علمای ضالّه - جلسه چهارم

علماي ضالّه جلسه 4

آیات و روایاتی در بیان حال منافقان و دشمنی آنان با امیر مؤمنان‌ علیه السلام و مروری بر جهت‌های گوناگون دروغ‌سازی آنان در برابر حضرت

أعوذ بالله من الشيطان الرجيم

بسم الله الرحمن الرحيم

الحمد لله رب العالمين

و صلى الله على محمد و آله الطاهرين

و لعنة الله على أعدائهم أجمعين من الآن إلى قيام يوم الدين

حدیثی بسیار عظیم و عالیقدر از امام صادق‌ علیه السلام

حدیثی بسیار عظیم و عالیقدر و دارای مضامین عالیه در باره شیعیان و دشمنان امیر مؤمنان‌ علیه السلام در کتاب شریف کافی وارد شده که بخش‌هایی از آن را می‌آوریم و بعض آن را توضیحی می‌دهیم:

«عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ جَابِرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ‌ علیه السلام أَنَّهُ كَتَبَ بِهَذِهِ الرِّسَالَةِ إِلَى أَصْحَابِهِ وَ أَمَرَهُمْ بِمُدَارَسَتِهَا وَ النَّظَرِ فِیهَا وَ تَعَاهُدِهَا وَ الْعَمَلِ بِهَا فَكَانُوا یضَعُونَهَا فِی مَسَاجِدِ بُیوتِهِمْ فَإِذَا فَرَغُوا مِنَ الصَّلَاةِ نَظَرُوا فِیهَا و... عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مَخْلَدٍ السَّرَّاجِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ‌ علیه السلام قَالَ خَرَجَتْ هَذِهِ الرِّسَالَةُ مِنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ‌ علیه السلام إِلَى أَصْحَابِه:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ أَمَّا بَعْدُ فَاسْأَلُوا رَبَّكُمُ الْعَافِیةَ وَ عَلَیكُمْ بِالدَّعَةِ وَ الْوَقَارِ وَ السَّكِینَةِ وَ عَلَیكُمْ بِالْحَیاءِ وَ التَّنَزُّهِ عَمَّا تَنَزَّهَ عَنْهُ الصَّالِحُونَ قَبْلَكُمْ وَ عَلَیكُمْ بِمُجَامَلَةِ أَهْلِ الْبَاطِلِ؛ تَحَمَّلُوا الضَّیمَ مِنْهُمْ وَ إِیاكُمْ وَ مُمَاظَّتَهُمْ‏؛ دِینُوا فِیمَا بَینَكُمْ وَ بَینَهُمْ إِذَا أَنْتُمْ جَالَسْتُمُوهُمْ وَ خَالَطْتُمُوهُمْ وَ نَازَعْتُمُوهُمُ الْكَلَامَ فَإِنَّهُ لَا بُدَّ لَكُمْ مِنْ مُجَالَسَتِهِمْ وَ مُخَالَطَتِهِمْ وَ مُنَازَعَتِهِمُ الْكَلَامَ بِالتَّقِیةِ الَّتِی أَمَرَكُمُ اللَّهُ أَنْ تَأْخُذُوا بِهَا فِیمَا بَینَكُمْ وَ بَینَهُم‏...

فَاتَّقُوا اللَّهَ أَیتُهَا الْعِصَابَةُ النَّاجِیةُ إِنْ أَتَمَّ اللَّهُ لَكُمْ مَا أَعْطَاكُمْ بِهِ‏ فَإِنَّهُ لَا یتِمُّ الْأَمْرُ حَتَّى یدْخُلَ عَلَیكُمْ مِثْلُ الَّذِی دَخَلَ عَلَى الصَّالِحِینَ قَبْلَكُمْ وَ حَتَّى تُبْتَلَوْا فِی أَنْفُسِكُمْ‏ وَ أَمْوَالِكُمْ وَ حَتَّى تَسْمَعُوا مِنْ أَعْدَاءِ اللَّهِ‏ أَذىً كَثِیراً [1] فَتَصْبِرُوا وَ تَعْرُكُوا بِجُنُوبِكُمْ وَ حَتَّى یسْتَذِلُّوكُمْ وَ یبْغِضُوكُمْ وَ حَتَّى یحَمِّلُوا عَلَیكُمُ الضَّیمَ فَتَحَمَّلُوا مِنْهُمْ تَلْتَمِسُونَ بِذَلِكَ وَجْهَ اللَّهِ وَ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَ حَتَّى تَكْظِمُوا الْغَیظَ الشَّدِیدَ فِی الْأَذَى فِی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یجْتَرِمُونَهُ‏ إِلَیكُمْ وَ حَتَّى یكَذِّبُوكُمْ بِالْحَقِّ وَ یعَادُوكُمْ فِیهِ وَ یبْغِضُوكُمْ عَلَیهِ فَتَصْبِرُوا عَلَى ذَلِكَ مِنْهُمْ وَ مِصْدَاقُ ذَلِكَ كُلِّهِ فِی كِتَابِ اللَّهِ الَّذِی أَنْزَلَهُ جَبْرَئِیلُ‌ علیه السلام عَلَى نَبِیكُمْ‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم. سَمِعْتُمْ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لِنَبِیكُمْ‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم: فَاصْبِرْ كَما صَبَرَ أُولُوا الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ‏ وَ لا تَسْتَعْجِلْ لَهُمْ ‏^[2] ثُمَّ قَالَ‏: وَ إِنْ یكَذِّبُوكَ فَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِكَ‏ ^[3] فَصَبَرُوا عَلى‏ ما كُذِّبُوا وَ أُوذُوا ^[4] فَقَدْ كُذِّبَ نَبِی اللَّهِ وَ الرُّسُلُ مِنْ قَبْلِهِ وَ أُوذُوا مَعَ التَّكْذِیبِ بِالْحَقِّ.

فَإِنْ سَرَّكُمْ أَمْرُ اللَّهِ‏ فِیهِمُ الَّذِی خَلَقَهُمْ لَهُ فِی الْأَصْلِ (أَصْلِ الْخَلْقِ‏) مِنَ الْكُفْرِ الَّذِی سَبَقَ فِی عِلْمِ اللَّهِ أَنْ یخْلُقَهُمْ لَهُ فِی الْأَصْلِ وَ مِنَ الَّذِینَ سَمَّاهُمُ اللَّهُ فِی كِتَابِهِ فِی قَوْلِهِ: وَ جَعَلْنَا مِنْهُمْ‏ أَئِمَّةً یدْعُونَ إِلَى النَّارِ ^[5] فَتَدَبَّرُوا هَذَا وَ اعْقِلُوهُ وَ لَا تَجْهَلُوهُ فَإِنَّهُ مَنْ یجْهَلْ هَذَا وَ أَشْبَاهَهُ مِمَّا افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَیهِ فِی كِتَابِهِ مِمَّا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ وَ نَهَى عَنْهُ تَرَكَ دِینَ اللَّهِ وَ رَكِبَ مَعَاصِیهُ فَاسْتَوْجَبَ سَخَطَ اللَّهِ فَأَكَبَّهُ اللَّهُ عَلَى وَجْهِهِ فِی النَّارِ.

أَیتُهَا الْعِصَابَةُ الْمَرْحُومَةُ الْمُفْلِحَةُ! إِنَّ اللَّهَ أَتَمَّ لَكُمْ مَا آتَاكُمْ مِنَ الْخَیرِ وَ اعْلَمُوا أَنَّهُ لَیسَ مِنْ عِلْمِ اللَّهِ وَ لَا مِنْ أَمْرِهِ أَنْ یأْخُذَ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِ اللَّهِ فِی دِینِهِ بِهَوًى وَ لَا رَأْی وَ لَا مَقَاییسَ. قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ الْقُرْآنَ وَ جَعَلَ فِیهِ تِبْیانَ كُلِّ شَی‏ءٍ وَ جَعَلَ لِلْقُرْآنِ وَ لِتَعَلُّمِ الْقُرْآنِ أَهْلًا لَا یسَعُ أَهْلَ عِلْمِ الْقُرْآنِ الَّذِینَ آتَاهُمُ اللَّهُ عِلْمَهُ أَنْ یأْخُذُوا فِیهِ بِهَوًى وَ لَا رَأْی وَ لَا مَقَاییسَ أَغْنَاهُمُ اللَّهُ عَنْ ذَلِكَ بِمَا آتَاهُمْ مِنْ عِلْمِهِ وَ خَصَّهُمْ بِهِ وَ وَضَعَهُ عِنْدَهُمْ كَرَامَةً مِنَ اللَّهِ أَكْرَمَهُمْ‏ بِهَا.

وَ هُمْ أَهْلُ الذِّكْرِ الَّذِینَ أَمَرَ اللَّهُ هَذِهِ الْأُمَّةَ بِسُؤَالِهِمْ وَ هُمُ الَّذِینَ مَنْ سَأَلَهُمْ وَ قَدْ سَبَقَ فِی عِلْمِ اللَّهِ أَنْ یصَدِّقَهُمْ وَ یتَّبِعَ أَثَرَهُمْ أَرْشَدُوهُ وَ أَعْطَوْهُ مِنْ عِلْمِ الْقُرْآنِ مَا یهْتَدِی بِهِ إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَ إِلَى جَمِیعِ سُبُلِ الْحَقِّ.

وَ هُمُ الَّذِینَ لَا یرْغَبُ عَنْهُمْ وَ عَنْ مَسْأَلَتِهِمْ وَ عَنْ عِلْمِهِمُ الَّذِی أَكْرَمَهُمُ اللَّهُ بِهِ وَ جَعَلَهُ عِنْدَهُمْ إِلَّا مَنْ سَبَقَ عَلَیهِ فِی عِلْمِ اللَّهِ الشَّقَاءُ فِی أَصْلِ الْخَلْقِ تَحْتَ الْأَظِلَّةِ فَأُولَئِكَ الَّذِینَ یرْغَبُونَ عَنْ سُؤَالِ أَهْلِ الذِّكْرِ وَ الَّذِینَ آتَاهُمُ اللَّهُ عِلْمَ الْقُرْآنِ وَ وَضَعَهُ عِنْدَهُمْ وَ أَمَرَ بِسُؤَالِهِم، وَ أُولَئِكَ الَّذِینَ یأْخُذُونَ بِأَهْوَائِهِمْ وَ آرَائِهِمْ وَ مَقَاییسِهِمْ حَتَّى دَخَلَهُمُ الشَّیطَانُ لِأَنَّهُمْ جَعَلُوا أَهْلَ الْإِیمَانِ فِی عِلْمِ الْقُرْآنِ عِنْدَ اللَّهِ كَافِرِینَ وَ جَعَلُوا أَهْلَ الضَّلَالَةِ فِی عِلْمِ الْقُرْآنِ عِنْدَ اللَّهِ مُؤْمِنِینَ وَ حَتَّى جَعَلُوا مَا أَحَلَّ اللَّهُ فِی كَثِیرٍ مِنَ الْأَمْرِ حَرَاماً وَ جَعَلُوا مَا حَرَّمَ اللَّهُ فِی كَثِیرٍ مِنَ الْأَمْرِ حَلَالًا فَذَلِكَ أَصْلُ ثَمَرَةِ أَهْوَائِهِمْ.

وَ قَدْ عَهِدَ إِلَیهِمْ رَسُولُ اللَّهِ‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم قَبْلَ مَوْتِهِ فَقَالُوا نَحْنُ بَعْدَ مَا قَبَضَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ رَسُولَهُ یسَعُنَا أَنْ نَأْخُذَ بِمَا اجْتَمَعَ عَلَیهِ رَأْی النَّاسِ بَعْدَ مَا قَبَضَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ رَسُولَهُ وَ بَعْدَ عَهْدِهِ الَّذِی عَهِدَهُ إِلَینَا وَ أَمَرَنَا بِهِ مُخَالِفاً لِلَّهِ وَ لِرَسُولِهِ. فَمَا أَحَدٌ أَجْرَأَ عَلَى اللَّهِ وَ لَا أَبْینَ ضَلَالَةً مِمَّنْ أَخَذَ بِذَلِكَ وَ زَعَمَ أَنَّ ذَلِكَ یسَعُهُ.

وَ اللَّهِ إِنَّ لِلَّهِ عَلَى خَلْقِهِ أَنْ یطِیعُوهُ وَ یتَّبِعُوا أَمْرَهُ فِی حَیاةِ مُحَمَّدٍ‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم وَ بَعْدَ مَوْتِهِ. هَلْ یسْتَطِیعُ أُولَئِكَ أَعْدَاءُ اللَّهِ أَنْ یزْعُمُوا أَنَّ أَحَداً مِمَّنْ أَسْلَمَ مَعَ مُحَمَّدٍ‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم أَخَذَ بِقَوْلِهِ وَ رَأْیهِ وَ مَقَاییسِهِ؟ فَإِنْ قَالَ نَعَمْ فَقَدْ كَذَبَ عَلَى اللَّهِ وَ ضَلَّ ضَلالًا بَعِیداً [6] وَ إِنْ قَالَ لَا لَمْ یكُنْ لِأَحَدٍ أَنْ یأْخُذَ بِرَأْیهِ وَ هَوَاهُ وَ مَقَاییسِهِ؛ فَقَدْ أَقَرَّ بِالْحُجَّةِ عَلَى نَفْسِهِ وَ هُوَ مِمَّنْ یزْعُمُ أَنَّ اللَّهَ یطَاعُ وَ یتَّبَعُ أَمْرُهُ بَعْدَ قَبْضِ رَسُولِ اللَّهِ‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ وَ قَوْلُهُ الْحَقُّ وَ ما مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ‏ قَدْ خَلَتْ‏ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ‏ أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلى‏ أَعْقابِكُمْ‏ وَ مَنْ ینْقَلِبْ عَلى‏ عَقِبَیهِ‏ فَلَنْ یضُرَّ اللَّهَ شَیئاً وَ سَیجْزِی اللَّهُ الشَّاكِرِینَ‏ ^[7]

وَ ذَلِكَ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یطَاعُ وَ یتَّبَعُ أَمْرُهُ فِی حَیاةِ مُحَمَّدٍ‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم وَ بَعْدَ قَبْضِ اللَّهِ مُحَمَّداً‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم وَ كَمَا لَمْ یكُنْ لِأَحَدٍ مِنَ النَّاسِ مَعَ مُحَمَّدٍ‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم أَنْ یأْخُذَ بِهَوَاهُ وَ لَا رَأْیهِ وَ لَا مَقَاییسِهِ خِلَافاً لِأَمْرِ مُحَمَّدٍ‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم فَكَذَلِكَ لَمْ یكُنْ لِأَحَدٍ مِنَ النَّاسِ بَعْدَ مُحَمَّدٍ‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم أَنْ یأْخُذَ بِهَوَاهُ وَ لَا رَأْیهِ وَ لَا مَقَاییسِه‏»؛[8]

«اسماعیل بن جابر روایت می‌کند که امام صادق‌ علیه السلام این نامه را به یارانش نگاشت و به ایشان فرمان داد آن را برای یکدیگر بخوانند و در آن تأمل کنند و بر آن پیمان بندند و بدان عمل کنند و اصحاب آن را در نمازخانه منزل‌های خود می‌گذاشتند و پس از نماز در آن تأمل می‌کردند... و اسماعیل بن مخلد سراج هم روایت می‌کند که این نامه از سوی امام صادق‌ علیه السلام به یارانش ابلاغ شد:

بنام خداوند بخشاینده مهربان؛ از پروردگارتان عافیت بخواهید و آرامش و وقار و سكینه داشته باشید و حیاء پیشه كنید و از آنچه که صالحانِ پیش از شما كناره جستند كناره جویید و با اهل باطل خوش‌برخورد باشید؛ بر ستم آنان شکیبایی کنید و مبادا با آنان در افتید؛ در روابط میان خود و آنان به هنگام همنشینی و آمیزش و گفتگوى با ایشان - که براستی گریزی از همنشینی و آمیزش و گفتگو با آنان ندارید - به همان تقیه‌ای دین ورزید كه خداوند فرمانتان داده در ارتباطتان با آنان بكارش بندید...

پس تقوای خدا پیشه کنید اى حزب نجات‌یافته، در آن دم که خداوند (بخواهد) آنچه عنایتتان فرموده برایتان به اتمام رسانَد؛ كه به راستی این امر به اتمام نرسد تا آنکه بر شما نیز وارد آید همچون آنچه بر صالحانِ پیش از شما وارد گشته؛ و تا آنکه در جان‌ها و اموالتان به بلا و امتحان افتید؛ و تا آنکه از دشمنان خدا آزار بسیار بشنوید و از پس آن صبر کنید و با بردباری و خشوع (با ستم آنان) راه آیید؛ و تا آنکه شما را خوار کنند و به شما بغض ورزند؛ و تا آنکه ستم بارتان سازند و شما بر ستمشان تحمل ورزید در حالی که وجه خدا و سرای آخرت را بدان خواهید؛ و تا آنکه در آزار و اذیتی که در راه خداوند عزوجل از جانب جنایت آنان متحمل می‌شوید، خشم شدید را فرو برید؛ و تا آنکه به خاطر همان حقی که دارید تکذیبتان کنند و در آن با شما دشمنی کنند و از برای آن بر شما بغض ورزند و شما از پس آن بر رفتار آنان صبوری کنید؛ و مصداق تمامی اینها در همان کتاب خداست که جبرائیل‌ علیه السلام بر پیامبرتان فرو فرستاده. شنیده‌اید سخن خداوند عز و جل به پیامبرتان‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم را که فرمود: پس صبر پیشه کن چنانکه رسولان اولوالعزم صبر کردند و از برای آنان تعجیل (عذاب) مخواه؛ و فرمود: اگر تکذیبت کردند، رسولان پیش از تو را نیز تکذیب کرده‌اند؛ (و فرمود) پس ایشان بر تکذیب شدن و آزار دیدنشان صبر پیشه ساختند؛ پس پیامبر خدا و رسولان پیش از او تکذیب شده‌اند و همراه با تکذیب شدن حقی که داشتند، آزار دیده‌اند.

پس اگر امر خداوند در باره آنان (دشمنان حق) شما را خوش آید - همان امری که در اصل (اصل خلقت) آنان را از برای آن آفریده، که عبارت است از همان کفری که علم خداوند از پیش بدان تعلق گرفته که آنان در اصل خلقت از برای آن آفریده شوند و (عبارت است) از کسانی که خداوند در کتاب خود نام برده، آنجا که فرموده: و از آنان پیشوایانی گماشتیم که به آتش (دوزخ) فرا می‌خوانند - پس در این حقیقت (گماشتن خداوند، امامان دعوت‌کننده سوی آتش را و صبر بر سنت الهی که همان مهلت دادن به کافران برای ابراز کفر و ظلم است) تدبر کنید و آن را بفهمید و بدان نادان نباشید كه براستی هرکس بدین امر و به فرائضی همانند آن كه خداوند در کتابش بر او واجب گردانده، از آنچه بدان دستور داده و از آن باز داشته، نادان باشد، دین خداوند را رها کند و مرتکب معصیت‌های الهی شود پس خشم خدا را بر خود لازم گردانَد و خداوند او را به رو در دوزخ اندازد.

اى گروه رحمت‌یافته و رستگار! راستى كه خداوند آن خیری که عنایتتان داشته را به اتمام رسانیده و بدانید كه در علم خدا و فرمانش نیست كه یكى از خلقش، هوس و نظر و قیاس را در دینش به کار گیرد. خداوند قرآن فرود آورده و بیان هر چیزی را در آن قرار داده و براى قرآن و آموختن آن اهلى مقرر داشته و براى آن اهل قرآن، كه خداوند علم قرآن را بآنها سپرده، روا نیست كه هوا و هوس و رأى و قیاس را در آن بکار گیرند، خداوند آنان را از چنین کاری بی‌نیاز ساخته؛ چه آنکه از روی کرامتی که ایشان را بدان گرامی داشته، علم قرآن را بدانها داده و ویژه آنان ساخته و بدیشان سپرده.

ایشان همان اهل ذكر هستند كه خدا باین امت دستور داده از آنها بپرسند و هم ایشان‌اند كه هر كه از آنها پرسد - در حالی که علم خدا از پیش بدان تعلق یافته باشد كه تصدیقشان كند و در پیروی ایشان باشد - او را بدرستى ره نمایند و علمی از قرآن بدو عنایت کنند که به اذن الهی با آن به سوی خداوند و به همه راه‌های حق هدایت گردد.

و هم آنان‌اند كه از آنها و از سؤال‌پرسی از آنها و از دانشى كه خدا آنها را بدان گرامى داشته و نزد آنها سپرده روی نمی‌گرداند مگر كسى كه در علم الهی برایش بدبختی در اصل آفرینش در زیر سایه‌ها رقم خورده باشد و آنان‌اند كه روگردانند از سؤال اهل ذكر و از آنها كه خداوند علم قرآن را بدان‏ها داده و نزد آنها نهاده و سؤال از آنها را واجب گردانده. آنان کسانی هستند که به هوس و رأى و قیاس عمل کنند تا آنجا که شیطان بدانان درآید؛ زیرا آنان کسانی را که در علم قرآن و در پیشگاه الهی اهل ایمان هستند، کافر گماشتند و كسانی را كه در علم قرآن و در پیشگاه الهی اهل گمراهی هستند، مؤمن خواندند تا آنجا كه در اموری بسیار، آنچه را خدا حلال كرده است حرام داشتند و در اموری بسیار، آنچه را خدا حرام كرده است حلال کردند و این است اصل نتیجه هوس‌های آنان.

به تحقیق، رسول خدا‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم پیش از درگذشتش از آنان عهد ستانده بود، پس (آنان در مقابل و بخاطر آنکه در برابر آن حضرت قرار بگیرند) گفتند: پس از اینكه خدا عز و جل رسولش را قبض روح کرد، بر ما رواست كه بدانچه نظر مردم بر آن متفق باشد عمل کنیم! بعد از آنکه خدا رسولش را قبض روح کرد و با وجود پیمانی که با ما بسته و ما را بدان امر کرده، می‌توانیم به آنچه نظر مردم بر آن متفق است عمل کنیم! این کار را بخاطر مخالفت با خدا و رسول خدا کردند! پس كسى نیست كه در برابر خداوند بی‌مهاباتر و گستاخ‌تر باشد و گمراهیش آشكارتر باشد از کسی که این روش را در پیش گرفته و پنداشته كه براى او رواست چنین کند.

بخدا قسم كه خداوند بر خلقش حق دارد كه از او فرمان برند و پیرو فرمانش باشند چه در زندگى محمد‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم و چه پس از مرگش. آیا این دشمنان خدا مى‏توانند گمان داشته‌باشند كه احدى از آنها كه با محمد راه مسلمانى گرفت باز هم بقول و رأى و قیاس خود عمل می‌كرد؟ اگر گوید آرى بر خدا دروغ بسته و (چنانکه خداوند فرموده) به پرتگاه دور گمراهى افتاده است و اگر گوید: نه، احدی حق نداشته به هوس و رأى و قیاس خود عمل كند؛ پس بر علیه خود اعتراف كرده و دلیل را پذیرفته و از آنها باشد كه معتقد است پس از مرگ رسول خدا هم باید از خدا اطاعت كرد و فرمان او را برد و خدا هم فرموده است و گفتار او حق است: نیست محمد جز رسولى كه بسى رسولان پیش از او بودند و رفتند آیا اگر او مرد یا كشته شد، به گذشته منحرف خود بازمی‌گردید؟ هرکس به گذشته منحرف خود بازگردد هرگز بخدا زیانى نمی‌رساند و خدا بزودى شاكران را پاداش دهد.

و این براى آن است كه بدانید خدا باید اطاعت شود و فرمانش پیروى گردد چه در زندگى محمد‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم و چه پس از آنکه خدا جانش ستانَد و همچنان‌که هیچ كدام از مردم را نرسد در همراهی محمد‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم، بر خلاف امر محمد‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم، به هوس و رأى و قیاس خود عمل كند، همچنین براى هیچ كدام از مردم روا نیست كه بعد از محمد‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم به هوس و رأى و قیاس خود عمل كند».[9]

شیعیان علوم امامان را می‌گیرند و مخالفان اعراض می‌کنند

علوم حق الهی را که ائمه: بیان کردند، شیعیان و مؤمنان خالص و طرفداران آن بزرگواران آن را گرفتند مگر کسانی که در علم خداوند و در اصل خلقت خود و زیر سایه‌ها، شقاوت بر آنها سبقت گرفته بود. فرمود: آنان‌اند که از سؤال کردن از اهل ذکر اعراض می‌کنند. کسانی که پیروان حق‌اند و در علم الله گذشته که اهل حق‌ و سعادت‌اند و در زیر سایه‌ها، اصل خلقت آنان تثبیت شده که اهل حق‌اند، آنها از اهل ذکر از ائمه: پیروی می‌کنند. و کسانی که در علم خداوند در اصل خلقت آنان، گذشته که برای آنان شقاوت می‌باشد، از اهل ذکر و کسانی که خداوند متعال علم قرآن را به آنها داده و نزد آنها گذاشته و امر کرده که از آنها بپرسند، اعراض می‌کنند.

مخالفان ولایت، مؤمنان را کافر و کافران را مؤمن دانستند

اهل شقاوت به هواها و قیاس‌ها و سنجش‌های فکری خودشان عمل می‌کنند. چرا این طور شدند؟ به خاطر اینکه آنها اهل ایمان در علم قرآن را در پیش خداوند کافر قرار دادند و اهل ضلالت و گمراهی در علم قرآن را در پیش خداوند مؤمن قرار دادند. مؤمنان را کافر و کافران را مؤمن دانستند. میزانی را که خداوند در عالم قرار داده بود، عوض کرده و تغییر دادند. آنچه خداوند میزان ایمان و علم در قرآن قرار داده را میزان کفر قرار دادند و آنچه خداوند میزان کفر و عدم علم و ایمان قرار داده را میزان علم و ایمان قرار دادند؛ یعنی آنچه را که خداوند متعال و رسول‌خدا6 در باره خلافت امیرالمؤمنین7 بیان کرده بودند و به اظهار و ابراز آن فرمان داده بودند و فرموده بودند که علم قرآن پیش امیرالمؤمنین7 و پیروان و شاگردان آن حضرت است و قبول ولایت امیرالمؤمنین7 ایمان و مخالفت امیرالمؤمنین7 کفر است، همه را عوض کردند و گفتند: ما بعد از رسول‌خدا6 جمع می‌شویم و بر طبق هواها و نظرها و قیاس‌ها و سنجش‌های فکری خود، خلیفه‌ای برای خودمان می‌سازیم و این میزان ایمان و علم و هدایت است و هر که این کار ما را قبول داشته باشد و با ما همراهی کند، اهل ایمان و علم است و هر که این گونه نباشد وراه ما را قبول نداشته باشد، اهل کفر و گمراهی است.

پس آنچه که میزان ایمان و علم بود که به فرمایش رسول‌خدا6 طرفداری از امیرالمؤمنین7 بود را میزان کفر قرار دادند و طرفداران این راه را در نزد خداوند، کافر نامیدند و آنچه که میزان کفر بود که مخالفت امیرالمؤمنین7 بود آن را میزان ایمان قرار دادند. پس در مرحله نخست، آنچه را که عوض کردند و میزان علم و ایمان بود، میزان کفر و جهل قرار دادند و آنچه را که میزان کفر و جهل بود، میزان علم و ایمان قرار دادند.

پایه اولیه مخالفان ولایت، دشمنی با رسول‌خدا6 و امیرالمؤمنین7 بود

پس پایه اولیه آنها دشمنی با امیرالمؤمنین7 بود که در حقیقت، پایه اولیه آنها دشمنی با رسول‌خدا6 بود. بعد حضرت فرمود: در بسیاری از امور آنچه را که خدا حلال کرده بود حرام قرار دادند و اولین امر اصیل اسلامی یعنی پیروی از امیرالمؤمنین7 و منحصر بودن حجیت در امیرالمؤمنین7 و منحصر بودن ولایت و خلافت و دولت و سمت و ریاست در آن حضرت که همه آنها حق بود و از جانب خداوند و رسول‌خدا6 حلال و واجب بود را حرام کردند و گفتند: نباید از علی بن ابی طالب7 پیروی کرد، بلکه او باید از ما پیروی کند.

نتیجه این تحریم که در اصل دین و در اصل پیروی از رسول‌خدا6 شد، انحرافات در امور فرعی و تفسیری و عرفانی و اعتقادی و اصول فقه و فقه را در پی داشت و در آنها نیز همین راه را رفتند. آنان میزان و مبدأ دین را که رسول‌خدا6 پس از خود قرار داده بودند که امیرالمؤمنین7 و خلافت و وجوب طاعت آن حضرت بود و اینکه آنچه از آن حضرت صادر شود، حلال و علم و هدایت و ایمان است، و آنچه از آن معدن و آن حقیقت و آن مبدأ صادر نشده، کفر و ضلالت و نادرستی و شرک و جهالت است، عوض کردند. و آنچه را که خدا حرام کرده بود، حلال کردند.

حضرت فرمودند: همان طوری که در زمان رسول‌خدا6 برای احدی جایز نبود که از خودش سخن و مطلب بگوید و نباید به آنچه که می‌بافد و در ذهنش می‌یابد، عمل کند، چه رسد به اینکه در برابر سخن رسول‌خدا6 پایه‌ریزی کند، همچنین بعد از فوت رسول‌خدا6 نیز کسی حق ندارد مطلبی از خود بسازد و به تئوری فکری خود عمل کند، چه رسد به اینکه برخلاف قول حضرت چیزی بگوید. این را هم مخالفت کردند و بر خلاف حضرت عمل کردند و امور دینی را بر آن پایه‌ریزی کردند.

حرام‌هایی که حلال و حلال‌هایی که حرام کردند

پس بسیاری از حلال‌ها را حرام کردند، در حالی که بر آنان حرام بود که بعد از رسول‌خدا6 بر خلاف گفتار او سخنی بگویند؛ یعنی حرام بود که با امیرالمؤمنین7 مخالفت کنند و حرام بود که خودشان جمع شوند و خلیفه تعیین کنند و حرام بود که خودشان نظامی بر خلاف نظام امیرالمؤمنین7 و برنامه‌ای بر خلاف برنامه آن حضرت بریزند.

این اولین حرام و پایه حرام در اسلام بود و این حرام را انجام دادند و به تبع آن، بسیاری از محرمات بعدی را حلال کردند؛ یعنی بر آنها حرام بود که در آیات قرآن از روی فکر خود حرف بزنند و حرام بود که در امور اعتقادی به هوا و هوس‌های خود سخن بگویند و حرام بود که در امور فقهی و اصولی، به رأی، اجتهاد و نظر خود عمل کنند، اما آنان این حرام‌ها را انجام دادند.

نتیجه عمل کردن به آن حرام اولی و حلال دانستن آن حرام اولی، این شد که حرام‌های بی‌نهایتی را در امور اسلامی حلال کردند. همه اینها به جهت مخالفت با امیرالمؤمنین7 و رسول‌خدا6 بود. پس ثمره هواهای آنها، حرام کردن حلال‌های اصیل اسلامی و حلال کردن حرام‌های اصیل اسلامی بود، در حالی که رسول‌خدا6 قبل از رحلت خود با آنها عهد کرده بود که فقط باید از من پیروی کنید: وَ ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا ؛[10] «آنچه را رسول خدا به شما داد، بگیرید و از آنچه شما را باز داشت، بازایستید» و خداوند به رسول خود‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود: قُلْ إِنَّ رَبِّی یقْذِفُ بِالْحَقِّ عَلاَّمُ الْغُیوبِ * قُلْ جاءَ الْحَقُّ وَ ما یبْدِئُ الْباطِلُ وَ ما یعیدُ * قُلْ إِنْ ضَلَلْتُ فَإِنَّما أَضِلُّ عَلى‏ نَفْسی‏ وَ إِنِ اهْتَدَیتُ فَبِما یوحی‏ إِلَی رَبِّی إِنَّهُ سَمیعٌ قَریبٌ ؛[11] «بگو: بى‏گمان، پروردگارم حقیقت را القا مى‏كند، (اوست‏) داناى نهان‌ها؛ بگو: «حق آمد و (دیگر) باطل از سر نمى‏گیرد و برنمى‏گردد؛ بگو: اگر گمراه شوم، فقط به نفس خود گمراه شده‏ام، و اگر هدایت یابم، به واسطه چیزى است كه پروردگارم به سویم وحى مى‏كند، كه اوست شنواى نزدیك».

و رسول خدا‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود: امیرالمؤمنین7 میزان حق و باطل و میزان علم و جهل و میزان علم به قرآن و جهل به قرآن بعد از من است. و فرمود: کسی حق ندارد مستقل از امیرالمؤمنین7 نظری دهد و حکومتی تعیین کند. این عهد را رسول‌خدا6 کرده بود. آنها گفتند: بعد از اینکه خداوند رسول‌خدا6 را قبض روح کرد، ما وسعت داریم که به رأی و نظر مردم عمل کنیم، در حالی که رسول‌خدا6 با آنان عهد کرده بود که نباید این کار را بکنید.

آنچه منافقان کردند فقط به خاطر دشمنی بود نه خیر اندیشی

امام صادق7 فرمود: کارهایی که آنان کردند، فقط به خاطر مخالفت با خدا و رسول‌خدا6 بود. به خاطر این نبود که آنها نشستند و مصلحت‌سنجی و برنامه‌ریزی و خیراندیشی کردند و فکر کردند که چگونه مسلمان‌ها را نجات دهند و چگونه حکومت اسلام را حفظ کنند و چگونه قرآن را ترویج کنند و چگونه معانی قرآن را بیان کنند و چگونه اعتقادات را دریابند. صرفاً به خاطر مخالفت بود. چون با خدا و رسول‌خدا6 دشمن بودند، اما نمی‌توانستند در برابر رسول‌خدا6 قرار بگیرند، لذا در برابر عهد رسول‌خدا6 قرار گرفتند و اولین دشمنی خود را نسبت به خدا و رسول‌خدا6 در مخالفت عهد رسول‌خدا6 نشان دادند. لذا حضرت فرمود: پس چقدر گمراه است کسی که این حرف را بزند و بگوید بعد از اینکه رسول‌خدا6 با ما عهد کرده که ما نباید از این راه برویم و به ما امر کرده که ما باید از آن راه برویم و باید امیرالمؤمنین7 را بپذیریم و از او پیروی کنیم و باید همه امور دینی را از امیرالمؤمنین7 بگیریم، بعد از آن، این حرف را بزند، یعنی بگوید که بر ما جایز و رواست که به آرا و نظریات و افکار خود عمل کنیم و گمان کند که اجازه این کار را دارد. بعد حضرت فرمود: به خدا قسم! حق خدا بر خلق، این است که از خدا فرمان برند و از امر او پیروی کنند چه در حیات حضرت محمد6 و چه بعد از وفات آن حضرت.

پس این حدیث شریف نیز یکی از حدیث‌های بسیار صریح و واضح در این مطلب است که آنها و پیروانشان تنها به سبب مخالفت با ولایت امیرمؤمنان7 طرح ریزی کردند.

آیات سوره بقره و روایات ذیل آن در اثبات دشمنی منافقان با رسول خدا‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم

این همان مطلبی است که در آیات شریفه سوره مبارکه بقره آمده است:

وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یتَّخِذُ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَنْداداً یحِبُّونَهُمْ كَحُبِّ اللَّهِ وَ الَّذینَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِلَّهِ وَ لَوْ یرَى الَّذینَ ظَلَمُوا إِذْ یرَوْنَ الْعَذابَ أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمیعاً وَ أَنَّ اللَّهَ شَدیدُ الْعَذابِ * إِذْ تَبَرَّأَ الَّذینَ اتُّبِعُوا مِنَ الَّذینَ اتَّبَعُوا وَ رَأَوُا الْعَذابَ وَ تَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبابُ * وَ قالَ الَّذینَ اتَّبَعُوا لَوْ أَنَّ لَنا كَرَّةً فَنَتَبَرَّأَ مِنْهُمْ كَما تَبَرَّؤُا مِنَّا كَذلِكَ یریهِمُ اللَّهُ أَعْمالَهُمْ حَسَراتٍ عَلَیهِمْ وَ ما هُمْ بِخارِجینَ مِنَ النَّارِ ؛[12]

و برخى از مردم، در برابر خدا، همانندهایى برمى‏گزینند، و آنها را چون دوستى خدا، دوست مى‏دارند؛ ولى كسانى كه ایمان آورده‏اند، به خدا محبت بیشترى دارند. و كسانى كه ستم نموده‏اند اگر مى‏دانستند هنگامى كه عذاب را مشاهده كنند تمام نیرو از آنِ خداست، و خدا سخت‏كیفر است، آنگاه كه پیشوایان از پیروان بیزارى جویند و عذاب را مشاهده كنند و میانشان پیوندها بریده گردد و پیروان مى‏گویند: كاش براى ما بازگشتى بود تا همان گونه كه از ما بیزارى جستند از آنان بیزارى مى‏جستیم؛ این گونه خداوند بدیشان كارهایشان را مایه حسرتشان مى‏نمایاند، و از آتش بیرون‏آمدنى نیستند».

جابر می‌گوید:

«سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ‌ علیه السلام عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یتَّخِذُ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَنْداداً یحِبُّونَهُمْ كَحُبِّ اللَّهِ‏ قَالَ‌ علیه السلام: هُمْ وَ اللَّهِ أَوْلِیاءُ فُلَانٍ وَ فُلَانٍ اتَّخَذُوهُمْ أَئِمَّةً دُونَ الْإِمَامِ الَّذِی جَعَلَهُ اللَّهُ لِلنَّاسِ إِمَاماً فَلِذَلِكَ قَالَ‏: وَ لَوْ یرَى الَّذِینَ ظَلَمُوا إِذْ یرَوْنَ الْعَذابَ أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ‏ جَمِیعاً وَ أَنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعَذابِ. إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِینَ اتُّبِعُوا مِنَ الَّذِینَ اتَّبَعُوا وَ رَأَوُا الْعَذابَ‏ وَ تَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبابُ * وَ قالَ الَّذِینَ اتَّبَعُوا لَوْ أَنَّ لَنا كَرَّةً فَنَتَبَرَّأَ مِنْهُمْ‏ كَما تَبَرَّؤُا مِنَّا كَذلِكَ یرِیهِمُ اللَّهُ‏ أَعْمالَهُمْ حَسَراتٍ عَلَیهِمْ‏ وَ ما هُمْ بِخارِجِینَ مِنَ النَّارِ ثُمَّ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ‌ علیه السلام: هُمْ وَ اللَّهِ یا جَابِرُ أَئِمَّةُ الظَّلَمَةِ وَ أَشْیاعُهُمْ»؛[13]

«از امام باقر‌ علیه السلام در باره این سخن خداوند عز و جل پرسیدم: و برخى از مردم، در برابر خدا، همانندهایى برمى‏گزینند، و آنها را چون دوستى خدا، دوست مى‏دارند. حضرت فرمود: به خدا قسم که آنان دوستان فلانی و فلانی باشند؛ آن دو را امام برگزیدند در برابر امامی که خداوند از برای مردم امامش گماشته؛ به همین خاطر خداوند فرمود: و كسانى كه ستم نموده‏اند اگر مى‏دانستند هنگامى كه عذاب را مشاهده كنند تمام نیرو از آنِ خداست، و خدا سخت‏كیفر است، آنگاه كه پیشوایان از پیروان بیزارى جویند و عذاب را مشاهده كنند و میانشان پیوندها بریده گردد. و پیروان مى‏گویند: كاش براى ما بازگشتى بود تا همان گونه كه از ما بیزارى جستند از آنان بیزارى مى‏جستیم؛ این گونه خداوند بدیشان كارهایشان را مایه حسرتشان مى‏نمایاند، و از آتش بیرون‏آمدنى نیستند. سپس امام‌ علیه السلام فرمود: به خدا سوگند ای جابر که آنان پیشوایان ستمکاران و پیروانشان هستند».

ابان بن عثمان از امام صادق‌ علیه السلام روایت می‌کند که فرمود:

«إِذَا كَانَ یوْمُ الْقِیامَةِ نَادَى مُنَادٍ مِنْ بُطْنَانِ الْعَرْشِ: أَینَ خَلِیفَةُ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ؟ فَیقُومُ دَاوُدُ النَّبِی‌ علیه السلام فَیأْتِی النِّدَاءُ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: لَسْنَا إِیاكَ أَرَدْنَا وَ إِنْ كُنْتَ لِلَّهِ خَلِیفَةً. ثُمَّ ینَادِی ثَانِیةً: أَینَ خَلِیفَةُ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ؟ فَیقُومُ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِی بْنُ أَبِی طَالِبٍ‌ علیهما السلام فَیأْتِی النِّدَاءُ مِنْ قِبَلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: یا مَعْشَرَ الْخَلَائِقِ! هَذَا عَلِی بْنُ أَبِی طَالِبٍ خَلِیفَةُ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ وَ حُجَّتُهُ عَلَى عِبَادِهِ فَمَنْ تَعَلَّقَ بِحَبْلِهِ فِی دَارِ الدُّنْیا فَلْیتَعَلَّقْ بِحَبْلِهِ فِی هَذَا الْیوْمِ لِیسْتَضِی‏ءَ بِنُورِهِ وَ لِیتَّبِعَهُ إِلَى الدَّرَجَاتِ الْعُلَى مِنَ الْجِنَانِ.

فَیقُومُ أُنَاسٌ قَدْ تَعَلَّقُوا بِحَبْلِهِ فِی الدُّنْیا فَیتَّبِعُونَهُ إِلَى الْجَنَّةِ ثُمَّ یأْتِی النِّدَاءُ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ جَلَّ جَلَالُهُ: أَلَا مَنِ ائْتَمَّ بِإِمَامٍ فِی دَارِ الدُّنْیا فَلْیتَّبِعْهُ إِلَى حَیثُ شَاءَ وَ یذْهَبُ بِهِ. فَحِینَئِذٍ یتَبَرَّأُ الَّذِینَ اتُّبِعُوا مِنَ الَّذِینَ اتَّبَعُوا وَ رَأَوُا الْعَذابَ وَ تَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبابُ * وَ قالَ الَّذِینَ اتَّبَعُوا لَوْ أَنَّ لَنا كَرَّةً فَنَتَبَرَّأَ مِنْهُمْ كَما تَبَرَّؤُا مِنَّا كَذلِكَ یرِیهِمُ اللَّهُ أَعْمالَهُمْ حَسَراتٍ عَلَیهِمْ وَ ما هُمْ بِخارِجِینَ مِنَ النَّار »؛[14]

«چون روز قیامت شود، ندادهنده‌ای از نهان عرش ندا سر می‌دهد: کجاست خلیفه خداوند در زمینش؟ پس داوود پیامبر‌ علیه السلام بر می‌خیزد. سپس از جانب خداوند عز و جل ندا می‌آید: مرادمان تو نبودی، اگرچه خلیفه خداوندی. سپس دو باره ندا سر می‌دهد: کجاست خلیفه خداوند در زمینش؟ پس امیر مؤمنان‌ علیه السلام علی بن ابیطالب‌ علیهما السلام بر می‌خیزد. سپس از جانب خداوند عز و جل ندا می‌آید: ای آفریدگان! این علی بن ابیطالب است، خلیفه خداوند در زمینش و حجت او بر بندگانش، پس هر کس در سرای دنیا به ریسمانش چنگ زده، امروز نیز به ریسمان او چنگ زند تا به نورش روشنی گیرد و در پی او تا درجات بالای بهشت بالا رود.

پس مردمانی که در دنیا به ریسمانش چنگ زده‌اند بر می‌خیزند و در پی حضرتش سوی بهشت می‌روند. سپس از جانب خداوند - که جلیل است جلالتش - ندا می‌آید: هش دارید که هر کس در دنیا امامی را به امامت گزیده، در پی همو برود سوی همان جایی که او می‌خواهد و می‌بَرَدش. اینجاست که (خداوند فرموده) پیشوایان از پیروان بیزارى جویند و عذاب را مشاهده كنند و میانشان پیوندها بریده گردد و پیروان مى‏گویند: كاش براى ما بازگشتى بود تا همان گونه كه از ما بیزارى جستند از آنان بیزارى مى‏جستیم؛ این گونه خداوند بدیشان كارهایشان را مایه حسرتشان مى‏نمایاند، و از آتش بیرون‏آمدنى نیستند».

پس الَّذینَ اتُّبِعُوا ائمه جورند که اولین آنها کسانی بودند که خلافت امیرالمؤمنین7 را عوض کردند. پس ائمه جور و تابعین آنان، میزانشان فقط مخالفت و دشمنی با رسول‌خدا6 بود.

سخن امیر مؤمنان‌ علیه السلام در بیان حال منافقان و دشمنی آنان با رسول خدا‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم

امیر مؤمنان‌ علیه السلام فرمود:

«یا مَعْشَرَ شِیعَتِنَا وَ الْمُنْتَحِلِینَ‏ مَوَدَّتَنَا إِیاكُمْ وَ أَصْحَابَ الرَّأْی، فَإِنَّهُمْ أَعْدَاءُ السُّنَنِ، تَفَلَّتَتْ‏ مِنْهُمُ الْأَحَادِیثُ أَنْ یحْفَظُوهَا وَ أَعْیتْهُمُ السُّنَّةُ أَنْ یعُوهَا، فَاتَّخَذُوا عِبَادَ اللَّهِ خَوَلًا وَ مَالَهُ دُوَلًا، فَذَلَّتْ لَهُمُ الرِّقَابُ وَ أَطَاعَهُمُ الْخَلْقُ أَشْبَاهُ الْكِلَابِ، وَ نَازَعُوا الْحَقَّ أَهْلَهُ، وَ تَمَثَّلُوا بِالْأَئِمَّةِ الصَّادِقِینَ وَ هُمْ مِنَ الْجُهَّالِ وَ الْكُفَّارِ وَ الْمَلاعِینِ، فَسُئِلُوا عَمَّا لَا یعْلَمُونَ، فَأَنِفُوا أَنْ یعْتَرِفُوا بِأَنَّهُمْ لَا یعْلَمُونَ، فَعَارَضُوا الدِّینَ بِآرَائِهِمْ فَضَلُّوا وَ أَضَلُّوا. أَمَّا لَوْ كَانَ الدِّینُ‏ بِالْقِیاسِ لَكَانَ بَاطِنُ الرِّجْلَینِ أَوْلَى بِالْمَسْحِ مِنْ ظَاهِرِهِمَا»؛[15]

«ای جمعیت شیعیان ما و مدعیان دوستی ما! از اصحاب رأی بر حذر باشید كه براستی آنان دشمن سنت‌ها هستند؛ حفظ احادیث از دست ایشان در رفته و در فراگیری سنت ناتوان گشته‌اند، از این رو بندگان خدا را به بردگی گرفته و مالش را به تاراج برده‌اند (و میان خود دست به دست می‌گردانند)، پس گردن‌ها خوارشان گشته و مردمان سگ‌صفت مطیعشان، آنان با اهل حق ستیز کردند و خود را به مانند امامان راستگو درآوردند و حال اینکه از جمله نادانان و کافران و ملعونان‌اند، آنگاه از آنچه نمی‌دانستند، پرسش شدند، پس تکبر کردند از این که به نادانی خود معترف گردند، از این رو با نظرات و آرای خود با دین مقابله کردند و در نتیجه گمراه گشتند و به گمراهی کشاندند، هش دارید که اگر دین با قیاس برپا بود، هرآینه کف دو پا برای مسح کردن سزاوارتر بود از روی آنها».

منافقان، اصحاب رأی در برابر قرآن و دشمنان رسول‌خدا6

حضرت امیر7 وقتی این جمله را فرمود، فقط حدود بیست و خورده‌ای سال از زمان رسول‌خدا6 گذشته؛ پس همه مطالبی که حضرت فرمود، به ابوحنیفه‌ها و احمد حنبل‌ها و ابوالحسن اشعری‌ها و واصل ابن عطای معتزلیه برنمی‌گردد، بلکه به رؤوس ضلالت برمی‌گردد که در زمان رسول‌خدا6 به عنوان صحابه آن حضرت بودند؛ به رؤسای ظلم و کفر و ضلالت و منافقینی که نفاق خود را بعد از رسول‌خدا6 آشکار کردند، برمی‌گردد. حضرت فرمود: ای جماعت شیعیان ما! و کسانی که خودتان را به ولایت ما بسته‌اید از اصحاب رأی دور باشید؛ یعنی کسانی که گفتند: بعد از رسول‌خدا6 به رأی مردم عمل کنید و خلیفه بسازید و حضرت امیر7 را خانه‌نشین کنید. چون آنها دشمنان سنت‌های رسول‌خدا6 هستند. آنان اصلاً این برنامه را نریختند که بگویند: ما عقل داریم و عقلا باید جمع شوند و باید روی بنای عقلا جلو برویم. عقل آنها به آنجا نمی‌رسید که این تقسیم بندی‌ها را انجام دهند، ولی بعدی‌ها این تقسیم بندی‌ها را کردند.

نامفهوم بودن بنای عقلا

لذا شما وقتی به اصول مراجعه می‌کنید، همین اصولی که علمای شیعه دارند، می‌بینید که یک عقل دارند و یک بنای عقلا. بنای عقلا یعنی چه؟ هر چه انسان می‌گردد که این بنای عقلا را پیدا کند، نمی‌فهمد. چون اگر مقصود شما از عقلا مسلمانان هستند که روی یک نظر خاصی اتفاق دارند، این در واقع اجماع مسلمانان است نه بنای عقلا، و اگر متشرعین‌ و شیعیان مقصود است، اجماع شیعیان است، و اگر یهودی‌ها منظورند، اجماع یهودی‌هاست، و اگر نصرانی‌ها منظورند، اجماع نصرانی‌هاست؛ پس بنای عقلا چه کاره است؟ انسان نمی‌تواند جایگاه آن را پیدا کند. صرفا لفظی است که می‌گویند: بنای عقلا بر این است که هر گاه مولا به عبد خود فرمانی دهد و او مولای خود را مخالفت کند، حکم چنین است. درحالی که قبل از اینکه شرع بیاید، مولا و عبدی نیست و فرمان و امر و نهیی نیست.

فرق مولا بودنِ خدا، رسول6 و امام7 با مولا بودن خلقی

بر فرض اینها باشد، شما چه حقی دارید که مولویت و امریت و فرمان و شریعتی که مال خداوندی است که محتاج به خلق خود نیست و احکامی که قرار می‌دهد فقط برای خلق و منفعت خلق است را به یک مولویت و عبودیت بیرونی تشبیه می‌کنید که احتیاج خود مولا به عبد بیشتر است از احتیاج عبد به مولا. مولاهای بیرونی به خاطر احتیاج‌های فراوانی که به عبد خود و کارهای او دارند و به خاطر اینکه آن عبد کمتر به آنها نیاز دارد، ضوابط و قوانینی بین خودشان وضع کردند که بر اساس این قوانین، عبد خود را جزا داده یا بازخواست می‌کنند؛ زیرا همه این منافع و مضار به مولا برمی‌گردد. اولین اشکال این است که شما خدایی را که مولای حقیقی است و همه چیز را به نفع خلق و برای آنان بیان کرده، به مولایی که همه خلق را برای خودش می‌خواهد و همه را برای رفع نیازهای خود می‌خواهد، تشبیه کردید. روشن است که این ضوابط و قواعدی که بین این دو مولا برقرار می‌شود، کلا با یکدیگر متفاوت است؛ زیرا ضابطه‌ای که مولای مستغنی از خلق قرار می‌دهد، در راستای منافع خلق است، اما ضابطه‌ای که مولای نیازمند به عبد قرار می‌دهد، تنها برای منفعت بردن از عبد است؛ یعنی آن مولا و عبدی که کتاب‌ها از این کلمه پر کرده‌اند، آن مولا هیچ‌گاه به فکر این عبد نیست و برای منفعت این عبد ضوابط نمی‌گذارد، فقط ضوابط را برای احتیاجات خود قرار می‌دهد، چون خودش محتاج است. حال، شما چطور در اولین مقام جرأت کردید که مولای بی‌نیاز از خلق را که صرفاً به خلق خود محبت دارد و به نفع آنان ضوابط قرار می‌دهد، با مولایی که تمام وجودش احتیاج به خلق است و صرفاً برای منفعت بردن از خلق ضابطه قرار می‌دهد، تشبیه می‌کنید! چرا ضوابط این مولای بی‌نیاز را با ضوابط آن مولای نیازمند به خلق، تشبیه و قیاس کردید! و چرا احکام و نتایج و ضوابطی را از آن مولای نیازمند گرفتید، گردن این مولای بی‌نیاز گذاشتید! جواب آن، فرمایش امیرالمؤمنین7 است که فرمود: اینها دشمنان سنت‌های رسول‌خدا6 هستند؛ رأی را آوردند و گفتند: هر چه صحابه می‌گویند، درست است و گفتار صحابه هم غیر رأی نیست.

تحریف «اصحابی کالنجوم» رسول‌خدا6

یکی از پایه‌های اولیه دروغی است که به رسول‌خدا6 بستند که این پایه اولیه، بسیار بزرگ بود که سخن رسول‌خدا6 را تحریف کردند و در آن تحریف به رسول‌خدا6 دروغ بستند و گفتند که حضرت فرموده: «أَصْحَابِی كَالنُّجُومِ بِأَیهِمُ اقْتَدَیتُمُ اهْتَدَیتُمْ».[16] حال آنکه رسول خدا6 اصحاب خود را که اهل بیت: هستند مشخص کرده بود. برای نمونه، در حدیثی فرمود:

«مَا وَجَدْتُمْ فِی كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَالْعَمَلُ‏ لَكُمْ‏ بِهِ‏ لَا عُذْرَ لَكُمْ‏ فِی‏ تَرْكِهِ‏ وَ مَا لَمْ یكُنْ فِی كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ كَانَتْ فِیهِ سُنَّةٌ مِنِّی فَلَا عُذْرَ لَكُمْ فِی تَرْكِ سُنَّتِی وَ مَا لَمْ یكُنْ فِیهِ سُنَّةٌ مِنِّی فَمَا قَالَ أَصْحَابِی فَقُولُوا بِهِ فَإِنَّمَا مَثَلُ أَصْحَابِی فِیكُمْ كَمَثَلِ النُّجُومِ بِأَیهَا أُخِذَ اهْتُدِی وَ بِأَی أَقَاوِیلِ أَصْحَابِی‏ أَخَذْتُمْ اهْتَدَیتُمْ وَ اخْتِلَافُ أَصْحَابِی لَكُمْ رَحْمَةٌ فَقِیلَ یا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَنْ أَصْحَابُكَ قَالَ أَهْلُ بَیتِی»؛[17]

«رسول‌خدا6 فرمود: هر حكمى كه در قرآن یافتید، بكار گیرید، و در ترك آن عذرى ندارید، و هر حكمى كه در قرآن نبود و در حدیثى از من بود، پس عذرى براى شما در ترك سنّت من نخواهد بود، و در هر چه حكمى از سنّت و حدیثى از من نبود، پس هر چه اصحاب من گفتند شما نیز همان را بگویید، زیرا مَثَل اصحاب من در بین شما همانند ستارگان است، به هر كدام از آنان تمسک شود، هدایت یافته شود، و اگر به گفته‌های اصحاب من تمسک كنید، هدایت شده‏اید، و اختلاف اصحاب من براى شما رحمت است، گفته شد: ای پیامبر خدا! اصحاب تو کیان‌اند؟ فرمود: اهل بیت من».

‏اما آنان جمله «أَهْلُ بَیتِی» را برداشتند و گفتند: «أَصْحَابِی»؛ یعنی هر عربی که رسول‌خدا6 را درک کرده، رأی و نظر و فکر و خیال‌بافی‌ها و هوا و هوس‌های او میزان دین خدا و میزان ولایت است و اگر شما آن را بگیرید، نجات پیدا می‌کنید. بدین خاطر حضرت امیر‌ علیه السلام فرمود: آنان دشمنان سنت‌های رسول‌خدا6 هستند.

ناچاری منافقان در رها کردن احادیث رسول خدا‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم

بعد امیر المؤمنین‌ علیه السلام فرمود: احادیث رسول‌خدا6 از دست آنان بیرون رفته که حفظ و نگهداری کنند و بر وفق آن عمل نمایند. بنابراین اگر «حسبنا کتاب الله»[18] نگویند و از رسول‌خدا6 پیروی کنند، ناچارند که طبق اولین حدیث رسول‌خدا6 از امیرالمؤمنین7 تبعیت کنند. فرمود: سنت رسول‌خدا6 دست آنان را بسته و نمی‌توانند آن را نگه دارند. چون می‌دانند که حفظ سنت رسول‌خدا6 با خواسته‌ها و تمایلات و هوا و هوس‌ها و نظرهای آنان مطابق نیست. بنابراین از سنت رسول‌خدا6 دست برداشتند و احادیث آن حضرت را رها کردند. نتیجه این شد که رأی و هوا و هوس انسان‌ها را اصل دین قرار دادند.

اصل دین، خلیفه بعد از رسول‌خدا6 است؛ اصل دین، انسانی است که میزان شناخت حق و باطل است که امیرالمؤمنین7 می‌باشد. آنان این اصل را عوض کردند. زیرا با وجود امیرالمؤمنین7 بندگان با ایمان با ارزش بودند و حرمت و آزادی داشتند و هر صاحب حقی به حق خود می‌رسید. فرمود: پس آنها بندگان خدا را نوکرهای خود قرار دادند و هر که با آنها همراهی کرد، آزاد گذاشتند و هر که با آنها همراهی نکرد، آزار و اذیت کردند و مال بندگان خدا را وسیله دولت و ریاست خود قرار دادند.

انسان‌های بی‌فکر و بی‌فهم و دنیاطلب، دنبال آنان رفتند

بعد حضرت فرمود: پس گردن‌ها برای آنان خوار و ذلیل شد و از آنان فرمان بردند. بی‌شک، امیرالمؤمنین7 برای تشفی دل خود سخن نمی‌گوید، بلکه حق صرف را بیان می‌فرماید. پس آیا کسانی که از آنان فرمان بردند، اهل فکر و فهم بودند؟ شب می‌نشستند و فکر می‌کردند که ما فردا دنبال چه کسی برویم؟ آیا آنان با ضوابط عقلی و صلاح سنجی دینی به این نتیجه رسیدند که باید از دشمنان امیرالمؤمنین پیروی کنند؟ نه، چنین نیست؛ بلکه چنان‌که حضرت فرمودند، آنان «اشباه الکلاب»، شبیه سگ‌ها بودند. یعنی انسان‌هایی که مانند سگ بودند؛ یعنی نه فقط تدبر نداشتند، بلکه خباثت ذاتی داشتند، چنان‌که سگ ذاتاً نجس است.

عظمت پیروان امیرالمؤمنین7 و پلیدی پیروان دشمنانش

اگر انسان خود را در بیست و هشت سال زمان خلافت امیرالمؤمنین7 قرار دهد و ببیند که چه کسانی بعد از رسول‌خدا6 از غاصبان حمایت نکردند، می‌‌بیند که آنها انسان‌های بزرگی بودند، طوری که آنان هم به بزرگی و ایمان آنها معترف بودند. کسانی مانند سلمان، ابوذر، مقداد، عمار، جابر بن عبدالله، ابوسعید خدری، ابوایوب انصاری، ذوالشهادتین و امثال آنها بودند. این بزرگان بودند که با دشمنان مقابله کردند. لکن بعد از اینکه حضرت امیر7 سکوت کردند، آنان نیز به فرمان امام خود ساکت شدند. و باز وقتی انسان به تاریخ نگاه می‌کند، می‌بیند که اشخاص پستی مانند عمرو عاص، معاویه، منافقان مدینه، ابوهریره، انس بن مالک و امثال آنها از آنان حمایت کردند.

پس انسان‌ها‌یی که در ولای امیرالمؤمنین7 ثابت ماندند، انسان‌های سالم آن روز بودند و آنهایی که با امیرالمؤمنین7 مقابله کردند، انسانهای فاسد آن روز بودند. بعد از آن نیز در زمان امیرالمؤمنین7 کسانی که با آن حضرت هستند، انسانهای مؤمن و سالم هستند و کسانی که با معاویه‌اند، مانندعمرو عاص از زنازاده‌های مسلم تاریخ‌اند. پس حضرت می‌فرماید: آنها که اشباه کلاب‌اند از دشمنان ولایت و غاصبان خلافت پیروی کردند.

منازعه با حق، و تشبه به ائمه هدی

بعد فرمود: پس آنها با اهل حق منازعه کردند و حق را از دست اهل حق بیرون آوردند، یعنی خلافت و بیان قرآن را که حق امیرالمؤمنین7 است و علوم رسول‌خدا6 را که در نزد امیرالمؤمنین7 است، از دست حضرت بیرون آوردند و نگذاشتند که حضرت حرف بزند. خود را شبیه امامان جلوه دادند؛ همان‌طور که علم رسول‌خدا6 و هدایت او پیش امامان: بود و آن بزرگواران میزان بیان قرآن و توحید حق بودند و میزان بیان همه‌ی علوم حق در عالم بودند، خلفای غاصب نیز خود را به امامان شبیه کرده و خود را میزان دین معرفی کردند؛ اما چون علم این بزرگواران را نداشتند، بنابراین از پیش خود، بافته‌ها و تئوری‌های ذهنی درست کردند و آرای ناقص خود را روی یکدیگر ریختند و اسم آن را اجماع گذاشتند و آن اجماع را میزان دین قرار دادند. از این‌رو فرمود: آنها خود را هم شکل ائمه صادقین: قرار دادند، در حالی که از جاهلان و کافران ملعون بودند.

اهمیت پرهیز از رأی و قیاس، در بیان سایر روایات

بی‌شک حضرت نه برای تشفی و نه از روی اغراق سخن می‌گوید، بلکه می‌خواهد حقیقت ماجرای آن روز را بیان کند. برای همین است که می‌بینید اهل‌بیت عصمت و طهارت‌ علیهم السلام در موارد بسیار، رأی و قیاس را - هرچند در کوچکترین مسئله فقهی - سخت مذمت کرده‌اند. ابن ابی عمیر از محمد بن حکیم روایت می‌کند:

«قال: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ مُوسَى‌ علیه السلام: جُعِلْتُ فِدَاكَ! فُقِّهْنَا فِی الدِّینِ وَ أَغْنَانَا اللَّهُ بِكُمْ عَنِ النَّاسِ حَتَّى إِنَّ الْجَمَاعَةَ مِنَّا لَتَكُونُ فِی الْمَجْلِسِ مَا یسْأَلُ رَجُلٌ صَاحِبَهُ تَحْضُرُهُ الْمَسْأَلَةُ وَ یحْضُرُهُ جَوَابُهَا فِیمَا مَنَّ اللَّهُ عَلَینَا بِكُمْ فَرُبَّمَا وَرَدَ عَلَینَا الشَّی‏ءُ لَمْ یأْتِنَا فِیهِ عَنْكَ وَ لَا عَنْ آبَائِكَ شَی‏ءٌ فَنَظَرْنَا إِلَى أَحْسَنِ مَا یحْضُرُنَا وَ أَوْفَقِ الْأَشْیاءِ لِمَا جَاءَنَا عَنْكُمْ فَنَأْخُذُ بِهِ. فَقَالَ: هَیهَاتَ هَیهَاتَ فِی ذَلِكَ وَ اللَّهِ هَلَكَ مَنْ هَلَكَ یا ابْنَ حَكِیمٍ! ثُمَّ قَالَ‌ علیه السلام: لَعَنَ اللَّهُ أَبَا حَنِیفَةَ كَانَ یقُولُ قَالَ عَلِی وَ قُلْتُ! قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ حَكِیمٍ لِهِشَامِ بْنِ الْحَكَمِ: وَ اللَّهِ مَا أَرَدْتُ إِلَّا أَنْ یرَخِّصَ لِی فِی الْقِیاسِ»؛[19]

«محمد بن حکیم گوید: به امام کاظم‌ علیه السلام عرض کردم: فدایت گردم! در دین فقیه گشتیم و خداوند به واسطه شما از مردمان بی‌نیازمان ساخت تا آنجا که جمع ما در مجلسی هستند و هر مسئله‌ای که یکی از دیگری پرسد، هم سؤال نزدش حاضر است و هم جوابش در آنچه خداوند به واسطه شما بر ما منت نهاده حاضر است. ولی بسا چیزی بر ما وارد آید که از شما و پدرانتان سخنی در باره‌اش به ما نرسیده باشد، پس تأمل می‌کنیم که نیکوترینِ آنچه در نزد خود داریم و مناسب‌ترین چیز با آنچه از شما به ما رسیده چیست و همان را اختیار می‌کنیم. حضرت فرمود: هیهات هیهات! به خدا سوگند ای ابن حکیم آنان که هلاک شدند از همین راه هلاک شدند. سپس فرمود: خدا ابوحنیفه را لعنت کند، می‌گفت: علی‌ علیه السلام چنان گفت و من چنین می‌گویم! محمد بن حکیم به هشام بن حکم گفت: به خدا قسم (از این پرسش) قصدی نداشتم جز آنکه حضرتش برای قیاس به من رخصت دهد».

حدیث یونس بن عبد الرحمان می‌گوید:

«قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ‌ علیه السلام: بِمَا أُوَحِّدُ اللَّهَ؟ فَقَالَ‌ علیه السلام: یا یونُسُ! لَا تَكُونَنَّ مُبْتَدِعاً! مَنْ نَظَرَ بِرَأْیهِ هَلَكَ وَ مَنْ تَرَكَ أَهْلَ بَیتِ نَبِیهِ‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم ضَلَّ وَ مَنْ تَرَكَ كِتَابَ اللَّهِ وَ قَوْلَ نَبِیهِ كَفَرَ»؛[20]

«به امام کاظم‌ علیه السلام عرض کردم: چگونه موحد باشم؟ فرمود: ای یونس! بدعت‌گذار مباش! هر کس با رأی خود (در امور) تأمل کند هلاک شود و هر کس اهل‌بیت پیامبرش‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم را رها کند به گمراهی رود و هر کس کتاب خداوند و سخن پیامبرش را رها کند کافر گردد».

مسعدۀ بن صدقه می‌گوید:

«حَدَّثَنی جَعفَر عن أبِیهِ أَنَّ عَلِیاً‌ علیهم السلام قَالَ: مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلْقِیاسِ لَمْ یزَلْ دَهْرَهُ فِی الْتِبَاسٍ وَ مَنْ دَانَ اللَّهَ بِالرَّأْی لَمْ یزَلْ دَهْرَهُ فِی ارْتِمَاسٍ. وَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ: مَنْ أَفْتَى النَّاسَ بِرَأْیهِ فَقَدْ دَانَ اللَّهَ بِمَا لَا یعْلَمُ وَ مَنْ دَانَ اللَّهَ بِمَا لَا یعْلَمُ فَقَدْ ضَادَّ اللَّهَ حَیثُ أَحَلَّ وَ حَرَّمَ فِیمَا لَا یعْلَمُ»؛[21]

«امام صادق از پدر بزرگوارش برایم روایت کرد که امیر مؤمنان‌ علیهم السلام فرمود: هر کس نفس خود را بر منصب قیاس نشانَد، روزگارش را پیوسته در شبهه باشد و هر کس با رأی، خدا را دین ورزد، روزگارش را پیوسته (در گمراهی) فرو رود. و امام باقر‌ علیه السلام فرمود: هر کس با رأی خود مردم را فتوا دهد، بدانچه نمی‌داند دینداری خدا کرده و هر کس بدانچه نمی‌داند دینداری خدا کند، در برابر خداوند قرار گرفته، از آنجا که در آنچه نمی‌داند به حلال و حرام حکم کرده».

آقا امیر مؤمنان‌ علیه السلام در حدیث چهارصدگانه فرمود:

«عَلِّمُوا صِبْیانَكُمْ مَا ینْفَعُهُمُ اللَّهُ بِهِ لَا تَغْلِبُ عَلَیهِمُ الْمُرْجِئَةُ بِرَأْیهَا... وَ لَا تَقِیسُوا الدِّینَ فَإِنَّ مِنَ الدِّینِ مَا لَا ینقَاسُ‏ وَ سَیأْتِی أَقْوَامٌ یقِیسُونَ فَهُمْ أَعْدَاءُ الدِّینِ وَ أَوَّلُ مَنْ قَاسَ إِبْلِیسُ... إِیاكُمْ وَ الْجِدَالَ فَإِنَّهُ یورِثُ الشَّكَّ... مَنْ تَخَلَّفَ عَنَّا هَلَكَ»؛[22]

«به کودکانتان بیاموزید آنچه را که خداوند بدان سودشان رسانَد تا مرجئه با رأی خود بر آنان چیره نگردد... و در دین قیاس نکنید، که براستی اموری از دین هست که به قیاس نیاید؛ و به زودی گروه‌هایی آیند که قیاس می‌کنند، آنان دشمنان دین هستند؛ و نخستین کسی که قیاس کرد ابلیس بود... از جدال بر حذر باشید که براستی شک به بار آورَد... هر کس از ما تخلف ورزد به هلاکت افتد».

همان حضرت فرمود:

«قَالَ رَسُولُ اللَّهِ‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم‏: سَتَفْتَرِقُ أُمَّتِی عَلَى ثَلَاثٍ وَ سَبْعِینَ فِرْقَةً مِنْهَا فِرْقَةٌ نَاجِیةٌ وَ الْبَاقُونَ هَالِكَةٌ وَ النَّاجِیةُ الَّذِینَ یتَمَسَّكُونَ بِوَلَایتِكُمْ وَ یقْتَبِسُونَ‏ مِنْ‏ عِلْمِكُمْ‏ وَ لَا یعْمَلُونَ بِرَأْیهِمْ‏ فَأُولئِكَ ما عَلَیهِمْ مِنْ سَبِیلٍ‏ [23]»؛[24]

«رسول خدا‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود: زود باشد که امت من هفتاد و سه فرقه شود که تنها یک فرقه از آنان نجات‌یافته باشند و دیگران هلاک‌گشته؛ و فرقه نجات‌یافته کسانی هستند که به ولایت شما چنگ می‌زنند و از علم شما بر می‌گیرند و به رأی خود عمل نمی‌کنند (اینان همان کسانی هستند که خداوند در قرآن فرموده) پس بر آنان راهی (برای نکوهش) نباشد».

حبیب می‌گوید:

«قَالَ لَنا أبو عَبدِ اللهِ‌ علیه السلام: مَا أَحَدٌ أَحَبَّ إِلَی مِنْكُمْ إِنَّ النَّاسَ سَلَكُوا سُبُلًا شَتَّى مِنْهُمْ مَنْ أَخَذَ بِهَوَاهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ أَخَذَ بِرَأْیهِ وَ إِنَّكُمْ أَخَذْتُمْ‏ بِأَمْرٍ لَهُ‏ أَصْلٌ‏»؛[25]

«امام صادق‌ علیه السلام به ما فرمود: هیچ‌کس نزد من محبوب‌تر از شما نیست؛ براستی که مردمان در راه‌های پراکنده قدم گذاشته‌اند، یکی پی هوای خود رفته، یکی رأی خود برگرفته و راستی که شما امری را پیش گرفته‌اید که اصل و ریشه دارد».

این مسئله، یک مسئله کوچک فقهی نیست که شخصی به رأی و نظر خود فتوا داده باشد؛ بلکه مسئله‌ای که حضرت به این شدت با آن برخورد می‌کنند، مبدأ انحراف از دین است که آن اولی‌ها فرمان رسول‌خدا6 را زیر پا گذاشتند و ولایت و خلافت را غصب کرده و ائمه: و طرفداران آنان را خانه‌نشین کردند و خود را شبیه ائمه صادقین: جلوه دادند، در حالی که جاهل، کافر و ملعون بودند.

منافقان به جهت جهل خود، ضوابط شیطانی بافتند

از خلفای غاصب سؤال می‌شد و آنها نمی‌دانستند و اعتراف به جهالت برای آنها گران می‌آمد. در نتیجه، آرا و ضوابط و ملاک‌هایی را ساختند و همه آن ملاک‌ها از روی کفر و شرک و مخالفت با رسول‌خدا6 بود. «فَعَارَضُوا الدِّینَ بِآرَائِهِمْ فَضَلُّوا وَ أَضَلُّوا‏»؛ با آرا و نظرات خود با دین معارضه کردند. در حالی که رسول‌خدا6 فرموده بود: «إِنَّمَا الدِّینُ مِنَ الرَّبِّ أَمْرُهُ وَ نَهْیهُ»؛[26] دین از سوی خداوند، همان امر و نهی اوست. اما دشمنان دین، دین را عبارت از اجتماع آرا دانستند؛ بنابراین هم خودشان گمراه شدند و هم دیگران را گمراه کردند.

رد قیاس در پایان سخن حضرت‌ علیه السلام

بعد حضرت فرمود: آگاه باشید! اگر دین خدا به قیاس و سنجش فکری بود، باطن و کف پاها سزاوارتر به مسح کشیدن از ظاهر آنها بود. قرآن کریم، محکم و متشابه دارد.

به خاطر دشمنی و مخالفت با اهل‌بیت: آیات قرآن را به تحریف معنا می‌کردند

دشمنان ولایت در تفسیر و فهمیدن متشابهات قرآن کریم که پیچیده بود، دنبال کسی که اهل علم قرآن بود، یعنی دنبال امیرالمؤمنین7 نرفتند، بلکه دنبال کسی رفتند که جاهل به قرآن کریم بود. از این رو از آیه شریفه وضو، شستن پاها را برداشت کردند. خداوند متعال فرمود: یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا إِذا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَ أَیدِیكُمْ إِلَى الْمَرافِقِ وَ امْسَحُوا بِرُؤُسِكُمْ وَ أَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَین‏ .[27] اگر آنان دنبال ائمه حق: بودند که اهل علم قرآن‌اند، وَ أَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَین را به رئوس برمی‌گرداندند و عطف را عطف به محل می‌گرفتند. در نتیجه از آن، مسح می‌فهمیدند، ولی چون دنبال اهل علم به قرآن نرفتند و دنبال اهل جهل به قرآن رفتند، أَرْجُلَكُمْ را عطف به بعید و عطف لفظی گرفتند و در عطف لفظی، چون معطوف علیهِ نزدیک نداشتند به معطوف علیهِ دور اکتفا کردند و بین این دو تا که آیا ما عطف را بر معطوف علیهِ قریب بگیریم و عطف را عطف به محل بگیریم یا عطف را به معطوف علیهِ بعید بگیریم و عطف را عطف به لفظ بگیریم، عطف لفظی دور را ترجیح دادند. برای آنها تفاوتی نداشت که عطف لفظی باشد یا عطف به محل، بلکه چون دیدند که ائمه: و شیعیان آنان عطف محلی گرفتند و به مسح کردن حکم دادند، خواستند با امام صادق و امام باقر8 مقابله کنند؛ در نتیجه عطف لفظی و عطف به دور گرفتند و شستن پاها را نتیجه گرفتند. این هم از جهت فهم و درک آنان نبود، بلکه برای مقابله با ائمه: شیعیان ایشان بود.

ابوهریره دروغ‌گو و جعل و تحریف احادیث

ابوهریره یکی از مروجین بزرگ مکتب ضلالت و گمراهی است. از روایاتی که اهل سنت هم آن را زیاد نقل کرده‌اند، این است که امیرمؤمنان علی7 فرمود: «ألا إن أكذب الناس (أو قال أكذب الأحیاء) على رسول الله6 أبو هریرة الدوسی‏؛[28] آگاه باشید! از بین مردم (یا اینکه فرمود: از میان کسانی که زنده‌اند) دروغ‌گو‌ترین آنها به رسول‌خدا6 ابوهریره است».

او دروغ‌های بسیاری را بر علیه رسول‌خدا6 درباره امیرالمؤمنین7 ساخته است. چرا ابوهریره حدیث‌های دروغینی را که به رسول‌خدا6 نسبت می‌داد، مثلاً درباره خواندن یا نخواندن قنوت در نماز نبود، یا اینکه آیا فلان چیز را بخوریم یا نخوریم یا فلان کار را بکنیم یا نکنیم نبود، بلکه در موردی دروغ می‌بست که امیرالمؤمنین7 را رها کرد و سراغ معاویه رفت؟! ابن ابی الحدید می‌گوید:

«قال أبو جعفر: و روى الأعمش قال‏: لما قدم‏ أبو هریرة العراق‏ مع معاویة عام الجماعة جاء إلى مسجد الكوفة فلما رأى كثرة من استقبله من الناس جثا على ركبتیه ثم ضرب صلعته مرارا و قال: یا أهل العراق أ تزعمون أنی أكذب على الله و على رسوله و أحرق نفسی بالنار؟! و الله لقد سمعت رسول الله یقول إن لكل نبی حرما و إن حرمی بالمدینة ما بین عیر إلى ثور! فمن أحدث فیها حدثا فعلیه‏ لَعْنَةُ اللَّهِ وَ الْمَلائِكَةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِینَ ‏! و أشهد بالله أن علیا أحدث فیها! فلما بلغ معاویة قوله أجازه و أكرمه و ولاه أمارة المدینة»؛[29]

«ابوجعفر گوید: و اعمش اینچنین روایت کرده: در سال جماعت، وقتی ابوهریره همراه معاویه وارد عراق شد، به مسجد کوفه رفت و وقتی کثرت مردم در استقبال از خود دید، روی دو زانو نشست و چند بار بر سرش زد و گفت: ای اهل عراق! آیا گمان دارید که من بر خدا و رسولش دروغ می‌بندم و خود را به آتش می‌سوزانم؟! به خدا سوگند که از رسول خدا‌ شنیدم که می‌فرمود: همانا هر پیامبری حرمی دارد و حرم من در مدینه و به اندازه‌ای ما بین اندازه یک خر و یک گاو است! هرکس در آن بنایی بسازد، (مشمول کلام خداست که فرموده) لعنت خدا و ملائکه و تمامی مردم بر او باد! و خدا را شاهد می‌گیرم که علی در آن بنا ساخته است. وقتی سخن او به معاویه رسید تأییدش کرد و او را گرامی داشت و بر امارت مدینه گماشت».

در جای دیگر می‌گوید:

«و روى سفیان الثوری عن عبد الرحمن بن القاسم عن عمر بن عبد الغفار أن أبا هریرة لما قدم الكوفة مع معاویة كان یجلس بالعشیات بباب كندة و یجلس الناس إلیه. فجاء شاب من الكوفة فجلس إلیه فقال: یا أبا هریرة! أنشدك الله أ سمعت رسول الله‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم یقول لعلی بن أبی طالب: اللهم وال من والاه و عاد من عاداه؟ فقال: اللهم نعم. قال: فأشهد بالله لقد والیت عدوه و عادیت ولیه! ثم قام عنه»؛[30]

«و سفیان ثوری از عبد الرحمان بن قاسم از عمر بن عبد الغفار روایت می‌کند که وقتی ابوهریره با معاویه به کوفه آمد، شام‌گاهان بر باب کنده جلوس می‌کرد و مردم می‌آمدند نزدش می‌نشستند. یک شب جوانی کوفی آمد نزدش نشست و گفت: ای ابوهریره! تو را به خدا قسم می‌دهم! آیا از رسول خدا‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم شنیده‌ای که در شأن علی بن ابیطالب می‌فرمود: خداوندا دوست دار هر که دوستش دارد و دشمن دار هر که دشمنش دارد؟ ابوهریره گفت: به خدا آری. آن جوان گفت: خدا را گواه می‌گیرم که تو با دشمن علی دوستی ورزیدی و با دوستش دشمنی! سپس از نزد او برخاست».

شما نباید از اول یک انسانی را بی‌جهت بزرگ بگیرید، زیرا بعد خیلی مشکل است باور کنید که برای یک نهار دینش را بدهد. شخص هواپرست برای یک سلام دینش را می‌دهد. ابوهریره دینش را داد تا بتواند غذای بهتری بخورد. امیرالمؤمنین7 چراغ بیت‌المال را عوض می‌کردند تا برسد به اینکه سرمایه بیت‌المال را به کسی بدهند تا بخورد. اما ابوهریره که در زمان عثمان و قبل از او به خوردن عادت کرده بود، نمی‌توانست همراهی با امیرالمؤمنین7 را تحمل کند؛ برای همین سراغ معاویه رفت و به همین خاطر، دروغ‌هایی که به رسول‌خدا6 می‌بست، در امور کوچک نبود. اگر در باره امور کوچک هم دروغ می‌بست از جهت مخالفت با امیرالمؤمنین7 بود.

وقتی معاویه می‌خواست به مدینه بیاید، ابوهریره که خدا لعنتش کند، بالای منبر رفت و گفت که شنیدم رسول‌خدا6 فرمود: کسی که در مدینه حدثی از او صادر شود ملعون است.

البته در این باره روایات از شیعه و عامه متعدد نقد شده است. برای نمونه، امام صادق فرمود: «لَعَنَ رَسُولُ اللَّهِ6 مَنْ أَحْدَثَ فِی الْمَدِینَةِ حَدَثاً أَوْ آوَى مُحْدِثاً قُلْتُ مَا ذَلِكَ الْحَدَثُ فَقَالَ الْقَتْلُ؛[31] رسول‌خدا6 لعنت کرده کسی را كه در مدینه حادثه‌ای پدید آورد، یا حادثه آفرینى را پناه دهد، عرض کردم: آن پدیده چیست؟ فرمود: قتل».

بعد ابوهریره ملعون لامذهب گفت: شهادت می‌دهم که علی بن ابی طالب7 این حدث را مرتکب شده. معاویه هم چیزی به او داد. ابوهریره در معنای حدیث تحریف کرد. مردم که نمی‌دانستند ابوهریره کیست، چون او را عالم می‌دیدند از او قبول می‌کردند. بنا بر حدیث اول که در تقسیم راویان حدیث خواندیم که حضرت فرمود: منافقی است که از پیامبر6 حدیث نقل می‌کند و مردم نمی‌دانند که او منافق است، زیرا اگر بدانند منافق است از او فرار می‌کنند و به حدیثش اعتنا نمی‌کنند، ولی می‌گویند که این صحابه رسول‌خدا6 است و همراه رسول‌خدا6 بوده و سخنان رسول‌خدا6 را شنیده و از علمای صحابه است. این گونه بود که ابوهریره بالای منبر رفت و کلام رسول‌خدا6 را تحریف کرد.

جعل حدیث برای آزادی رأی در دین

آنان برای تصحیح جواز عمل به رأی و نظر در دین و قول عمر که به اطرافیان خود فرمان داد: «اجْتَهِدُوا آرَاءَكُمْ وَ اقْضُوا بِمَا تَرَوْنَ أَنَّهُ الْحَق‏؛[32] به رأی‌های خود اجتهاد کنید و بدانچه به رأی خود حق می‌یابید قضاوت کنید»، آن حدیث را جعل کردند که رسول‌خدا6 معاذ را برای قضاوت به یمن فرستاد و فرمود: با چه چیزی حکم می‌کنی؟ عرض کرد: با قرآن حکم می‌کنم. فرمود: اگر در قرآن نبود؟ عرض کرد: با سنت شما. فرمود: اگر سنت من نبود؟ عرض کرد: به رأی خودم عمل می‌کنم. به دروغ نقل کردند که حضرت فرمود: حمد خدای را که رسول رسولش را اهل هدایت قرار داد.[33] این حدیث را در کتاب‌های اصولی خود، پر کردند. اولین کسی که در برابر این حدیث ایستاد و جواب مفصلی داد، عالم بزرگوار فضل بن شاذان هم‌عصر امام رضا7 است که در کتاب ایضاح در این باره، مفصل صحبت کرده است و فیض کاشانی هم در کتاب اصول اصیله یک مقدار از مطلب کتاب ایضاح را نقل کرده است.

به خاطر ضدیت با امیرالمؤمنین: حدیث می‌ساختند

پس ابوهریره میزان دروغ ساختن‌هایش بر اساس ضدیت با امیرالمؤمنین7 و طرفداری از دشمنان امیرالمؤمنین7 بوده و در حقیقت خود او از اولین دشمنان امیرالمؤمنین7 بوده است. امام صادق7 در حدیث دیگر فرمود: «ثَلَاثَةٌ كَانُوا یكْذِبُونَ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ6 أَبُو هُرَیرَةَ وَ أَنَسُ بْنُ مَالِكٍ وَ امْرَأَةٌ؛[34] سه نفر بودند که به رسول‌خدا6 دروغ می‌بستند: ابوهریره و انس بن مالک و عایشه ملعونه».

جهت‌های گوناگون دروغ‌سازی منافقان

پس اصل مسئله‌ی ساختن احادیث دروغ صرفاً به خاطر دشمنی با خدا و رسول‌خدا6 و امیرالمؤمنین7 بوده. اما جهت‌های گوناگونی را رفتند:

اول، دروغ بستن به رسول خدا‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم

یکی از این جهت‌ها، دروغ بستن به رسول‌خدا6 است، مثل حدیث: «إِنَّا مَعَاشِرَ الْأَنْبِیاءِ لَا نُورِثُ مَا تَرَكْنَاهُ صَدَقَةٌ؛[35] ما پیامبران چیزی را به ارث نمی‌گذاریم، هر چه می‌گذاریم صدقه است»، صدقه را نیز معنای دروغی کردند. اگر ترکه رسول‌خدا6 صدقه است، پس آن را به فقرا بدهید، نه اینکه آن را ابوبکر به تصرف خود در آورد. بنابراین صدقه را به بیت‌المال مسلمین معنا کردند و بیت‌المال مسلمین را نیز مال خود معنا کردند. چنان‌که امیرالمؤمنین7 فرمود: مال بندگان خدا را وسیله دولت خود قرار دادند.

دروغ‌بستن بکریون به پیامبر برای تعظیم ابوبکر

یکی دیگر از روایات دروغین این است که رسول‌خدا6 فرمود: ابوبکر، خلیفه بعد از من است و بعد از او عمر و بعد از عمر، عثمان است. بعد علمای آنان در کتاب‌ها نوشتند که «نظام مذهب ما بر اساس اجماع مردم و رأی و نظر آنان است و خلافت به نصب نیست و اینها را بکرییون ساخته‌اند». ملعونی مثل ابن ابی الحدید می‌گوید: چرا بکریون دروغ‌ها را ساختند؟ چون شیعیان علی7 دروغ‌هایی را نسبت به ولایت و مقامات علی7 می‌ساختند، بکریون هم نسبت به ابوبکر می‌ساختند تا او را بزرگ کنند. دروغی که بستند این بود که رسول‌خدا6 فرمود: «لَوْ كُنْتُ مُتَّخِذاً خَلِیلًا لَاتَّخَذْتُ أَبَا بَكْرٍ خَلِیلًا؛[36] اگر بنا بود من دوستی و خلیلی بگیرم، ابوبکر را دوست خود می‌‌گرفتم». این حدیث از حدود بیست و پنج طریق نقل شده و از متواترات آنان است. ابن ابی الحدید می‌گوید: این حدیث از دروغ‌های بکرییون است.[37]

ابن ابی‌الحدید خیانت کرد و گفت: آنها برای علی بن ابیطالب7 دروغ می‌ساختند، اینها هم برای ابوبکر دروغ ساختند. مثال می‌زند و می‌گوید: مثل حدیث سطل، حدیث نماز خواندن بر سلمان و امثال اینها از احادیثی که شیعه‌ها در باره فضایل علی بن ابیطالب7 دروغ بستند. بکرییون نیز برای ابوبکر دروغ درست کردند. سپس می‌گوید: فضائل امیرالمؤمنین7 آن قدر زیاد است که احتیاج به این دروغ‌ها ندارد. منظورش از اینکه فضایل آن حضرت زیاد است، فضایلی است که خلافت امیرالمؤمنین7 را ثابت نکند و به قداست صحابه و خلفای غاصب ضرر نخورد.

وقتی ابن ابی الحدید می‌گوید: فضیلت علی7 کافی است و احتیاج به این دروغ‌ها ندارد، مقصودش چه فضیلتی است؟ آیا آن فضایلی است که ما می‌گوییم؟ نه، آن چیزهایی را فضایل می‌گوید که با آنها خلافت و امامت و عصمت و وصایت امیرالمؤمنین7 بعد از رسول‌خدا6 ثابت نشود و شکستی به قداست دشمنان امیرالمؤمنین7 که خود را خلفای بعد از رسول‌خدا6 می‌دانستند، وارد نگردد.

دوم، جلوگیری منافقان از فضایل اهل‌بیت:

دوم اینکه از فضایل امیرالمؤمنین7 جلوگیری کردند و نگذاشتند ابن عباس سخن بگوید. زیرا او که شاگرد امیرالمؤمنین7 بود، سخن می‌گفت و قرآن را تفسیر می‌کرد؛ یعنی آیاتی را که در باره فضایل امیرالمؤمنین7 بود، تفسیر می‌کرد. در کتاب‌ها نوشته شده که حدود سیصد آیه قرآن را در فضیلت امیرالمؤمنین7 نوشته است. کما اینکه در ینابع المودۀ آمده:

«أخرج موفق الخوارزمی عن طاوس عن ابن عباس قال: قال رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم: لو اجتمع الناس على حب علی بن أبی طالب لما خلق الله النار.

أیضا أخرج موفق: عن أبن عباس (رضی الله عنه عنهما) قال: قال رسول الله صلى الله علیه و آله و سلم: یا علی ما مثلك فی الناس إلا كمثل سورة قل هو الله أحد فی القرآن؛ من قرأها مرة فكأنها قرأ ثلث القرآن، و من قرأها مرتین فكأنما قرأ ثلثی القرآن، و من قرأها ثلاث فكأنما قرأ القرآن كله، و كذا أنت یا علی، من أحبك بقلبه فقد أخذ ثلث الایمان، و من أحبك بقلبه و لسانه فقد أخذ ثلثی الایمان، و من أحبك بقلبه و لسانه و یده فقد جمع الایمان كله، و الذی بعثنی بالحق نبیا، لو أحبك أهل الأرض كما یحبك أهل السماء لما عذاب الله أحدا منهم بالنار.

أخرج ابن المغازلی عن النعمان بن بشیر قال: قال رسول الله صلى الله علیه و آله و سلم: إنما مثل على فی هذه الأمة كمثل سورة قل هو الله أحد .

أخرج موفق بن أحمد عن مجاهد و عكرمة و هما عن ابن عباس (رضی الله عنهما) قال: قال رسول الله صلى الله علیه و آله و سلم: ما أنزل الله فی القرآن آیة یقول فیها یا أیها الذین آمنوا إلا و على رئیسها و أمیرها. و قال أیضا: روته جماعة من الثقاب هم: الأعمش و اللیث و ابن أبی لیلى و غیر هم، عن مجاهد و عكرمة و عطا، و هم جمیعا عن ابن عباس (رضی الله عنهم).

أخرج الطبرانی و ابن أبی حاتم عن الأعمش عن أصحاب ابن عباس رضی الله عنه قال: ما أنزل الله یا أیها الذین آمنوا إلا وعلى أمیرها وشریفها، و لقد عاتب الله أصحاب محمد صلى الله علیه و آله و سلم فی غیر مكان و ما ذكر علیا إلا بخیر.

أیضا أخرج الطبرانی عن ابن عباس (رضی الله عنهما) قال: نزلت فی علی أكثر من ثلاثمائة آیة فی مدحه»؛[38]

«موفق خوارزمی از طاووس روایت می‌کند که ابن عباس گوید: رسول خدا‌ علیه السلام فرمود: اگر مردم بر محبت علی بن ابیطالب جمع می‌گشتند، خداوند دوزخ را نمی‌آفرید.

همچنین موفق نقل می‌کند که ابن عباس گوید: رسول خدا‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود: ای علی! مَثَل تو در میان مردم، همانند سوره قل هو الله أحد در قرآن است است؛ هر کس یک بار آن را بخواند گویا یک سوم قرآن را خوانده و هر کس دو بار آن را بخواند گویا دو سوم قرآن را خوانده و هر کس سه بار آن را بخواند گویا تمام قرآن را خوانده و تو نیز چنین هستی ای علی! هر کس با قلبش تو را دوست بدارد یک سوم ایمان را کسب کرده و هرکس با قلب و زبانش تو را دوست بدارد دو سوم ایمان را کسب کرده و هر کس با قلب و زبان و دستش تو را دوست بدارد تمام ایمان را به دست می‌آورد. قسم به آنکه مرا به حق به پیغمبری برانگیخت، اگر چنان که آسمانیان تو را دوست می‌دارند، زمینیان نیز دوستت می‌داشتند، خداوند احدی از آنان را به آتش دوزخ عذاب نمی‌کرد.

ابن مغازلی از نعمان بن بشیر نقل می‌کند که گوید: رسول خدا‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود: همانا مَثَل علی در این امت همانند سوره قل هو الله أحد است.

موفق بن احمد از مجاهد و عکرمه نقل می‌کند که آن دو از ابن عباس روایت می‌کنند که گوید: رسول خدا‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود: خداوند آیه‌ای در قرآن نازل نکرده که در آن فرموده باشد یا أیها الذین آمنوا مگر آنکه علی رئیس و امیر آن است.

همچنین موفق گوید: گروهی از بزرگان از جمله اعمش و لیث و ابن ابی لیلی و غیر آنان نیز از مجاهد و عکرمه و عطا نقل می‌کنند که هر سه این حدیث را از ابن عباس روایت کرده‌اند.

طبرانی و ابن ابی حاتم از اعمش نقل می‌کنند که از اصحاب ابن عباس، از ابن عباس روایت می‌کند که گوید: خداوند عبارت شریف یا أیها الذین آمنوا را نازل نفرموده مگر آنکه علی امیر و شریف آن است، براستی که خداوند اصحاب محمد‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم را در موارد متعدد سرزنش كرده در حالی که علی را جز به خیر یاد نفرموده.

همچنین طبرانی از ابن عباس نقل می‌کند كه گوید: بیش از سیصد آیه در مدح علی نازل شده است».

در همان زمان، دیگران قرآن می‌خواندند و معنا می‌کردند، اما به نفع آنها معنا می‌کردند و آیه‌هایی که در فضایل بود، به دروغ به آنها نسبت می‌دادند. لذا جلوی آنها را نمی‌گرفتند، ولی جلوی ابن عباس را گرفتند.

منع از نقل سنت رسول‌خدا6

خلیفه دوم، ابن مسعود و بعضی دیگر را به خاطر نقل سنت رسول خدا‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم در مدینه زندانی کرد که حق ندارند از شهر مدینه بیرون روند، تا هوادارشان باشند و نقل سنت نکنند.[39] اولین باری که جلوی گفتار رسول‌خدا6 را گرفتند، زمانی بود که فرمود: «ایتُونِی بِدَوَاةٍ وَ كَتِفٍ لِأَكْتُبَ لَكُمْ كِتَاباً لَا تَضِلُّوا بَعْدَهُ أَبَداً؛[40] قلم و دوات بیاورید تا چیزی بنویسم که هرگز بعد از آن گمراه نشوید».

ابن عباس بعد از آن گریه می‌کرد و می‌گفت: «الرَّزِیةُ كُلُّ الرَّزِیةِ مَا حَالَ بَینَ رَسُولِ اللَّهِ6 وَ بَینَ كِتَابِهِ؛[41] همه بلاها مال روز پنجشنبه است». می‌گفتند: روز پنجشنبه چیست؟ می‌گفت: روزی که رسول‌خدا6 فرمود: قلم و دوات بیاورید، ولی آنها از فرمان آن حضرت جلوگیری کردند. ابن عباس بارها می‌گفت: اگر مقدم می‌کردید کسی را که خدا مقدم داشته هیچ ارثی به هم نمی‌خورد و اختلافی رخ نمی‌داد و حق هر کسی به او داده می‌شد.[42] ولی آنان جسارت کرده و گفتند: «إن الرجل لیهجر حسبنا كتاب الله».[43]

سوم، جلوگیری از گفتار امیرالمؤمنین7

سوم اینکه از پخش گفتار امیر مؤمنان‌ علیه السلام جلوگیری کردند. این کار به شهادت تاریخ و شهادت معتزله در زمان معاویه شدیداً رخ داد. ابن ابی الحدید از استاد خود نسبت به عموم معتزله می‌گوید: راه و روش عموم معتزله با اشاعره فرق می‌کند. زیرا آنها با یکدیگر مقابله دارند، نه به خاطر طرفداری از امیرالمؤمنین7 بلکه چون با هم نزاع دارند، به هر مطلبی چنگ می‌زنند تا طرف مقابل خود را بشکنند. لذا در اینجا گفته‌اند که در زمان معاویه از نشر گفتار آن حضرت جلوگیری شد.[44] حتی اگر اسم کسی علی بود متهم می‌شد. شخصی پیش یکی از آنها آمد و گفت: پدر و مادرم به من ستم کردند و نام مرا علی گذاشتند، نام مرا عوض کن.[45] این جلوگیری از مقامات و معارف و حقایق امیرالمؤمنین7 که همان مقامات و حقایق و معارف قرآن کریم است در زمان معاویه به قوت انجام شد.

چهارم، الفاظ قرآن و سنت را تحریف کردند

راه چهارمی را که انتخاب کردند، تحریف الفاظ قرآن و کلمات رسول‌خدا6 بود که عین کلمات را تحریف و جا به جا کردند.

پنجم، تحریف معانی سخنان رسول‌خدا‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم (تحریف حدیث اجماع)

راه پنجمی که انتخاب کردند، تحریف معانی کلمات رسول‌خدا6 بود که یکی از آنها که اصل انحراف آنان قرار گرفت، مطلبی است که امام هادی7 در جواب اهل اهواز - که در مسئله جبر و تفویض سؤال کرده بودند - بیان کردند. آن حضرت مفصلاً وارد ولایت امیرالمؤمنین7 شدند و آیات و روایات زیادی از رسول‌خدا6 در رابطه با ولایت امیرالمؤمنین7 آوردند و ولایت امیرالمؤمنین7 را اثبات فرمودند. یکی از مطالبی که بیان کردند این بود که فرمودند: یکی از تحریف‌های معنوی این بود که رسول‌خدا6 فرمود: «لَا تَجْتَمِعُ أُمَّتِی عَلَى الضَّلَالِ أَبَداً»؛[46] امت من بر گمراهی جمع نمی‌شوند. امام هادی‌ علیه السلام فرمود: این حدیث را به شکل‌های گوناگون تحریف کردند و مقصود رسول‌خدا6 اجتماعی بود که هیچ اختلافی بین امت در آن نباشد و همه در آن اتفاق کنند:

«اجْتَمَعَتِ الْأُمَّةُ قَاطِبَةً لَا اخْتِلَافَ بَینَهُمْ فِی ذَلِكَ أَنَّ الْقُرْآنَ حَقٌّ لَا رَیبَ فِیهِ عِنْدَ جَمِیعِ فِرَقِهَا فَهُمْ فِی حَالَةِ الْإِجْمَاعِ عَلَیهِ مُصِیبُونَ وَ عَلَى تَصْدِیقِ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ مُهْتَدُونَ وَ لِقَوْلِ النَّبِی‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم: لَا تَجْتَمِعُ أُمَّتِی عَلَى ضَلَالَةٍ؛ فَأَخْبَرَ أَنَّ مَا اجْتَمَعَتْ عَلَیهِ الْأُمَّةُ وَ لَمْ یخَالِفْ بَعْضُهَا بَعْضاً هُوَ الْحَقُّ فَهَذَا مَعْنَى الْحَدِیثِ لَا مَا تَأَوَّلَهُ الْجَاهِلُونَ‏ وَ لَا مَا قَالَهُ الْمُعَانِدُونَ وَ مِنْ إِبْطَالِ حُكْمِ الْكِتَابِ وَ اتِّبَاعِ حُكْمِ الْأَحَادِیثِ الْمُزَوَّرَةِ وَ الرِّوَایاتِ الْمُزَخْرَفَةِ اتِّبَاعُ الْأَهْوَاءِ الْمُرْدِیةِ الْمُهْلِكَةِ الَّتِی تُخَالِفُ نَصَّ الْكِتَابِ وَ تَحْقِیقَ الْآیاتِ الْوَاضِحَاتِ النَّیرَات‏»؛[47]

«امّت اسلامی همگی بر این امر اجماع دارند و هیچ اختلافی میان آنان نیست که قرآن حق است و هیچ تردیدی در آن نیست - در میان تمامی فرقه‌های امت؛ پس آنان در اجماع خود بر این حقیقت به خطا نرفته‌اند و بر پایه تصدیق آنچه خداوند فرو فرستاده هدایت یافته‌اند، و به خاطر گفتار پیامبر خدا‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم که فرموده: امت من بر گمراهی اجماع نمی‌کنند؛ پس آن حضرت خبر داده که آنچه امت اسلام بر آن اجماع کردند و با یکدیگر مخالفت نکردند، همان حق است و این است معنای حدیث شریف نبوی، نه آنچه جاهلان تأویلش کرده‌اند و نه آنچه مقابله‌گران گفته‌اند؛ و از موارد باطل کردن حکم کتاب الهی و پیروی از حکم احادیث دروغ‌پرداز و روایات بیهوده و باطل، پیروی از هواوهوس‌های سرنگون‌ساز و هلاکت‌باری است که مخالف است با نص کتاب و با آنچه آیات واضح و روشن تصدیقش نموده‌اند».

در روایت دیگر آمده که امام صادق‌ علیه السلام فرمود: «سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم عَنْ جَمَاعَةِ أُمَّتِهِ‏ فَقَالَ: جَمَاعَةُ أُمَّتِی أَهْلُ الْحَقِّ وَ إِنْ قَلُّوا؛[48] از رسول خدا‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم در باره جماعت امّت آن حضرت سؤال شد، فرمود: جماعت امّت من اهل حق هستند اگر چه اندک باشند».

در روایت دیگر آمده: «قِیلَ لِرَسُولِ اللَّهِ‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم: مَا جَمَاعَةُ أُمَّتِكَ: قَالَ: مَنْ كَانَ عَلَى الْحَقِّ وَ إِنْ كَانُوا عَشَرَةً؛[49] به رسول خدا‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم عرض شد: جماعت امّت شما چیست؟ فرمود: آنان که بر حق باشند اگرچه تعدادشان ده نفر باشد».

در حدیث دیگر آمده: «جَاءَ رَجُلٌ إِلَى أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ‌ علیه السلام فَقَالَ: أَخْبِرْنِی عَنِ السُّنَّةِ وَ الْبِدْعَةِ وَ عَنِ الْجَمَاعَةِ وَ عَنِ الْفِرْقَةِ؟ فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ‌: السُّنَّةُ مَا سَنَّ رَسُولُ اللَّهِ‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم وَ الْبِدْعَةُ مَا أُحْدِثَ مِنْ بَعْدِهِ وَ الْجَمَاعَةُ أَهْلُ الْحَقِّ وَ إِنْ كَانُوا قَلِیلًا وَ الْفِرْقَةُ أَهْلُ الْبَاطِلِ وَ إِنْ كَانُوا كَثِیراً»؛[50] «مردی خدمت امیر مؤمنان‌ علیه السلام رسید و عرض کرد: مرا از معنای سنت و بدعت و جماعت و فرقه با خبر سازید؟ حضرت فرمود: "سنت" آن است که رسول خدا‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم به کار گرفته و "بدعت" آن است که از پس حضرتش ساخته شده و "جماعت" اهل حق هستند اگرچه کم باشند و «فرقه» اهل باطل هستند اگرچه بسیار باشند».

در روایتی دیگر، امام باقر‌ علیه السلام فرمود: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم: مَنْ تَمَسَّكَ بِسُنَّتِی فِی اخْتِلَافِ أُمَّتِی كَانَ لَهُ أَجْرُ مِائَةِ شَهِیدٍ»؛[51] «رسول خدا‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود: هر کس در هنگام اختلاف امّت من به سنّتم چنگ زند اجر صد شهید دارد».

در روایت دیگر، مرازم بن حکیم می‌گوید: «سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ‌ علیه السلام یقُولُ‏: مَنْ خَالَفَ سُنَّةَ مُحَمَّدٍ فَقَدْ كَفَر؛[52] از امام صادق‌ علیه السلام شنیدم که می‌فرمود: هر کس با سنت محمد‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم مخالفت کند کافر شده».

این حدیث را تحریف کردند و گفتند: مقصود از امت، اهل حل و عقد است، البته آن اهل حل و عقدی که در میان آنها بنی‌هاشم نباشند. چون بنی‌هاشم به نفع خود حکم می‌کنند.

این دشمنی را در غدیر خم هم کردند؛ زمانی که حضرت فرمود: «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِی مَوْلَاهُ»، شیطان فریاد کرد، شیاطین جمع شدند که چه شده؟ گفت: محمد6 چیزی را قرار داده که اگر ثابت و محکم شود، کار ما زار است. اندکی در اطراف گردید، آنگاه از روی خوشحالی نعره کشید. شیاطین جمع شدند، گفت: مشکل حل شد، چون این سه چهار نفر می‌گویند که این مرد می‌خواهد خلیفه را از اهل بیت خود قرار دهد و بر گردن مردم سوار کند، ما نمی‌گذاریم این واقعه رخ دهد.[53]

لذا گفتند: میزان این اجماع که رسول‌خدا6 فرموده، اهل حل و عقد است؛ یعنی چهار نفری که ما آنها را اهل فهم بدانیم.

حال اهل حل و عقد کیست؟ آیا سلمان علم ندارد و حل و عقد بلد نیست؟ ابوذر بلد نیست؟ جابر بن عبدالله بلد نیست؟ عباس و ابن عباس بلد نیستند؟ آیا آنهایی که از انصار و اهل مدینه بودند مثل ابو سعید خدری و ابو ایوب انصاری نمی‌دانند که حل و عقد چیست؟ منحرفان به باطل تأویل کردند و گفتند: «اهل حل و عقد کسانی هستند که ما انتخاب می‌کنیم، نه کسی که خودش می‌گوید من اهل حل و عقدم! و کسانی که ما انتخاب می‌کنیم، همین‌هایی هستند که بر عدم خلافت اهل‌بیت پیغمبر6 اتفاق دارند».

آیا خلافت در انصار باشد؟ سعد بن عباده که میل خلافت داشت می‌گفت: ما رسول‌خدا6 را جا دادیم. یا خلافت در قریش باشد؟ البته وقتی می‌گفتند: خلافت باید در قریش باشد، مقصودشان قریشِ بیرون از اهل بیت رسول‌خدا6 بود. این اولین تحریف بسیار عظیمی بود که در سخن رسول‌خدا6 انجام دادند و همین تحریف را پایه و اساس خلافت باطل خود قرار دادند و در نتیجه، پایه همه مسایل بعدی قرار دادند. به خاطر همین است که گفته شده: خیمه‌های امام حسین7 در کربلا نسوخت، بلکه بعد از رسول‌خدا6 سوخت، زمانی که درِ خانه حضرت زهرا3 را آتش زدند، خیمه‌ها را هم آتش زدند.

ششم، تمسک به مجملات از آیات و روایات

ششم: مبهمات و مجملاتی را از آیات قرآن و فرمایشات رسول‌خدا6 گرفتند و پایه و اساس باطل خود را بر آنها گذاشتند. مجملات آیات قرآن مانند: أُولِی الْأَمْرِ مِنْكُمْ [54] را گرفتند و معاویه، عمرو عاص و یزید را اولوالامر نامیدند. افراد نفهمی که هیچ نمی‌دانستند، معانی ساده آیات قرآن را هم نمی‌دانستند، مثل خلیفه دوم را اولوالامر نامیدند.

آنان مجملاتی از سخنان رسول‌خدا6 را گرفتند که فرمود: «الْأَئِمَّةُ بَعْدِی اثْنَا عَشَرَ كُلُّهُمْ مِنْ قُرَیش‏؛[55] ائمه پس از من دوازده تن هستند که همگی از قریش‌اند». این مضمون به شکل‌های متعدد در منابع شیعیان و مخالفان آمده است:

ابوهریره لعنه‌الله می‌گوید رسول خدا‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود: «النَّاسُ تَبَعٌ لِقُرَیشٍ فِی هَذَا الشَّأْنِ، مُسْلِمُهُمْ تَبَعٌ لِمُسْلِمِهِمْ، وَ كَافِرُهُمْ تَبَعٌ لِكَافِرِهِمْ، النَّاسُ مَعَادِنُ، خِیارُهُمْ فِی الْجَاهِلِیةِ خِیارُهُمْ فِی الْإِسْلَامِ إِذَا فَقُهُوا، تَجِدُونَ مِنْ خَیرِ النَّاسِ أَشَدَّ كَرَاهِیةً لِهَذَا الشَّأْنِ حَتَّى یقَعَ فِیهِ»؛[56] «مردم در امر حکومت در پیروی قریش‌اند؛ مسلمانشان در پی مسلمان قریش و کافرشان در پی کافر قریش؛ مردم معدن‌هایی هستند که خوب‌هایشان در جاهلیت خوب‌هایشان در اسلام‌اند چون اهل فهم گردند، از برترین مردم می‌یابی کسانی را که شدیدتر از دیگران این امر را ناپسند دارند تا آنکه بدان در آیند».

ابن عمر می‌گوید: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ‏: لَا یزَالُ هَذَا الْأَمْرُ فِی قُرَیشٍ مَا بَقِی مِنْهُمُ اثْنَانِ؛[57] رسول خدا‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود: این امر پیوسته در قریش خواهد بود تا زمانی که دو تن از آنان باقی باشد».

سلمان فارسی‌; فرمود: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم:‏ الْأَئِمَّةُ بَعْدِی اثْنَا عَشَرَ. ثُمَّ قَالَ‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم: كُلُّهُمْ مِنْ قُرَیشٍ ثُمَّ یخْرُجُ قَائِمُنَا فَیشْفِی‏ صُدُورَ قَوْمٍ مُؤْمِنِینَ‏ أَلَا إِنَّهُمْ أَعْلَمُ مِنْكُمْ فَلَا تُعَلِّمُوهُمْ أَلَا إِنَّهُمْ عِتْرَتِی مِنْ لَحْمِی وَ دَمِی مَا بَالُ أَقْوَامٍ یؤْذُونَنِی فِیهِمْ لَا أَنَالَهُمُ اللَّهُ شَفَاعَتِی»؛[58] «رسول‌خدا‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود: امامان پس از من دوازده تن باشند. سپس فرمود: تمامی آنان از قریش‌اند، سپس قیام‌کننده ما خروج می‌کند و از پس آن، سینه‌های گروه مؤمنان شفا می‌یابد. هش دارید که براستی آنان از شما داناترند، پس به آنان نیاموزید. هش دارید که براستی آنان عترت من و از گوشت و خون من‌اند، چه شده اقوامی را که مرا در باره ایشان آزار می‌دهند، خداوند شفاعتم را به آنان نرسانَد».

آنها با این روایات، سعد بن عباده را کنار زدند و گفتند که رسول‌خدا6 فرموده: ائمه از قریش است و این قریش را به غیر اهل بیت رسول‌خدا6 معنا کردند، در حالی که رسول‌خدا6 که فرموده بود: «مِنْ قُرَیش». در روایات دیگر به شکل‌های گوناگون فرموده بود: خداوند عرب را از عجم و قریش را از عرب و بنی‌هاشم را از قریش انتخاب کرد و ما را از بنی‌هاشم برگزید، پس برگزیده از برگزیده از برگزیده هستیم؛ این برگزیده آخری ملاک خلافت است. آقا امام صادق‌ علیه السلام از پدر بزرگوارش نقل می‌کند که فرمود:

«قَالَ رَسُولُ اللّه‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم: قَسَمَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى أَهْلَ الْأَرْضِ قِسْمَینِ فَجَعَلَنِی فِی خَیرِهِمَا ثُمَّ قَسَمَ النِّصْفَ الْآخَرَ عَلَى ثَلَاثَةٍ فَكُنْتُ خَیرَ الثَّلَاثَةِ ثُمَّ اخْتَارَ الْعَرَبَ‏ مِنَ النَّاسِ ثُمَّ اخْتَارَ قُرَیشاً مِنَ الْعَرَبِ ثُمَّ اخْتَارَ بَنِی‏ هَاشِمٍ‏ مِنْ قُرَیشٍ‏ ثُمَّ اخْتَارَ بَنِی عَبْدِ الْمُطَّلِبِ مِنْ بَنِی هَاشِمٍ ثُمَّ اخْتَارَنِی مِنْ بَنِی عَبْدِ الْمُطَّلِبِ»؛[59]

«رسول خدا‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود: خداوند تبارک و تعالی اهل زمین را دو نیم کرد و مرا در بهترین آن دو قرار داد، سپس نیم دیگر را سه قسمت کرد که من برترین آن سه بودم، سپس عرب را از میان مردم برگزید، سپس قریش را از میان عرب، سپس بنی هاشم را از میان قریش، سپس بنی عبد المطلب را از میان بنی هاشم و سپس مرا از میان بنی عبد المطلب برگزید».

هفتم، تمسک به متشابهات قرآن

هفتم: تمسک به متشابهات آیات قرآن بود. آنان آیات متشابه قرآن کریم را گرفتند و آنها را میزان راه خود قرار دادند و وقتی همین مسئله وارد فقه شد، بعدی‌ها هم رأی، قیاس و بافته‌های ذهنی خود را میزان دین قرار دادند. زیرا آنها در اصل خلافت و اصل دین، آراء را ملاک قرار داده بودند و گفتند که خداوند فرموده: فَاعْتَبِرُوا یا أُولِی الْأَبْصارِ ؛[60] اعتبار را خدا میزان قرار داده.

پس عمری‌ها کتاب‌های اصولشان را از امثال این آیه شریفه پر کردند، تا با شیعه مقابله کرده باشند. زیرا شیعه از زمان رسول‌خدا6 تا به امروز اعتقاد داشت که به قیاس و آرا نمی‌شود عمل کرد. آنان در برابر شیعه به این آیه شریفه تمسک کردند که خدا فرموده: فَاعْتَبِرُوا یا أُولِی الْأَبْصارِ پس گفتند که آرا و قیاس‌های ذهنی میزان است.

هشتم، محکمات قرآن و سنت را توجیه کردند

هشتم: محکمات آیات قرآن و محکمات سخنان رسول‌خدا6 را به انواع حیله‌ها از دلالت انداختند و از دایره بیرون کردند و در آنها شبهه انداختند. مانند ولایت امیرالمؤمنین7 در غدیر خم که امر به این روشنی را که روشن‌تر از آن ممکن نیست، بیست و هفت هشت معنا برای کلمه مولا درست کردند. از هر گوشه و کناری برای آن، معنا جور کردند. در بحث خطبه غدیر رسول‌خدا6 عرض کردیم که آن معانی همه درست است و همه به یک معنا برمی‌گردد و همه، فروع و شاخ و بال‌های آن یک معناست که درخت طیبه طوبی است و همه آنها شاخه‌های آن درخت‌اند. اما آنان آنها را جدا جدا گرفتند و یک معنای بسیار سخیفش را پذیرفتند تا محکم را از محکمیت و دلالت محکمش بیندازند. در تحریف‌ها تا جایی جلو رفتند که گفتند رسول‌خدا6 می‌خواهد بفرماید که کسانی را که به دست خود گرفته و آزاد کرده، همچنان که خود آن حضرت بر او حق مولویت دارد، علی هم دارد! پس معنای آن که فرمود: «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ»[61] این است: کسی که من او را خریدم و آزاد کردم، علی بن ابیطالب7 مولای اوست!

ببینید چقدر این سخن، سخیف است. آنان رسول‌خدا6 را که اولین حکیم عالم است و همه حکمت‌های عالم به حکمت اوست، نعوذ بالله دیوانه قلمداد کردند. زیرا رسول‌خدا6 این همه جماعت را در سرزمین غدیرخم جمع می‌کند و دستور می‌دهد که جلویی‌ها بایستند تا عقبی‌ها بیایند، در بیابانی که مرض‌آور بود و کسی نمی‌توانست در آنجا زندگی کند و اگر کسی چند وقت در آنجا می‌ماند، مریض می‌شد و می‌مرد. در مجمع البحرین آمده: «و غَدِیرُ خم موضع بالجحفة شدید الوباء. قَالَ الْأَصْمَعِی‏: لَمْ یولَدْ بِغَدِیرِ خُمٍّ أَحَدٌ فَعَاشَ إِلَى أَنْ یحْتَلِمَ إِلَّا أَنْ ینْجُوَ عنْهَا؛[62] غدیر خم مکانی در جحفه است که وبا در آن به شدت شایع است. اصمعی گوید: احدی در غدیر خم متولد نشده که تا سن بلوغش زنده بماند مگر آنکه از آن نجات یافته باشد».

حضرت به خاطر همین بود که ولایت را آنجا قرار دادند، چون امیرالمؤمنین7 فرمود: هر که محبت ما را پیدا کرد، جلباب بلا و فقر را باید بر خود بپوشاند. احمد بن مبارک گوید: «قَالَ رَجُلٌ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ‌ علیه السلام: حَدِیثٌ یرْوَى أَنَّ رَجُلًا قَالَ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ‌ علیه السلام: إِنِّی أُحِبُّكَ. فَقَالَ لَهُ: أَعِدَّ لِلْفَقْرِ جِلْبَاباً. فَقَالَ‌ علیه السلام: لَیسَ هَكَذَا! إِنَّمَا قَالَ لَهُ: أَعْدَدْتَ لِفَاقَتِكَ جِلْبَاباً، یعْنِی یوْمَ الْقِیامَةِ»؛[63] «مردی به امام صادق‌ علیه السلام عرض کرد: حدیثی روایت می‌شود که مردی به امیر مؤمنان‌ علیه السلام عرض کرده: براستی من دوستدارت هستم؛ پس آن حضرت فرموده: جامه‌ای از برای فقر مهیا کن. امام صادق‌ علیه السلام فرمود: این‌گونه نیست! همانا آن حضرت به آن مرد فرمود: برای درماندگی‌ات جامه‌ای مهیا ساخته‌ای؛ و منظور آن حضرت (از درماندگی) روز قیامت بود».

باید در این باره به طور مفصل بحث شود که چرا رسول‌خدا6 آنجا را انتخاب کردند؟ آن سرزمینی که بین عرب‌ها معروف است که بلا آور و مرض‌آور است و آب و هوای خوبی ندارد، همه آنها را جمع کرد و دستور داد که منبری ساخته شود. آیا حکیمانه است که بفرماید: من می‌خواهم بالای منبر بروم و برایتان خطابه کنم که آهای عرب بیابانی که این گوشه ایستاده‌ای و من تو را آزادت کردم، بدان که علی بن ابیطالب7 مولای تو است!

نهم، تهمت‌های منافقان به ناقلان ولایت

نهم: تهمت‌هایی بود که به گوینده‌ها زدند تا مردم را از آنها دور کنند. از جمله تهمت‌های بزرگی که زدند، این بود که گفتند: حدیث شخص غالی پذیرفته نیست، و غالی کافر است و حدیث غالی باطل و دروغ است. اما میزان غلو در امیرالمؤمنین7 چیست؟ گفتند: میزان غلو این است که علی7 را برتر از ابوبکر و عمر ببیند. پس هر کسی که علی بن ابی طالب7 را از آنها برتر می‌بیند، غالی است و هر که غالی است، حدیث‌هایش را نمی‌توان گرفت. نتیجه این شد که آن آقایی که می‌خواهد درباره حضرت امیر7 حرف بزند، چه می‌خواهد بگوید؟ آیا می‌خواهد بگوید که او مثل ابوبکر و پایین‌تر از ابوبکر است؟ در این صورت رفیق شماست! و اگر می‌خواهد بگوید که او بالاتر از ابوبکر است که شما می‌گویید او غالی و کافر است[64] و باید گردنش را زد! در طول تاریخ عمری‌ها در کتاب‌های خود در این باره اباطیل زیاد نوشتند و شیعیان به آنها جواب دادند. گفتند «غلو یعنی کسی را از صحابه بالاتر دیدن» و مرادشان از صحابه، همان چند نفرند: ابوبکر، عمر و عثمان و همین‌طور عایشه و حفصه از بین زن‌های رسول‌خدا6 که آنها را ام المؤمنین می‌گویند.

دهم، تهمت‌زدن به اهل‌بیت: و پیروانشان

دهم: تهمت زدن به انسان‌ها، یکی از بزرگ‌ترین تهمت‌هایی که در تاریخ زدند، تهمتی بود که به امیرالمؤمنین و امام حسن و امام حسین: زدند. آن وقتی که حضرت زهرا3 ارث خود را خواست، گفتند: شاهد بیاور که رسول‌خدا6 این را برای تو به ارث گذاشته است. حضرت رفتند و امیرالمؤمنین7 را آوردند، آن حضرت و امام حسن و امام حسین: و خادمه حضرت زهرا3 شهادت دادند. آنها گفتند: علی بن ابی طالب7 «یجُرُّ إِلَى نَفْسِه‏»؛[65] به سود خود کار می‌کند. چه تهمت بزرگی به امیرالمؤمنین7 زدند. امیرالمؤمنین7 فرمود: از همه مال دنیا یک فدک بود که آن را گرفتند. بعد حضرت فرمود: من به فدک چه کار دارم. من، علی بن ابی طالب7 به مال دنیا چه کار دارم.

حضرت امیر7 برای چه وارد شورای شش نفره عمر شدند؟ امروزی‌ها و حتی کسانی که در زمان ائمه: بودند بر علیه شیعه دادشان بلند شده بود که اگر عمر حرفش نادرست بود، چرا علی7 وارد شورا شد. حضرت وارد شورا شد تا دروغ بودن یک حرف عمر را ثابت کند؛ تا ثابت شود آنچه به رسول خدا‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم نسبت دادند که «نبوت و امامت در یک خانواده جمع نمی‌شود» تهمتی ناروا است که خود امیر مؤمنان‌ علیه السلام فرمود: «أدخل معهم أن عمر روى أن النبی‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم قال: لا تجتمع النبوة و الإمامة فی بیت؛ و الآن فقد استصلحنی لها فأدخل لیظهر أنه كذب نفسه»؛[66] «با آنان وارد شورا شدم چرا که عمر از پیامبر‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم روایت کرد: نبوت و امامت در یک خانه جمع نمی‌شود؛ و اکنون مرا برای امامت صالح دانسته! پس وارد شورا می‌شوم تا روشن شود که او خودش را تکذیب کرده».

در روایت دیگر آقا امام صادق‌ علیه السلام فرمود:

«لَمَّا كَتَبَ عُمَرُ كِتَابَ الشُّورَى بَدَأَ بِعُثْمَانَ فِی أَوَّلِ الصَّحِیفَةِ وَ أَخَّرَ عَلِیاً أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ‌ علیه السلام فَجَعَلَهُ فِی آخِرِ الْقَوْمِ. فَقَالَ الْعَبَّاسُ: یا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ یا أَبَا الْحَسَنِ! أَشَرْتُ عَلَیكَ فِی یوْمَ قُبِضَ رَسُولُ اللَّهِ أَنْ تَمُدَّ یدَكَ فَنُبَایعَكَ فَإِنَّ هَذَا الْأَمْرَ لِمَنْ سَبَقَ إِلَیهِ فَعَصَیتَنِی حَتَّى بُویعَ أَبُو بَكْرٍ وَ أَنَا أُشِیرُ عَلَیكَ الْیوْمَ أَنَّ عُمَرَ قَدْ كَتَبَ اسْمَكَ فِی الشُّورَى وَ جَعَلَكَ آخِرَ الْقَوْمِ وَ هُمْ یخْرِجُونَكَ مِنْهَا فَأَطِعْنِی وَ لَا تَدْخُلْ فِی الشُّورَى! فَلَمْ یجِبْهُ بِشَی‏ءٍ. فَلَمَّا بُویعَ عُثْمَانُ قَالَ لَهُ الْعَبَّاسُ: أَ لَمْ أَقُلْ لَكَ؟ قَالَ لَهُ: یا عَمِّ إِنَّهُ قَدْ خَفِی عَلَیكَ أَمْرٌ، أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَهُ عَلَى الْمِنْبَرِ: مَا كَانَ اللَّهُ لِیجْمَعَ لِأَهْلِ هَذَا الْبَیتِ الْخِلَافَةَ وَ النُّبُوَّةَ؟ فَأَرَدْتُ أَنْ یكْذِبَ نَفْسَهُ بِلِسَانِهِ فَیعْلَمَ النَّاسُ أَنَّ قَوْلَهُ بِالْأَمْسِ كَانَ كَذِباً بَاطِلًا وَ أَنَّا نَصْلُحُ لِلْخِلَافَةِ؛ فَسَكَتَ الْعَبَّاس‏»؛[67]

«چون عمر سند شورا را نگاشت، ابتدای آن را با نام عثمان آغاز کرد و علی امیر مؤمنان‌ علیه السلام را در انتهای آن گروه قرار داد. عباس گفت: ای امیر مؤمنان ای ابا الحسن! آن روز که رسول خدا‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم وفات یافت اندرزت دادم دستت پیش آری تا با تو بیعت کنیم که براستی امر خلافت از آنِ کسی باشد که بر آن پیشی گیرد؛ اما با من مخالفت کردی تا آنکه با ابوبکر بیعت کردند. امروز نیز پندت می‌دهم که عمر نام تو را در شورا در انتهای گروه نگاشته و آنها تو را از آن بیرون می‌کنند، سخنم بپذیر و وارد شورا مشو! اما امیر مؤمنان‌ علیه السلام پاسخی بدو نداد. چون با عثمان بیعت کردند عباس به امیر مؤمنان گفت: نگفتمت! حضرت فرمود: ای عمو! همانا که امری بر تو پنهان باشد! آیا سخنش بر منبر نشنیدی که گفت: خداوند هرگز خلافت و نبوت را برای اهل این خانه جمع نکند؟ من خواستم که او خودش را با زبان خودش تکذیب کند تا مردم بدانند سخن دیروزش دروغ و باطل بود و من صلاحیت خلافت دارم؛ پس عباس سکوت کرد».

پس امیرالمؤمنین7 وارد شورا شد تا دروغ عمر را ثابت کند. چرا؟ عبدالرحمن به حضرت گفت: به سنت شیخین می‌روی؟ حضرت فرمود: نه، من به سنت رسول‌خدا6 می‌روم. اگر حضرت می‌فرمود: بله، به او رأی می‌دادند. چون اول می‌خواستند به حضرت امیر7 رأی دهند، بعد وقتی که حضرت قبول نکردند به عثمان رأی دادند. اگر حضرت امیر7 می‌فرمود: آری، چه می‌شد؟ خلیفه می‌شد. پس ای عمر! تو که گفتی رسول‌خدا6 خلافت را در ما قرار نمی‌دهد، پس چرا خودت قرار دادی؟ حضرت فرمود: امیرالمؤمنین7 به آن شورا رفتند تا دروغ بودن حدیث عمر را و دروغ‌گو بودن او را ثابت کنند.

این مطلب هم همین‌طور است؛ تهمتی به امیرالمؤمنین7 زدند و گفتند: «یجُرُّ إِلَى نَفْسِه‏؛ به نفع خود کار می‌کند» و گفتند: حسن و حسین8 بچه‌اند و گفتند: فضه به نفع سیده خود کار می‌کند.[68] در نتیجه به امیرالمؤمنین7 تهمت زدند. مثل آن قضیه دیگر که آن ملعون لامذهب به امیرالمؤمنین7 گفت: اگر دست بر نداری، چهار شاهد اقامه می‌کنم که ـ نستجیر بالله ـ تو زنا کردی و تو را حد می‌زنم. آیا می‌تواند به امیرالمؤمنین7 حد بزند؟ نه، حضرت به وقتش، امر را آشکار می‌کند، به طوری که دیگر از آن بالاتر و روشن‌تر نباشد، اما صلاح نیست که امیرالمؤمنین7 در امت اختلاف بیندازد. صلاح آن چیزی است که رسول‌خدا6 فرموده سکوت کن؛ وگرنه چه کسی می‌توانست به امیرالمؤمنین7 تهمت بزند که دروغش فاش نشود و زبانش برنگردد به او بگوید که تو دروغ می‌گویی، و یا اینکه دستش برنگردد بزند توی سرش و بگوید به او که دروغ نگو، و شاهدی که اجیر کرده برنگردد بزند توی سرش و بگوید ای خلیفه دروغ‌گو چرا مرا وادار به دروغ گفتن کردی؟!

شخص یونانی آمد و از امیرالمؤمنین7 معجزه خواست، گفت: ای علی بن ابی طالب! من جلو می‌روم و شما به من بگو بیا و من بدون اختیار بیایم. حضرت فرمود: نه، این درخواست خوبی نیست، زیرا این را فقط خودت می‌دانی که به اختیار خودت نیامدی، چیزی بخواه که برای همه معجزه باشد، پس قضیه درخت را خواست.[69]

یازدهم، نسبت غلو به طرفداران اهل‌بیت:

یازدهم: نسبت غلو دادن به گویندگان حقایق و طرفداران امیرالمؤمنین7 بود که عرض کردم.

دوازدهم، ترک قرآن و سنت و عمل به آراء

دوازدهم: میزان کار آنان بر این بود که: ما پیروی قرآن و سنت را نمی‌کنیم و آنچه آرای ما به آن جمع شود انجام می‌دهیم؛ بنای عقلا میزان ماست و حل و عقد میزان ماست و اگر آیه‌ای از آیات قرآن و سنتی از سنن رسول‌خدا6 مخالف با این بنای عقلا و مخالف با نظر این اهل حل و عقد شد، ما به آن آیه و سنت عمل نمی‌کنیم.

سیزدهم، دشمنی پدر و مادری با امیرالمؤمنین7

سیزدهم: از بزرگترین شیطنت آنها کینه پدر و مادری بود که از امیرالمؤمنین7 در دل داشتند، چون امیرالمؤمنین7 پدران و اقوام آنان را که کافر و مشرک بودند در جنگ‌ها کشته بود. در دعای ندبه آمده است که به خاطر کشته شدن صنادید قریش به دست امیرالمؤمنین7 حقدهای بدری و کینه‌های حنینی و غیر اینها را از آن حضرت به دل گرفته بودند:

«وَ یقَاتِلُ عَلَى التَّأْوِیلِ، وَ لَا تَأْخُذُهُ فِی اللَّهِ لَوْمَةُ لَائِمٍ. قَدْ وَتَرَ فِیهِ صَنَادِیدَ الْعَرَبِ، وَ قَتَلَ أَبْطَالَهُمْ، وَ نَاهَشَ‏ ذُؤْبَانَهُمْ‏، وَ أَوْدَعَ‏ قُلُوبَهُمْ أَحْقَاداً بَدْرِیةً وَ خَیبَرِیةً وَ حُنَینِیةً وَ غَیرَهُنَّ، فَأَضَبَّتْ‏ عَلَى عَدَاوَتِهِ، وَ أَكَبَّتْ عَلَى مُنَابَذَتِهِ‏، حَتَّى قَتَلَ النَّاكِثِینَ وَ الْقَاسِطِینَ وَ الْمَارِقِینَ.

وَ لَمَّا قَضَى نَحْبَهُ‏ وَ قَتَلَهُ أَشْقَى الْآخِرِینَ، یتْبَعُ أَشْقَى الْأَوَّلِینَ لَمْ یمْتَثَلْ أَمْرُ الرَّسُولِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ فِی الْهَادِینَ بَعْدَ الْهَادِینَ، وَ الْأُمَّةُ مُصِرَّةٌ عَلَى مَقْتِهِ، مُجْمِعَةٌ عَلَى قَطِیعَةِ رَحِمِهِ وَ إِقْصَاءِ وُلْدِهِ، إِلَّا الْقَلِیلَ مِمَّنْ وَفَى لِرِعَایةِ الْحَقِّ فِیهِم»؛[70]

«آن حضرت بر تأویل قرآن می‌جنگید و در راه خدا سرزنش هیچ ملامتگری بر او کارساز نبود. در این راه بزرگ‌شجاعان عرب را در انتقام ناکام گذاشته و دلیرانشان را کشته و گرگ‌صفتان آنان را به دندان گرفته و کینه‌هایی از بدر و خیبر و حنین و غیر آن را در دل‌هایشان کاشته. پس کینه حضرتش در دل داشتند و به دشمنی با او پرداختند تا آنکه آن حضرت ناکثان و قاسطان و مارقان را به هلاکت رساند.

و چون کار حضرتش‌ علیه السلام به اتمام رسید و شقی‌ترینِ واپسینان - که در پی شقی‌ترینِ پیشینیان بود - به قتلش رسانید، فرمان رسول خدا‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم را در باره هدایتگران، یکی پس از دیگری، واگذاشتند و امت بر خشم آن بزرگوار‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم اصرار ورزیدند و همگی بر بریدن رحم حضرتش و دور راندن فرزندانش متحد گشتند، جز اندک کسانی که در رعایت حق ایشان وفادار ماندند».

کسی که آن را به زبان آورد یزید بن معاویه علیهما ‌اللعنة‌ و ‌العذاب بود که در اشعارش گفت:

«لَیتَ أَشْیاخِی بِبَدْرٍ شَهِدُوا / جَزَعَ الْخَزْرَجِ مِنْ وَقْعِ الْأَسَلِ‏

لَأَهَلُّوا وَ اسْتَهَلُّوا فَرَحاً / وَ لَقَالُوا یا یزِیدُ لَا تَشَلَ‏

فَجَزَینَاهُ بِبَدْرٍ مَثَلًا / وَ أَقَمْنَا مِثْلَ بَدْرٍ فَاعْتَدَلَ‏

لَسْتُ مِنْ خِنْدِفَ إِنْ لَمْ أَنْتَقِمْ / مِنْ بَنِی أَحْمَدَ مَا كَانَ فَعَل‏»؛[71]

«اى كاش پیران و بزرگان قبیله من كه در جنگ بدر كشته شدند، در اینجا حاضر بودند و زارى كردن قبیله خزرج را بر اثر زدن نیزه (در جنگ احد) مى‏دیدند.

آنگاه از شادى، فریاد هلهله سر مى‏دادند سپس مى‏گفتند: اى یزید دستت شل مباد.

ما بزرگان آنها را كشتیم و این به تلافى كشته‏هایى است كه در جنگ بدر دادیم، تا سر به سر گردید.

من اگر از آل احمد به خاطر آنچه کرده بود، انتقام نگیرم، از دودمان خندف نخواهم بود».

چهاردهم، حسادت به اهل‌بیت:

چهاردهم: حسادتی که نسبت به ائمه: داشتند. در قرآن کریم خدا می‌فرماید: أَمْ یحْسُدُونَ النَّاسَ عَلى‏ ما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ آتَینا آلَ إِبْراهیمَ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ آتَیناهُمْ مُلْكاً عَظیماً ؛[72] «بلكه به مردم، براى آنچه خدا از فضل خویش به آنان عطا كرده، رشك مى‏ورزند؛ در حقیقت، ما به خاندان ابراهیم7 كتاب و حكمت دادیم، و به آنان ملكى بزرگ بخشیدیم».

در سخنان اهل‌بیت‌ علیهم السلام آمده که ماییم مردمی که مورد حسادت قرار گرفتند، مانند حدیث برید که از امام باقر‌ علیه السلام روایت می‌کند که در باره این آیه شریفه فرمود: «فَنَحْنُ النَّاسُ الْمَحْسُودُونَ عَلَى مَا آتَانَا اللَّهُ الْإِمَامَةَ دُونَ خَلْقِ اللَّهِ‏؛[73] ماییم آن مردمی که مورد حسد قرار گرفتند بدان خاطر که خداوند امامت را به ما عنایت کرد نه دیگر خلایق».

پانزدهم، خباثت ذاتی آنان

پانزدهم: که اصل همه موارد قبلی است و در حدیث‌هایی که خواندیم و در سایر فرمایشات وجود دارد، خباثت ذاتی آن ملعون‌ها بود که چون ذاتشان مساوی با ظلمت و گمراهی و کفر بود، معنا نداشت که با نور و ایمان و هدایت سازگاری داشته باشد. پس خواه ناخواه دو ذات کاملاً ضد یکدیگرند، یکی مَثَل آیه نور است:

اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكاةٍ فیها مِصْباحٌ الْمِصْباحُ فی‏ زُجاجَةٍ الزُّجاجَةُ كَأَنَّها كَوْكَبٌ دُرِّی یوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبارَكَةٍ زَیتُونَةٍ لا شَرْقِیةٍ وَ لا غَرْبِیةٍ یكادُ زَیتُها یضی‏ءُ وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نارٌ نُورٌ عَلى‏ نُورٍ یهْدِی اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ یشاءُ وَ یضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثالَ لِلنَّاسِ وَ اللَّهُ بِكُلِّ شَی‏ءٍ عَلیمٌ ؛[74]

«خدا نور آسمان‌ها و زمین است. مَثَلِ نور او چون چراغدانى است كه در آن چراغى، و آن چراغ در شیشه‏اى است. آن شیشه گویى اخترى درخشان است كه از درخت خجسته زیتونى كه نه شرقى است و نه غربى، افروخته مى‏شود. نزدیك است كه روغن‌اش هر چند بدان آتشى نرسیده باشد، روشنى بخشد. روشنى بر روى روشنى است. خدا هر كه را بخواهد با نور خویش هدایت مى‏كند، و این مثل‌ها را خدا براى مردم مى‏زند و خدا به هر چیزى داناست».

دیگری مَثَل این آیه است:

أَوْ كَظُلُماتٍ فی‏ بَحْرٍ لُجِّی یغْشاهُ مَوْجٌ مِنْ فَوْقِهِ مَوْجٌ مِنْ فَوْقِهِ سَحابٌ ظُلُماتٌ بَعْضُها فَوْقَ بَعْضٍ إِذا أَخْرَجَ یدَهُ لَمْ یكَدْ یراها وَ مَنْ لَمْ یجْعَلِ اللَّهُ لَهُ نُوراً فَما لَهُ مِنْ نُورٍ ؛[75]

«یا مانند تاریكی‌هایى است كه در دریایى ژرف است كه موجى آن را مى‏پوشاند، روى آن موجى دیگر است، بالاى آن، ابرى است، تاریكی‌هایى است كه بعضى بر روى بعضى قرار گرفته است، هر گاه دست خود را بیرون آورد، نزدیک است که آن را نبیند، و خدا به هر كس نورى نداده باشد، او را هیچ نورى نخواهد بود».

این دو تا اصلاً معنا ندارد که با یکدیگر همگونی داشته باشند و خواه ناخواه کمال ضدیت و مقابله را داشتند. صالح بن سهل می‌گوید:

«قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّه‌7‏ فِی قَوْلِ اللّه تَعَالَى اللّه نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ‏ مَثَلُ نُورِهِ‏ كَمِشْكاةٍ فَاطِمَةُ‌3‏ فِیها مِصْباحٌ ‏ الْحَسَنُ الْمِصْباحُ فِی زُجاجَةٍ الْحُسَینُ الزُّجاجَةُ كَأَنَّها كَوْكَبٌ دُرِّی فَاطِمَةُ كَوْكَبٌ دُرِّی بَینَ نِسَاءِ أَهْلِ الدُّنْیا یوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبارَكَةٍ إِبْرَاهِیمُ‌7 زَیتُونَةٍ لا شَرْقِیةٍ وَ لا غَرْبِیةٍ لَا یهُودِیةٍ وَ لَا نَصْرَانِیةٍ یكادُ زَیتُها یضِی‏ءُ یكَادُ الْعِلْمُ ینْفَجِرُ بِهَا وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نارٌ نُورٌ عَلى‏ نُورٍ إِمَامٌ مِنْهَا بَعْدَ إِمَامٍ یهْدِی اللّه لِنُورِهِ مَنْ یشاءُ یهْدِی اللّه لِلْأَئِمَّةِ مَنْ یشَاءُ وَ یضْرِبُ اللّه الْأَمْثالَ‏ لِلنَّاسِ ‏

قُلْتُ:‏ أَوْ كَظُلُماتٍ ‏؟ قَالَ: الْأَوَّلُ وَ صَاحِبُهُ یغْشاهُ‏ مَوْجٌ ‏ الثَّالِثُ مِنْ فَوْقِهِ مَوْجٌ‏ ظُلُمَاتٌ الثَّانِی بَعْضُها فَوْقَ بَعْضٍ ‏ مُعَاوِیةُ لَعَنَهُ اللّه‏ وَ فِتَنُ بَنِی أُمَیةَ إِذا أَخْرَجَ یدَهُ الْمُؤْمِنُ فِی ظُلْمَةِ فِتْنَتِهِمْ لَمْ یكَدْ یراها وَ مَنْ لَمْ یجْعَلِ اللّه لَهُ نُوراً إِمَاماً مِنْ وُلْدِ فَاطِمَةَ‌3 فَما لَهُ مِنْ نُورٍ إِمَامٍ یوْمَ الْقِیامَةِ.

وَ قَالَ فِی قَوْلِهِ یسْعى‏ نُورُهُمْ بَینَ أَیدِیهِمْ وَ بِأَیمانِهِمْ ‏^[76] : أَئِمَّةُ الْمُؤْمِنِینَ یوْمَ الْقِیامَةِ تَسْعَى بَینَ یدَی الْمُؤْمِنِینَ وَ بِأَیمَانِهِمْ حَتَّى ینْزِلُوهُمْ مَنَازِلَ أَهْلِ الْجَنَّةِ»؛[77]

«امام صادق‌7 راجع به آیه "خدا نور آسمان‌ها و زمین است" فرمود: "مثل نور او چون چراغدانی است" آن چراغدان، فاطمه‌3 است، "كه در آن چراغدان چراغیست" آن چراغ حسن است، "چراغ در شیشه است" شیشه حسین است "شیشه مانند اختر درخشانى است" آن اختر درخشان فاطمه است در میان زنان جهان "از درخت خجسته‌ای افروخته می‌شود" ابراهیم‌7 است، "درخت زیتونى است نه شرقی و نه غربی" نه یهودى و نه نصرانى، "كه نزدیک است روغنش روشنی بخشد" نزدیک است علم از آن بجوشد، "هرچند بدان آتشی نرسیده باشد، نوریست روى نورى" امامى از فاطمه پس از امامى، "خدا هر كه را بخواهد به نور خود هدایت می‌كند" هر كه را خدا خواهد به امامان هدایت كند، "و خدا براى مردم مثل‌ها می‌زند".

عرض كردم: "یا مانند تاریكی‌ها" چه؟ فرمود: اولى و رفیقش باشند که "موجى او را فرا می‌گیرد" سومى است، "روى آن موجى بود، تاریکی‌هایی" دومى است، "که بعضی بر روی بعضی قرار گرفته است" معاویه لعنه اللّه و فتنه‏هاى بنى امیه است، "هرگاه" مؤمن "دستش را بیرون آورد" در تاریکی فتنه‌های آنان، "به زحمت آن را می‌بیند و كسى كه خدا براى او نورى مقرر نفرموده" یعنى امامى از اولاد فاطمه‌3 ندارد "هیچ نورى براى او نباشد" روز قیامت امامى نداشته باشد.

و درباره آیه "نورشان پیشاپیش آنان و به جانب راستشان دوان است" فرمود: روز قیامت ائمه مؤمنین از پیش رو و طرف راست مؤمنین می‌شتابند تا ایشان را به منزل‌های اهل بهشت وارد سازند».

پس اصل همه مقابله‌ها شقاوت ذاتی آنان بوده و همه این شیطنت‌هایی که کردند و ضلالت‌هایی که ساختند و همین ضلالت‌های سیزده‌گانه‌ای که گفتیم، فروعات و نتایج آن بوده است. البته انسان موارد بسیار زیادی می‌تواند پیدا کند، عواملی که سبب شد که آن مبادی اولی با امیرالمؤمنین7 دشمنی کردند و روی دشمنی خود، به جهت شقاوت ذاتیشان، شیطنت‌هایی کردند و ضلالت‌هایی ساختند و اسم آنها را دین و ایمان و علم، تفسیر قرآن و حقایق توحیدی و معارف دینی و احکام شرعی و اصول فقهی گذاشتند.

حدیث اول از امیرالمؤمنین7 درباره تقسیم کردن چهارگانه راویان از رسول‌خدا6 بود که حضرت فرمود: حدیث را چهار نفر برای شما می‌آورد که پنجمی ندارد. این روایت در کتاب‌های متعددی مانند کتاب سلیم و اصول کافی و نهج‌البلاغه آمده که مفصل فرمایش امیرالمؤمنین7 را نقل کردند که حضرت فرمود: راویان حدیث، چهار دسته‌اند که یک دسته آنها را در این قسمت خواندیم که منافقان زمان رسول‌خدا6 بودند و حدیث‌هایی را به دروغ به رسول‌خدا6 نسبت می‌دادند.

الحمد لله رب العالمين و صلى الله على محمد و آله الطاهرين و لعنة الله على أعدائهم أجمعين.

دریافت فایل (MP3) (PDF)

---

[1]. اشاره به آیه 186 از سوره مبارکه آل عمران: لَتُبْلَوُنَّ فی‏ أَمْوالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ وَ لَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذینَ أُوتُوا الْكِتابَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَ مِنَ الَّذینَ أَشْرَكُوا أَذىً‏ كَثیراً وَ إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ ذلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُور ؛ «قطعاً در مال‌ها و جان‌هایتان آزموده خواهید شد، و از كسانى كه پیش از شما به آنان كتاب داده شده و از كسانى كه به شرك گراییده‏اند، آزار بسیارى خواهید شنید، واگر صبر كنید و پرهیزگارى نمایید، این حاكى از عزم استوار در كارهاست».

[2]. (46) الاحقاف: 35.

[3]. (35) الفاطر: 4.

[4]. (6) الانعام: 34.

[5]. «وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً یدْعُونَ إلَی النّارِ»؛ (28) القصص: 41.

[6]. (4) النساء: 116.

[7]. (3) آل عمران: 144.

[8]. الكافی، ج‏8، ص2-6.

[9]. با بهره‌گیری از: الروضة من الكافی یا گلستان آل محمد/ترجمه كمره‏اى، ج‏1، ص2-9.

[10]. (59) الحشر: 7.

[11]. (34) سبأ: 48-50.

[12]. (2) البقرة: 165-167.

[13]. الكافی، ج‏1، ص374.

[14]. الأمالی (للمفید)، ص285.

[15]. تفسیر الإمام الحسن العسكری (ع)، ص53.

[16]. إرشاد القلوب، ج2، ص334.

[17]. معانی‏ الأخبار، ص156.

[18]. تعبیر معروف خلیفه دوم در زمانی که رسول خدا‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم در بستر بیماری طلب کاغذ و قلم کردند تا چیزی برای مردم بنویسند که گمراه نشوند. برای نمونه: المسترشد، ص553. این تعبیر در منابع خود مخالفین نیز آمده است؛ برای نمونه: «عن عبيد الله بن عبد الله بن عتبة عن ابن عباس رضي الله عنهما قال: لما حضر رسول الله صلى الله عليه و سلم و في البيت رجال فيهم عمر بن الخطاب قال النبي صلى الله عليه و سلم: هلم اكتب لكم كتابا لا تضلوا بعده. فقال عمر: ان النبي صلى الله عليه و سلم قد غلب عليه الوجع و عندكم القرآن، حسبنا كتاب الله! فاختلف أهل البيت فاختصموا؛ منهم من يقول قربوا يكتب لكم النبي صلى الله عليه و سلم كتابا لن تضلوا بعده و منهم من يقول ما قال عمر! فلما أكثروا اللغو و الاختلاف عند النبي صلى الله عليه و سلم، قال رسول الله صلى الله عليه و سلم: قوموا. قال عبيد الله وكان ابن عباس يقول إن الرزية كل الرزية ما حال بين رسول الله صلى الله عليه وسلم وبين ان يكتب لهم ذلك الكتاب من اختلافهم و لغطهم»؛ صحیح البخاری، ج7، ص9؛ ج5، ص138؛ ج8، ص161؛ صحیح مسلم، ج5، ص76.

[19]. الكافی، ج‏1، ص56.

[20]. الكافی، ج‏1، ص56.

[21]. الكافی، ج‏1، ص58.

[22]. الخصال، ج‏2، ص614-622.

[23]. (42) الشوری: 41.

[24]. كفایة الأثر، ص155.

[25]. المحاسن، ج‏1، ص156.

[26]. تفسیرفرات‏الكوفی، ص615.

[27]. (5) المائدة: 6.

[28]. شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، ج‏4، ص67.

[29]. شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، ج‏4، ص67.

[30]. شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، ج‏4، ص68.

[31]. تهذیب‏الأحكام، ج10، ص216.

[32]. الاحتجاج، ج2، ص288.

[33]. در حدیث مفصلی که از امیرالمؤمنین‌ علیه السلام نقل شده، حضرت بعضی از این دروغ‌ها را نقل و ردّ می‌کنند؛ رجوع شود به: وسائل الشيعة، ج27، ص52.

[34]. الخصال، ج1، ص190.

[35]. تفسیر القمی، ج2، ص155.

[36]. عیون‏ أخبار الرضا‌ علیه السلام، ج2، ص185.

[37]. شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، ج‏11، ص49.

[38]. ینابیع المودة، ج1، ص376-377.

[39]. مكاتیب الرسول‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم، ج‏1، ص637.

[40]. بحار الأنوار، ج22، ص468.

[41]. سعد السعود، ص297.

[42]. «بَینَا ابْنُ عَبَّاسٍ یخْطُبُ النَّاسَ بِالْبَصْرَةِ إِذْ أَقْبَلَ عَلَیهِمْ بِوَجْهِهِ فَقَالَ أَیتُهَا الْأُمَّةُ الْمُتَحَیرَةُ فِی دِینِهَا أَمَا لَوْ قَدَّمْتُمْ مَنْ قَدَّمَ اللَّهُ وَ أَخَّرْتُمْ مَنْ أَخَّرَ اللَّهُ وَ جَعَلْتُمُ الْوِرَاثَةَ وَ الْوِلَایةَ حَیثُ جَعَلَهُمَا اللَّهُ‏ لَمَا عَالَ سَهْمٌ مِنْ فَرَائِضِ اللَّهِ‏ وَ لَا عَالَ وَلِی اللَّهِ‏ وَ لَا اخْتَلَفَ اثْنَانِ فِی حُكْمِ اللَّهِ وَ لَا تَنَازَعَتِ الْأُمَّةُ فِی شَی‏ءٍ مِنْ كِتَابِ اللَّهِ؛‏ فَذُوقُوا وَبَالَ مَا فَرَّطْتُمْ فِیهِ بِمَا قَدَّمَتْ أَیدِیكُمْ وَ سَیعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَی مُنْقَلَبٍ ینْقَلِبُون‏ »؛ الأمالی (للمفید)، ص47-48.

[43]. الصوارم ‏المهرقة، ص224.

[44]. شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، ج‏11، ص44.

[45]. شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، ج‏4، ص58.

[46]. إرشاد القلوب، ج2، ص335.

[47]. الاحتجاج، ج2، ص450.

[48]. معانی الأخبار، ص154.

[49]. معانی الأخبار، ص154.

[50]. معانی الأخبار، ص155.

[51]. المحاسن، ج‏1، ص27.

[52]. المحاسن، ج‏1، ص220.

[53]. «عن جابر عَن أبي جعفر‌ علیه السلام قَالَ: لَمَّا أَخَذَ رَسُولُ اللَّهِ‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم بِیدِ عَلِی‌ علیه السلام یوْمَ الْغَدِیرِ صَرَخَ إِبْلِیسُ فِی جُنُودِهِ صَرْخَةً فَلَمْ یبْقَ مِنْهُمْ أَحَدٌ فِی بَرٍّ وَ لَا بَحْرٍ إِلَّا أَتَاهُ فَقَالُوا: یا سَیدَهُمْ وَ مَوْلَاهُمْ‏! مَا ذَا دَهَاكَ فَمَا سَمِعْنَا لَكَ صَرْخَةً أَوْحَشَ مِنْ صَرْخَتِكَ هَذِهِ؟ فَقَالَ لَهُمْ: فَعَلَ هَذَا النَّبِی فِعْلًا إِنْ تَمَّ لَمْ یعْصَ اللَّهُ أَبَداً! فَقَالُوا: یا سَیدَهُمْ أَنْتَ كُنْتَ لآِدَمَ! فَلَمَّا قَالَ الْمُنَافِقُونَ: إِنَّهُ ینْطِقُ عَنِ الْهَوَى؛ وَ قَالَ أَحَدُهُمَا لِصَاحِبِهِ: أَ مَا تَرَى عَینَیهِ تَدُورَانِ فِی رَأْسِهِ كَأَنَّهُ مَجْنُونٌ-یعْنُونَ رَسُولَ اللَّهِ‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم؛ صَرَخَ إِبْلِیسُ صَرْخَةً بِطَرَبٍ فَجَمَعَ أَوْلِیاءَهُ فَقَالَ: أَ مَا عَلِمْتُمْ أَنِّی كُنْتُ لآِدَمَ مِنْ قَبْلُ؟ قَالُوا: نَعَمْ. قَالَ: آدَمُ نَقَضَ الْعَهْدَ وَ لَمْ یكْفُرْ بِالرَّبِّ وَ هَؤُلَاءِ نَقَضُوا الْعَهْدَ وَ كَفَرُوا بِالرَّسُولِ! فَلَمَّا قُبِضَ رَسُولُ اللَّهِ‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم وَ أَقَامَ النَّاسُ غَیرَ عَلِی، لَبِسَ إِبْلِیسُ تَاجَ الْمُلْكِ وَ نَصَبَ مِنْبَراً وَ قَعَدَ فِی الْوَثْبَةِ وَ جَمَعَ خَیلَهُ وَ رَجْلَهُ ثُمَّ قَالَ لَهُمْ: اطْرَبُوا لَا یطَاعُ اللَّهُ حَتَّى یقُومَ الْإِمَامُ! وَ تَلَا أَبُو جَعْفَرٍ‌ علیه السلام: وَ لَقَدْ صَدَّقَ عَلَیهِمْ إِبْلِیسُ ظَنَّهُ‏ فَاتَّبَعُوهُ إِلَّا فَرِیقاً مِنَ الْمُؤْمِنِینَ ‏ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ‌ علیه السلام: كَانَ تَأْوِیلُ هَذِهِ الْآیةِ لَمَّا قُبِضَ رَسُولُ اللَّهِ‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم وَ الظَّنُّ مِنْ إِبْلِیسَ حِینَ قَالُوا لِرَسُولِ اللَّهِ‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم: إِنَّهُ ینْطِقُ عَنِ الْهَوَى؛ فَظَنَّ بِهِمْ إِبْلِیسُ ظَنّاً فَصَدَّقُوا ظَنَّهُ»؛ الكافی، ج‏8، ص344-345.

[54]. (4) النساء: 59.

[55]. كفایةالأثر، ص27.

[56]. بحار الأنوار، ج‏31، ص79، به نقل از بخاری و مسلم.

[57]. بحار الأنوار، ج‏31، ص79، به نقل از بخاری و مسلم.

[58]. كفایة الأثر، ص44.

[59]. الخصال، ج‏1، ص36.

[60]. (59) الحشر: 2.

[61]. الكافی، ج1، ص420.

[62]. مجمع البحرین، ج‏3، ص420.

[63]. معانی الأخبار، ص182.

[64]. عبقات الانوار، ج1، ص122.

[65]. تفسیر القمی، ج2، ص156.

[66]. الصراط المستقیم، ج‏3، ص119.

[67]. علل الشرائع، ج‏1، ص171.

[68]. تفسیر القمی، ج2، ص156.

[69]. «قَالَ الْيُونَانِيُّ لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ‌ علیه السلام... أَنَا أَتَبَاعَدُ عَنْكَ فَادْعُنِي، وَ أَنَا لَا أَخْتَارُ الْإِجَابَةَ، فَإِنْ جِئْتَ بِي إِلَيْكَ فَهِيَ آيَةٌ. قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم: هَذَا إِنَّمَا يَكُونُ آيَةً لَكَ وَحْدَكَ، لِأَنَّكَ تَعْلَمُ مِنْ نَفْسِكَ أَنَّكَ لَمْ تُرِدْ، وَ أَنِّي أَزَلْتُ اخْتِيَارَكَ مِنْ غَيْرِ أَنْ بَاشَرْتَ مِنِّي شَيْئاً، أَوْ مِمَّنْ أَمَرْتُهُ بِأَنْ يُبَاشِرَكَ، أَوْ مِمَّنْ قَصَدَ إِلَى ذَلِكَ‏ وَ إِنْ لَمْ آمُرْهُ إِلَّا مَا يَكُونُ مِنْ قُدْرَةِ اللَّهِ تَعَالَى الْقَاهِرِ، وَ أَنْتَ يَا يُونَانِيُّ يُمْكِنُكَ [أَنْ تَدَّعِيَ‏] وَ يُمْكِنُ غَيْرَكَ أَنْ يَقُولَ: إِنِّي [قَدْ] وَاطَأْتُكَ عَلَى ذَلِكَ، فَاقْتَرِحْ إِنْ كُنْتَ مُقْتَرِحاً مَا هُوَ آيَةٌ لِجَمِيعِ الْعَالَمِينَ. فَقَالَ لَهُ الْيُونَانِيُّ: إِنْ جَعَلْتَ الِاقْتِرَاحَ إِلَيَّ، فَأَنَا أَقْتَرِحُ أَنْ تَفْصِلَ أَجْزَاءَ تِلْكَ النَّخْلَةِ وَ تُفَرِّقَهَا، وَ تُبَاعِدَ مَا بَيْنَهَا، ثُمَّ تَجْمَعَهَا وَ تُعِيدَهَا كَمَا كَانَتْ. فَقَالَ عَلِيٌّ‌ علیه السلام: هَذِهِ آيَةٌ وَ أَنْتَ رَسُولِي إِلَيْهَا يَعْنِي إِلَى النَّخْلَةِ فَقُلْ لَهَا: إِنَ‏ وَصِيَّ مُحَمَّدٍ [رَسُولِ اللَّهِ‏] يَأْمُرُ أَجْزَاءَكِ، أَنْ تَتَفَرَّقَ وَ تَتَبَاعَدَ. فَذَهَبَ فَقَالَ لَهَا، فَتَفَاصَلَتْ وَ تَهَافَتَتْ وَ تَفَرَّقَتْ وَ تَصَاغَرَتْ أَجْزَاؤُهَا، حَتَّى لَمْ يُرَ لَهَا عَيْنٌ وَ لَا أَثَرٌ، حَتَّى كَأَنْ لَمْ يَكُنْ هُنَاكَ [أَثَرُ] نَخْلَةٍ قَطُّ، فَارْتَعَدَتْ فَرَائِصُ الْيُونَانِيِّ، وَ قَالَ: يَا وَصِيَّ مُحَمَّدٍ قَدْ أَعْطَيْتَنِي اقْتِرَاحِيَ الْأَوَّلَ، فَأَعْطِنِي الْآخَرَ. فَأْمُرْهَا أَنْ تَجْتَمِعَ وَ تَعُودَ كَمَا كَانَتْ. فَقَالَ: أَنْتَ رَسُولِي إِلَيْهَا فَعُدْ فَقُلْ لَهَا: يَا أَجْزَاءَ النَّخْلَةِ إِنَّ وَصِيَّ مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللَّهِ‌ صلّی الله علیه و آله و سلّم يَأْمُرُكِ أَنْ تَجْتَمِعِي (وَ كَمَا كُنْتِ تَعُودِي). فَنَادَى الْيُونَانِيُّ فَقَالَ ذَلِكَ، فَارْتَفَعَتْ فِي الْهَوَاءِ كَهَيْئَةِ الْهَبَاءِ الْمَنْثُورِ ثُمَّ جَعَلَتْ تَجْتَمِعُ جُزْءاً جُزْءاً مِنْهَا حَتَّى تَصَوَّرَ لَهَا الْقُضْبَانُ وَ الْأَوْرَاقُ وَ أُصُولُ السَّعَفِ وَ شَمَارِيخُ الْأَعْذَاقِ، ثُمَّ تَأَلَّفَتْ، وَ تَجَمَّعَتْ وَ اسْتَطَالَتْ وَ عَرَضَتْ وَ اسْتَقَرَّ أَصْلُهَا فِي مَقَرِّهَا وَ تَمَكَّنَ عَلَيْهَا سَاقُهَا، وَ تَرَكَّبَ عَلَى السَّاقِ قُضْبَانُهَا، وَ عَلَى الْقُضْبَانِ أَوْرَاقُهَا، وَ فِي أَمْكِنَتِهَا أَعْذَاقُهَا، وَ [قَدْ] كَانَتْ فِي الِابْتِدَاءِ شَمَارِيخُهَا مُتَجَرِّدَةً- لِبُعْدِهَا مِنْ أَوَانِ الرُّطَبِ وَ الْبُسْرِ وَ الْخَلَالِ. فَقَالَ الْيُونَانِيُّ: وَ أُخْرَى أُحِبُّهَا: أَنْ تُخْرِجَ شَمَارِيخَهَا خَلَالَهَا، وَ تَقْلِبَهَا مِنْ خُضْرَةٍ إِلَى صُفْرَةٍ وَ حُمْرَةٍ وَ تَرْطِيبٍ وَ بُلُوغِ أناه لِيُؤْكَلَ وَ تُطْعِمَنِي، وَ مَنْ حَضَرَكَ مِنْهَا. فَقَالَ عَلِيٌّ‌ علیه السلام: [وَ] أَنْتَ رَسُولِي إِلَيْهَا بِذَلِكَ، فَمُرْهَا بِهِ. فَقَالَ لَهَا الْيُونَانِيُّ مَا أَمَرَهُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ‌ علیه السلام، فَأَخَلَّتْ وَ أَبْسَرَتْ، وَ اصْفَرَّتْ، وَ احْمَرَّتْ وَ أَرْطَبَتْ وَ ثَقُلَتْ أَعْذَاقُهَا بِرُطَبِهَا. فَقَالَ الْيُونَانِيُّ: [وَ] أُخْرَى أُحِبُّهَا: تَقْرُبُ بَيْنَ يَدَيَّ أَعْذَاقُهَا، أَوْ تَطُولُ يَدِي لِتَنَاوَلَهَا وَ أَحَبُّ شَيْ‏ءٍ إِلَيَّ [أَنْ‏] تَنْزِلَ إِلَيَّ إِحْدَاهُمَا، وَ تَطُولَ يَدِي إِلَى الْأُخْرَى الَّتِي هِيَ أُخْتُهَا. فَقَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ‌ علیه السلام: مُدَّ يَدَكَ الَّتِي تُرِيدُ أَنْ تَنَالَهَا وَ قُلْ: "يَا مُقَرِّبَ الْبَعِيدِ قَرِّبْ يَدِي مِنْهَا" وَ اقْبِضِ الْأُخْرَى الَّتِي تُرِيدُ أَنْ تَنْزِلَ الْعَذْقُ إِلَيْهَا وَ قُلْ: "يَا مُسَهِّلَ الْعَسِيرِ سَهِّلْ لِي تَنَاوُلَ مَا تَبَاعَدَ عَنِّي مِنْهَا" فَفَعَلَ ذَلِكَ، وَ قَالَهُ فَطَالَتْ يُمْنَاهُ، فَوَصَلَتْ إِلَى الْعَذْقِ، وَ انْحَطَّتِ الْأَعْذَاقُ الْأُخَرُ، فَسَقَطَتْ عَلَى الْأَرْضِ وَ قَدْ طَالَتْ عَرَاجِينُهَا...»؛ تفسير الإمام الحسن العسكري‌ علیه السلام، 172ـ174.

[70]. المزار الكبیر، ص577-578.

[71]. الاحتجاج، ج2، ص307.

[72]. (4) النساء: 54.

[73]. بصائر الدرجات، ج‏1، ص35.

[74]. (24) النور: 35.

[75]. (24) النور: 40.

[76]. (57) الحدید: 12.

[77]. الكافی، ج‏1، ص195.