّدٌ بِالْوَحْدَانِيَّةِ مُتَفَرِّدٌ بِأَمْرِهِ خَلَقَ خَلْقاً فَفَوَّضَ إِلَيْهِمْ أَمْرَ دِينِهِ فَنَحْنُ هُمْ يَا ابْنَ أَبِي يَعْفُورٍ نَحْنُ حُجَّةُ اللَّهِ‏ فِي عِبَادِهِ وَشُهَدَاؤُهُ عَلَى خَلْقِهِ وَأُمَنَاؤُهُ عَلَى وَحْيِهِ وَخُزَّانُهُ عَلَى عِلْمِهِ وَوَجْهُهُ الَّذِي يُؤْتَى مِنْهُ وَعَيْنُهُ فِي بَرِيَّتِهِ وَلِسَانُهُ النَّاطِقُ وَقَلْبُهُ‏ الْوَاعِي‏ وَبَابُهُ الَّذِي يَدُلُّ عَلَيْهِ وَنَحْنُ الْعَامِلُونَ بِأَمْرِهِ وَالدَّاعُونَ إِلَى سَبِيلِهِ بِنَا عُرِفَ اللَّهُ وَبِنَا عُبِدَ اللَّهُ نَحْنُ الْأَدِلَّاءُ عَلَى اللَّهِ وَلَوْلَانَا مَا عُبِدَ اللَّهُ‏.

بصائر الدرجات، ج‏1، ص61، ح3: عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ كَثِيرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام يَقُولُ:‏ نَحْنُ وُلَاةُ أَمْرِ اللَّهِ وَخَزَنَةُ عِلْمِ اللَّهِ وَعَيْبَةُ وَحْيِ اللَّهِ وَأَهْلُ دِينِ اللَّهِ وَعَلَيْنَا نَزَلَ كِتَابُ اللَّهِ وَبِنَا عُبِدَ اللَّهُ وَلَوْلَانَا مَا عُرِفَ‏ اللَّهُ وَنَحْنُ وَرَثَةُ نَبِيِّ اللَّهِ وَعِتْرَتُهُ.

التوحيد 290: وَقَدْ قَالَ الصَّادِقُ علیه السلام‏ لَوْ لَا اللَّهُ مَا عُرِفْنَا وَلَوْ لَا نَحْنُ‏ مَا عُرِفَ‏ اللَّهُ.

الكافي، ج4، ص578، ح2: عَنْ عَلِيِّ بْنِ حَسَّانَ عَنِ‏ الرِّضَا علیه السلام قَالَ: سُئِلَ أَبِي عَنْ إِتْيَانِ قَبْرِ الْحُسَيْنِ علیه السلام فَقَالَ صَلُّوا فِي الْمَسَاجِدِ حَوْلَهُ وَيُجْزِئُ فِي الْمَوَاضِعِ كُلِّهَا أَنْ تَقُولَ: السَّلَامُ عَلَى أَوْلِيَاءِ اللَّهِ... السَّلَامُ عَلَى الَّذِينَ مَنْ وَالاهُمْ فَقَدْ وَالَى اللَّهَ وَمَنْ عَادَاهُمْ فَقَدْ عَادَى اللَّهَ وَمَنْ عَرَفَهُمْ فَقَدْ عَرَفَ اللَّهَ وَمَنْ جَهِلَهُمْ فَقَدْ جَهِلَ اللَّهَ وَمَنِ اعْتَصَمَ‏ بِهِمْ‏ فَقَدِ اعْتَصَمَ‏ بِاللَّهِ وَمَنْ تَخَلَّى مِنْهُمْ فَقَدْ تَخَلَّى مِنَ اللَّهِ، الخبر.

علل الشرائع، ج1، ص9، ح1: عَنْ سَلَمَةَ بْنِ عَطَاءٍ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: خَرَجَ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ علیه السلام عَلَى أَصْحَابِهِ فَقَالَ أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ اللَّهَ جَلَّ ذِكْرُهُ مَا خَلَقَ الْعِبَادَ إِلَّا لِيَعْرِفُوهُ فَإِذَا عَرَفُوهُ عَبَدُوهُ فَإِذَا عَبَدُوهُ‏ اسْتَغْنَوْا بِعِبَادَتِهِ‏ عَنْ عِبَادَةِ مَنْ سِوَاهُ فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ بِأَبِي أَنْتَ وَأُمِّي فَمَا مَعْرِفَةُ اللَّهِ قَالَ مَعْرِفَةُ أَهْلِ كُلِّ زَمَانٍ إِمَامَهُمُ الَّذِي يَجِبُ عَلَيْهِمْ طَاعَتُهُ.

[26]. نوادر المعجزات، ص90: سَلْمَانَ الْفَارِسِيِّ رض قَالَ: قَالَ لِي أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام: الْوَيْلُ كُلُّ الْوَيْلِ عَلَی مَنْ لَا يَعْرِفُنَا حَقَّ مَعْرِفَتِنَا وَأَنْكَرَ وِلايَتنا... فَقَالَ الْإِمَامُ علیه السلام: اعْلَمْ يَا سَلْمَانُ أَنَّ الشَّاكَ‏ فِي‏ أُمُورِنَا وَعُلُومِنَا كَالْمُمْتَرِي فِي مَعْرِفَتِنَا وَحُقُوقِنَا وَقَدْ فَرَضَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى وَلَايَتَنَا فِي كِتَابِهِ وَبَيَّنَ فِيهِ مَا أَوجَبَ الْعَمَلُ بِهِ وَهُوَ غَيْرُ مَكْشُوفٍ.

تفسير القمي، ج2، ص423: عَنْ أَبِي بَصِيرٍ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام فِي قَوْلِهِ: فَكُّ رَقَبَةٍ قَالَ: بِنَا تُفَكُّ الرِّقَابُ وَبِمَعْرِفَتِنَا وَنَحْنُ‏ الْمُطْعِمُونَ‏ فِي يَوْمِ الْجُوعِ وَهُوَ الْمَسْغَبَة.

الأمالي (للمفيد)، ص139، ح4: عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم:‏ أَيُّهَا النَّاسُ الْزَمُوا مَوَدَّتَنَا أَهْلَ الْبَيْتِ فَإِنَّهُ مَنْ لَقِيَ اللَّهَ بِوُدِّنَا دَخَلَ الْجَنَّةَ بِشَفَاعَتِنَا فَوَ الَّذِي نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِيَدِهِ لَا يَنْفَعُ‏ عَبْداً عَمَلُهُ‏ إِلَّا بِمَعْرِفَتِنَا وَوَلَايَتِنَا.

الكافي، ج‏1، ص184، ح9: عَنْ مُقَرِّنٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام يَقُولُ:‏ جَاءَ ابْنُ الْكَوَّاءِ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ علیه السلام فَقَالَ: يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ (وَ عَلَى الْأَعْرافِ رِجالٌ‏ يَعْرِفُونَ كُلّاً بِسِيماهُمْ)‏ فَقَالَ: نَحْنُ عَلَى الْأَعْرَافِ نَعْرِفُ أَنْصَارَنَا بِسِيمَاهُمْ وَنَحْنُ الْأَعْرَافُ الَّذِي لَا يُعْرَفُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ إِلَّا بِسَبِيلِ مَعْرِفَتِنَا وَنَحْنُ الْأَعْرَافُ يُعَرِّفُنَا اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ: يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَلَى الصِّرَاطِ فَلَا يَدْخُلُ الْجَنَّةَ إِلَّا مَنْ عَرَفَنَا وَعَرَفْنَاهُ وَلَا يَدْخُلُ النَّارَ إِلَّا مَنْ أَنْكَرَنَا وَأَنْكَرْنَاهُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى لَوْ شَاءَ لَعَرَّفَ الْعِبَادَ نَفْسَهُ وَلَكِنْ جَعَلَنَا أَبْوَابَهُ وَصِرَاطَهُ وَسَبِيلَهُ وَالْوَجْهَ الَّذِي يُؤْتَى مِنْهُ فَمَنْ عَدَلَ عَنْ وَلَايَتِنَا أَوْ فَضَّلَ عَلَيْنَا غَيْرَنَا فَإِنَّهُمْ‏ عَنِ الصِّراطِ لَناكِبُونَ‏ فَلَا سَوَاءٌ مَنِ اعْتَصَمَ النَّاسُ بِهِ‏ وَلَا سَوَاءٌ حَيْثُ ذَهَبَ النَّاسُ إِلَى عُيُونٍ كَدِرَةٍ يُفْرَغُ بَعْضُهَا فِي بَعْضٍ وَذَهَبَ مَنْ‏ ذَهَبَ‏ إِلَيْنَا إِلَى عُيُونٍ صَافِيَةٍ تَجْرِي بِأَمْرِ رَبِّهَا لَا نَفَادَ لَهَا وَلَا انْقِطَاعَ.

الكافي، ج4، ص545، ح25: عَنْ عَبْدِ الْخَالِقِ الصَّيْقَلِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ: وَمَنْ دَخَلَهُ كانَ آمِناً فَقَالَ لَقَدْ سَأَلْتَنِي عَنْ شَيْ‏ءٍ مَا سَأَلَنِي أَحَدٌ إِلَّا مَنْ شَاءَ اللَّهُ قَالَ مَنْ أَمَّ هَذَا الْبَيْتَ وَهُوَ يَعْلَمُ أَنَّهُ الْبَيْتُ الَّذِي أَمَرَهُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ بِهِ وَعَرَفَنَا أَهْلَ الْبَيْتِ‏ حَقَ‏ مَعْرِفَتِنَا كَانَ آمِناً فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ.

[27]. الكافي، ج8، ص242، ح336: عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: نَحْنُ أَصْلُ كُلِّ خَيْرٍ وَمِنْ فُرُوعِنَا كُلُ‏ بِرٍّ فَمِنَ الْبِرِّ التَّوْحِيدُ وَالصَّلَاةُ وَالصِّيَامُ وَكَظْمُ الْغَيْظِ وَالْعَفْوُ عَنِ الْمُسِي‏ءِ وَرَحْمَةُ الْفَقِيرِ وَتَعَهُّدُ الْجَارِ وَالْإِقْرَارُ بِالْفَضْلِ لِأَهْلِهِ وَعَدُوُّنَا أَصْلُ كُلِّ شَرٍّ وَمِنْ فُرُوعِهِمْ كُلُّ قَبِيحٍ وَفَاحِشَةٍ فَمِنْهُمُ الْكَذِبُ وَالْبُخْلُ وَالنَّمِيمَةُ وَالْقَطِيعَةُ وَأَكْلُ الرِّبَا وَأَكْلُ مَالِ الْيَتِيمِ بِغَيْرِ حَقِّهِ وَتَعَدِّي الْحُدُودِ الَّتِي أَمَرَ اللَّهُ وَرُكُوبُ الْفَوَاحِشِ‏ ما ظَهَرَ مِنْها وَما بَطَنَ* وَالزِّنَا وَالسَّرِقَةُ وَكُلُّ مَا وَافَقَ ذَلِكَ مِنَ الْقَبِيحِ فَكَذَبَ مَنْ زَعَمَ أَنَّهُ مَعَنَا وَهُوَ مُتَعَلِّقٌ بِفُرُوعِ غَيْرِنَا.

الكافي، ج1، ص374، ح10: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَنْصُورٍ قَالَ: سَأَلْتُ عَبْداً صَالِحاً عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ: قُلْ إِنَّما حَرَّمَ رَبِّيَ الْفَواحِشَ‏ ما ظَهَرَ مِنْها وَما بَطَنَ‏ قَالَ فَقَالَ إِنَّ الْقُرْآنَ لَهُ ظَهْرٌ وَبَطْنٌ‏ فَجَمِيعُ‏ مَا حَرَّمَ‏ اللَّهُ فِي الْقُرْآنِ هُوَ الظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ مِنْ ذَلِكَ أَئِمَّةُ الْجَوْرِ وَجَمِيعُ مَا أَحَلَّ اللَّهُ تَعَالَى فِي الْكِتَابِ هُوَ الظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ مِنْ ذَلِكَ أَئِمَّةُ الْحَقِّ.

بصائر الدرجات، ج1، ص536، ح2: عَنْ حَفْصٍ الْمُؤَذِّنِ قَالَ: كَتَبَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام إِلَى أَبِي الْخَطَّابِ بَلَغَنِي أَنَّكَ تَزْعُمُ أَنَّ الخمس [الْخَمْرَ] رَجُلٌ وَأَنَّ الزِّنَا رَجُلٌ وَأَنَّ الصَّلَاةَ رَجُلٌ وَأَنَّ الصَّوْمَ رَجُلٌ وَلَيْسَ كَمَا تَقُولُ نَحْنُ‏ أَصْلُ‏ الْخَيْرِ وَفُرُوعُهُ طَاعَةُ اللَّهِ وَعَدُوُّنَا أَصْلُ الشَّرِّ وَفُرُوعُهُ مَعْصِيَةُ اللَّهِ ثُمَّ كَتَبَ كَيْفَ يُطَاعُ مَنْ لَا يُعْرَفُ وَكَيْفَ يُعْرَفُ مَنْ لَا يُطَاعُ.

تفسير فرات الكوفي، ص101، ح89: فُرَاتٌ قَالَ حَدَّثَنِي جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْفَزَارِيُّ مُعَنْعَناً عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ علیه السلام قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم:‏ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى خَلَقَنِي وَأَهْلَ بَيْتِي مِنْ طِينَةٍ خَلَقَنِي مِنْ طِينَةٍ وَأَهْلَ بَيْتِي‏ لَمْ يَخْلُقِ اللَّهُ مِنْهَا أَحَداً غَيْرَنَا وَمَنْ ضَوَى إِلَيْنَا وَمَنْ يَتَوَلَّانَا فَكُنَّا أَوَّلَ مَنِ ابْتَدَأَ مِنْ خَلْقِهِ فَلَمَّا خَلَقَنَا فَتَقَ بِنُورِنَا كُلَّ [أطعة طِينَةٍ طَيِّبَةٍ] وَأَحْيَا بِنَا كُلَّ طِينَةٍ طَيِّبَةٍ ثُمَّ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى هَؤُلَاءِ خِيَارُ خَلْقِي وَحَمَلَةُ عَرْشِي وَخُزَّانُ عِلْمِي وَسَادَةُ أَهْلِ السَّمَاءِ وَسَادَةُ أَهْلِ الْأَرْضِ هَؤُلَاءِ هُدَاةُ الْمُهْتَدِينَ وَالْمُهْتَدَى [و المهتداء] بِهِمْ مَنْ جَاءَنِي بِوَلَايَتِهِمْ أَوْجَبْتُهُمْ جَنَّتِي وَأَبَحْتُهُمْ‏ كَرَامَتِي وَمَنْ جَاءَنِي بِعَدَاوَتِهِمْ أَوْجَبْتُهُمْ نَارِي وَبَعَثْتُ عَلَيْهِمْ عَذَابِي ثُمَّ قَالَ علیه السلام وَنَحْنُ‏ أَصْلُ‏ الْإِيمَانِ‏ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَتَمَامُهُ وَمِنَّا الرَّقِيبُ عَلَى خَلْقِ اللَّهِ وَبِهِ إِسْدَادُ أَعْمَالِ الصَّالِحِينَ وَنَحْنُ قَسَمُ اللَّهِ الَّذِي يُسْأَلُ بِهِ وَنَحْنُ وَصِيَّةُ اللَّهِ فِي الْأَوَّلِينَ وَوَصِيَّتُهُ فِي الْآخِرِينَ وَذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ جَلَّ جَلَالُهُ‏ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي تَسائَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحامَ إِنَّ اللَّهَ كانَ عَلَيْكُمْ رَقِيباً.

التوحيد، ص46، ح6: عَنْ سَعْدِ بْنِ سَعْدٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا علیه السلام عَنِ التَّوْحِيدِ فَقَالَ: هُوَ الَّذِي‏ أَنْتُمْ‏ عَلَيْهِ‏.

تأويل الآيات الظاهرة، ص21: عَنْ دَاوُدَ بْنِ كَثِيرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام أَنْتُمُ الصَّلَاةُ فِي كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ وَأَنْتُمُ الزَّكَاةُ وَأَنْتُمُ الصِّيَامُ وَأَنْتُمُ الْحَجُّ فَقَالَ يَا دَاوُدُ نَحْنُ الصَّلَاةُ فِي‏ كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ وَنَحْنُ الزَّكَاةُ وَنَحْنُ الصِّيَامُ وَنَحْنُ الْحَجُّ وَنَحْنُ الشَّهْرُ الْحَرَامُ وَنَحْنُ الْبَلَدُ الْحَرَامُ وَنَحْنُ كَعْبَةُ اللَّهِ وَنَحْنُ قِبْلَةُ اللَّهِ وَنَحْنُ وَجْهُ اللَّهِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى‏ فَأَيْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ‏ وَنَحْنُ الْآيَاتُ وَنَحْنُ‏ الْبَيِّنَاتُ‏ وَعَدُوُّنَا فِي كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَ‏ الْفَحْشاءُ وَالْمُنْكَرُ وَالْبَغْيُ‏ وَالْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالْأَنْصابُ وَالْأَزْلامُ‏ وَالْأَصْنامُ‏ وَالْأَوْثانُ‏ وَالْجِبْتُ وَالطَّاغُوتُ وَالْمَيْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِيرِ يَا دَاوُدُ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَنَا فَأَكْرَمَ خَلْقَنَا وَفَضَّلَنَا وَجَعَلَنَا أُمَنَاءَهُ وَحَفَظَتَهُ وَخُزَّانَهُ عَلَى مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَجَعَلَ لَنَا أَضْدَاداً وَأَعْدَاءً فَسَمَّانَا فِي كِتَابِهِ وَكَنَّى عَنْ أَسْمَائِنَا بِأَحْسَنِ الْأَسْمَاءِ وَأَحَبِّهَا إِلَيْهِ تَكْنِيَةً عَنِ الْعَدُوِّ وَسَمَّى أَضْدَادَنَا وَأَعْدَاءَنَا فِي كِتَابِهِ وَكَنَّى عَنْ أَسْمَائِهِمْ وَضَرَبَ لَهُمُ الْأَمْثَالَ فِي كِتَابِهِ فِي أَبْغَضِ الْأَسْمَاءِ إِلَيْهِ وَإِلَى عِبَادِهِ الْمُتَّقِينَ.

مشارق أنوار اليقين، ص79: وَعْنِ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: جُحُودِ نِعْمَةِ اَللَّهِ كُفرٌ وَجُحودُ نُبوَّتي كُفرٌ وجُحُودٌ وِلايَةِ عَلِيٍ كُفْرٌ لِأَنَّ اَلتَّوحيدَ لاَ يُبْنَى إِلاَّ على الولايَة.

[28]. نهج البلاغة، ص492، الحکمة131: وَقَالَ علیه السلام:‏ وَقَدْ سَمِعَ رَجُلاً يَذُمُّ الدُّنْيَا أَيُّهَا الذَّامُّ لِلدُّنْيَا الْمُغْتَرُّ بِغُرُورِهَا [الْمُنْخَدِعُ‏] الْمَخْدُوعُ بِأَبَاطِيلِهَا أَ [تَفْتَتِنُ‏] تَغْتَرُّ [بِهَا] بِالدُّنْيَا ثُمَّ تَذُمُّهَا أَنْتَ الْمُتَجَرِّمُ‏ عَلَيْهَا أَمْ هِيَ‏ الْمُتَجَرِّمَةُ عَلَيْكَ‏ مَتَى اسْتَهْوَتْكَ‏ أَمْ مَتَى غَرَّتْكَ أَ بِمَصَارِعِ‏ آبَائِكَ مِنَ الْبِلَى‏ أَمْ بِمَضَاجِعِ أُمَّهَاتِكَ تَحْتَ الثَّرَى‏ كَمْ عَلَّلْتَ‏ بِكَفَّيْكَ وَكَمْ مَرَّضْتَ بِيَدَيْكَ تَبْتَغِي لَهُمُ الشِّفَاءَ وَتَسْتَوْصِفُ‏ لَهُمُ‏ الْأَطِبَّاءَ غَدَاةَ لَا يُغْنِي عَنْهُمْ دَوَاؤُكَ وَلَا يُجْدِي عَلَيْهِمْ بُكَاؤُكَ لَمْ يَنْفَعْ أَحَدَهُمْ إِشْفَاقُكَ‏ وَلَمْ تُسْعَفْ فِيهِ بِطَلِبَتِكَ‏ وَلَمْ تَدْفَعْ عَنْهُ بِقُوَّتِكَ وَقَدْ مَثَّلَتْ لَكَ بِهِ الدُّنْيَا نَفْسَكَ‏ وَبِمَصْرَعِهِ مَصْرَعَكَ إِنَّ الدُّنْيَا دَارُ صِدْقٍ لِمَنْ صَدَقَهَا وَدَارُ عَافِيَةٍ لِمَنْ فَهِمَ عَنْهَا وَدَارُ غِنًى لِمَنْ تَزَوَّدَ مِنْهَا وَدَارُ مَوْعِظَةٍ لِمَنِ اتَّعَظَ بِهَا مَسْجِدُ أَحِبَّاءِ اللَّهِ وَمُصَلَّى مَلَائِكَةِ اللَّهِ وَمَهْبِطُ وَحْيِ اللَّهِ وَمَتْجَرُ أَوْلِيَاءِ اللَّهِ اكْتَسَبُوا فِيهَا الرَّحْمَةَ وَرَبِحُوا فِيهَا الْجَنَّةَ فَمَنْ ذَا يَذُمُّهَا وَقَدْ آذَنَتْ‏ بِبَيْنِهَا وَنَادَتْ بِفِرَاقِهَا وَنَعَتْ نَفْسَهَا وَأَهْلَهَا فَمَثَّلَتْ لَهُمْ بِبَلَائِهَا الْبَلَاءَ وَشَوَّقَتْهُمْ بِسُرُورِهَا إِلَى السُّرُورِ رَاحَتْ‏ بِعَافِيَةٍ وَابْتَكَرَتْ‏ بِفَجِيعَةٍ تَرْغِيباً وَتَرْهِيباً وَتَخْوِيفاً وَتَحْذِيراً فَذَمَّهَا رِجَالٌ غَدَاةَ النَّدَامَةِ وَحَمِدَهَا آخَرُونَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ذَكَّرَتْهُمُ الدُّنْيَا [فَذَكَّرُوا] فَتَذَكَّرُوا وَحَدَّثَتْهُمْ فَصَدَّقُوا وَوَعَظَتْهُمْ فَاتَّعَظُوا.

[29]. عوالي اللئالي، ج1، ص267، ح66: وقال صلّی الله علیه و آله و سلّم: الدُّنْيَا مَزْرَعَةُ الْآخِرَة.

تحف العقول، ص489: وَقَالَ علیه السلام:‏ إِنَّكُمْ فِي آجَالٍ مَنْقُوصَةٍ وَأَيَّامٍ مَعْدُودَةٍ وَالْمَوْتُ‏ يَأْتِي بَغْتَةً مَنْ يَزْرَعْ خَيْراً يَحْصُدْ غِبْطَةً وَمَنْ يَزْرَعْ شَرّاً يَحْصُدْ نَدَامَةً لِكُلِّ زَارِعٍ مَا زَرَعَ لَا يُسْبَقُ بَطِي‏ءٌ بِحَظِّهِ وَلَا يُدْرِكُ حَرِيصٌ مَا لَمْ يُقَدَّرْ لَهُ مَنْ أُعْطِيَ خَيْراً فَاللَّهُ أَعْطَاهُ وَمَنْ وُقِيَ شَرّاً فَاللَّهُ وَقَاهُ.

الأمالي (للطوسي)، ص527:... يَا أَبَا ذَرٍّ، إِنَّكُمْ فِي مَمَرِّ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ فِي آجَالٍ مَنْقُوصَةٍ وَأَعْمَالٍ مَحْفُوظَةٍ، وَالْمَوْتُ يَأْتِي بَغْتَةً، فَمَنْ يَزْرَعُ‏ خَيْراً يُوشِكُ‏ أَنْ يَحْصُدَ رَغْبَةً، وَمَنْ يَزْرَعْ شَرّاً يُوشِكُ أَنْ يَحْصُدَ نَدَامَةً، وَلِكُلِّ زَارِعٍ مَا زَرَعَ، الخبر.

نهج البلاغة، ص219، کلام 156: منه: سَبِيلٌ أَبْلَجُ الْمِنْهَاجِ‏ أَنْوَرُ السِّرَاجِ‏ فَبِالْإِيمَانِ يُسْتَدَلُّ عَلَى الصَّالِحَاتِ وَبِالصَّالِحَاتِ يُسْتَدَلُّ عَلَى الْإِيمَانِ وَبِالْإِيمَانِ يُعْمَرُ الْعِلْمُ وَبِالْعِلْمِ يُرْهَبُ الْمَوْتُ وَبِالْمَوْتِ تُخْتَمُ الدُّنْيَا وَبِالدُّنْيَا تُحْرَزُ الْآخِرَةُ وَبِالْقِيَامَةِ تُزْلَفُ الْجَنَّةُ وَتُبَرَّزُ الْجَحِيمُ لِلْغَاوِينَ وَإِنَّ الْخَلْقَ لَا مَقْصَرَ لَهُمْ عَنِ الْقِيَامَةِ مُرْقِلِينَ‏ فِي مِضْمَارِهَا إِلَى الْغَايَةِ الْقُصْوَى‏.

الكافي، ج5، ص72، ح8: عَنْ ذَرِيحِ بْنِ يَزِيدَ الْمُحَارِبِيِّ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: نِعْمَ الْعَوْنُ‏ الدُّنْيَا عَلَى الْآخِرَةِ.

[30]. الكافي، ج5، ص72، ح10: عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي يَعْفُورٍ قَالَ: قَالَ رَجُلٌ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: وَاللَّهِ إِنَّا لَنَطْلُبُ الدُّنْيَا وَنُحِبُّ أَنْ نُؤْتَاهَا فَقَالَ تُحِبُّ أَنْ تَصْنَعَ بِهَا مَا ذَا قَالَ أَعُودُ بِهَا عَلَى نَفْسِي وَعِيَالِي وَأَصِلُ بِهَا وَأَتَصَدَّقُ بِهَا وَأَحُجُّ وَأَعْتَمِرُ فَقَالَ علیه السلام: لَيْسَ هَذَا طَلَبَ الدُّنْيَا هَذَا طَلَبُ‏ الْآخِرَةِ.

الأمالي (للطوسي)، ص662، ح25: عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي يَعْفُورٍ، قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام يَقُولُ: إِنَّا لَنُحِبُّ الدُّنْيَا وَأَنْ لَا نُعْطَاهَا خَيْرٌ لَنَا، وَمَا أُعْطِيَ أَحَدٌ مِنْهَا شَيْئاً إِلَّا نَقَصَ حَظُّهُ فِي الْآخِرَةِ. قَالَ: فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ: إِنَّا وَاللَّهِ لَنَطْلُبُ الدُّنْيَا. فَقَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: تَصْنَعُ بِهَا مَا ذَا قَالَ: أَعُودُ بِهَا عَلَى نَفْسِي وَعَلَى عِيَالِي، وَأَتَصَدَّقُ مِنْهَا، وَأَصِلُ مِنْهَا، وَأَحُجُّ مِنْهَا. قَالَ: فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: لَيْسَ هَذَا طَلَبَ الدُّنْيَا، هَذَا طَلَبُ‏ الْآخِرَةِ.

[31]. الأمالي (للطوسي)، ص303، ح48: عَنْ دَاوُدَ، قَالَ: قَالَ لِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: ثَلَاثٌ هُنَّ مِنَ السَّعَادَةِ: الزَّوْجَةُ الْمُؤَاتِيَةُ، وَالْوَلَدُ الْبَارُّ، وَالرَّجُلُ يُرْزَقُ مَعِيشَةً يَغْدُو عَلَى إِصْلَاحِهَا وَيَرُوحُ إِلَى عِيَالِهِ.

الكافي، ج4، ص11، ح1: عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثُّمَالِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ علیه السلام قَالَ: أَرْضَاكُمْ‏ عِنْدَ اللَّهِ‏ أَسْبَغُكُمْ‏ عَلَى عِيَالِهِ.

الكافي، ج4، ص11، ح3: عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ علیه السلام قَالَ: يَنْبَغِي لِلرَّجُلِ أَنْ يُوَسِّعَ عَلَى عِيَالِهِ كَيْلَا يَتَمَنَّوْا مَوْتَهُ وَتَلَا هَذِهِ الْآيَةَ: وَيُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلى‏ حُبِّهِ مِسْكِيناً وَيَتِيماً وَأَسِيراً قَالَ الْأَسِيرُ عِيَالُ الرَّجُلِ يَنْبَغِي لِلرَّجُلِ إِذَا زِيدَ فِي النِّعْمَةِ أَنْ يَزِيدَ أُسَرَاءَهُ فِي السَّعَةِ عَلَيْهِمْ ثُمَّ قَالَ إِنَّ فُلَاناً أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِ‏ بِنِعْمَةٍ فَمَنَعَهَا أُسَرَاءَهُ وَجَعَلَهَا عِنْدَ فُلَانٍ فَذَهَبَ اللَّهُ بِهَا قَالَ مُعَمَّرٌ وَكَانَ فُلَانٌ حَاضِراً.

الكافي، ج4، ص11، ح5: عَنِ ابْنِ أَبِي نَصْرٍ عَنِ الرِّضَا علیه السلام قَالَ قَالَ: صَاحِبُ‏ النِّعْمَةِ يَجِبُ‏ عَلَيْهِ التَّوْسِعَةُ عَنْ عِيَالِهِ.

الكافي، ج4، ص12، ح8: عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: كَفَى بِالْمَرْءِ إِثْماً أَنْ‏ يُضَيِّعَ‏ مَنْ يَعُولُهُ.

[32]. الضحی: 11.

[33]. الكافي، ج1، ص410، ح3: عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَغَيْرُهُمَا بِأَسَانِيدَ مُخْتَلِفَةٍ فِي احْتِجَاجِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ علیه السلام عَلَى عَاصِمِ بْنِ زِيَادٍ حِينَ لَبِسَ الْعَبَاءَ وَتَرَكَ الْمُلَاءَ وَشَكَاهُ أَخُوهُ الرَّبِيعُ بْنُ زِيَادٍ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ علیه السلام أَنَّهُ قَدْ غَمَّ أَهْلَهُ وَأَحْزَنَ وُلْدَهُ بِذَلِكَ فَقَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ علیه السلام عَلَيَّ بِعَاصِمِ بْنِ زِيَادٍ فَجِي‏ءَ بِهِ فَلَمَّا رَآهُ عَبَسَ فِي وَجْهِهِ فَقَالَ لَهُ أَ مَا اسْتَحْيَيْتَ‏ مِنْ‏ أَهْلِكَ‏ أَ مَا رَحِمْتَ وُلْدَكَ أَ تَرَى اللَّهَ أَحَلَّ لَكَ‏ الطَّيِّبَاتِ وَهُوَ يَكْرَهُ أَخْذَكَ مِنْهَا أَنْتَ أَهْوَنُ عَلَى اللَّهِ مِنْ ذَلِكَ أَ وَلَيْسَ اللَّهُ يَقُولُ‏ وَالْأَرْضَ وَضَعَها لِلْأَنامِ. فِيها فاكِهَةٌ وَالنَّخْلُ ذاتُ الْأَكْمامِ‏ أَ وَلَيْسَ اللَّهُ يَقُولُ‏ مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ‏ يَلْتَقِيانِ. بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِيانِ‏ إِلَى قَوْلِهِ‏ يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجانُ‏ فَبِاللَّهِ لَابْتِذَالُ نِعَمِ اللَّهِ بِالْفَعَالِ أَحَبُّ إِلَيْهِ مِنِ ابْتِذَالِهَا بِالْمَقَالِ وَقَدْ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ وَأَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّثْ‏ فَقَالَ عَاصِمٌ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ فَعَلَى مَا اقْتَصَرْتَ فِي مَطْعَمِكَ عَلَى الْجُشُوبَةِ وَفِي مَلْبَسِكَ عَلَى الْخُشُونَةِ فَقَالَ وَيْحَكَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ فَرَضَ عَلَى أَئِمَّةِ الْعَدْلِ أَنْ يُقَدِّرُوا أَنْفُسَهُمْ بِضَعَفَةِ النَّاسِ كَيْلَا يَتَبَيَّغَ‏ بِالْفَقِيرِ فَقْرُهُ فَأَلْقَى عَاصِمُ بْنُ زِيَادٍ الْعَبَاءَ وَلَبِسَ الْمُلَاءَ.

الكافي، ج2، ص94، ح5: عَنْ فَضْلٍ الْبَقْبَاقِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ: وَأَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّثْ‏ قَالَ الَّذِي أَنْعَمَ عَلَيْكَ بِمَا فَضَّلَكَ‏ وَأَعْطَاكَ‏ وَأَحْسَنَ إِلَيْكَ ثُمَّ قَالَ فَحَدَّثَ بِدِينِهِ وَمَا أَعْطَاهُ اللَّهُ وَمَا أَنْعَمَ بِهِ عَلَيْهِ.

المحاسن، ج1، ص218، ح115: عَنْ عُمَرَ بْنِ أَبِي نَصْرٍ قَالَ حَدَّثَنِي رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْبَصْرَةِ قَالَ: رَأَيْتُ الْحُسَيْنَ بْنَ عَلِيٍّ علیهما السلام وَعَبْدَ اللَّهِ بْنَ عُمَرَ يَطُوفَانِ بِالْبَيْتِ فَسَأَلْتُ ابْنَ عُمَرَ فَقُلْتُ قَوْلُ اللَّهِ: وَأَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّثْ‏ قَالَ أَمَرَهُ أَنْ يُحَدِّثَ‏ بِمَا أَنْعَمَ‏ اللَّهُ عَلَيْهِ ثُمَّ إِنِّي قُلْتُ لِلْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ علیهما السلام قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَى‏ وَأَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّثْ‏ قَالَ أَمَرَهُ أَنْ يُحَدِّثَ‏ بِمَا أَنْعَمَ‏ اللَّهُ عَلَيْهِ مِنْ دِينِهِ.

[34]. رشح الولاء في شرح الدعاء، ص58: وَقد رُوِيَ أَنَّ أَميرَ المُؤْمِنينَ عَلِيّاً دَخَلَ اَلْمَسْجِدَ ذَاتَ لَيلَةٍ فَظَنَّ أنَّ المَسجِدَ خَالٍ لَيْسَ فِيهِ أَحَدٌ وَشَرَعَ فِي صَلاةِ اللَّيْلِ وَجَهِرَ في قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ ومَا كَانَ لَهُ مِنَ اَلْأَوْرَادِ حَتَّى وَصَلَ اَلْوَتْرَ فَلَمَّا اِبْتَدَأَ بِقِرَاءَةِ دُعَاءِ الْقُنُوتِ وفَرَغَ قَرَأَ هَذَا اَلدُّعَاءَ بِصَوْتٍ عَالٍ ظَنّاً بِخُلوِّ المَسجِدِ وَغَيبَةِ النَّاسِ عَنْهُ فَلَمَّا فَرَغَ مِن صَلاتِهِ وُدُعَائِهِ جَلَسَ فَأَحَسَّ بِحُضُورِ إِنْسَانٍ فَقَالَ هَلْ فِي اَلْمَسْجِدِ أَحَدٌ فَأَجَابَهُ عَبْدُ اَللَّهِ بْنُ عَبَّاسٍ فَقَالَ نَعَمْ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ مَمْلُوكُكَ فَقَالَ هَلْ مَعَكَ غَيْرُك فَقالَ لا لَيْسَ مَعَنَا ثَالِثٌ فَقَالَ وَهَل سَمِعْتَ دُعَاءَ الوَتْرِ ومَا دَعَوْتَ بِهِ فَقال نَعَمْ فَقَالَ هَلْ حَفِظْتَهُ فَقَالَ نَعم حَفِظْتُهُ يَا أَميرَ الْمُؤْمِنِينَ فَقالَ فَاحْفَظْهُ فَإِنَّهُ مِن غَوَامِضِ الْأَسْرَارِ ولا يَطَّلِعُ عَلَيْهِ أَحَدٌ إِلاَّ عِتْرَتِي وأَهْلُ بَيْتِي أَمَا عَهْدِي مَعَكَ أَنْ لاَ تُظْهِرَ لِأَحَدٍ غَيْرِ أَهْلٍ وكنَ بِهِ ضَنِيناً مَن دَعَا بِهِ مِن خالِصِ اعْتِقَادِهِ وُصَفَاءُ نِيَّتِهِ وصِدقَ طَوِيَّتِهِ قَضَى اللَّهُ لَهُ حاجاتِهِ بِفَضلِهِ وبَرَكاتِهِ. وَالدُّعاءِ هذا: اللّهمَّ صَلِّ عَلَيَّ مُحَمَّدٌ وَآلِ مُحَمَّدٍ اللّهُمَّ اِلْعَنْ صَنَمَيْ قُرَيْشٍ وَجَبتيها وطَاغُوتِيْهَا (خ ل: وإِفْكِيْهَا وابْنَتَيْهِمَا) الَّذِينَ خالَفَا أَمرَكِ وَأَنكَرَا وَحْيَكَ وجَحَدَا إِنْعَامَك وعَصَيَا رَسُولَكَ وقَلَّبَا دِينَكَ وحَرَّفَا كِتَابَكَ وَعَطَّلا أَحْكَامَكَ وأَبْطَلا فَرَائِضَكَ وأَلْحَدَا فِي آيَاتِك وعَادَيَا أَوْلِيَاءَكَ وأَحَبَّا أعداءَكَ وَخَرَّبا بِلادَكَ وَأفسَدا عِبادَكَ اللّهُمَّ العَنهُما وأتْباعَهُما وأَوْلِيَاءَهُمَا وأَشْيَاعَهُمَا ومُحِبِّيهِمَا (خ ل: فَقَد أَخْرَبَا بَيْتَ النُّبُوَّةِ ورَدَمَا بابَهُ ونَقَضا سَقْفَهُ وألْحَقَا سَماءَهُ بِأرضِهِ وعَالِيَهُ بِسَافِلِهِ وظَاهِرَهُ بِبَاطِنِهِ واسْتَأْصَلا أَهْلَهُ وأَبَادَا أَنْصَارَهُ وقَتَلا أطفالَهُ وَأخلَيا مِنبَرَهُ مِن وَصِيِّهِ وَوَارِثِ عِلمِهِ وجَحَدَا إِمامَتَهُ (خ ل: نبوّته)، وأشْرَكَا بِرَبِّهِما فَعَظِّمْ ذَنْبَهُمَا وخَلِّدْهُمَا في سَقَرَ وَما أدْراكَ ما سَقَرُ لا تُبقِي وَلا تَذِر).

اللَّهُمَّ العَنهُم بِعَدَدِ كُلِّ مُنكَرٍ أتَوهُ وَحَقٍ أخْفَوْهُ وَمِنْبَرٍ عَلَوُّهُ وَمُؤمِنٍ أَرْجُوهُ ومُنافِقٌ ولَوهُ ووَلِيٍ آذَوْهُ وطَرِيدٍ آوَوْهُ وصَادِقٍ طَرَدُوهُ وكَافِرٍ نَصَرُوهُ وإِمَامٍ قَهَرُوهُ وفَرْضٍ غَيَّرُوهُ وأَثَرٍ أنكَرُوهُ وَشَر آثَرُوهُ وَدَم أراقوهُ وَأَمَرَ بَدَّلوهُ وَكُفرٍ نَصَبُوهُ وحُكمٍ قَلَبُوهُ وكَذَبٍ دَلَّسُوهُ وإِرْثٍ غَصَبُوهُ وَفَيْءٍ اقْتَطَعُوهُ وَسُحَتْ أَكَلوهُ وَخُمُسٌ استَحَلُّوهُ وَباطِلٍ أَسَّسُوهُ وُجُورٌ بَسَطوهُ ونِفَاقٍ أَسَرُوهُ وغَدْرٍ أضْمَرُوهُ وظُلْمٍ نَشَرُوهُ ووَعْدٍ أخْلَفُوهُ وأمَانٍ خانُوهُ وَعَهدٍ نَقَضُوهُ وحَلالٍ حَرَّمُوهُ وحَرَامٍ أَحَلُّوهُ وبَطْنٍ فَتَقُوهُ (خ ل: وَجْنَينِ أَسْقَطُوهُ) وَضَلَعَ دَقُّوهُ وَصَكٌ مَزَّقُوهُ وَشَملٍ بَدَدُوهُ وَعَزِيزٍ أذلّوهُ وَذَليلٌ أعزُّوهُ وَحَقٌ مَنَعُوهُ اللّهُمَّ العَنهُمْ بِعَدَدِ كُلِّ آيَةٍ حَرَّفوها وَفَريضَةٍ تَرَكُوهَا وسُنَّةٍ غَيَّروها وَأحْكامٍ عَطَّلُوها ورُسُومٍ قَطَعُوهَا وأَيْمَانٍ جَحَدوها ووَصِيَّةٍ ضَيَّعُوهَا وبَيْعَةٍ نَكَثُوهَا وشَهَادَةٍ كَتَمُوهَا ودَعْوَى أَبْطَلُوهَا وبَيِّنَةً أنْكَرُوهَا وَحِيلَةٍ أَحْدَثُوهَا وخِيَانَةً أَوْرَدُوهَا وعَقَبَةٍ ارْتَقَوْهَا ودِبَابٍ دَحْرَجُوهَا (خ ل: وأزْيَافٍ لِزُمُوهَا). اللّهُمَّ العَنهُم في مُسْتَسِرِّ السِّرِّ وظَاهِرِ العَلانِيَةِ لَعْناً كَثِيراً أَبَداً (خ ل: دَائِماً دَائِباً) سَرْمَداً لاَ اِنْقِطَاعَ لِأَبَدِهِ (خ ل: وَلا نَفَادَ لِعَدَدِهِ) لَعناً لا يَعُودُ أَوَّلُهُ وَلا يَنْقَطِعُ آخِرُهُ (خ ل: لَهُمْ) ولأَنْصَارِهِمْ وأَعْوَانِهِم ومُحِبِّيهِمْ ومَوَالِيهِمْ (خ ل: وَالمُسلِمينَ لَهُم) وَالمائِلينَ إلَيهِم وَالنّاهِضينَ بِأَجنِحَتِهِم والمُعتَقِدينَ بِمَوَدَّتِهِم (خ ل: وَالْمُقْتَدِينَ بِكَلامِهِمْ) والمُصَدِّقينَ بإجَابَتِهِم (خ ل: بِأَحْكَامِهِمْ) اَللَّهُمَّ عَذِّبْهُمْ عَذاباً يَسْتَغِيثُ مِنْهُ أَهْلُ النَّارِ آمِينَ رَبَّ الْعالَمِينَ يقولهَا أَرْبَعاً أَعْنِي قوله اَللَّهُمَّ عَذِّبْهُمْ عَذَاباً يَسْتَغِيثُ مِنْهُ أَهْلُ اَلنَّارِ.

المصباح (للكفعمي)، ص553. بحار الأنوار، ج82، ص260.

[35]. معاني الأخبار، ص2، ح3: عَنْ إِبْرَاهِيمَ الْكَرْخِيِّ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام أَنَّهُ قَالَ: حَدِيثٌ تَدْرِيهِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ حَدِيثٍ تَرْوِيهِ وَلَا يَكُونُ الرَّجُلُ مِنْكُمْ فَقِيهاً حَتَّى يَعْرِفَ مَعَارِيضَ كَلَامِنَا وَإِنَّ الْكَلِمَةَ مِنْ كَلَامِنَا لَتَنْصَرِفُ‏ عَلَى سَبْعِينَ وَجْهاً لَنَا مِنْ جَمِيعِهَا الْمَخْرَجُ.

الغيبة (للنعماني)، ص141، ح2: عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام خَبَرٌ تَدْرِيهِ خَيْرٌ مِنْ عَشْرٍ تَرْوِيهِ إِنَّ لِكُلِّ حَقٍّ حَقِيقَةً وَلِكُلِّ صَوَابٍ نُوراً ثُمَّ قَالَ إِنَّا وَاللَّهِ لَا نَعُدُّ الرَّجُلَ مِنْ شِيعَتِنَا فَقِيهاً حَتَّى يُلْحَنَ لَهُ‏ فَيَعْرِفَ اللَّحْنَ إِنَّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ علیه السلام قَالَ عَلَى مِنْبَرِ الْكُوفَةِ إِنَّ مِنْ وَرَائِكُمْ فِتَناً مُظْلِمَةً عَمْيَاءَ مُنْكَسِفَةً لَا يَنْجُو مِنْهَا إِلَّا النُّوَمَةُ قِيلَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ وَمَا النُّوَمَةُ قَالَ الَّذِي يَعْرِفُ النَّاسَ وَلَا يَعْرِفُونَهُ وَاعْلَمُوا أَنَّ الْأَرْضَ لَا تَخْلُو مِنْ حُجَّةٍ لِلَّهِ عَزَّ وَجَلَّ وَلَكِنَّ اللَّهَ سَيُعْمِي خَلْقَهُ عَنْهَا بِظُلْمِهِمْ وَجَوْرِهِمْ‏ وَإِسْرَافِهِمْ عَلَى أَنْفُسِهِمْ وَلَوْ خَلَتِ الْأَرْضُ سَاعَةً وَاحِدَةً مِنْ حُجَّةٍ لِلَّهِ لَسَاخَتْ بِأَهْلِهَا وَلَكِنَّ الْحُجَّةَ يَعْرِفُ النَّاسَ وَلَا يَعْرِفُونَهُ كَمَا كَانَ يُوسُفُ يَعْرِفُ النَّاسَ‏ وَهُمْ لَهُ مُنْكِرُونَ‏ ثُمَّ تَلَا يا حَسْرَةً عَلَى الْعِبادِ ما يَأْتِيهِمْ مِنْ رَسُولٍ إِلَّا كانُوا بِهِ يَسْتَهْزِؤُنَ‏.

الكافي، ج8، ص52، ح16: عَنْ يَزِيدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ، عَمَّنْ حَدَّثَهُ قَالَ: كَتَبَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلام إِلَى سَعْدٍ الْخَيْرِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ... وَكُلُّ أُمَّةٍ قَدْ رَفَعَ اللَّهُ عَنْهُمْ عِلْمَ الْكِتَابِ حِينَ نَبَذُوهُ وَوَلَّاهُمْ عَدُوَّهُمْ حِينَ تَوَلَّوْهُ وَكَانَ مِنْ نَبْذِهِمُ الْكِتَابَ أَنْ أَقَامُوا حُرُوفَهُ وَحَرَّفُوا حُدُودَهُ فَهُمْ يَرْوُونَهُ وَلَا يَرْعَوْنَهُ وَالْجُهَّالُ يُعْجِبُهُمْ حِفْظُهُمْ لِلرِّوَايَةِ وَالْعُلَمَاءُ يَحْزُنُهُمْ تَرْكُهُمْ لِلرِّعَايَةِ وَكَانَ مِنْ نَبْذِهِمُ الْكِتَابَ أَنْ وَلَّوْهُ الَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ‏ فَأَوْرَدُوهُمُ الْهَوَى وَأَصْدَرُوهُمْ إِلَى الرَّدَى وَغَيَّرُوا عُرَى الدِّينِ، الخبر.

نهج البلاغة، ص485، الحکمة98: وَقَالَ علیه السلام:‏ اعْقِلُوا الْخَبَرَ إِذَا سَمِعْتُمُوهُ عَقْلَ رِعَايَةٍ لَا عَقْلَ رِوَايَةٍ فَإِنَّ رُوَاةَ الْعِلْمِ‏ كَثِيرٌ وَرُعَاتَهُ قَلِيل‏.

كنز الفوائد، ج2، ص31: وَمِنْ كَلَامِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ علیه السلام‏ عَلَيْكُمْ بِالدِّرَايَاتِ لَا بِالرِّوَايَاتِ هِمَّةُ السُّفَهَاءِ الرِّوَايَةُ وَهِمَّةُ الْعُلَمَاءِ الدِّرَايَةُ.

السرائر، ج3، ص640: وَرَوَى طَلْحَةُ بْنُ زَيْدٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام‏ رُوَاةُ الْكِتَابِ كَثِيرٌ وَرُعَاتُهُ قَلِيلٌ فَكَمْ مِنْ مُسْتَنْسِخٍ لِلْحَدِيثِ مُسْتَغِشٍّ لِلْكِتَابِ وَالْعُلَمَاءُ تَحَرِّيهِمُ الدِّرَايَةُ وَالْجُهَّالُ تَحَرِّيهِمُ‏ الرِّوَايَةُ.

معاني الأخبار، ص1، ح2: عَنْ بُرَيْدٍ الرَّزَّازِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلام يَا بُنَيَّ اعْرِفْ مَنَازِلَ الشِّيعَةِ عَلَى قَدْرِ رِوَايَتِهِمْ وَمَعْرِفَتِهِمْ فَإِنَّ الْمَعْرِفَةَ هِيَ الدِّرَايَةُ لِلرِّوَايَةِ وَبِالدِّرَايَاتِ لِلرِّوَايَاتِ يَعْلُو الْمُؤْمِنُ إِلَى أَقْصَى دَرَجَاتِ الْإِيمَانِ إِنِّي نَظَرْتُ فِي كِتَابٍ لِعَلِيٍّ علیه السلام‏ فَوَجَدْتُ فِي الْكِتَابِ أَنَّ قِيمَةَ كُلِّ امْرِئٍ وَقَدْرَهُ مَعْرِفَتُهُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى يُحَاسِبُ النَّاسَ عَلَى قَدْرِ مَا آتَاهُمْ‏ مِنَ‏ الْعُقُولِ‏ فِي دَارِ الدُّنْيَا.

اختيار معرفة الرجال، ج1، ص6، ح2: حَدَّثَنَا أَبُو عَلِيٍّ مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ حَمَّادٍ الْمَرْوَزِيُّ الْمَحْمُودِيُّ، رَفَعَهُ، قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ علیه السلام اعْرِفُوا مَنَازِلَ‏ شِيعَتِنَا بِقَدْرِ مَا يُحْسِنُونَ مِنْ رِوَايَاتِهِمْ عَنَّا، فَإِنَّا لَا نَعُدُّ الْفَقِيهَ مِنْهُمْ فَقِيهاً حَتَّى يَكُونَ مُحَدَّثاً. فَقِيلَ لَهُ أَ وَيَكُونُ الْمُؤْمِنُ مُحَدَّثاً قَالَ يَكُونُ مُفَهَّماً وَالْمُفَهَّمُ مُحْدَّثٌ.

الغيبة (للنعماني)، ص29: وَقَدْ قَالَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الصَّادِقُ علیه السلام:‏ اعْرِفُوا مَنَازِلَ‏ شِيعَتِنَا عِنْدَنَا عَلَى قَدْرِ رِوَايَتِهِمْ عَنَّا وَفَهْمِهِمْ مِنَّا.