شرح دعای صنمی قریش - جلسه 12
شرح دعای صنمی قریش
جلسه: 12
أعوذ بالله السمیع العلیم من الشیطان الرجیم
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمد لله ربّ العالمین وصلّی الله علی محمّد وآله الطاهرین
ولعنة الله علی أعدائهم أجمعین من الآن إلی قیام یوم الدین
اصول و فروع توحید و شرک و جایگاه‌های چهارگانه آنها
در جلسات گذشته گفتیم که توحید و شرک دارای اصل و فرعی هستند و برای آشکار شدن در عالم نیازمند جایگاه‌هایی هستند که آن جایگاه‌ها به دو دستۀ اصلی و فرعی تقسیم می‌شوند. هنگامی که در پی مصادیق این اصول و فروع بر می‌آییم و در قرآن کریم و فرمایشات اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام این چهار مطلب را جستجو می‌کنیم که افرادی که در جایگاه اصول و زیربنای توحید و شرک قرار می‌گیرند چه کسانی هستند؟ و افرادی که در فروع جایگاه‌های توحیدی و شرکی قرار می‌گیرند چه کسانی هستند؟
اهل بیت علیهم السلام و پیروان ایشان؛ اصول و فروع جایگاه توحید
به وضوح می‌یابیم که اهل بیت علیهم السلام اصول، زیربنا و جایگاه‌های اوّلیه‌ای هستند که توحید خدای منّان از طریق ایشان در عالم هستی آشکار می‌شود و شیعیان اهل بیت علیهم السلام، جایگاه‌های فرعی‌ای هستند که به دست آل الله علیهم السلام تربیت شده‌اند و آنها جایگاه‌های فرعی‌ای هستند که فروع توحید الهی در این جایگاه‌های فرعی آشکار می‌شود.
دشمنان اوّلیه اهل بیت علیهم السلام و پیروان آنها؛ اصول و فروع جایگاه آشکاری شرک
و در طرف دیگر از مسلّمات مذهب تشیّع، فرمایشات اهل بیت علیهم السلام و آیات قرآنی این است که دشمنان اهل بیت علیهم السلام؛ زیربنا و جایگاه‌های اوّلیۀ آشکار شدن شرک به خداوند متعال، و پیروان و دوست داران آنها؛ جایگاه‌های فرعی آشکاری شرک در عالم هستند.
این چهار مطلب، در فرمایشات آن بزرگواران و آیات قرآنی و تفاسیری که از ایشان رسیده روشن است[1].
سؤال دیگری که در اینجا مطرح می‌شود، این است که اهل بیت علیهم السلام و دشمنان اوّلیۀ ایشان چه کسانی هستند؟ وقتی به احادیث ایشان و آیات قرآنی مراجعه می‌کنیم می‌یابیم که رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم، امیر المؤمنین، حضرت صدیقۀ طاهره و یازده فرزند ایشان علیهم السلام به بداهت مکتب تشیّع و استناد نقلی تاریخی به گفتار رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم در بین تمام مسلمانان، معصوم، مطهّر، پاک و پاکیزه بوده‌اند، این چهارده معصوم، جایگاه‌ها و اصول اوّلیۀ ظهور توحید خدای متعال در عالم هستند و این مطلب نیز مشخّص است که آن بزرگواران قریشی هستند.
از قریش بودن دشمنان اهل بیت علیهم السلام، و سه دسته بودن آنها
در سمت مقابل، دشمنان اوّلیۀ اهل بیت علیهم السلام نیز از قریش هستند که به سه دسته تقسیم شدند و دست به دست هم دادند تا توحید خدای متعال، رسالت رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم، حقایق قرآن کریم و ولایت اهل بیت علیهم السلام پنهان و مخفی بماند تا در بین انسان‌ها آشکار نشود و در برابرش بگونه‌ای عمل کردند تا شرک، کفر، زندقه، الحاد و ضلالت بر عالم مسلّط شود. این سه دسته از سه خانواده بودند که دو خانواده از آنها به یک اصل باز می‌گردند و یکی از آنها از باقی جدا می‌شود.
اوّلی و دوّمی، بنی امیّه و بنی عبّاس؛ سه دسته دشمنان ولایت
خانوادۀ اوّل؛ خانوادۀ اوّلی و دوّمی است که قریشی هستند که خانواده آنها جداست، یعنی از خانوادۀ رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم نیستند، بلکه با آن بزرگوار فقط در قریشی بودن همراه هستند که هم رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم و اهل بیت علیهم السلام از قریش هستند و هم آنها قریشی هستند.
دو خانوادۀ دیگر که اوّلین دشمنان اهل بیت علیهم السلام بودند؛ خانواده‌های بنی امیّه[2] و بنی عبّاس[3] بودند که خانوادۀ بنی عبّاس پسرعموهای رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم بودند، همچنین خانوادۀ بنی امیّه نیز به آن بزرگوار باز می‌گردند با این تفاوت که بنی امیّه فامیلی دورتری با آن حضرت دارند امّا فامیلی بنی عبّاس با آن حضرت نزدیک‌تر است، این دو خانواده بالغ بر هفتصد سال در برابر اهل بیت علیهم السلام و حقایق قرآن کریم قرار گرفتند.
دشمنان ولایت و ساختن دانشمندان دروغین برای هدم توحید و اسلام
و در نتیجه هرکدام در زمان خودشان با قدرتی که در دست داشتند، تزویرها را برنامه ریزی کردند یعنی عالمان و دانشمندان دروغینی را ساختند و آنها را برای اینکه در برابر توحید حقیقی الهی، حقایق قرآن کریم، رسالت رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم و اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام قرار گیرند تربیت کردند.
گروه اوّلی و دومّی و بنی امیّه و بنی عبّاس، اوّلین کسانی هستند که در طول هفتصد سال، هزاران عالم و نویسنده دروغین ساختند که مروّجین شرک و کفر شدند و در برابر توحید الهی و ولایت اهل بیت علیهم السلام قرار گرفتند.
پس تمام مروّجین کفر، ظلم، شرک و الحاد، چه آنهایی که با علم کار کردند و چه آنهایی که بواسطۀ قدرت بیرونی بستر را برای کفر و الحاد آماده ساختند، موجب شدند که کفر، شرک و الحاد به خدا در جامعۀ بشری نفوذ کند و فراگیر شود.
بی سوادی خلیفه دوّمی
برای مثال؛ خلیفۀ دوّم از آن دسته افرادی بود که دارای هیچ علمی نبود و از جاهلان زمان رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم به حساب می‌آمد و یکی از کسانی بود که از کوچک‌ترین اصحاب آن بزرگوار از جهت دانش علمی و فهم پایین‌تر بود[4] و بخاطر اینکه در پی کار و الاغ فروشی بود[5] نمی‌توانست همراه آن حضرت باشد و مطالبی را بیاموزد که در زمان خلافتش نیز این مطلب را به بعضی از صحابه می‌گفت که؛ شما اطراف رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم بودید امّا من بخاطر کار و زندگی؛ کمتر خدمت ایشان می‌رسیدم[6]. پس او یکی از جاهلان بسیار نادان بود.
خلیفه دوّم و جمع کردن منافقان و حامیان خود؛ برای کشتن امیر المؤمنین علیه السلام
امّا بدین خاطر که قدرت پیدا نمود و سلطه یافت و دارای لشگری شد که در همان روز اوّل شهادت رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم که پیکر آن حضرت در خانه بود و هنوز برای تدفین برده نشده بود؛ چند هزار شمشیر زن را اطراف خانۀ امیر المؤمنین علیه السلام جمع کرد تا اگر آن بزرگوار برای بیعت نیامدند؛ گردن ایشان را بزند! [7]
همین مقدار را در نظر بگیرید، در مدینه‌ای که رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم ده سال زحمت مداوم کشیدند و بی‌اندازه تعلیمات و کارهای خیر در حقشان روا داشتند؛ در پایان، اطرافیان پیامبر خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم چهارهزار شمشیرزن خانۀ مولا علی علیه السلام را محاصره کردند و گفتند حتی اگر زهرای مرضیه سلام الله علیها نیز در خانه باشد، خانه را با اهلش آتش خواهیم زد و شمشیرشان را علیه امیر المؤمنین علیه السلام کشیدند! هنگامی که دوّمی در روز اوّل در حالی که هنوز خلافت اوّلی محکم نشده و تنها در سقیفۀ بنی ساعده چهار نفر با او بیعت کردند و هنوز مسلمانان دیگر با او بیعت نکردند، چهارهزار نفر را در اطراف خانۀ امیر المؤمنین علیه السلام جمع می‌کند، نشانگر این نیست که چه اندازه قدرت دارد، بلکه نشانگر این است که اهل مدینه به چه اندازه به رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم ایمان داشته‌اند و همچنین نشانگر این است که اهل بیت علیهم السلام در نزد آنها به چه میزان عظیم بوده‌اند! و این نمایانگر این است که آن بزرگواران در برابر آنها ارزشی نداشته‌اند که هیچ؛ بلکه دشمنی ایشان را در دل‌هایشان داشته‌اند و فقط در پی فرصتی مناسب برای ابراز دشمنیشان بوده‌اند.
دفاع رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم از اهل بیت علیهم السلام و فرصت نداشتن منافقان در آزار ایشان
آنها برای بروز دشمنی‌های خود با اهل بیت علیهم السلام؛ زمان رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم را مناسب نمی‌دیدند، زیرا آن بزرگوار به شدّت از ایشان دفاع می‌کردند و هرکسی کوچک‌ترین بی‌اعتنایی حتی به یکی از فامیل‌های دور ایشان می‌کرد؛ با برخورد رسول اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم مواجه می‌شد. [8]
همانند قضیه‌ای که برای صفیّه رخ داد که دوّمی هنگامی که صفیّه مقداری از موی سرش بیرون بود، به او گفت: برو و موی سرت را بپوشان که فامیلی رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم با تو برایت هیچ فایده‌ای نخواهد داشت، آن بزرگوار حتی در این مورد نیز برخورد کردند که صفیّه خدمت آن حضرت رسید و از دوّمی شکایت کرد که او در حق من اینگونه می‌گوید و ادّعا می‌کند که فامیلی من نسبت به شما هیچ نتیجه‌ای برای من به دنبال نخواهد داشت و شما هیچ فایده‌ای برای من ندارید، حتی در این مورد نیز پیامبر خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم گفتار و کردار خلیفۀ دوّم را تأیید نکردند و همچنین سکوت نیز اختیار نکردند بلکه اعلام اذان کردند، زیرا آن حضرت وقتی پیشامد مهمّی رخ می‌داد، اعلام عمومی می‌کردند و انصار و اهل مدینه شمشیرهایشان را برمی‌داشتند و به مسجد می‌آمدند که شاید امر مهمی رخ داده و آن بزرگوار نیاز به حمایت دارند، وقتی مردم در مسجد جمع شدند، ایشان بالای منبر رفتند و اعلام عمومی کردند که چه رخ داده که بعضی از شما نسبت به خانوادۀ من اینگونه سخن می‌رانید؟ به خدا قسم در روز قیامت من از بسیاری از خانوادۀ خودم شفاعت می‌کنم. [9]
حمایت رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم از اهل بیت علیهم السلام
پس وقتی رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم اینگونه از فامیل خود که خانمی معمولی است حمایت می‌کند؛ مشخّص است که به چه اندازه از امیر المؤمنین علیه السلام و حضرت زهراء سلام الله علیها حمایت می‌کند! که قضایای تاریخی حمایت آن بزرگوار از ایشان بسیار زیاد است، اگر کسی دشمنی‌های دشمنان رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم را در طی ده سالی که ایشان در مدینه ساکن بودند جمع آوری کند؛ خواهد دید که به چه اندازه در حق ایشان ظلم و ستم شده و خواهد یافت که رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم در مدینه چقدر، چگونه، به چه شکل و در چه جایگاه‌هایی و به چه عنوان‌هایی از اهل بیت علیهم السلام در برابر دیگران حمایت می‌کردند و همچنین دیگران چگونه، چطور و در چه جایگاه‌هایی دشمنی خود را نسبت به آن بزرگواران آشکار کردند که موارد آن بسیار است و آنچه عامّه و مخالفان ولایت نقل کردند به ده‌ها مورد می‌رسد، در حالی که بنی امیّه و خلفا همۀ کوشش را می‌کردند تا این مسائل را مخفی کنند تا به کسی نرسد.
پس این مطلب نشان می‌دهد که آن کسانی که در زمان رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم بودند چقدر به آن بزرگوار و سخنانشان ارزش می‌گذاشتند و ایمان داشتند که در روز اوّل شهادت آن حضرت در حالی که هنوز جسم مبارکشان در خانه است و دفن نشده؛ چند هزار نفر را دور خانۀ امیر المؤمنین علیه السلام جمع می‌کنند، پس معلوم می‌شود این چهار هزار نفر چه کسانی هستند و چقدر ارزش داشتند و چقدر ایمان به رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم داشتند.
بیان قرآن کریم در مورد منافقان مدینه و اطراف آن
این است که انسان در اینجا معنای آیۀ شریفه را می‌فهمد که خداوند متعال می‌فرماید: {وَمِمَّنْ حَوْلَكُمْ مِنَ الْأَعْرابِ مُنافِقُونَ وَمِنْ أَهْلِ الْمَدينَةِ مَرَدُوا عَلَى النِّفاقِ لا تَعْلَمُهُمْ نَحْنُ نَعْلَمُهُمْ سَنُعَذِّبُهُمْ مَرَّتَيْنِ ثُمَّ يُرَدُّونَ إِلى عَذابٍ عَظيم}[10]؛ «و از (ميان) اعراب باديهنشين كه اطراف شما هستند، جمعى منافقند و از اهل مدينه گروهى سخت به نفاق پاى بندند. تو آنها را نمىشناسى ولى ما آنها را مى شناسيم. به زودى آنها را دو بار مجازات مىكنيم (مجازاتى با رسوايى در دنيا و مجازاتى به هنگام مرگ) سپس بسوى مجازات بزرگى (در قيامت) فرستاده مىشوند».
از اهل مدینه بسیاری هستند که به سمت نفاق و دشمنی با توی رسول الله رفتند و سراغ اینکه جلوی تو را بگیرند و صدّ تو شوند و نگذارند تو دینت را و آن حقایق الهیه‌ای را که می‌خواهی آشکار کنی رفتند.
لذا می‌بینید که وقتی خداوند سبحان منافقین را تعریف می‌کند و شرح حالشان را می‌گوید، نمی‌گوید که صدّ از خدا و قرآن می‌کنند؛ بلکه می‌فرماید: {وَإِذا قيلَ لَهُمْ تَعالَوْا إِلى ما أَنْزَلَ اللَّهُ وَإِلَى الرَّسُولِ رَأَيْتَ الْمُنافِقينَ يَصُدُّونَ عَنْكَ صُدُوداً}[11]؛ «و هنگامى كه به آنها گفته شود: بسوى آنچه خداوند نازل كرده و بسوى پيامبر بياييد؛ منافقان را مىبينى كه (از قبول دعوت) تو اعراض مىكنند».
منافقین کارشان این است که از توی پیامبر صد می‌کنند وصد تو می‌شوند و نمی‌گذارند شمای رشد کنی و معنویات خودت را به دیگران برسانی.
خلیفه دوّم و ساختن و مسلّط کردن دانشمندان دروغین در میان مسلمانان
پس خلیفۀ دوّم با تمام جهالت‌ها و نفهمی‌هایی که داشت، امّا چون در زمان خلافتش قدرت و قوّت داشت؛ توانست دانشمندان دروغین و علمای ضالّه درست کند که ظاهرشان عالم ولی باطنشان فسق، فجور، ضلالت، گمراهی و ضدّیت با قرآن کریم بود! و لذا یک کسانی مثل کعب الاحبار[12] و عبدالله سلام[13] ـ که یهودی بودند ـ و همانند تمیم داری[14] ـ که نصرانی بود ـ و دیگران[15] را ساخت و بدان‌ها فرصت داد تا بتوانند اباطیل مکتب قبل از اسلام خود را بیاورند و قدرت و قوّت دهند و راه را برایشان باز کند که بتوانند در برابر منویّات رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم و حقایق قرآن کریم اباطیلی را ببافند و بسازند و به خورد مسلمانان دهند.
پس معلوم شد که اوّلین پایه‌ها و محل‌های ظهور توحید خدای متعال در عالم از قریش است که اهل بیت رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم هستند، و معلوم شد که اوّلین پایه‌ها و محل‌های آشکار شدن شرک به خداوند، الحاد و برابری با حق و حقیقت از قریش است، که آنها یا به علمشان و یا به سلطنتشان سه دسته بودند، عرض کردم یک دسته خلیفۀ اوّل و دوّم یک خانوادۀ جدا، یک دسته بنی امیّه خانوادۀ جدا و یک دسته بنی عبّاس خانوادۀ جدا که در این سه خانواده و سه گروه که اصل و پایه‌های اوّلیه برابری با اسلام، قرآن، رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم و اهل بیت علیهم السلام هستند، دو خانواده‌اش فامیل‌های پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم هستند.
پس معلوم می‌شود که اوّلین حقایق عالم و اوّلین جایگاه توحید، عظمت و حقایق الهی از قریش است و آن هم اهل بیت علیهم السلام هستند، و معلوم می‌شود اوّلین شرک و کفر به خدا، الحاد و برابری با حق و حقیقت، قرآن کریم و منویّات رسول اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم از قریش و خانوادۀ قریش است.
بیان روایات از قریش بودن امامان، و معنای جامع ایمانی و کفری آن
بخاطر همین رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمودند: «الْأَئِمَّةُ مِنْ قُرَيْش»[16] ائمّه از قریش اند، معنای این سخن این نیست که ائمّۀ حق از قریش‌اند! بلکه معنایش این است که امامان از قریش هستند؛ چه امامانی که دعوت به بهشت و توحید می‌کنند که اهل بیت علیهم السلام هستند و چه امامانی که دعوت به آتش، کفر و الحاد می‌کنند.
همانطور که در جلسات قبل حدیث امیر المؤمنین علیه السلام را خواندیم که فرمودند: «الْأَئِمَّةُ مِنْ قُرَيْشٍ أَبْرَارُهَا أَئِمَّةُ أَبْرَارِهَا وَفُجَّارُهَا أَئِمَّةُ فُجَّارِهَا ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآيَةَ: {وَجَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَيَوْمَ الْقِيامَةِ لا يُنْصَرُون}[17]»[18]؛ (ائمّه از قریش هستند، خوبان قریش؛ امامان خوبان عالم، و بدان قریش؛ امامان بدان عالم هستند، سپس این آیه را تلاوت کردند: و قرارشان دادیم امامانی که به آتش دعوت می‌کنند و روز قیامت یاوری ندارند) یعنی هر جای عالم که کسی به خوبی، هدایت، ایمان، صلاح، درستی و تقوایی می‌رسد؛ از خوبان قریش یعنی اهل بیت علیهم السلام گرفته، و هر کسی در هر جای عالم شرک، کفر، زندقه، گناه و معصیتی را گرفته و اهل فسق و فجور شده؛ از بدان قریش یعنی همان خانوادۀ سه گانه؛ اوّلی و دوّمی، بنی امیّه و بنی عبّاس گرفته است.
پس معلوم می‌شود که همۀ خوبی‌های عالم و همۀ بدی‌های عالم از قریش است.
اهل بیت اطهار علیهم السلام و بیان مطالب بگونه‌های مختلف
این مطلب تا اینجا در جلسۀ قبل ثابت شد و گفتیم که ائمّۀ اطهار علیهم السلام به شکل‌های گوناگون مطالب را بیان کردند، یک جا به شکل تاریخ، یک جا به شکل ولایت، یک جا به شکل امور نبّوت و یک جا به شکل تفسیر قرآن کریم بیان کردند، ایشان مطالب را اینگونه بیان کردند تا از جنبه‌ها و گونه‌های مختلف، حقیقت مطلب را بیان کنند.
سوره محمّد صلّی الله علیه و آله و سلّم و امامان حق و باطل
یکی از جاهایی که اهل بیت علیهم السلام این مطلب را بیان و ثابت کردند که تمام خوبی‌های عالم از یک خانواده قریش است ـ که اهل بیت رسول الله علیهم السلام هستند ـ، و تمام بدی‌ها، کفرها و زندقه‌های عالم از خانواده‌هایی از قریش است؛ در تفسیر سورۀ مبارکۀ محمّد صلّی الله علیه و آله و سلّم است.
سوره محمّد صلّی الله علیه و آله و سلّم و بیان توحید و اصول اوّلیه آن
اگر کسی حوصله کند و تفسیرهای فارسی این سوره را نگاه کند و بخواند ـ البته نه تفسیرهای امروزی که در اکثریّت آنها بویی از ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام نیست، بلکه به کتب نویسندگانی که اهل ولایت هستند و همّتشان بر این بوده که آیات کریمۀ قرآن را بر نحوۀ ولایت پیاده کنند! ـ؛ آن وقت یک مقداری به مطلبی که عرض می‌کنم می‌رسد که خداوند متعال در سورۀ محمّد صلّی الله علیه و آله و سلّم حقیقت توحید و شئونات آن و حقیقت شرک و همۀ پیامدها، آثار و خصوصیّات آن را بیان کرده که حرف اوّل ما بود.
خداوند در این سورۀ مبارکه هم آن انسان‌هایی که اصول، زیربنا و محل‌های اوّلیۀ ظهور و آشکاری توحید و شئونات آن هستند را بیان کرده که مراد ائمّۀ حق هستند که همۀ حقایق توحیدی را از اوّل تا آخر بیان می‌کنند. و هم آن کسانی که شاگردان، پیروان و شیعیان ائمّۀ حق هستند که توحید را به فرمایش و پیروی از امامان خود بیان و هواداری می‌کنند بیان کرده است.
و همچنین خداوند در این سوره مبارکه، هم آن کسانی که اصول و محل‌های اوّلیه ظلم، کفر، شرک، زندقه و هر بدی در عالم هستند که در برابر توحید خداوند آشکار شوند و توحید خدا را مخفی کنند که مراد از آنها ائمّۀ کفرند بیان کرده، و هم طرفداران، پیروان، دنباله روان و شیعیان ائمّۀ کفر ذت بیان کرده است که می‌بینید در همین دعای صنمی قریش که ان شاء الله بدان برسیم، چقدر امیر المؤمنین علیه السلام اصرار بر این مطلب دارند.
و گفتیم که این دعا همانند زیارت عاشوراست که اگر کسی بتواند مطالب این دو را با همدیگر نسبت سنجی کند؛ به همین مطلب می‌رسد! می‌بینید که امام باقر و امام صادق علیهما السلام در زیارت عاشورا چقدر به این مطلب اهمّیّت داده و اصرار دارند که طرفداران، پیروان، موالیان، تابعان و شیعیان مخالفین را سرکوب و مذمّت کنند و اصرار دارند که دوستی و همراهی با آنها نداشته باشید. و امیر المؤمنین علیه السلام نیز از اوّل تا آخر این دعای شریف این مطلب را بیان کرده و اصرار دارند که خداوندا موالیان، دوستان، پیروان و دنباله روان آنها را لعنت و به عذاب خود گرفتار کن.
توحید و شرک و طرفداران آن دو، و بیان شش مطلب
پس این مطالب شش گانه شد؛ توحید و حقایق توحیدی، شرک و پیامدهای شرکی، اصول پیاده کنندگان توحید که ائمّۀ حق‌اند و فروعشان که شیعیان آنها هستند، اصول آن کسانی که جلوی توحید را می‌گیرند و مروّج شرک هستند و پیروان آنها، این شش مطلب را خداوند در این سورۀ مبارکه بیان کرده، اگر کسی مقداری حال و حوصله کند و وقت بگذارد و ترجمه‌اش را از اوّل تا اخر نگاه کند و نسبت سنجی کند و بعد با این توضیحی که دادم و فرمایشات اهل بیت علیهم السلام که الآن می‌خوانیم اینها را هم ملاک گیرد که من باید در سورۀ مبارکه اینها را پیدا کنم.
انحصار حق در اهل بیت علیهم السلام، و بودن باطل در غیر ایشان
چون اعتقاد قلبی ما بر این است که اهل بیت علیهم السلام مفسّرین و معلّمین قرآن کریم و عالمان به حقایق آن هستند، همچنانکه امام باقر علیه السلام فرمودند: «مَا يَسْتَطِيعُ أَحَدٌ أَنْ يَدَّعِيَ أَنَّ عِنْدَهُ جَمِيعَ الْقُرْآنِ كُلِّهِ ظَاهِرِهِ وَبَاطِنِهِ غَيْرُ الْأَوْصِيَاءِ؛[19] جز اوصیای رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم هیچ کسی توانایی این را ندارد که ادّعا کند که همه علم ظاهر و باطن قرآن در نزد اوست».
و همچنین فرمودند: «أُوتِينَا تَفْسِيرَ الْقُرْآنِ وَأَحْكَامَهُ؛[20] علم به تفسیر قرآن و احکام آن به ما عطا شده است».
و امام صادق علیه السلام فرمودند: «عِنْدَنَا وَاللَّهِ عِلْمُ الْكِتَابِ كُلُّهُ؛[21] به خدا قسم که همه علم کتاب در نزد ماست».
و تا آنجا که رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمودند: «وَاعْلَمُوا أَنْ عَلِيّاً لَكُمْ أَفْضَلُ مِنْ كِتَابِ اللَّهِ لِأَنَّهُ مُتَرْجِمٌ لَكُمْ عَنْ كِتَابِ اللَّهِ تَعَالَى؛[22] بدانید که علی برای شما برتر است از کتاب خدا؛ چرا که او مترجم کتاب خدای متعال برای شماست».[23]
پس هرچه اهل بیت علیهم السلام در قرآن می‌گویند؛ حق است و هرچه دیگران در قرآن می‌گویند؛ باطل است. حق در قرآن کریم و معانی و حقایق آن؛ آن چیزهایی است که اهل بیت علیهم السلام می‌گویند و باطل آن چیزهایی است که دشمنان ایشان می‌گویند.
لذا وقتی مأمون از امام رضا علیه السلام خواست تا حقیقت اسلام را برای او مکتوب کنند؛ آن حضرت در قسمتی از بیانات خود اینگونه نوشتند: «أَشْهَدُ لَهُمْ بِالْوَصِيَّةِ وَالْإِمَامَةِ وَأَنَ الْأَرْضَ لَا تَخْلُو مِنْ حُجَّةِ اللَّهِ تَعَالَى عَلَى خَلْقِهِ فِي كُلِّ عَصْرٍ وَأَوَانٍ وَأَنَّهُمُ الْعُرْوَةُ الْوُثْقَى وَأَئِمَّةُ الْهُدَى وَالْحُجَّةُ عَلَى أَهْلِ الدُّنْيَا إِلَى أَنْ يَرِثَ اللَّهُ الْأَرْضَ وَمَنْ عَلَيْها، وَأَنَّ كُلَّ مَنْ خَالَفَهُمْ ضَالٌّ مُضِلٌّ بَاطِلٌ تَارِكٌ لِلْحَقِّ وَالْهُدَى، وَأَنَّهُمُ الْمُعَبِّرُونَ عَنِ الْقُرْآنِ وَالنَّاطِقُونَ عَنِ الرَّسُولِ صلّی الله علیه و آله و سلّم بِالْبَيَانِ وَمَنْ مَاتَ وَلَمْ يَعْرِفْهُمْ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّة؛[24] برای ایشان (یعنی اهل بیت علیهم السلام) وصایت و امامت را شهادت می‌دهم، و اينكه زمين در هيچ عصر و روزگار از حجّت خدا خالى نخواهد ماند، و ایشان دستاويز محكم خدا، و امامان هدایت و حجّت بر اهل دنیا تا روزى كه دنيا آخر شود و ميراث زمين و اهل آن به خداوند باز گردد، و شهادت می‌دهم به اينكه هركس با ايشان مخالفت نمايد؛ گمراه و گمراهكننده و رهاكننده حقّ و هدایت است، و ايشان تعبیر کنندگان از قرآن و سخن گویان از رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم با توضیح آن هستند، و هركس بميرد و ایشان را نشناسد؛ به مرگ جاهلى مرده است».[25]
پس انسان این را باید در نظر داشته باشد که می‌خواهد این سوره را بر روی میزان فرمایشات آن بزرگواران در آن بفهمد، اگر اینگونه جلو برود؛ به این شش مطلبی که گفتیم می‌رسد.
همه سوره محمّد صلّی الله علیه و آله و سلّم در حق اهل بیت علیهم السلام و دشمنان ایشان
امّا در ادامه احادیث این سوره مبارکه را بطور مختصر می‌خوانیم.
امام صادق علیه السلام فرمودند: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم فِي سُورَةِ مُحَمَّدٍ؛ آيَةٌ فِينَا وَآيَةٌ فِي أَعْدَائِنَا؛[26] رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم در سوره محمّد فرمودند: آیه‌ای در ما و آیه‌ای در دشمنان ماست»، یعنی خداوند این سوره را تقسیم مساوی کرده است.
امیر المؤمنین علیه السلام و امام باقر علیه السلام فرمودند: «سُورَةُ مُحَمَّدٍ؛ آيَةٌ فِينَا وَآيَةٌ فِي بَنِي أُمَيَّة[27]؛ یک آیه از سورۀ محمّد در حق ما اهل بیت و یک آیه از آن در حق بنی امیّه است». در حدیث قبل رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمودند: دشمنان ما، و در این حدیث می‌فرمایند: بنی امیّه.
امام کاظم علیه السلام فرمودند: «مَنْ أَرَادَ (أَن يَعْلَم) فَضْلَنَا عَلَى عَدُوِّنَا؛ فَلْيَقْرَأْ هَذِهِ السُّورَةَ الَّتِي يُذْكَرُ فِيهَا {الَّذِينَ كَفَرُوا وَصَدُّوا عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ}[28]، فِينَا آيَةٌ وَفِيهِمْ آيَةٌ إِلَى آخِرِهَا؛[29] هر کسی می‌خواهد فضل ما را نسبت به دشمنانمان بفهمد؛ سوره محمّد صلّی الله علیه و آله و سلّم را بخواند، زیرا در این سوره تا پایان آن؛ یک آیه در ما و یک آیه در دشمنان ماست»..
و در حدیثی دیگر امام صادق علیه السلام فرمودند: «مَنْ أَرَادَ أَنْ يَعْرِفَ حَالُنَا وَحالَ أَعْدائِنَا؛ فَلْيَقْرَأْ سُورَةَ مُحَمَّدٍ صلّی الله علیه و آله و سلّم فَإِنَّهُ يَرَاهَا آيَةٌ فِينَا وَآيَةٌ فِيهِمْ[30]؛ هر کسی که می‌خواهد حال ما و حال دشمنان ما را بفهمد؛ پس سورۀ محمّد را بخواند که می‌بیند آیه‌ای در ما و آیه‌ای در آنها است»، یعنی می‌رسد و این سوره را بدین شکل می‌بیند.
امام باقر و امام صادق علیهما السلام فرمودند: «في فِي قَوْلِهِ: {إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا} يَعْنِي بَنِي أُمَيَّةَ {وَصَدُّوا عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ} عَنْ وَلَايَةِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِب علیه السلام؛[31] در قول خداوند که می‌فرماید: "همانا آن کسانی که کافر شدند" یعنی بنی امیّه "و از راه خدا صد کردند" که منظور از راه خدا؛ ولایت علی بن ابیطالب است».
پس معلوم شد که این سورۀ مبارکه در حق قریش است؛ آیات فضیلت آن درباره اهل بیت علیهم السلام، و آیات کفر و شرک آن؛ درباره دشمنان ایشان که قریشی هستند. بنابراین قریش در عالم اصل هستند، خوبان قریش؛ امامان خوبان قریش، و بدان قریش؛ امامان بدان قریش‌اند.
الحمد لله ربّ العالمین وصلّی الله علی محمّد وآله الطاهرین
دریافت فایل (MP3) (PDF)
[1]. الكافي، ج8، ص242، ح336: عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: نَحْنُ أَصْلُ كُلِّ خَيْرٍ وَمِنْ فُرُوعِنَا كُلُ بِرٍّ فَمِنَ الْبِرِّ التَّوْحِيدُ وَالصَّلَاةُ وَالصِّيَامُ وَكَظْمُ الْغَيْظِ وَالْعَفْوُ عَنِ الْمُسِيءِ وَرَحْمَةُ الْفَقِيرِ وَتَعَهُّدُ الْجَارِ وَالْإِقْرَارُ بِالْفَضْلِ لِأَهْلِهِ وَعَدُوُّنَا أَصْلُ كُلِّ شَرٍّ وَمِنْ فُرُوعِهِمْ كُلُّ قَبِيحٍ وَفَاحِشَةٍ فَمِنْهُمُ الْكَذِبُ وَالْبُخْلُ وَالنَّمِيمَةُ وَالْقَطِيعَةُ وَأَكْلُ الرِّبَا وَأَكْلُ مَالِ الْيَتِيمِ بِغَيْرِ حَقِّهِ وَتَعَدِّي الْحُدُودِ الَّتِي أَمَرَ اللَّهُ وَرُكُوبُ الْفَوَاحِشِ ما ظَهَرَ مِنْها وَما بَطَنَ* وَالزِّنَا وَالسَّرِقَةُ وَكُلُّ مَا وَافَقَ ذَلِكَ مِنَ الْقَبِيحِ فَكَذَبَ مَنْ زَعَمَ أَنَّهُ مَعَنَا وَهُوَ مُتَعَلِّقٌ بِفُرُوعِ غَيْرِنَا.
الكافي، ج1، ص374، ح10: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَنْصُورٍ قَالَ: سَأَلْتُ عَبْداً صَالِحاً عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ: قُلْ إِنَّما حَرَّمَ رَبِّيَ الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَما بَطَنَ قَالَ فَقَالَ إِنَّ الْقُرْآنَ لَهُ ظَهْرٌ وَبَطْنٌ فَجَمِيعُ مَا حَرَّمَ اللَّهُ فِي الْقُرْآنِ هُوَ الظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ مِنْ ذَلِكَ أَئِمَّةُ الْجَوْرِ وَجَمِيعُ مَا أَحَلَّ اللَّهُ تَعَالَى فِي الْكِتَابِ هُوَ الظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ مِنْ ذَلِكَ أَئِمَّةُ الْحَقِّ.
بصائر الدرجات، ج1، ص536، ح2: عَنْ حَفْصٍ الْمُؤَذِّنِ قَالَ: كَتَبَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام إِلَى أَبِي الْخَطَّابِ بَلَغَنِي أَنَّكَ تَزْعُمُ أَنَّ الْخَمْرَ رَجُلٌ وَأَنَّ الزِّنَا رَجُلٌ وَأَنَّ الصَّلَاةَ رَجُلٌ وَأَنَّ الصَّوْمَ رَجُلٌ وَلَيْسَ كَمَا تَقُولُ نَحْنُ أَصْلُ الْخَيْرِ وَفُرُوعُهُ طَاعَةُ اللَّهِ وَعَدُوُّنَا أَصْلُ الشَّرِّ وَفُرُوعُهُ مَعْصِيَةُ اللَّهِ ثُمَّ كَتَبَ كَيْفَ يُطَاعُ مَنْ لَا يُعْرَفُ وَكَيْفَ يُعْرَفُ مَنْ لَا يُطَاعُ.
بصائر الدرجات، ج1، ص6، ح2: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى الْعُبَيْدِيِّ يَرْفَعُهُ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: أَبَى اللَّهُ أَنْ يُجْرِيَ الْأَشْيَاءَ إِلَّا بِالْأَسْبَابِ فَجَعَلَ لِكُلِّ شَيْءٍ سَبَباً وَجَعَلَ لِكُلِّ سَبَبٍ شَرْحاً وَجَعَلَ لِكُلِّ شَرْحِ مِفْتَاحاً وَجَعَلَ لِكُلِّ مِفْتَاحٍ عِلْماً وَجَعَلَ لِكُلِّ عِلْمٍ بَاباً نَاطِقاً مَنْ عَرَفَهُ عَرَفَ اللَّهَ وَمَنْ أَنْكَرَهُ أَنْكَرَ اللَّهَ ذَلِكَ رَسُولُ اللَّهِ وَنَحْنُ.
الكافي، ج4، ص578، ح2: عَنْ عَلِيِّ بْنِ حَسَّانَ عَنِ الرِّضَا علیه السلام قَالَ: سُئِلَ أَبِي عَنْ إِتْيَانِ قَبْرِ الْحُسَيْنِ علیه السلام فَقَالَ صَلُّوا فِي الْمَسَاجِدِ حَوْلَهُ وَيُجْزِئُ فِي الْمَوَاضِعِ كُلِّهَا أَنْ تَقُولَ: السَّلَامُ عَلَى أَوْلِيَاءِ اللَّهِ... السَّلَامُ عَلَى الَّذِينَ مَنْ وَالاهُمْ فَقَدْ وَالَى اللَّهَ وَمَنْ عَادَاهُمْ فَقَدْ عَادَى اللَّهَ وَمَنْ عَرَفَهُمْ فَقَدْ عَرَفَ اللَّهَ وَمَنْ جَهِلَهُمْ فَقَدْ جَهِلَ اللَّهَ وَمَنِ اعْتَصَمَ بِهِمْ فَقَدِ اعْتَصَمَ بِاللَّهِ وَمَنْ تَخَلَّى مِنْهُمْ فَقَدْ تَخَلَّى مِنَ اللَّهِ، الخبر.
تفسير فرات الكوفي، ص101، ح89: فُرَاتٌ قَالَ حَدَّثَنِي جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْفَزَارِيُّ مُعَنْعَناً عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ علیه السلام قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى خَلَقَنِي وَأَهْلَ بَيْتِي مِنْ طِينَةٍ خَلَقَنِي مِنْ طِينَةٍ وَأَهْلَ بَيْتِي لَمْ يَخْلُقِ اللَّهُ مِنْهَا أَحَداً غَيْرَنَا وَمَنْ ضَوَى إِلَيْنَا وَمَنْ يَتَوَلَّانَا فَكُنَّا أَوَّلَ مَنِ ابْتَدَأَ مِنْ خَلْقِهِ فَلَمَّا خَلَقَنَا فَتَقَ بِنُورِنَا كُلَّ [أطعة طِينَةٍ طَيِّبَةٍ] وَأَحْيَا بِنَا كُلَّ طِينَةٍ طَيِّبَةٍ ثُمَّ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى هَؤُلَاءِ خِيَارُ خَلْقِي وَحَمَلَةُ عَرْشِي وَخُزَّانُ عِلْمِي وَسَادَةُ أَهْلِ السَّمَاءِ وَسَادَةُ أَهْلِ الْأَرْضِ هَؤُلَاءِ هُدَاةُ الْمُهْتَدِينَ وَالْمُهْتَدَى [و المهتداء] بِهِمْ مَنْ جَاءَنِي بِوَلَايَتِهِمْ أَوْجَبْتُهُمْ جَنَّتِي وَأَبَحْتُهُمْ كَرَامَتِي وَمَنْ جَاءَنِي بِعَدَاوَتِهِمْ أَوْجَبْتُهُمْ نَارِي وَبَعَثْتُ عَلَيْهِمْ عَذَابِي ثُمَّ قَالَ علیه السلام وَنَحْنُ أَصْلُ الْإِيمَانِ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَتَمَامُهُ وَمِنَّا الرَّقِيبُ عَلَى خَلْقِ اللَّهِ وَبِهِ إِسْدَادُ أَعْمَالِ الصَّالِحِينَ وَنَحْنُ قَسَمُ اللَّهِ الَّذِي يُسْأَلُ بِهِ وَنَحْنُ وَصِيَّةُ اللَّهِ فِي الْأَوَّلِينَ وَوَصِيَّتُهُ فِي الْآخِرِينَ وَذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ جَلَّ جَلَالُهُ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي تَسائَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحامَ إِنَّ اللَّهَ كانَ عَلَيْكُمْ رَقِيباً.
تأويل الآيات الظاهرة، ص21: عَنْ دَاوُدَ بْنِ كَثِيرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام أَنْتُمُ الصَّلَاةُ فِي كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ وَأَنْتُمُ الزَّكَاةُ وَأَنْتُمُ الصِّيَامُ وَأَنْتُمُ الْحَجُّ فَقَالَ يَا دَاوُدُ نَحْنُ الصَّلَاةُ فِي كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ وَنَحْنُ الزَّكَاةُ وَنَحْنُ الصِّيَامُ وَنَحْنُ الْحَجُّ وَنَحْنُ الشَّهْرُ الْحَرَامُ وَنَحْنُ الْبَلَدُ الْحَرَامُ وَنَحْنُ كَعْبَةُ اللَّهِ وَنَحْنُ قِبْلَةُ اللَّهِ وَنَحْنُ وَجْهُ اللَّهِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى فَأَيْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ وَنَحْنُ الْآيَاتُ وَنَحْنُ الْبَيِّنَاتُ وَعَدُوُّنَا فِي كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَ الْفَحْشاءُ وَالْمُنْكَرُ وَالْبَغْيُ وَالْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالْأَنْصابُ وَالْأَزْلامُ وَالْأَصْنامُ وَالْأَوْثانُ وَالْجِبْتُ وَالطَّاغُوتُ وَالْمَيْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِيرِ يَا دَاوُدُ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَنَا فَأَكْرَمَ خَلْقَنَا وَفَضَّلَنَا وَجَعَلَنَا أُمَنَاءَهُ وَحَفَظَتَهُ وَخُزَّانَهُ عَلَى مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَجَعَلَ لَنَا أَضْدَاداً وَأَعْدَاءً فَسَمَّانَا فِي كِتَابِهِ وَكَنَّى عَنْ أَسْمَائِنَا بِأَحْسَنِ الْأَسْمَاءِ وَأَحَبِّهَا إِلَيْهِ تَكْنِيَةً عَنِ الْعَدُوِّ وَسَمَّى أَضْدَادَنَا بصائر الدرجات، ج1، ص528، ح1: عَنِ الْمُفَضَّلِ أَنَّهُ كَتَبَ إِلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام فَجَاءَهُ هَذَا الْجَوَابُ مِنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام أَمَّا بَعْد... فَأُخْبِرُكَ حَقَائِقَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى اخْتَارَ الْإِسْلَامَ لِنَفْسِهِ دِيناً وَرَضِيَ مِنْ خَلْقِهِ فَلَمْ يَقْبَلْ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا بِهِ وَبِهِ بَعَثَ أَنْبِيَاءَهُ وَرُسُلَهُ ثُمَّ قَالَ وَبِالْحَقِّ أَنْزَلْناهُ وَبِالْحَقِّ نَزَلَ فَعَلَيْهِ وَبِهِ بَعَثَ أَنْبِيَاءَهُ وَرُسُلَهُ وَنَبِيَّهُ مُحَمَّداً صلّی الله علیه و آله و سلّم فَاخْتَلَّ الَّذِينَ لَمْ يَعْرِفُوا مَعْرِفَةَ الرُّسُلِ وَوَلَايَتَهُمْ وَطَاعَتُهُمْ هُوَ الْحَلَالُ الْمُحَلَّلُ مَا أَحَلُّوا وَالْمُحَرَّمُ مَا حَرَّمُوا وَهُمْ أَصْلُهُ وَمِنْهُمُ الْفُرُوعُ الْحَلَالُ وَذَلِكَ سَعْيُهُمْ وَمِنْ فُرُوعِهِمْ أَمْرُهُمْ [شِيعَتَهُمْ] بالْحَلَالِ وَإِقَامِ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ وَصَوْمِ شَهْرِ رَمَضَانَ وَحِجِّ الْبَيْتِ وَالْعُمْرَةِ وَتَعْظِيمِ حُرُمَاتِ اللَّهِ وَشَعَائِرِهِ وَمَشَاعِرِهِ وَتَعْظِيمِ الْبَيْتِ الْحَرَامِ وَالْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَالشَّهْرِ الْحَرَامِ وَالطَّهُورِ وَالِاغْتِسَالِ مِنَ الْجَنَابَةِ وَمَكَارِمِ الْأَخْلَاقِ وَمَحَاسِنِهَا وَجَمِيعِ الْبِرِّ ثُمَّ ذَكَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَقَالَ فِي كِتَابِهِ إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسانِ وَإِيتاءِ ذِي الْقُرْبى وَيَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَالْمُنْكَرِ وَالْبَغْيِ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ فَعَدُوُّهُمْ [هُمُ الْحَرَامُ] الْمُحَرَّمُ وَأَوْلِيَاؤُهُمْ الدخول [الدَّاخِلُونَ] فِي أَمْرِهِمْ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ فِيهِمُ الْفَوَاحِشُ ما ظَهَرَ مِنْها وَما بَطَنَ وَالْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالرِّبَا وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِيرِ فَهُمُ الْحَرَامُ الْمُحَرَّمُ وَأَصْلُ كُلِّ حَرَامٍ وَهُمُ الشَّرُّ وَأَصْلُ كُلِّ شَرٍّ وَمِنْهُمْ فُرُوعُ الشَّرِّ كُلِّهِ وَمِنْ ذَلِكَ الْفُرُوعُ الْحَرَامُ وَاسْتِحْلَالُهُمْ إِيَّاهَا وَمِنْ فُرُوعِهِمْ تَكْذِيبُ الْأَنْبِيَاءِ وَجُحُودُ الْأَوْصِيَاءِ وَرُكُوبُ الْفَوَاحِشِ الزِّنَا وَالسَّرِقَةِ وَشُرْبِ الْخَمْرِ وَالْمُسْكِرِ وَأَكْلِ مَالِ الْيَتِيمِ وَأَكْلِ الرِّبَا وَالْخُدْعَةِ وَالْخِيَانَةِ وَرُكُوبِ الْحَرَامِ كُلِّهَا وَانْتِهَاكِ الْمَعَاصِي وَإِنَّمَا أَمَرَ اللَّهُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسانِ وَإِيتاءِ ذِي الْقُرْبى يَعْنِي مَوَدَّةَ ذِي الْقُرْبَى وَابْتِغَاءَ طَاعَتِهِمْ وَيَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَالْمُنْكَرِ وَالْبَغْيِ وَهُمْ أَعْدَاءُ الْأَنْبِيَاءِ وَأَوْصِيَاءِ الْأَنْبِيَاءِ وَهُمُ الْمَنْهِيُّ مِنْ مَوَدَّتِهِمْ وَطَاعَتِهِمْ يَعِظُكُمْ بِهَذِهِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ وَأُخْبِرُكَ أَنِّي لَوْ قُلْتُ لَكَ إِنَّ الْفَاحِشَةَ وَالْخَمْرَ وَالْمَيْسِرَ وَالزِّنَا وَالْمَيْتَةَ وَالدَّمَ وَلَحْمَ الْخِنْزِيرِ هُوَ رَجُلٌ وَأنت [أَنَا] أَعْلَمُ أَنَّ اللَّهَ قَدْ حَرَّمَ هَذَا الْأَصْلَ وَحَرَّمَ فَرْعَهُ وَنَهَى عَنْهُ وَجَعَلَ وَلَايَتَهُ كَمَنْ عَبَدَ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَثَناً وَشِرْكاً وَمَنْ دَعَا إِلَى عِبَادَةِ نَفْسِهِ فَهُوَ كَفِرْعَوْنَ إِذْ قَالَ أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلى فَهَذَا كُلُّهُ عَلَى وَجْهٍ إِنْ شِئْتُ قُلْتُ هُوَ رَجُلٌ وَهُوَ إِلَى جَهَنَّمَ وَمَنْ شَايَعَهُ عَلَى ذَلِكَ فَافْهَمْ مِثْلُ قَوْلِ اللَّهِ إِنَّما حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَالدَّمَ وَلَحْمَ الْخِنْزِيرِ وَلَصَدَقْتُ ثُمَّ لَوْ أَنِّي قُلْتُ إِنَّهُ فُلَانٌ ذَلِكَ كُلُّهُ لَصَدَقْتُ إِنَّ فُلَاناً هُوَ الْمَعْبُودُ الْمُتَعَدِّي حُدُودَ اللَّهِ الَّتِي نَهَى عَنْهَا أَنْ يَتَعَدَّى ثُمَّ إِنِّي أُخْبِرُكَ أَنَّ الدِّينِ وَأَصْلَ الدِّينِ هُوَ رَجُلٌ وَذَلِكَ الرَّجُلُ هُوَ الْيَقِينُ وَهُوَ الْإِيمَانُ وَهُوَ إِمَامُ أُمَّتِهِ وَأَهْلِ زَمَانِهِ فَمَنْ عَرَفَهُ عَرَفَ اللَّهَ وَمَنْ أَنْكَرَهُ أَنْكَرَ اللَّهَ وَدِينَهُ وَمَنْ جَهِلَهُ جَهِلَ اللَّهَ وَدِينَهُ وَحُدُودَهُ وَشَرَائِعَهُ بِغَيْرِ ذَلِكَ الْإِمَامِ كَذَلِكَ جَرَى بِأَنَّ مَعْرِفَةَ الرِّجَالِ دِينُ اللَّهِ وَالْمَعْرِفَةُ عَلَى وَجْهِهِ مَعْرِفَةٌ ثَابِتَةٌ عَلَى بَصِيرَةٍ يُعْرَفُ بِهَا دِينُ اللَّهِ وَيُوصَلُ بِهَا إِلَى مَعْرِفَةِ اللَّهِ فَهَذِهِ الْمَعْرِفَةُ الْبَاطِنَةُ الثَّابِتَةُ بِعَيْنِهَا الْمُوجِبَةُ حَقَّهَا الْمُسْتَوْجِبُ أَهْلَهَا عَلَيْهَا الشُّكْرَ لِلَّهِ الَّتِي مَنَّ عَلَيْهِمْ بِهَا مِنْ مَنِّ اللَّهِ يَمُنُّ بِهِ عَلَى مَنْ يَشَاءُ مَعَ الْمَعْرِفَةِ الظَّاهِرَةِ وَمَعْرِفَةٌ فِي الظَّاهِرِ فَأَهْلُ الْمَعْرِفَةِ فِي الظَّاهِرِ الَّذِينَ عَلِمُوا أَمْرَنَا بِالْحَقِّ عَلَى غَيْرِ عِلْمٍ لَا يَلْحَقُ بِأَهْلِ الْمَعْرِفَةِ فِي الْبَاطِنِ عَلَى بَصِيرَتِهِمْ وَلَا يَضِلُّوا بِتِلْكَ الْمَعْرِفَةِ الْمُقَصِّرَةِ إِلَى حَقِّ مَعْرِفَةِ اللَّهِ كَمَا قَالَ فِي كِتَابِهِ وَلا يَمْلِكُ الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ الشَّفاعَةَ إِلَّا مَنْ شَهِدَ بِالْحَقِّ وَهُمْ يَعْلَمُونَ، الخبر.
بحار الأنوار، ج99، ص52، ح11: قال: زِيَارَةُ مَوْلَانَا وَسَيِّدِنَا أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا عَلَيْهِ وَعَلَى آبَائِهِ وَأَبْنَائِهِ الصَّلَاةُ وَالسَّلَامُ كُلُّ الْأَوْقَاتِ صَالِحَةٌ لِزِيَارَتِهِ وَأَفْضَلُهَا فِي شَهْرِ رَجَبٍ رُوِيَ ذَلِكَ عَنْ وَلَدِهِ أَبِي جَعْفَرٍ الْجَوَادِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ وَسَلَامُهُ وَهِيَ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا وَلِيَّ اللَّه... السَّلَامُ عَلَى شُهُورِ الْحَوْلِ وَعَدَدِ السَّاعَاتِ وَحُرُوفِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ فِي الرُّقُومِ الْمُسَطَّرَاتِ السَّلَامُ عَلَى إِقْبَالِ الدُّنْيَا وَسُعُودِهَا وَمَنْ سُئِلُوا عَنْ كَلِمَةِ التَّوْحِيدِ فَقَالُوا نَحْنُ وَاللَّهِ مِنْ شُرُوطِهَا السَّلَامُ عَلَى مَنْ يُعَلَّلُ وُجُودُ كُلِّ مَخْلُوقٍ بِلَوْلَاهُم، الخبر.
مشارق أنوار اليقين، ص79: وَعْنِ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: جُحُودِ نِعْمَةِ اَللَّهِ كُفرٌ وَجُحودُ نُبوَّتي كُفرٌ وجُحُودٌ وِلايَةِ عَلِيٍ كُفْرٌ لِأَنَّ اَلتَّوحيدَ لاَ يُبْنَى إِلَّا على الولايَة.
تفسير القمي، ج2، ص262: عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ قَالَ: قَالَ لِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: يَا أَبَانُ أَ تَرَى أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ طَلَبَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ زَكَاةَ أَمْوَالِهِمْ وَهُمْ يُشْرِكُونَ بِهِ حَيْثُ يَقُولُ: «وَ وَيْلٌ لِلْمُشْرِكِينَ الَّذِينَ لا يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَهُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ كافِرُونَ» قُلْتُ لَهُ: كَيْفَ ذَلِكَ جُعِلْتُ فِدَاكَ فَسِّرْهُ لِي فَقَالَ وَيْلٌ لِلْمُشْرِكِينَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا بِالْإِمَامِ الْأَوَّلِ وَهُمْ بِالْأَئِمَّةِ الْآخِرِينَ كَافِرُونَ، يَا أَبَانُ إِنَّمَا دَعَا اللَّهُ الْعِبَادَ إِلَى الْإِيمَانِ بِهِ فَإِذَا آمَنُوا بِاللَّهِ وَبِرَسُولِهِ افْتَرَضَ عَلَيْهِمُ الْفَرَائِضَ.
[2]. تفسير فرات الكوفي، ص562: قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم بَعَثَنِي اللَّهُ نَبِيّاً فَأَتَيْتُ بَنِي أُمَيَّةَ فَقُلْتُ يَا بَنِي أُمَيَّةَ إِنِّي رَسُولُ اللَّهِ إِلَيْكُمْ قَالُوا كَذَبْتَ مَا أَنْتَ رَسُولُ اللَّهِ قَالَ ثُمَّ ذَهَبْتُ إِلَى بَنِي هَاشِمٍ فَقُلْتُ يَا بَنِي هَاشِمٍ إِنِّي رَسُولُ اللَّهِ إِلَيْكُمْ فَآمَنَ بِهِ مُؤْمِنُهُمْ مِنْهُمْ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام وَحَمَانِي كَافِرُهُمْ أَبُو طَالِبٍ قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم ثُمَّ بَعَثَ اللَّهُ جَبْرَئِيلَ بِلِوَائِهِ فَرَكَزَهَا فِي بَنِي هَاشِمٍ وَبَعَثَ إِبْلِيسُ بِلِوَائِهِ فَرَكَزَهَا فِي بَنِي أُمَيَّةَ فَلَا يَزَالُونَ أَعْدَاؤُنَا وَشِيعَتُهُمْ أَعْدَاءُ شِيعَتِنَا إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَة.
نهج البلاغة، ص137، الخطبة 93: ومن خطبة له علیه السلام و فيها ينبّه أمير المؤمنين على فضله و علمه و يبيّن فتنة بني أمية: أَمَّا بَعْدَ حَمْدِ اللَّهِ وَالثَّنَاءِ عَلَيْهِ أَيُّهَا النَّاسُ فَإِنِّي فَقَأْتُ عَيْنَ الْفِتْنَةِ وَلَمْ يَكُنْ لِيَجْتَرِئَ عَلَيْهَا أَحَدٌ غَيْرِي بَعْدَ أَنْ مَاجَ غَيْهَبُهَا وَاشْتَدَّ كَلَبُهَا فَاسْأَلُونِي قَبْلَ أَنْ تَفْقِدُونِي فَوَ الَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لَا تَسْأَلُونِي عَنْ شَيْءٍ فِيمَا بَيْنَكُمْ وَبَيْنَ السَّاعَةِ وَلَا عَنْ فِئَةٍ تَهْدِي مِائَةً وَتُضِلُّ مِائَةً إِلَّا أَنْبَأْتُكُمْ بِنَاعِقِهَا وَقَائِدِهَا وَسَائِقِهَا وَمُنَاخِ رِكَابِهَا وَمَحَطِّ رِحَالِهَا وَمَنْ يُقْتَلُ مِنْ أَهْلِهَا قَتْلاً وَمَنْ يَمُوتُ مِنْهُمْ مَوْتاً وَلَوْ قَدْ فَقَدْتُمُونِي وَنَزَلَتْ بِكُمْ كَرَائِهُ الْأُمُورِ وَحَوَازِبُ الْخُطُوبِ لَأَطْرَقَ كَثِيرٌ مِنَ السَّائِلِينَ وَفَشِلَ كَثِيرٌ مِنَ الْمَسْئُولِينَ وَذَلِكَ إِذَا قَلَّصَتْ حَرْبُكُمْ وَشَمَّرَتْ عَنْ سَاقٍ وَضَاقَتِ الدُّنْيَا عَلَيْكُمْ ضِيقاً تَسْتَطِيلُونَ مَعَهُ أَيَّامَ الْبَلَاءِ عَلَيْكُمْ حَتَّى يَفْتَحَ اللَّهُ لِبَقِيَّةِ الْأَبْرَارِ مِنْكُمْ إِنَّ الْفِتَنَ إِذَا أَقْبَلَتْ شَبَّهَتْ وَإِذَا أَدْبَرَتْ نَبَّهَتْ يُنْكَرْنَ مُقْبِلَاتٍ وَيُعْرَفْنَ مُدْبِرَاتٍ يَحُمْنَ حَوْمَ الرِّيَاحِ يُصِبْنَ بَلَداً وَيُخْطِئْنَ بَلَداً أَلَا وَإِنَّ أَخْوَفَ الْفِتَنِ عِنْدِي عَلَيْكُمْ فِتْنَةُ بَنِي أُمَيَّةَ فَإِنَّهَا فِتْنَةٌ عَمْيَاءُ مُظْلِمَةٌ عَمَّتْ خُطَّتُهَا وَخَصَّتْ بَلِيَّتُهَا وَأَصَابَ الْبَلَاءُ مَنْ أَبْصَرَ فِيهَا وَأَخْطَأَ الْبَلَاءُ مَنْ عَمِيَ عَنْهَا وَايْمُ اللَّهِ لَتَجِدُنَّ بَنِي أُمَيَّةَ لَكُمْ أَرْبَابَ سُوءٍ بَعْدِي كَالنَّابِ الضَّرُوسِ تَعْذِمُ بِفِيهَا وَتَخْبِطُ بِيَدِهَا وَتَزْبِنُ بِرِجْلِهَا وَتَمْنَعُ دَرَّهَا لَا يَزَالُونَ بِكُمْ حَتَّى لَا يَتْرُكُوا مِنْكُمْ إِلَّا نَافِعاً لَهُمْ أَوْ غَيْرَ ضَائِرٍ بِهِمْ وَلَا يَزَالُ بَلَاؤُهُمْ عَنْكُمْ حَتَّى لَا يَكُونَ انْتِصَارُ أَحَدِكُمْ مِنْهُمْ إِلَّا كَانْتِصَارِ الْعَبْدِ مِنْ رَبِّهِ وَالصَّاحِبِ مِنْ مُسْتَصْحِبِهِ تَرِدُ عَلَيْكُمْ فِتْنَتُهُمْ شَوْهَاءَ مَخْشِيَّةً وَقِطَعاً جَاهِلِيَّةً لَيْسَ فِيهَا مَنَارُ هُدًى وَلَا عَلَمٌ يُرَى نَحْنُ أَهْلَ الْبَيْتِ مِنْهَا بِمَنْجَاةٍ وَلَسْنَا فِيهَا بِدُعَاةٍ ثُمَّ يُفَرِّجُهَا اللَّهُ عَنْكُمْ كَتَفْرِيجِ الْأَدِيمِ بِمَنْ يَسُومُهُمْ خَسْفاً وَيَسُوقُهُمْ عُنْفاً وَيَسْقِيهِمْ بِكَأْسٍ مُصَبَّرَةٍ لَا يُعْطِيهِمْ إِلَّا السَّيْفَ وَلَا يُحْلِسُهُمْ إِلَّا الْخَوْفَ فَعِنْدَ ذَلِكَ تَوَدُّ قُرَيْشٌ بِالدُّنْيَا وَمَا فِيهَا لَوْ يَرَوْنَنِي مَقَاماً وَاحِداً وَلَوْ قَدْرَ جَزْرِ جَزُورٍ لِأَقْبَلَ مِنْهُمْ مَا أَطْلُبُ الْيَوْمَ بَعْضَهُ فَلَا يُعْطُونِيه.
الكافي، ج2، ص415، ح1: عَنْ سُفْيَانَ بْنِ عُيَيْنَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: إِنَّ بَنِي أُمَيَّةَ أَطْلَقُوا لِلنَّاسِ تَعْلِيمَ الْإِيمَانِ وَلَمْ يُطْلِقُوا تَعْلِيمَ الشِّرْكِ لِكَيْ إِذَا حَمَلُوهُمْ عَلَيْهِ لَمْ يَعْرِفُوهُ.
الكافي، ج8، ص345، ح543: عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا علیهما السلام قَالَ: أَصْبَحَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم يَوْماً كَئِيباً حَزِيناً فَقَالَ لَهُ عَلِيٌّ علیه السلام مَا لِي أَرَاكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ كَئِيباً حَزِيناً فَقَالَ وَكَيْفَ لَا أَكُونُ كَذَلِكَ وَقَدْ رَأَيْتُ فِي لَيْلَتِي هَذِهِ أَنَّ بَنِي تَيْمٍ وَبَنِي عَدِيٍّ وَبَنِي أُمَيَّةَ يَصْعَدُونَ مِنْبَرِي هَذَا يَرُدُّونَ النَّاسَ عَنِ الْإِسْلَامِ الْقَهْقَرَى فَقُلْتُ يَا رَبِّ فِي حَيَاتِي أَوْ بَعْدَ مَوْتِي فَقَالَ بَعْدَ مَوْتِكَ.
الكافي، ج8، ص266، ح389: عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَى مَوْلَى آلِ سَامٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: قُلْتُ لَهُ قُلِ اللَّهُمَّ مالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِي الْمُلْكَ مَنْ تَشاءُ وَتَنْزِعُ الْمُلْكَ مِمَّنْ تَشاءُ أَ لَيْسَ قَدْ آتَى اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ: بَنِي أُمَيَّةَ الْمُلْكَ قَالَ لَيْسَ حَيْثُ تَذْهَبُ إِلَيْهِ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ آتَانَا الْمُلْكَ وَأَخَذَتْهُ بَنُو أُمَيَّةَ بِمَنْزِلَةِ الرَّجُلِ يَكُونُ لَهُ الثَّوْبُ فَيَأْخُذُهُ الْآخَرُ فَلَيْسَ هُوَ لِلَّذِي أَخَذَهُ.
الكافي، ج8، ص103، ح76: عَنْ أَبِي الْعَبَّاسِ الْمَكِّيِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ علیه السلام يَقُولُ إِنَّ عُمَرَ لَقِيَ عَلِيّاً علیه السلام فَقَالَ لَهُ أَنْتَ الَّذِي تَقْرَأُ هَذِهِ الْآيَةَ: بِأَيِّكُمُ الْمَفْتُونُ وَتُعَرِّضُ بِي وَبِصَاحِبِي قَالَ فَقَالَ لَهُ أَ فَلَا أُخْبِرُكَ بِآيَةٍ نَزَلَتْ فِي بَنِي أُمَيَّةَ فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِنْ تَوَلَّيْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَتُقَطِّعُوا أَرْحامَكُمْ فَقَالَ كَذَبْتَ بَنُو أُمَيَّةَ أَوْصَلُ لِلرَّحِمِ مِنْكَ وَلَكِنَّكَ أَبَيْتَ إِلَّا عَدَاوَةً لِبَنِي تَيْمٍ وَبَنِي عَدِيٍّ وَبَنِي أُمَيَّةَ.
الكافي، ج8، ص232، ح305: عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ طَلْحَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام عَنِ الْوَزَغِ فَقَالَ رِجْسٌ وَهُوَ مَسْخٌ كُلُّهُ فَإِذَا قَتَلْتَهُ فَاغْتَسِلْ فَقَالَ إِنَّ أَبِي كَانَ قَاعِداً فِي الْحِجْرِ وَمَعَهُ رَجُلٌ يُحَدِّثُهُ فَإِذَا هُوَ بِوَزَغٍ يُوَلْوِلُ بِلِسَانِهِ فَقَالَ أَبِي لِلرَّجُلِ أَ تَدْرِي مَا يَقُولُ هَذَا الْوَزَغُ قَالَ لَا عِلْمَ لِي بِمَا يَقُولُ قَالَ فَإِنَّهُ يَقُولُ وَاللَّهِ لَئِنْ ذَكَرْتُمْ عُثْمَانَ بِشَتِيمَةٍ لَأَشْتِمَنَّ عَلِيّاً حَتَّى يَقُومَ مِنْ هَاهُنَا قَالَ وَقَالَ أَبِي لَيْسَ يَمُوتُ مِنْ بَنِي أُمَيَّةَ مَيِّتٌ إِلَّا مُسِخَ وَزَغاً قَالَ وَقَالَ إِنَّ عَبْدَ الْمَلِكِ بْنَ مَرْوَانَ لَمَّا نَزَلَ بِهِ الْمَوْتُ مُسِخَ وَزَغاً فَذَهَبَ مِنْ بَيْنِ يَدَيْ مَنْ كَانَ عِنْدَهُ وَكَانَ عِنْدَهُ وُلْدُهُ فَلَمَّا أَنْ فَقَدُوهُ عَظُمَ ذَلِكَ عَلَيْهِمْ فَلَمْ يَدْرُوا كَيْفَ يَصْنَعُونَ ثُمَّ اجْتَمَعَ أَمْرُهُمْ عَلَى أَنْ يَأْخُذُوا جِذْعاً فَيَصْنَعُوهُ كَهَيْئَةِ الرَّجُلِ قَالَ فَفَعَلُوا ذَلِكَ وَأَلْبَسُوا الْجِذْعَ دِرْعَ حَدِيدٍ ثُمَّ لَفُّوهُ فِي الْأَكْفَانِ فَلَمْ يَطَّلِعْ عَلَيْهِ أَحَدٌ مِنَ النَّاسِ إِلَّا أَنَا وَوُلْدُهُ.
الكافي، ج1، ص195، ح5: عَنْ صَالِحِ بْنِ سَهْلٍ الْهَمْدَانِيِّ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام فِي قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: (اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَالْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكاةٍ) فَاطِمَةُ سلام الله علیها (فِيها مِصْباحٌ) الْحَسَنُ (الْمِصْباحُ فِي زُجاجَةٍ) الْحُسَيْنُ (الزُّجاجَةُ كَأَنَّها كَوْكَبٌ دُرِّيٌ) فَاطِمَةُ كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ بَيْنَ نِسَاءِ أَهْلِ الدُّنْيَا (يُوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبارَكَةٍ) إِبْرَاهِيمُ علیه السلام (زَيْتُونَةٍ لا شَرْقِيَّةٍ وَلا غَرْبِيَّةٍ) لَا يَهُودِيَّةٍ وَلَا نَصْرَانِيَّةٍ (يَكادُ زَيْتُها يُضِيءُ) يَكَادُ الْعِلْمُ يَنْفَجِرُ بِهَا (وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نارٌ نُورٌ عَلى نُورٍ) إِمَامٌ مِنْهَا بَعْدَ إِمَامٍ (يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشاءُ) يَهْدِي اللَّهُ لِلْأَئِمَّةِ مَنْ يَشَاءُ (وَ يَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثالَ لِلنَّاسِ) قُلْتُ: (أَوْ كَظُلُماتٍ) قَالَ الْأَوَّلُ وَصَاحِبُهُ (يَغْشاهُ مَوْجٌ) الثَّالِثُ (مِنْ فَوْقِهِ مَوْجٌ) ظُلُمَاتٌ الثَّانِي (بَعْضُها فَوْقَ بَعْضٍ) مُعَاوِيَةُ لَعَنَهُ اللَّهُ وَفِتَنُ بَنِي أُمَيَّةَ (إِذا أَخْرَجَ يَدَهُ) الْمُؤْمِنُ فِي ظُلْمَةِ فِتْنَتِهِمْ (لَمْ يَكَدْ يَراها وَمَنْ لَمْ يَجْعَلِ اللَّهُ لَهُ نُوراً) إِمَاماً مِنْ وُلْدِ فَاطِمَةَ سلام الله علیها (فَما لَهُ مِنْ نُورٍ) إِمَامٍ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَقَالَ فِي قَوْلِهِ: (يَسْعى نُورُهُمْ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَبِأَيْمانِهِمْ) أَئِمَّةُ الْمُؤْمِنِينَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ تَسْعَى بَيْنَ يَدَيِ الْمُؤْمِنِينَ وَبِأَيْمَانِهِمْ حَتَّى يُنْزِلُوهُمْ مَنَازِلَ أَهْلِ الْجَنَّةِ.
تفسير العيّاشي، ج2، ص65، ح72: عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ هَذِه الآيَة إِنَّ شَرّ الدَّوابِّ عِندَ اللَّهِ اَلَّذِينَ كَفَرُوا فَهُمْ لاَ يُؤْمِنُونَ قَالَ نَزَلَتْ فِي بَنِي أُمَيَّةَ هُمْ شَرُّ خَلْقِ اللَّهِ هُمُ اَلَّذِينَ كَفَرُوا فِي بَطْنِ اَلْقُرْآنِ وَهُمُ اَلَّذِينَ لاَ يُؤْمِنُونَ.
تفسير العيّاشي، ج1، ص50، ح70: عَنْ جَابِرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ علیه السلام عَنْ هَذِهِ الْآيَةِ مِنْ قَوْلِ اللَّهِ فَلَمَّا جاءَهُمْ ما عَرَفُوا كَفَرُوا بِهِ قَالَ تَفْسِيرُهَا فِي الْبَاطِنِ لَمَّا جَاءَهُمْ مَا عَرَفُوا فِي عَلِيٍّ كَفَرُوا بِهِ فَقَالَ اللَّهُ فِيهِمْ فَلَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الْكافِرِينَ يَعْنِي بَنِي أُمَيَّةَ هُمُ الْكَافِرُونَ فِي بَاطِنِ الْقُرْآنِ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلام نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم هَكَذَا: بِئْسَمَا اشْتَرَوْا بِهِ أَنْفُسَهُمْ أَنْ يَكْفُرُوا بِما أَنْزَلَ اللَّهُ فِي عَلِيٍ بَغْياً وَقَالَ اللَّهُ فِي عَلِيٍ أَنْ يُنَزِّلَ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ عَلى مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ يَعْنِي عَلِيّاً قَالَ اللَّهُ فَباؤُ بِغَضَبٍ عَلى غَضَبٍ يَعْنِي بَنِي أُمَيَّةَ وَلِلْكافِرِينَ يَعْنِي بَنِي أُمَيَّةَ عَذابٌ مُهِينٌ.
تفسير القمي، ج1، ص371: عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللَّهِ كُفْراً قَالَ نَزَلَتْ فِي الْأَفْجَرَيْنِ مِنْ قُرَيْشٍ وَمِنْ بَنِي أُمَيَّةَ وَبَنِي الْمُغِيرَةِ فَأَمَّا بَنُو الْمُغِيرَةِ فَقَطَعَ اللَّهُ دَابِرَهُمْ يَوْمَ بَدْرٍ، وَأَمَّا بَنُو أُمَيَّةَ فَمُتِّعُوا إِلَى حِينٍ ثُمَّ قَالَ وَنَحْنُ وَاللَّهِ نِعْمَةُ اللَّهِ الَّتِي أَنْعَمَ بِهَا عَلَى عِبَادِهِ وَبِنَا يَفُوزُ مَنْ فَازَ ثُمَّ قَالَ لَهُمْ تَمَتَّعُوا فَإِنَّ مَصِيرَكُمْ إِلَى النَّار.
[3]. الغيبة (للنعماني)، ص143، ح3: عَنْ جَدِّهِ عَمْرِو بْنِ سَعْدٍ عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام أَنَّهُ قَالَ يَوْماً لِحُذَيْفَةَ بْنِ الْيَمَان:... فَوَ الَّذِي نَفْسُ عَلِيٍّ بِيَدِهِ لَا تَزَالُ هَذِهِ الْأُمَّةُ بَعْدَ قَتْلِ الْحُسَيْنِ ابْنِي فِي ضَلَالٍ وَظُلْمٍ وَعَسْفٍ وَجَوْرٍ وَاخْتِلَافٍ فِي الدِّينِ وَتَغْيِيرٍ وَتَبْدِيلٍ لِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ فِي كِتَابِهِ وَإِظْهَارِ الْبِدَعِ وَإِبْطَالِ السُّنَنِ وَاخْتِلَالٍ وَقِيَاسِ مُشْتَبِهَاتٍ وَتَرْكِ مُحْكَمَاتٍ حَتَّى تَنْسَلِخَ مِنَ الْإِسْلَامِ وَتَدْخُلَ فِي الْعَمَى وَالتَّلَدُّدِ وَالتَّسَكُّعِ مَا لَكِ يَا بَنِي أُمَيَّةَ لَا هُدِيتِ يَا بَنِي أُمَيَّةَ وَمَا لَكِ يَا بَنِي الْعَبَّاسِ لَكِ الْإِتْعَاسُ فَمَا فِي بَنِي أُمَيَّةَ إِلَّا ظَالِمٌ وَلَا فِي بَنِي الْعَبَّاسِ إِلَّا مُعْتَدٍ مُتَمَرِّدٌ عَلَى اللَّهِ بِالْمَعَاصِي قَتَّالٌ لِوَلَدِي هَتَّاكٌ لِسِتْرِي وَحُرْمَتِي فَلَا تَزَالُ هَذِهِ الْأُمَّةُ جَبَّارِينَ يَتَكَالَبُونَ عَلَى حَرَامِ الدُّنْيَا مُنْغَمِسِينَ فِي بِحَارِ الْهَلَكَاتِ وَفِي أَوْدِيَةِ الدِّمَاءِ حَتَّى إِذَا غَابَ الْمُتَغَيِّبُ مِنْ وُلْدِي عَنْ عُيُونِ النَّاسِ وَمَاجَ النَّاسُ بِفَقْدِهِ أَوْ بِقَتْلِهِ أَوْ بِمَوْتِهِ اطَّلَعَتِ الْفِتْنَةُ وَنَزَلَتِ الْبَلِيَّةُ وَالْتَحَمَتْ الْعَصَبِيَّةُ وَغَلَا النَّاسُ فِي دِينِهِمْ وَأَجْمَعُوا عَلَى أَنَّ الْحُجَّةَ ذَاهِبَةٌ وَالْإِمَامَةَ بَاطِلَةٌ وَيَحُجُّ حَجِيجُ النَّاسِ فِي تِلْكَ السَّنَةِ مِنْ شِيعَةِ عَلِيٍّ وَنَوَاصِبِهِ لِلتَّحَسُّسِ وَالتَّجَسُّسِ عَنْ خَلَفِ الْخَلَفِ فَلَا يُرَى لَهُ أَثَرٌ وَلَا يُعْرَفُ لَهُ خَبَرٌ وَلَا خَلَفٌ فَعِنْدَ ذَلِكَ سُبَّتْ شِيعَةُ عَلِيٍّ سَبَّهَا أَعْدَاؤُهَا وَظَهَرَتْ عَلَيْهَا الْأَشْرَارُ وَالْفُسَّاقُ بِاحْتِجَاجِهَا حَتَّى إِذَا بَقِيَتِ الْأُمَّةُ حَيَارَى وَتَدَلَّهَتْ وَأَكْثَرَتْ فِي قَوْلِهَا إِنَّ الْحُجَّةَ هَالِكَةٌ وَالْإِمَامَةَ بَاطِلَةٌ فَوَ رَبِّ عَلِيٍّ إِنَّ حُجَّتَهَا عَلَيْهَا قَائِمَةٌ مَاشِيَةٌ فِي طُرُقِهَا دَاخِلَةٌ فِي دُورِهَا وَقُصُورِهَا جَوَّالَةٌ فِي شَرْقِ هَذِهِ الْأَرْضِ وَغَرْبِهَا تَسْمَعُ الْكَلَامَ وَتُسَلِّمَ عَلَى الْجَمَاعَةِ تَرَى وَلَا تُرَى إِلَى الْوَقْتِ وَالْوَعْدِ وَنِدَاءِ الْمُنَادِي مِنَ السَّمَاءِ أَلَا ذَلِكَ يَوْمٌ فِيهِ سُرُورُ وُلْدِ عَلِيٍّ وَشِيعَتِهِ.
تفسير العيّاشي، ج1، ص360، ح23: عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثُّمَالِيِّ، عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ علیه السلام فِي قَوْلِ اللَّهِ: (فَلَمَّا نَسُوا ما ذُكِّرُوا بِهِ ) قَالَ: لَمَّا تَرَكُوا وَلَايَةَ عَلِيٍّ علیه السلام وَقَدْ أُمِرُوا بِهَا (أَخَذْناهُمْ بَغْتَةً فَإِذا هُمْ مُبْلِسُونَ * فَقُطِعَ دَابِرُ الْقَوْمِ الَّذِينَ ظَلَمُوا وَالْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ) قَالَ: نَزَلَتْ فِي وُلْدِ الْعَبَّاسِ.
تفسير العيّاشي، ج2، ص3، ح3: عن أبي لَبِيدٍ الْمَخْزُومِيُّ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلام: يَا بَا لَبِيدٍ إِنَّهُ يَمْلِكُ مِنْ وُلْدِ الْعَبَّاسِ اثْنَا عَشَرَ تُقْتَلُ بَعْدَ الثَّامِنِ مِنْهُمْ أَرْبَعَةٌ تُصِيبُ أَحَدَهُمُ الذُّبَحَةُ فَيَذْبَحُهُ هُمْ فِئَةٌ قَصِيرَةٌ أَعْمَارُهُمْ قَلِيلَةٌ مُدَّتُهُمْ خَبِيثَةٌ سِيرَتُهُمْ مِنْهُمُ الْفُوَيْسِقُ الْمُلَقَّبُ بِالْهَادِي وَالنَّاطِقِ وَالْغَاوِي، الخبر.
تفسير العيّاشي، ج2، ص235، ح50: عَنْ جَمِيلِ بْنِ دَرَّاجٍ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ علیه السلام: يَقُولُ وإِنْ كَانَ مَكْرُهُمْ لِتَزولَ مِنهُ الجِبالُ وإِنْ كَانَ مَكْرُ بَني العَبَّاسِ بِالقائِمِ لِتَزولَ مِنهُ قُلوبُ الرِّجالِ.
تأويل الآيات الظاهرة، ص572: عَنْ مُحَمَّدٍ الْحَلَبِيِّ قَالَ: قَرَأَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِنْ تَوَلَّيْتُمْ وَسُلِّطْتُمْ وَمَلَكْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَتُقَطِّعُوا أَرْحَامَكُمْ ثُمَّ قَالَ نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ فِي بَنِي عَمِّنَا بَنِي الْعَبَّاسِ وَبَنِي أُمَيَّةَ ثُمَّ قَرَأَ أُولئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمَّهُمْ عَنِ الدِّينِ وَأَعْمى أَبْصارَهُمْ عَنِ الْوَصِيِّ ثُمَّ قَرَأَ إِنَّ الَّذِينَ ارْتَدُّوا عَلى أَدْبارِهِمْ بَعْدَ وَلَايَةِ عَلِيٍ مِنْ بَعْدِ ما تَبَيَّنَ لَهُمُ الْهُدَى الشَّيْطانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَأَمْلى لَهُمْ ثُمَّ قَرَأَ وَالَّذِينَ اهْتَدَوْا بِوَلَايَةِ عَلِيٍ زادَهُمْ هُدىً حَيْثُ عَرَّفَهُمْ الْأَئِمَّةَ مِنْ بَعْدِهِ وَالْقَائِمَ وَآتاهُمْ تَقْواهُمْ أَيْ ثَوَابَ تَقْوَاهُمْ أَمَاناً مِنَ النَّار.
[4]. تفسير الرازي، ج10، ص13: رُوِيَ أَنَّ عُمَرَ رَضِيَ اللَّه عَنْهُ قَالَ عَلَى الْمِنْبَرِ: أَلَا لَا تُغَالُوا فِي مُهُورِ نِسَائِكُمْ، فَقَامَتِ امْرَأَةٌ فَقَالَتْ: يَا ابْنَ الْخَطَّابِ اللَّه يُعْطِينَا وَأَنْتَ تَمْنَعُ وَتَلَتْ هَذِهِ الْآيَةَ، فَقَالَ عُمَرُ: كُلُّ النَّاسِ أَفْقَهُ مِنْ عُمَرَ.
شرح نهج البلاغة (لابن أبي الحديد)، ج1، ص182: وقال مَرَّةً لا يَبْلُغُنِي أنَّ اِمْرَأةً تَجَاوَزَ صَدَاقَهَا صَدَاقَ نِسَاءِ اَلنَّبِيِّ إِلاَّ ارْتجَعْتُ ذَلِكَ مِنْهَا فَقَالَتْ لَهُ اِمْرَأَةٌ مَا جَعَلَ اَللَّهُ لَكَ ذَلِكَ إِنَّهُ تَعَالَى قَالَ وَآتَيْتُمْ إِحْدَاهُنَّ قِنْطَاراً فَلا تَأْخُذُوا مِنهُ شَيئاً أَتَأَخَّذُونَهُ بُهتَاناً وإِثْماً مُبِيناً فَقَالَ كُلُّ اَلنِّسَاءِ أَفْقَهُ مِنْ عمر حَتَّى رَبَّاتِ الْحِجَالِ ألاَّ تَعْجَبُونَ مِنْ إمامٍ أخطَأَ وامْرَأَةٍ أصابَتْ فَأَضَلَّتْ إمامَكُم فَفَضَّلَتْهُ!.
المصنف، ج7، ص81، ح5: عَن إبراهيم التيْمِيِّ قَالَ: قَالَ رَجُلٌ عِنْدَ عُمَرَ اَللَّهُمَّ اِجْعَلْنِي مِنَ اَلْقَلِيلِ قَالَ فَقَالَ عُمَرُ مَا هَذَا اَلَّذِي تَدْعُو بِهِ فقال إنِّي سَمِعتُ اللَّهَ يَقُولُ: وَقَلِيلٌ مِنْ عِبَادِيَ الشَّكُورُ فَأَنَا أَدْعُو أَنْ يَجْعَلَنِي مِنْ أُولئِك القليل قال فَقَالَ عُمَرُ كُلُّ اَلنَّاسِ أَعْلَمُ مِن عُمر.
كنز العمال، ج8، ص208، ح22581: عَنْ أَبِي ثَعْلَبَةَ بَيْنَا اَلنَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُصَلِّي بِأَصْحَابِهِ بِطَرِيقِ مَكَّةَ مرَّ رَجُلٌ يَطْرُدُ شَوْلاً لَهُ فَأَشَارَ إِلَيْهِ اَلنَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَلَمْ يَفْطُنْ فَصَرَخَ بِهِ عُمَرُ فَقَالَ يَا صَاحِبَ اَلشَّوْلِ رُدَّ إِبِلِكَ فَرَدَّهَا فَلَمَّا صَلَّى اَلنَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ مَنِ اَلْمُتَكَلِّمُ قَالُوا عُمَرُ قَالَ مَا لَكَ فِقْها يَا ابْنَ اَلْخَطَّابِ.
المعجم الأوسط، ج2، ص156، ح1561: عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ قَالَ: كَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُصَلِّي، فَمَرَّ أَعْرَابِيٌّ بِحَلُوبَةٍ لَهُ، فَأَشَارَ إِلَيْهِ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَلَمْ يَفْهَمْ. فَنَادَاهُ عُمَرُ: يَا أَعْرَابِيُّ، وَرَاءَكَ. فَلَمَّا سَلَّمَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «مَنِ الْمُتَكَلِّمُ؟» قَالُوا: عُمَرُ، فَقَالَ: «مَا لِهَذَا فِقْهٌ».
الاستغاثة، ج2، ص47: رَوَى أولياؤُهُ أَنَّهُ مَرَّ عَلَى صِبْيَانٍ يَلْعَبُونَ فَقَالَ مَا رَأَيْنَا خيْراً مُنْذُ فَارَقْنَاكُمْ فَقَالَ لَهُ صَبِيٌ مِنْهُمْ مَهْ يَا عُمَر أتقول هَذا وَقَدْ رَأَيْتُ رَسولَ اللَّهِ وَهُوَ الخَيرُ كُلُّهُ فَأَخَذَ عُمَرُ تُراباً وَوَضَعَهُ فَوْقَ فِيهِ وقالَ كُلُّ النَّاسِ أعقَلُ مِن عُمَرَ حَتَّى الصِّبْيَانُ.
[5]. تاج العروس، ج9، ص58: (برطش): المُبَرْطِشُ، أَهمله الجَوْهَرِيُّ والصّاغَانِيُّ وصاحِبُ اللِّسَانِ، وهو الدَّلاّلُ، أَو السّاعِي بينَ البائِعِ والمُشْتَرِي، ووَرَدَ في الحَدِيث كانَ عُمَرُ رَضْيَ اللهُ تَعَالَى عنه في الجَاهِلِيَّةِ مُبَرْطِشاً أَيْ كان يَكْتَرِي للنّاسِ الإبِلَ والحَمِيرَ، وَيَأْخُذُ عليه جُعْلاً، أَوْ هُوَ بالسِّينِ المُهْمَلَةِ، كما ذَهَبَ إلَيْه ابنُ دُرَيْدٍ، وقد تَقَدَّم.
النهاية، ج1، ص119: (برطش) فيه (كان عمر في الجاهلية مبرطشا) وهو السعي بين البائع والمشتري، شبه الدلال، ويروى بالسين المهملة بمعناه.
[6]. صحيح البخاري، ج3، ص55، ح2062: عَنْ عُبَيْدِ بْنِ عُمَيْرٍ، أَنَّ أَبَا مُوسَى الأَشْعَرِيَّ: اسْتَأْذَنَ عَلَى عُمَرَ بْنِ الخَطَّابِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، فَلَمْ يُؤْذَنْ لَهُ، وَكَأَنَّهُ كَانَ مَشْغُولاً، فَرَجَعَ أَبُو مُوسَى، فَفَرَغَ عُمَرُ، فَقَالَ: أَلَمْ أَسْمَعْ صَوْتَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ قَيْسٍ ائْذَنُوا لَهُ، قِيلَ: قَدْ رَجَعَ، فَدَعَاهُ فَقَالَ: «كُنَّا نُؤْمَرُ بِذَلِكَ»، فَقَالَ: تَأْتِينِي عَلَى ذَلِكَ بِالْبَيِّنَةِ، فَانْطَلَقَ إِلَى مَجْلِسِ الأَنْصَارِ، فَسَأَلَهُمْ، فَقَالُوا: لاَ يَشْهَدُ لَكَ عَلَى هَذَا إِلَّا أَصْغَرُنَا أَبُو سَعِيدٍ الخُدْرِيُّ، فَذَهَبَ بِأَبِي سَعِيدٍ الخُدْرِيِّ، فَقَالَ عُمَرُ: أَخَفِيَ هَذَا عَلَيَّ مِنْ أَمْرِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَلْهَانِي الصَّفْقُ بِالأَسْوَاقِ.
الدرّ المنثور، ج5، ص280: عَن أبي بن كَعْب رَضِي اللَّه عَنهُ أَنه قَرَأَ وَلَا تقربُوا الزِّنَا إِنَّه كَانَ فَاحِشَة ومقتاً وساء سَبِيلا إِلَّا من تَابَ فَإِن الله كَانَ غفاراً رحِيما فَذكر لعمر رَضِي اللَّه عَنهُ فَأَتَاهُ فَسَأَلَهُ فَقَالَ: أَخَذتهَا من رَسُول الله صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَلَيْسَ لَك عمل إِلَّا الصفق بِالبَقِيعِ.
[7]. برای مطالعه روایات این مطلب به اواخر جلسه هفتم مراجعه شود.
الهجوم على بيت فاطمة سلام الله علیها، ص116 ـ 119: وفي رواية: فوثب عمر غضبان فنادى خالد بن الوليد وقنفذا فأمرهما أن يحملا حطبا ونارا فقال أبو بكر لعمر: ائتني به بأعنف العنف، وأخرجهم وإن أبوا فقاتلهم، فخرج في جماعة كثيرة من الصحابة من المهاجرين والأنصار والطلقاء والمنافقين وسفلة الأعراب وبقايا الأحزاب. وفي رواية: إنهم كانوا ثلاثمائة. وقيل: غير ذلك، منهم: عمر بن الخطاب. خالد بن الوليد. قنفذ. عبد الرحمن بن عوف. أسيد بن حضير. الأشهلي. سلمة بن سلامة بن وقش الأشهلي. سلمة بن أسلم بن جريش الأشهلي. المغيرة بن شعبة. أبو عبيد ة بن الجراح. ثابت بن قيس بن شماس. محمد بن مسلمة. سالم مولى أبي حذيفة. أسلم العدوي. عياش بن ربيعة. هرمز الفارسي (جد عمرو بن أبي المقدام). عثمان. زياد بن لبيد. عبد الله بن أبي ربيعة. عبد الله بن زمعة. سعد بن مالك. حماد وذكروا بعضهم أبا بكر أيضا وكذا زيد بن ثابت، فقال لهم عمر: هلموا في جمع الحطب. فأتوا بالحطب والنار، وجاء عمر ومعه فتيلة.
[8]. الأمالي (للصدوق)، ص64، ح11: عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: صَعِدَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم الْمِنْبَرَ فَخَطَبَ وَاجْتَمَعَ النَّاسُ إِلَيْهِ فَقَالَ صلّی الله علیه و آله و سلّم: يَا مَعْشَرَ الْمُؤْمِنِينَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ أَوْحَى إِلَيَّ أَنِّي مَقْبُوضٌ وَأَنَّ ابْنَ عَمِّي عَلِيّاً مَقْتُولٌ وَأَنِّي أَيُّهَا النَّاسُ أُخْبِرُكُمْ خَبَراً إِنْ عَمِلْتُمْ بِهِ سَلِمْتُمْ وَإِنْ تَرَكْتُمُوهُ هَلَكْتُمْ إِنَّ ابْنَ عَمِّي عَلِيّاً علیه السلام هُوَ أَخِي وَهُوَ وَزِيرِي وَهُوَ خَلِيفَتِي وَهُوَ الْمُبَلِّغُ عَنِّي وَهُوَ إِمَامُ الْمُتَّقِينَ وَقَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ إِنِ اسْتَرْشَدْتُمُوهُ أَرْشَدَكُمْ وَإِنْ تَبِعْتُمُوهُ نَجَوْتُمْ وَإِنْ خَالَفْتُمُوهُ ضَلَلْتُمْ وَإِنْ أَطَعْتُمُوهُ فَاللَّهَ أَطَعْتُمْ وَإِنْ عَصَيْتُمُوهُ فَاللَّهَ عَصَيْتُمْ وَإِنْ بَايَعْتُمُوهُ فَاللَّهَ بَايَعْتُمْ وَإِنْ نَكَثْتُمْ بَيْعَتَهُ فَبَيْعَةَ اللَّهِ نَكَثْتُمْ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ أَنْزَلَ عَلَيَّ الْقُرْآنَ وَهُوَ الَّذِي مَنْ خَالَفَهُ ضَلَّ وَمَنِ ابْتَغَى عِلْمَهُ عِنْدَ غَيْرِ عَلِيٍّ هَلَكَ أَيُّهَا النَّاسُ اسْمَعُوا قَوْلِي وَاعْرِفُوا حَقَّ نَصِيحَتِي وَلَا تَخْلُفُونِي فِي أَهْلِ بَيْتِي إِلَّا بِالَّذِي أُمِرْتُمْ بِهِ مِنْ حِفْظِهِمْ فَإِنَّهُمْ حَامَّتِي وَقَرَابَتِي وَإِخْوَتِي وَأَوْلَادِي وَإِنَّكُمْ مَجْمُوعُونَ وَمُسَاءَلُونَ عَنِ الثَّقَلَيْنِ فَانْظُرُوا كَيْفَ تَخْلُفُونِّي فِيهِمَا إِنَّهُمْ أَهْلُ بَيْتِي فَمَنْ آذَاهُمْ آذَانِي وَمَنْ ظَلَمَهُمْ ظَلَمَنِي وَمَنْ أَذَلَّهُمْ أَذَلَّنِي وَمَنْ أَعَزَّهُمْ أَعَزَّنِي وَمَنْ أَكْرَمَهُمْ أَكْرَمَنِي وَمَنْ نَصَرَهُمْ نَصَرَنِي وَمَنْ خَذَلَهُمْ خَذَلَنِي وَمَنْ طَلَبَ الْهُدَى فِي غَيْرِهِمْ فَقَدْ كَذَّبَنِي أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا اللَّهَ وَانْظُرُوا مَا أَنْتُمْ قَائِلُونَ إِذَا لَقِيتُمُوهُ فَإِنِّي خَصْمٌ لِمَنْ آذَاهُمْ وَمَنْ كُنْتُ خَصْمَهُ خَصَمْتُهُ أَقُولُ قَوْلِي هَذَا وَأَسْتَغْفِرُ اللَّهَ لِي وَلَكُمْ.
كتاب سليم بن قيس، ج2، ص684: قَالَ عَلِيٌّ علیه السلام ثُمَّ مَرَرْتُ بِالصُّهَاكِيِّ يَوْماً فَقَالَ لِي مَا مَثَلُ مُحَمَّدٍ إِلَّا كَمَثَلِ نَخْلَةٍ نَبَتَتْ فِي كُنَاسَةٍ فَأَتَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم فَذَكَرْتُ لَهُ ذَلِكَ فَغَضِبَ النَّبِيُّ وَخَرَجَ فَأَتَى الْمِنْبَرَ وَفَزِعَتِ الْأَنْصَارُ فَجَاءَتْ شَاكَةً فِي السِّلَاحٍ لِمَا رَأَتْ مِنْ غَضَبِ رَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم فَقَالَ مَا بَالُ أَقْوَامٍ يُعَيِّرُونَنِي بِقَرَابَتِي وَقَدْ سَمِعُوا مِنِّي مَا قُلْتُ فِي فَضْلِهِمْ وَتَفْضِيلِ اللَّهِ إِيَّاهُمْ وَمَا اخْتَصَّهُمُ اللَّهُ بِهِ مِنْ إِذْهَابِ الرِّجْسِ عَنْهُمْ وَتَطْهِيرِ اللَّهِ إِيَّاهُمْ وَقَدْ سَمِعْتُمْ مَا قُلْتُ فِي أَفْضَلِ أَهْلِ بَيْتِي وَخَيْرِهِمْ مِمَّا خَصَّهُ اللَّهُ بِهِ وَأَكْرَمَهُ وَفَضَّلَهُ مِنْ سَبْقِهِ فِي الْإِسْلَامِ وَبَلَائِهِ فِيهِ وَقَرَابَتِهِ مِنِّي وَأَنَّهُ مِنِّي بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى ثُمَّ تَزْعُمُونَ أَنَّ مَثَلِي فِي أَهْلِ بَيْتِي كَمَثَلِ نَخْلَةٍ نَبَتَتْ فِي كُنَاسَةٍ أَلَا إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ خَلْقَهُ فَفَرَّقَهُمْ فِرْقَتَيْنِ فَجَعَلَنِي فِي خَيْرِ الْفِرْقَتَيْنِ ثُمَّ فَرَّقَ الْفِرْقَةَ [ثَلَاثَ فِرَقٍ] شُعُوباً وَقَبَائِلَ وَبُيُوتاً فَجَعَلَنِي فِي خَيْرِهَا شَعْباً وَخَيْرِهَا قَبِيلَةً ثُمَّ جَعَلَهُمْ بُيُوتاً فَجَعَلَنِي فِي خَيْرِهَا بَيْتاً فَذَلِكَ قَوْلُهُ إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً [فَحَصَلْتُ فِي أَهْلِ بَيْتِي وَعِتْرَتِي و أَنَا وَأَخِي عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ] أَلَا وَإِنَّ اللَّهَ نَظَرَ إِلَى أَهْلِ الْأَرْضِ نَظْرَةً فَاخْتَارَنِي مِنْهُمْ ثُمَّ نَظَرَ نَظْرَةً فَاخْتَارَ أَخِي عَلِيّاً وَوَزِيرِي وَوَصِيِّي وَخَلِيفَتِي فِي أُمَّتِي وَوَلِيَّ كُلِّ مُؤْمِنٍ بَعْدِي فَبَعَثَنِي رَسُولاً وَنَبِيّاً وَدَلِيلاً فَأَوْحَى إِلَيَّ أَنِ اتَّخِذْ عَلِيّاً أَخاً وَوَلِيّاً وَوَصِيّاً وَخَلِيفَةً فِي أُمَّتِي بَعْدِي، الخبر.
كتاب سليم بن قيس، ج2، ص856: عَنْ سَلْمَانَ قَالَ كَانَتْ قُرَيْشٌ إِذَا جَلَسَتْ فِي مَجَالِسِهَا فَرَأَتْ رَجُلاً مِنْ أَهْلِ الْبَيْتِ قَطَعَتْ حَدِيثَهَا فَبَيْنَمَا هِيَ جَالِسَةٌ إِذْ قَالَ رَجُلٌ مِنْهُمْ مَا مَثَلُ مُحَمَّدٍ فِي أَهْلِ بَيْتِهِ إِلَّا كَمَثَلِ نَخْلَةٍ نَبَتَتْ فِي كُنَاسَةٍ فَبَلَغَ ذَلِكَ رَسُولَ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم فَغَضِبَ ثُمَّ خَرَجَ فَأَتَى الْمِنْبَرَ فَجَلَسَ عَلَيْهِ حَتَّى اجْتَمَعَ النَّاسُ ثُمَّ قَامَ فَحَمِدَ اللَّهَ وَأَثْنَى عَلَيْهِ ثُمَّ قَالَ أَيُّهَا النَّاسُ مَنْ أَنَا قَالُوا أَنْتَ رَسُولُ اللَّهِ قَالَ أَنَا رَسُولُ اللَّهِ وَأَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ بْنِ هَاشِمٍ ثُمَّ مَضَى فِي نَسَبِهِ حَتَّى انْتَهَى إِلَى نِزَارٍ ثُمَّ قَالَ أَلَا وَإِنِّي وَأَهْلَ بَيْتِي كُنَّا نُوراً نَسْعَى بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ قَبْلَ أَنْ يَخْلُقَ اللَّهُ آدَمَ بِأَلْفَيْ عَامٍ وَكَانَ ذَلِكَ النُّورُ إِذَا سَبَّحَ سَبَّحَتِ الْمَلَائِكَةُ لِتَسْبِيحِهِ فَلَمَّا خَلَقَ آدَمَ وَضَعَ ذَلِكَ النُّورَ فِي صُلْبِهِ ثُمَّ أَهْبَطَ إِلَى الْأَرْضِ فِي صُلْبِ آدَمَ ثُمَّ حَمَلَهُ فِي السَّفِينَةِ فِي صُلْبِ نُوحٍ ثُمَّ قَذَفَهُ فِي النَّارِ فِي صُلْبِ إِبْرَاهِيمَ ثُمَّ لَمْ يَزَلْ يَنْقُلُنَا فِي أَكَارِمِ الْأَصْلَابِ حَتَّى أَخْرَجَنَا مِنْ أَفْضَلِ الْمَعَادِنِ مَحْتِداً وَأَكْرَمِ الْمَغَارِسِ مَنْبِتاً بَيْنَ الْآبَاءِ وَالْأُمَّهَاتِ لَمْ يَلْتَقِ أَحَدٌ مِنْهُمْ عَلَى سِفَاحٍ قَطُّ أَلَا وَنَحْنُ بَنُو عَبْدِ الْمُطَّلِبِ سَادَةُ أَهْلِ الْجَنَّةِ أَنَا وَعَلِيٌّ وَجَعْفَرٌ وَحَمْزَةُ وَالْحَسَنُ وَالْحُسَيْنُ وَفَاطِمَةُ وَالْمَهْدِيُّ، الخبر.
[9]. مجمع الزوائد، ج8، ص216، ح13827: وَعَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: «تُوُفِّيَ ابْنٌ لِصَفِيَّةَ، عَمَّةِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَبَكَتْ عَلَيْهِ وَصَاحَتْ، فَأَتَاهَا النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ لَهَا: يَا عَمَّةُ، مَا يُبْكِيكِ؟. قَالَتْ: تُوُفِّيَ ابْنِي. قَالَ: يَا عَمَّةُ، مَنْ تُوَفِّيَ لَهُ وَلَدٌ فِي الْإِسْلَامِ فَصَبَرَ بَنَى اللَّهُ لَهُ بَيْتاً فِي الْجَنَّةِ. فَسَكَتَتْ. ثُمَّ خَرَجَتْ مِنْ عِنْدِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَاسْتَقْبَلَهَا عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ فَقَالَ: يَا صَفِيَّةُ، قَدْ سَمِعْتُ صُرَاخَكَ، إِنَّ قَرَابَتَكِ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَنْ تُغْنِيَ عَنْكِ مِنَ اللَّهِ شَيْئاً. فَبَكَتْ فَسَمِعَهَا النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَكَانَ يُكْرِمُهَا وَيُحِبُّهَا فَقَالَ: يَا عَمَّةُ، أَتَبْكِينَ وَقَدْ قُلْتُ لَكِ مَا قُلْتُ؟. قَالَتْ: لَيْسَ ذَاكَ أَبْكَانِي يَا رَسُولَ اللَّهِ، اسْتَقْبَلَنِي عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ فَقَالَ: إِنَّ قَرَابَتَكِ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَنْ تُغْنِيَ عَنْكِ مِنَ اللَّهِ شَيْئاً. قَالَ: فَغَضِبَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَقَالَ: يَا بِلَالُ، هَجِّرْ بِالصَّلَاةِ. فَهَجَّرَ بِلَالٌ بِالصَّلَاةِ، فَصَعِدَ الْمِنْبَرَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَحَمِدَ اللَّهَ وَأَثْنَى عَلَيْهِ ثُمَّ قَالَ: مَا بَالُ أَقْوَامٍ يَزْعُمُونَ أَنَّ قَرَابَتِي لَا تَنْفَعُ؟ كُلُّ سَبَبٍ وَنَسَبٍ مُنْقَطِعٌ يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِلَّا سَبَبِي وَنَسَبِي، فَإِنَّهَا مَوْصُولَةٌ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ. فَقَالَ عُمَرُ: فَتَزَوَّجْتُ أُمَّ كُلْثُومٍ بِنْتَ عَلِيٍّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ لِمَا سَمِعْتُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَوْمَئِذٍ أَحْبَبْتُ أَنْ يَكُونَ لِي مِنْهُ سَبَبٌ وَنَسَبٌ. ثُمَّ خَرَجْتُ مِنْ عِنْدِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَمَرَرْتُ عَلَى نَفَرٍ مِنْ قُرَيْشٍ فَإِذَا هُمْ يَتَفَاخَرُونَ وَيَذْكُرُونَ أَمْرَ الْجَاهِلِيَّةِ، فَقُلْتُ: مِنَّا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ؟ فَقَالُوا: إِنَّ الشَّجَرَةَ لِتَنْبُتَ فِي الْكِبَا. وَقَالَ: فَمَرَرْتُ إِلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَأَخْبَرْتُهُ، فَقَالَ: يَا بِلَالُ، هَجِّرْ بِالصَّلَاةِ. فَحَمِدَ اللَّهَ وَأَثْنَى عَلَيْهِ ثُمَّ قَالَ: يَا أَيُّهَا النَّاسُ، مَنْ أَنَا؟. قَالُوا: أَنْتَ رَسُولُ اللَّهِ. قَالَ: انْسُبُونِي. قَالُوا: أَنْتَ مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ. قَالَ: أَجَلْ، أَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ، وَأَنَا رَسُولُ اللَّهِ، فَمَا بَالُ أَقْوَامٍ يَبْتَذِلُونَ أَصْلِي؟ فَوَاللَّهِ لَأَنَا أَفْضَلُهُمْ أَصْلاً وَخَيْرُهُمْ مَوْضِعاً. قَالَ: فَلَمَّا سَمِعَتِ الْأَنْصَارُ بِذَلِكَ قَالَتْ: قُومُوا فَخُذُوا السِّلَاحَ، فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَدْ أُغْضِبَ. قَالَ: فَأَخَذُوا السِّلَاحَ ثُمَّ أَتَوُا النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَا يَرَى مِنْهُمْ إِلَّا الْحَدَقَ، حَتَّى أَحَاطُوا بِالنَّاسِ فَجَعَلُوهُمْ فِي مِثْلِ الْحَرَّةِ، حَتَّى تَضَايَقَتْ بِهِمْ أَبْوَابُ الْمَسَاجِدِ وَالسِّكَكِ، ثُمَّ قَامُوا بَيْنَ يَدَيْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالُوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ، لَا تَأْمُرُنَا بِأَحَدٍ إِلَّا أَبَرْنَا عِتْرَتَهُ. فَلَمَّا رَأَى النَّفَرُ مِنْ قُرَيْشٍ ذَلِكَ، قَامُوا إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَاعْتَذَرُوا وَتَنَصَّلُوا، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: النَّاسُ دِثَارٌ وَالْأَنْصَارُ شِعَارٌ. فَأَثْنَى عَلَيْهِمْ وَقَالَ خَيْراً».
تفسير القمي، ج1، ص188: عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِيرٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ علیه السلام أَنَّ صَفِيَّةَ بِنْتَ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ مَاتَ ابْنٌ لَهَا فَأَقْبَلَتْ فَقَالَ لَهَا الثَّانِي غَطِّي قُرْطَكِ فَإِنَّ قَرَابَتَكِ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم لَا تَنْفَعُكِ شَيْئاً، فَقَالَتْ لَهُ هَلْ رَأَيْتَ لِي قُرْطاً يَا ابْنَ اللَّخْنَاءِ، ثُمَّ دَخَلَتْ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم فَأَخْبَرَتْهُ بِذَلِكَ وَبَكَتْ، فَخَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم فَنَادَى الصَّلَاةَ جَامِعَةً، فَاجْتَمَعَ النَّاسُ فَقَالَ مَا بَالُ أَقْوَامٍ يَزْعُمُونَ أَنَّ قَرَابَتِي لَا تَنْفَعُ لَوْ قَدْ قَرُبْتُ الْمَقَامَ الْمَحْمُودَ لَشَفَعْتُ فِي أَحْوَجِكُمْ، لَا يَسْأَلُنِي الْيَوْمَ أَحَدٌ مِنْ أَبَوَاهُ إِلَّا أَخْبَرْتُهُ، فَقَامَ إِلَيْهِ رَجُلٌ فَقَالَ مَنْ أَبِي فَقَالَ أَبُوكَ غَيْرُ الَّذِي تُدْعَى لَهُ أَبُوكَ فُلَانُ بْنُ فُلَانٍ، فَقَامَ آخَرُ فَقَالَ مَنْ أَبِي يَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ أَبُوكَ الَّذِي تُدْعَى لَهُ ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم مَا بَالُ الَّذِي يَزْعُمُ أَنَّ قَرَابَتِي لَا تَنْفَعُ لَا يَسْأَلُنِي عَنْ أَبِيهِ فَقَامَ إِلَيْهِ الثَّانِي فَقَالَ لَهُ أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنْ غَضَبِ اللَّهِ وَغَضَبِ رَسُولِهِ اعْفُ عَنِّي عَفَا اللَّهُ عَنْكَ فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَسْئَلُوا عَنْ أَشْياءَ إِنْ تُبْدَ لَكُمْ تَسُؤْكُمْ إِلَى قَوْلِهِ ثُمَّ أَصْبَحُوا بِها كافِرِين.
[10]. التوبة: 101.
[11]. النساء: 61.
[12]. الدر المنثور، ج8، ص337: وَأخرج ابْن مرْدَوَيْه عَن عبد الرَّحْمَن بن مَيْمُون أَن كَعْباً دخل يَوْماً على عمر بن الْخطاب فَقَالَ لَهُ عمر: حَدثنِي إِلَى مَا تَنْتَهِي شَفَاعَة مُحَمَّد يَوْم الْقِيَامَة فَقَالَ كَعْب: قد أخْبرك الله فِي الْقُرْآن إِن الله يَقُول: (مَا سلككم فِي سقر) إِلَى قَوْله: (الْيَقِين) قَالَ كَعْب: فَيشفع يَوْمئِذٍ حَتَّى يبلغ من لم يصل صَلَاة قطّ وَيطْعم مِسْكينا قطّ وَمن لم يُؤمن ببعث قطّ فَإِذا بلغت هَؤُلَاءِ لم يبْق أحد فِيهِ خير.
الفتن (لنعيم بن حماد)، ج1، ص102، ح241: حَدَّثَنَا الْحَكَمُ بْنُ نَافِعٍ، أَنَا صَفْوَانُ بْنُ عَمْرٍو، عَنْ أَبِي الْيَمَانِ، وَشُرَيْحِ بْنِ عُبَيْدٍ، عَنْ كَعْبٍ، قَالَ: قَالَ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ: «أَنْشُدُكَ اللَّهَ يَا كَعْبُ، أَتَجِدُنِي خَلِيفَةً أَمْ مَلِكاً؟» قَالَ: قُلْتُ: بَلْ خَلِيفَةً، فَاسْتَحْلَفَهُ، فَقَالَ كَعْبٌ: خَلِيفَةٌ وَاللَّهِ مِنْ خَيْرِ الْخُلَفَاءِ، وَزَمَانُكَ خَيْرُ زَمَانٍ
تاريخ المدينة (للنميري)، ج3، ص1078:عَنْ أَقْرَعَ مُؤَذِّنِ عُمَرَ قَالَ: بَعَثَنِي عُمَرُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ إِلَى الْأُسْقُفِّ فَدَعَوْتُهُ فَجَعَلْتُ أُظِلُّهُمَا مِنَ الشَّمْسِ، فَقَالَ عُمَرُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ: يَا أُسْقُفُّ، هَلْ تَجِدُنَا فِي الْكُتُبِ؟ قَالَ: نَعَمْ. قَالَ: فَكَيْفَ تَجِدُنِي؟ قَالَ: «أَجِدُكَ قَرِناً»، فَرَفَعَ عَلَيْهِ الدِّرَّةَ وَقَالَ: وَعَلَى قَرْنَيْ مَهْ؟ قَالَ: «قَرْناً حَدِيداً أَمِيناً شَدِيداً». قَالَ: فَكَيْفَ تَجِدُ الَّذِي بَعْدِي؟ قَالَ: «خَلِيفَةً صَالِحاً غَيْرَ أَنَّهُ يُؤْثِرُ قَرَابَتَهُ؟» قَالَ: يَرْحَمُ اللَّهُ عُثْمَانَ يَرْحَمُ اللَّهُ عُثْمَانَ ثَلَاثاً قَالَ: فَكَيْفَ تَجِدُ الَّذِي بَعْدَهُ؟ قَالَ: أَجِدُ حَدّاً حَدِيداً». فَوَضَعَ عُمَرُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ يَدَهُ عَلَى رَأْسِهِ وَقَالَ: وَازَفِرَاهُ، وَازَفِرَاهُ , وَازَفِرَاهُ. فَقَالَ: «يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ إِنَّهُ خَلِيفَةٌ صَالِحٌ وَلَكِنْ يُسْتَخْلَفُ حِينَ يُسْتَخْلَفُ وَالسَّيْفُ مَسْلُولٌ وَالدَّمُ مُهْرَاقٌ.
الفتن (لنعيم بن حماد)، ج1، ص117، ح271: عَنْ كَعْبٍ، قَالَ: إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى وَهَبَ لِإِسْمَاعِيلَ علیه السلام مِنْ صُلْبِهِ اثْنَيْ عَشَرَ قَيِّماً، أَفْضَلُهُمْ وَخَيْرُهُمْ أَبُو بَكْرٍ الصِّدِّيقُ، وَعُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ، وَعُثْمَانُ ذُو النُّورِ، يُقْتَلُ مَظْلُوماً، يُؤْتَى أَجْرَهُ مَرَّتَيْنِ، وَمَلِكُ الشَّامِ وَابْنُهُ، وَالسَّفَّاحُ، وَمَنْصُورٌ، وَسِينٌ وَسَلَامٌ، يَعْنِي صَلَاحاً وَعَافِيَةً.
[13]. تاريخ المدينة (للنميري)، ج4، ص1181: عَنْ يَحْيَى بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عُمَرَ بْنِ سَعْدٍ، أَنَّ ابْنَ سَلَامٍ، قَالَ لَمَّا حُصِرَ عُثْمَانُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ: " أَتَعْلَمُونَ أَنِّي الَّذِي عِنْدَ اللَّهِ: {وَشَهِدَ شَاهِدٌ مِنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ عَلَى مِثْلِهِ}؟ قَالُوا: اللَّهُمَّ نَعَمْ، قَالَ: فَنَشَدْتُكُمُ اللَّهَ أَلَسْتُمْ تَعْلَمُونَ أَنِّي الَّذِي عِنْدَ اللَّهِ {وَمَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ} قَالُوا: اللَّهُمَّ نَعَمْ ".
الدر المنثور، ج4، ص668: وَأخرج ابْن مرْدَوَيْه من طَرِيق عبد الْملك بن عُمَيْر عَن جُنْدُب رَضِي الله عَنهُ قَالَ: جَاءَ عبد الله بن سَلام رَضِي الله عَنهُ حَتَّى أَخذ بِعضَادَتَيْ بَاب الْمَسْجِد ثمَّ قَالَ: أنْشدكُمْ بِاللَّه أتعلمون أَنِّي أَنا الَّذِي أنزلت فِيهِ {وَمن عِنْده علم الْكتاب} قَالُوا: اللَّهُمَّ نعم.
[14]. تاريخ المدينة (للنميري)، ج1، ص11: عَنِ ابْنِ شِهَابٍ قَالَ: «أَوَّلُ مَنْ قَصَّ فِي مَسْجِدِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ تَمِيمٌ الدَّارِيُّ، اسْتَأْذَنَ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أَنْ يَذْكُرَ اللَّهَ مَرَّةً، فَأَبَى عَلَيْهِ، ثُمَّ اسْتَأْذَنَ أُخْرَى، فَأَبَى عَلَيْهِ، حَتَّى كَانَ آخِرُ وِلَايَتِهِ فَأَذِنَ لَهُ أَنْ يُذَكِّرَ يَوْمَ الْجُمُعَةِ قَبْلَ أَنْ يَخْرُجَ عُمَرُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ. فَاسْتَأْذَنَ تَمِيمٌ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ فِي ذَلِكَ عُثْمَانَ بْنَ عَفَّانَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ فَأَذِنَ لَهُ أَنْ يُذَكِّرَ يَوْمَيْنِ مِنَ الْجُمُعَةِ، فَكَانَ تَمِيمٌ يَفْعَلُ ذَلِكَ».
تاريخ المدينة (للنميري)، ج1، ص11: عَنِ السَّائِبِ بْنِ يَزِيدَ: «أَنَّهُ لَمْ يَكُنْ قَصٌّ عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَأَبِي بَكْرٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، كَانَ أَوَّلَ مَنْ قَصَّ تَمِيمٌ الدَّارِيُّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، اسْتَأْذَنَ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أَنْ يَقُصَّ عَلَى النَّاسِ قَائِماً، فَأَذِنَ لَهُ عُمَرُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ».
تاريخ المدينة (للنميري)، ج1، ص12: عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الْقَصَصِ فَقَالَ: لَمْ يَكُنْ إِلَّا فِي خِلَافَةِ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، وَسَأَلَهُ تَمِيمٌ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أَنْ يُرَخِّصَ لَهُ فِي مَقَامٍ وَاحِدٍ فِي الْجُمُعَةِ، فَرَخَّصَ لَهُ، فَسَأَلَهُ أَنْ يَزِيدَهُ، فَزَادَهُ مَقَاماً آخَرَ. ثُمَّ اسْتُخْلِفَ عُثْمَانُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ فَاسْتَزَادَهُ، فَزَادَهُ مَقَاماً آخَرَ، فَكَانَ يَقُومُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فِي الْجُمُعَةِ ".
[15]. تاريخ المدينة (للنميري)، ج1، ص13: عَنْ عَطَاءِ بْنِ أَبِي رَبَاحٍ قَالَ: أَمَرَ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عُبَيْدَ بْنَ عُمَيْرٍ أَنْ يُذَكِّرَ النَّاسَ بَعْدَ الصُّبْحِ وَبَعْدَ الْعَصْرِ فِي مَسْجِدِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِالْمَدِينَةِ، فَلَمْ يَزَلْ ذَلِكَ جَارِياً إِلَى الْيَوْمِ ".
تاريخ المدينة (للنميري)، ج1، ص15: حَدَّثَنَا بِشْرُ بْنُ عُمَرَ قَالَ: أَنْبَأَنَا مَالِكُ بْنُ أَنَسٍ، أَنَّ عُمَرَ بْنَ عَبْدِ الْعَزِيزِ أَمَرَ رَجُلاً وَهُوَ بِالْمَدِينَةِ أَنْ يَقُصَّ عَلَى النَّاسِ، وَجَعَلَ لَهُ دِينَارَيْنِ كُلَّ شَهْرٍ، فَلَمَّا قَدِمَ هِشَامُ بْنُ عَبْدِ الْمَلِكِ جَعَلَ لَهُ سِتَّةَ دَنَانِيرَ كُلَّ سَنَةٍ.
[16]. كتاب سليم بن قيس، ج2، ص636: عَنْ سُلَيْمٍ قَالَ رَأَيْتُ عَلِيّاً علیه السلام فِي مَسْجِدِ رَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم فِي خِلَافَةِ عُثْمَانَ وَجَمَاعَةٌ يَتَحَدَّثُونَ وَيَتَذَاكَرُونَ الْفِقْهَ وَالْعِلْمَ فَذَكَرُوا قُرَيْشاً وَفَضْلَهَا وَسَوَابِقَهَا وَهِجْرَتَهَا وَمَا قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم فِيهِمْ مِنَ الْفَضْلِ مِثْلَ قَوْلِهِ الْأَئِمَّةُ مِنْ قُرَيْشٍ وَقَوْلِهِ النَّاسُ تَبَعٌ لِقُرَيْشٍ وَقُرَيْشٌ أَئِمَّةُ الْعَرَبِ وَقَوْلِهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم لَا تَسُبُّوا قُرَيْشاً وَقَوْلِهِ إِنَّ لِلْقُرَشِيِّ قُوَّةَ رَجُلَيْنِ مِنْ غَيْرِهِمْ وَقَوْلِهِ أَبْغَضَ اللَّهُ مَنْ أَبْغَضَ قُرَيْشاً وَقَوْلِهِ مَنْ أَرَادَ هَوَانَ قُرَيْشٍ أَهَانَهُ اللَّه... وَعَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام سَاكِتٌ لَا يَنْطِقُ هُوَ وَلَا أَحَدٌ مِنْ أَهْلِ بَيْتِهِ وَأَقْبَلَ الْقَوْمُ عَلَيْهِ فَقَالُوا يَا أَبَا الْحَسَنِ مَا يَمْنَعُكَ أَنْ تَتَكَلَّمَ قَالَع مَا مِنَ الْحَيَّيْنِ أَحَدٌ إِلَّا وَقَدْ ذَكَرَ فَضْلاً وَقَالَ حَقّاً ثُمَّ قَالَ يَا مَعَاشِرَ قُرَيْشٍ يَا مَعَاشِرَ الْأَنْصَارِ بِمَنْ أَعْطَاكُمُ اللَّهُ هَذَا الْفَضْلَ أَ بِأَنْفُسِكُمْ وَعَشَائِرِكُمْ وَأَهْلِ بُيُوتَاتِكُمْ أَمْ بِغَيْرِكُمْ قَالُوا بَلْ أَعْطَانَا اللَّهُ وَمَنَّ عَلَيْنَا بِرَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم وَبِهِ أَدْرَكْنَا ذَلِكَ كُلَّهُ وَنِلْنَاهُ فَكُلُّ فَضْلٍ أَدْرَكْنَاهُ فِي دِينٍ أَوْ دُنْيَا فَبِرَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم لَا بِأَنْفُسِنَا وَلَا بِعَشَائِرِنَا وَلَا بِأَهْلِ بُيُوتَاتِنَا قَالَ صَدَقْتُمْ، الخبر.
[17]. القصص: 41.
[18]. بصائر الدرجات، ج1، ص33، ح5.
[19]. الكافي، ج1، ص228، ح2.
[20]. الكافي، ج1، ص229، ح3: عَنْ سَلَمَةَ بْنِ مُحْرِزٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ علیه السلام يَقُولُ إِنَّ مِنْ عِلْمِ مَا أُوتِينَا تَفْسِيرَ الْقُرْآنِ وَأَحْكَامَهُ وَعِلْمَ تَغْيِيرِ الزَّمَانِ وَحَدَثَانِهِ إِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ خَيْراً أَسْمَعَهُمْ وَلَوْ أَسْمَعَ مَنْ لَمْ يَسْمَعْ لَوَلَّى مُعْرِضاً كَأَنْ لَمْ يَسْمَعْ ثُمَّ أَمْسَكَ هُنَيْئَةً ثُمَّ قَالَ وَلَوْ وَجَدْنَا أَوْعِيَةً أَوْ مُسْتَرَاحاً لَقُلْنَا وَاللَّهُ الْمُسْتَعانُ.
[21]. الكافي، ج1، ص229، ح5: عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ كَثِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: قالَ الَّذِي عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْكِتابِ أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَنْ يَرْتَدَّ إِلَيْكَ طَرْفُكَ قَالَ فَفَرَّجَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام بَيْنَ أَصَابِعِهِ فَوَضَعَهَا فِي صَدْرِهِ ثُمَّ قَالَ وَعِنْدَنَا وَاللَّهِ عِلْمُ الْكِتَابِ كُلُّهُ.
[22]. مائة منقبة، ص161، ح86: عَنْ زَيْدِ بْنِ ثَابِتٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمُ الثَّقَلَيْن كِتَابَ اللَّهِ وَعَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام وَاعْلَمُوا....
[23]. روایات دیگر در مفسّر، معلّم و عالمان حقیقی قرآن کریم بودن اهل بیت علیهم السلام:
الكافي، ج1، ص229، ح4: عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَى مَوْلَى آلِ سَامٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام يَقُولُ: وَاللَّهِ إِنِّي لَأَعْلَمُ كِتَابَ اللَّهِ مِنْ أَوَّلِهِ إِلَى آخِرِهِ كَأَنَّهُ فِي كَفِّي فِيهِ خَبَرُ السَّمَاءِ وَخَبَرُ الْأَرْضِ وَخَبَرُ مَا كَانَ وَخَبَرُ مَا هُوَ كَائِنٌ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ فِيهِ تِبْيَانُ كُلِّ شَيْءٍ.
الكافي، ج1، ص229، ح6: عَنْ بُرَيْدِ بْنِ مُعَاوِيَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ علیه السلام: قُلْ كَفى بِاللَّهِ شَهِيداً بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَمَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتابِ قَالَ إِيَّانَا عَنَى وَعَلِيٌّ أَوَّلُنَا وَأَفْضَلُنَا وَخَيْرُنَا بَعْدَ النَّبِيِ صلّی الله علیه و آله و سلّم.
الكافي، ج1، ص414، ح14: عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ كَثِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام فِي قَوْلِهِ تَعَالَى: هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ عَلَيْكَ الْكِتابَ مِنْهُ آياتٌ مُحْكَماتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتابِ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَالْأَئِمَّةُ علیهم السلام (وَ أُخَرُ مُتَشابِهاتٌ قَالَ فُلَانٌ وَفُلَانٌ) فَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ أَصْحَابُهُمْ وَأَهْلُ وَلَايَتِهِمْ فَيَتَّبِعُونَ ما تَشابَهَ مِنْهُ ابْتِغاءَ الْفِتْنَةِ وَابْتِغاءَ تَأْوِيلِهِ وَما يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَالْأَئِمَّةُ علیهم السلام.
بصائر الدرجات، ج1، ص198، ح4: حَدَّثَنَا يَعْقُوبُ بْنُ جَعْفَرٍ قَالَ: كُنْتُ مَعَ أَبِي الْحَسَنِ علیه السلام بِمَكَّةَ فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ إِنَّكَ لَتُفَسِّرُ مِنْ كِتَابِ اللَّهِ مَا لَمْ تَسْمَعْ بِهِ فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ علیه السلام عَلَيْنَا نَزَلَ قَبْلَ النَّاسِ وَلَنَا فُسِّرَ قَبْلَ أَنْ يُفَسَّرَ فِي النَّاسِ فَنَحْنُ نَعْرِفُ حَلَالَهُ وَحَرَامَهُ وَنَاسِخَهُ وَمَنْسُوخَهُ وَسَفَرِيَّهُ وَحَضَرِيَّهُ وَفِي أَيِّ لَيْلَةٍ نَزَلَتْ كَمْ مِنْ آيَةٍ وَفِيمَنْ نَزَلَتْ وَفِيمَا نَزَلَتْ فَنَحْنُ حُكَمَاءُ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ وَشُهَدَاؤُهُ عَلَى خَلْقِهِ وَهُوَ قَوْلُ اللَّهِ تَبَارَكَ وَتَعَالَى سَتُكْتَبُ شَهادَتُهُمْ وَيُسْئَلُونَ فَالشَّهَادَةُ لَنَا وَالْمَسْأَلَةُ لِلْمَشْهُودِ عَلَيْهِ فَهَذَا عِلْمُ مَا قَدْ أَنْهَيْتُهُ إِلَيْكَ وَأَدَّيْتُهُ إِلَيْكَ مَا لَزِمَنِي فَإِنْ قَبِلْتَ فَاشْكُرْ وَإِنْ تَرَكَتْ فَ إِنَّ اللَّهَ عَلى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ.
المحاسن، ج1، ص268، ح356: عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام فِي رِسَالَةٍ وَأَمَّا مَا سَأَلْتَ مِنَ الْقُرْآنِ فَذَلِكَ أَيْضاً مِنْ خَطَرَاتِكَ الْمُتَفَاوِتَةِ الْمُخْتَلِفَةِ لِأَنَّ الْقُرْآنَ لَيْسَ عَلَى مَا ذَكَرْتَ وَكُلُّ مَا سَمِعْتَ فَمَعْنَاهُ غَيْرُ مَا ذَهَبْتَ إِلَيْهِ وَإِنَّمَا الْقُرْآنُ أَمْثَالٌ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ دُونَ غَيْرِهِمْ وَلِقَوْمٍ يَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ وَهُمُ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَيَعْرِفُونَهُ فَأَمَّا غَيْرُهُمْ فَمَا أَشَدَّ إِشْكَالَهُ عَلَيْهِمْ وَأَبْعَدَهُ مِنْ مَذَاهِبِ قُلُوبِهِمْ وَلِذَلِكَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم لَيْسَ شَيْءٌ بِأَبْعَدَ مِنْ قُلُوبِ الرِّجَالِ مِنْ تَفْسِيرِ الْقُرْآنِ وَفِي ذَلِكَ تَحَيَّرَ الْخَلَائِقُ أَجْمَعُونَ إِلَّا مَنْ شَاءَ اللَّهُ وَإِنَّمَا أَرَادَ اللَّهُ بِتَعْمِيَتِهِ فِي ذَلِكَ أَنْ يَنْتَهُوا إِلَى بَابِهِ وَصِرَاطِهِ وَأَنْ يَعْبُدُوهُ وَيَنْتَهُوا فِي قَوْلِهِ إِلَى طَاعَةِ الْقُوَّامِ بِكِتَابِهِ وَالنَّاطِقِينَ عَنْ أَمْرِهِ وَأَنْ يَسْتَنْطِقُوا مَا احْتَاجُوا إِلَيْهِ مِنْ ذَلِكَ عَنْهُمْ لَا عَنْ أَنْفُسِهِمْ ثُمَّ قَالَ وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَإِلى أُولِي الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ فَأَمَّا غَيْرُهُمْ فَلَيْسَ يُعْلَمُ ذَلِكَ أَبَداً وَلَا يُوجَدُ وَقَدْ عَلِمْتَ أَنَّهُ لَا يَسْتَقِيمُ أَنْ يَكُونَ الْخَلْقُ كُلُّهُمْ وُلَاةَ الْأَمْرِ إِذْ لَا يَجِدُونَ مَنْ يَأْتَمِرُونَ عَلَيْهِ وَلَا مَنْ يُبَلِّغُونَهُ أَمْرَ اللَّهِ وَنَهْيَهُ فَجَعَلَ اللَّهُ الْوُلَاةَ خَوَاصَّ لِيَقْتَدِي بِهِمْ مَنْ لَمْ يَخْصُصْهُمْ بِذَلِكَ فَافْهَمْ ذَلِكَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ وَإِيَّاكَ وَإِيَّاكَ وَتِلَاوَةَ الْقُرْآنِ بِرَأْيِكَ فَإِنَّ النَّاسَ غَيْرُ مُشْتَرِكِينَ فِي عِلْمِهِ كَاشْتِرَاكِهِمْ فِيمَا سِوَاهُ مِنَ الْأُمُورِ وَلَا قَادِرِينَ عَلَيْهِ وَلَا عَلَى تَأْوِيلِهِ إِلَّا مِنْ حَدِّهِ وَبَابِهِ الَّذِي جَعَلَهُ اللَّهُ لَهُ فَافْهَمْ إِنْ شَاءَ اللَّهُ وَاطْلُبِ الْأَمْرَ مِنْ مَكَانِهِ تَجِدْهُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.
تفسير القمي، ج2، ص425: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ علیه السلام عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَ:... وَالْقُرْآنُ ضُرِبَ فِيهِ الْأَمْثَالُ لِلنَّاسِ وَخَاطَبَ اللَّهُ نَبِيَّهُ بِهِ وَنَحْنُ، فَلَيْسَ يَعْلَمُهُ غَيْرُنَا.
الاحتجاج، ج1، ص61: في خطبة الغدیر:... مَعَاشِرَ النَّاسِ هَذَا عَلِيٌّ أَخِي وَوَصِيِّي وَوَاعِي عِلْمِي وَخَلِيفَتِي عَلَى أُمَّتِي وَعَلَى تَفْسِيرِ كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ وَالدَّاعِي إِلَيْهِ وَالْعَامِلُ بِمَا يَرْضَاهُ وَالْمُحَارِبُ لِأَعْدَائِهِ وَالْمُوَالِي عَلَى طَاعَتِهِ وَالنَّاهِي عَنْ مَعْصِيَتِهِ خَلِيفَةُ رَسُولِ اللَّهِ وَأَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ، الخبر.
[24]. عيون أخبار الرضا علیه السلام، ج2، ص122، ح1: عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ قَالَ: سَأَلَ الْمَأْمُونُ عَلِيَّ بْنَ مُوسَى الرِّضَا علیه السلام أَنْ يَكْتُبَ لَهُ مَحْضَ الْإِسْلَامِ عَلَى سَبِيلِ الْإِيجَازِ وَالِاخْتِصَارِ فَكَتَبَ علیه السلام لَه... أَشْهَدُ لَهُمْ بِالْوَصِيَّةِ وَالْإِمَامَةِ وَأَنَ الْأَرْضَ لَا تَخْلُو مِنْ حُجَّةِ اللَّهِ تَعَالَى عَلَى خَلْقِهِ فِي كُلِّ عَصْرٍ وَأَوَانٍ وَأَنَّهُمُ الْعُرْوَةُ الْوُثْقَى وَأَئِمَّةُ الْهُدَى وَالْحُجَّةُ عَلَى أَهْلِ الدُّنْيَا إِلَى أَنْ يَرِثَ اللَّهُ الْأَرْضَ وَمَنْ عَلَيْها وَأَنَّ كُلَّ مَنْ خَالَفَهُمْ ضَالٌّ مُضِلٌّ بَاطِلٌ تَارِكٌ لِلْحَقِّ وَالْهُدَى وَأَنَّهُمُ الْمُعَبِّرُونَ عَنِ الْقُرْآنِ وَالنَّاطِقُونَ عَنِ الرَّسُولِ صلّی الله علیه و آله و سلّم بِالْبَيَانِ وَمَنْ مَاتَ وَلَمْ يَعْرِفْهُمْ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّة، الخبر.
[25]. روایات اهل بیت علیهم السلام در حق بودن ایشان و مطالبشان و باطل بودن دشمنان ایشان و مطالب آنها:
من لا يحضره الفقيه، ج2، ص612: في الزيارة الجامعة:... وَالْحَقُّ مَعَكُمْ وَفِيكُمْ وَمِنْكُمْ وَإِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ أَهْلُهُ وَمَعْدِنُه، الخبر.
الكافي، ج4، ص572، ح1: عَنْ يُونُسَ الْكُنَاسِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: إِذَا أَتَيْتَ قَبْرَ الْحُسَيْنِ علیه السلام فَائْتِ الْفُرَاتَ وَاغْتَسِلْ بِحِيَالِ قَبْرِهِ وَتَوَجَّهْ إِلَيْهِ وَعَلَيْكَ السَّكِينَةَ وَالْوَقَارَ حَتَّى تَدْخُلَ إِلَى الْقَبْرِ مِنَ الْجَانِبِ الشَّرْقِيِّ وَقُلْ حِينَ تَدْخُلُهُ:... وَأَشْهَدُ أَنَّ الْجِهَادَ مَعَكَ جِهَادٌ وَأَنَّ الْحَقَّ مَعَكَ وَإِلَيْكَ وَأَنْتَ أَهْلُهُ وَمَعْدِنُهُ وَمِيرَاثَ النُّبُوَّةِ عِنْدَكَ وَعِنْدَ أَهْلِ بَيْتِكَ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْكَ وَسَلَّمَ تَسْلِيماً أَشْهَدُ أَنَّكَ صِدِّيقُ اللَّهِ وَحُجَّتُهُ عَلَى خَلْقِهِ وَأَشْهَدُ أَنَّ دَعْوَتَكَ حَقٌّ وَكُلَّ دَاعٍ مَنْصُوبٍ غَيْرَكَ فَهُوَ بَاطِلٌ مَدْحُوضٌ وَأَشْهَدُ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ الْمُبِين، الخبر.
كمال الدين وتمام النعمة، ج1، ص277، ح25: عَنْ سُلَيْمِ بْنِ قَيْسٍ الْهِلَالِيِّ قَالَ: رَأَيْتُ عَلِيّاً علیه السلام فِي مَسْجِدِ رَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم فِي خِلَافَةِ عُثْمَان... فَقالَ:... أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ بَيَّنْتُ لَكُمْ مَفْزَعَكُمْ بَعْدِي وَإِمَامَكُمْ وَدَلِيلَكُمْ وَهَادِيَكُمْ وَهُوَ أَخِي عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ وَهُوَ فِيكُمْ بِمَنْزِلَتِي فِيكُمْ فَقَلِّدُوهُ دِينَكُمْ وَأَطِيعُوهُ فِي جَمِيعِ أُمُورِكُمْ فَإِنَ عِنْدَهُ جَمِيعَ مَا عَلَّمَنِي اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى وَحِكْمَتُهُ فَسَلُوهُ وَتَعَلَّمُوا مِنْهُ وَمِنْ أَوْصِيَائِهِ بَعْدَهُ وَلَا تُعَلِّمُوهُمْ وَلَا تَتَقَدَّمُوهُمْ وَلَا تَخَلَّفُوا عَنْهُمْ فَإِنَّهُمْ مَعَ الْحَقِّ وَالْحَقُّ مَعَهُمْ لَا يُزَايِلُونَهُ وَلَا يُزَايِلُهُمْ ثُمَّ جَلَسُوا، الخبر.
تفسير فرات الكوفي، ص539، ح690: عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا الْقَاسِمِ يَقُولُ فِي هَذِهِ الْآيَةِ يَوْمَ يَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِيهِ وَأُمِّهِ وَأَبِيهِ وَصاحِبَتِهِ وَبَنِيهِ إِلَّا مَنْ تَوَلَّى بِوَلَايَةِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام فَإِنَّهُ لَا يَفِرُّ مَنْ وَالاهُ وَلَا يُعَادِي مَنْ أَحَبَّهُ وَلَا يُحِبُّ مَنْ أَبْغَضَهُ وَلَا يَوَدُّ مَنْ عَادَاهُ عَلِيٌّ لَهُ فِي الْجَنَّةِ قَصْرٌ مِنْ يَاقُوتَةٍ حَمْرَاءَ أَسْفَلُهَا مِنْ زَبَرْجَدٍ أَخْضَرَ وَأَعْلَاهَا مِنْ يَاقُوتَةٍ حَمْرَاءَ وَسَطُهَا أَحْمَرُ وَثُلُثَا الْقَصْرِ مُرَصَّعٌ بِأَنْوَاعِ الْيَاقُوتِ وَالْجَوْهَرُ عَلَيْهِ شَرَفٌ يُعْرَفُ بِتَسْبِيحِهِ وَتَقْدِيسِهِ وَتَحْمِيدِهِ وَتَمْجِيدِهِ لَهُ سَقْفٌ يَا أَبَا هُرَيْرَةَ مَا هُوَ قَالَ أَبُو هُرَيْرَةَ مَا أَدْرِي يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ هُوَ الْعَرْشُ وَأَرْضُهُ الزَّعْفَرَانُ قَالَ لَهُ الرَّحْمَنُ كُنَّ فَكَانَ لَا يَسْكُنُهُ إِلَّا عَلِيٌّ وَأَصْحَابُهُ وَأَنَا وَعَلِّيٌ فِي دَارٍ وَاحِدَةٍ وَعَلِيٌّ مَعَ الْحَقِّ وَغَيْرُهُ مَعَ الْبَاطِلِ.
بصائر الدرجات، ج1، ص511، ح21: عَنْ فُضَيْلِ بْنِ يَسَارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ علیه السلام يَقُولُ: كُلَّمَا لَمْ يَخْرُجْ مِنْ هَذَا الْبَيْتِ فَهُوَ بَاطِلٌ.
المحاسن، ج1، ص146، ح53: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ: أَمَا إِنَّهُ لَيْسَ عِنْدَنَا لِأَحَدٍ مِنَ النَّاسِ حَقٌّ وَلَا صَوَابٌ إِلَّا مِنْ شَيْءٍ أَخَذُوهُ مِنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ وَلَا أَحَدٌ مِنَ النَّاسِ يَقْضِي بِحَقٍّ وَعَدْلٍ وَصَوَابٍ إِلَّا مِفْتَاحُ ذَلِكَ الْقَضَاءُ وَبَابُهُ وَأَوَّلُهُ وَسَبَبُهُ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام فَإِذَا اشْتُبِهَتْ عَلَيْهِمُ الْأُمُورُ كَانَ الْخَطَاءُ مِنْ قِبَلِهِمْ إِذَا أَخْطَئُوا وَالصَّوَابُ مِنْ قِبَلِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام.
نهج البلاغة، ص119، الخطبه87:... فَأَيْنَ تَذْهَبُونَ وَأَنَّى تُؤْفَكُونَ وَالْأَعْلَامُ قَائِمَةٌ وَالْآيَاتُ وَاضِحَةٌ وَالْمَنَارُ مَنْصُوبَةٌ فَأَيْنَ يُتَاهُ بِكُمْ وَكَيْفَ تَعْمَهُونَ وَبَيْنَكُمْ عِتْرَةُ نَبِيِّكُمْ وَهُمْ أَزِمَّةُ الْحَقِّ وَأَعْلَامُ الدِّينِ وَأَلْسِنَةُ الصِّدْقِ فَأَنْزِلُوهُمْ بِأَحْسَنِ مَنَازِلِ الْقُرْآنِ وَرِدُوهُمْ وُرُودَ الْهِيمِ الْعِطَاش، الخبر.
الأمالي (للصدوق)، ص26، ح3: عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ سَمُرَةَ قَالَ: قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَرْشِدْنِي إِلَى النَّجَاةِ، فَقَالَ: يَا ابْنَ سَمُرَةَ إِذَا اخْتَلَفَتِ الْأَهْوَاءُ وَتَفَرَّقَتِ الْآرَاءُ فَعَلَيْكَ بِعَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ فَإِنَّهُ إِمَامُ أُمَّتِي وَخَلِيفَتِي عَلَيْهِمْ مِنْ بَعْدِي وَهُوَ الْفَارُوقُ الَّذِي يُمَيِّزُ بَيْنَ الْحَقِّ وَالْبَاطِلِ مَنْ سَأَلَهُ أَجَابَهُ وَمَنِ اسْتَرْشَدَهُ أَرْشَدَهُ وَمَنْ طَلَبَ الْحَقَّ مِنْ عِنْدِهِ وَجَدَهُ وَمَنِ الْتَمَسَ الْهُدَى لَدَيْهِ صَادَفَهُ وَمَنْ لَجَأَ إِلَيْهِ أَمِنَهُ وَمَنِ اسْتَمْسَكَ بِهِ نَجَّاهُ وَمَنِ اقْتَدَى بِهِ هَدَاهُ يَا ابْنَ سَمُرَةَ سَلِمَ مَنْ سَلَّمَ لَهُ وَوَالاهُ وَهَلَكَ مَنْ رَدَّ عَلَيْهِ وَعَادَاهُ، الخبر.
اختيار معرفة الرجال، ج2، ص577، ح512: عَنْ بَشِيرٍ الدَّهَّانِ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: كَتَبَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام إِلَى أَبِي الْخَطَّابِ: بَلَغَنِي أَنَّكَ تَزْعُمُ أَنْ الزِّنَا رَجُلٌ وَأَنَّ الْخَمْرَ رَجُلٌ وَأَنَّ الصَّلَاةَ رَجُلٌ وَأَنَّ الصِّيَامَ رَجُلٌ وَأَنَّ الْفَوَاحِشَ رَجُلٌ، وَلَيْسَ هُوَ كَمَا تَقُولُ أَنَا أَصْلُ الْحَقِ وَفُرُوعُ الْحَقِّ طَاعَةُ اللَّهِ، وَعَدُوُّنَا أَصْلُ الشَّرِّ وَفُرُوعُهُمُ الْفَوَاحِشُ، وَكَيْفَ يُطَاعُ مَنْ لَا يُعْرَفُ وَكَيْفَ يُعْرَفُ مَنْ لَا يُطَاعُ.
المسترشد، ص399، ح133: وَقَالَ علیه السلام أَيْضاً فِي خُطْبَةٍ أُخْرَى: هَلَكَ مَنْ قَارَنَ حَسَداً، وَقَالَ بَاطِلاً، وَوَالَى عَلَى عَدَاوَتِنَا أَوْ شَكَّ فِي فَضْلِنَا، إِنَّهُ لَا يُقَاسُ بِنَا آلَ مُحَمَّدٍ مِنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ أَحَدٌ، وَلَا يُسَوَّى بِنَا مَنْ جَرَتْ نِعْمَتُنَا عَلَيْهِمْ، نَحْنُ أَطْوَلُ النَّاسِ أَغْرَاساً، وَنَحْنُ أَفْضَلُ النَّاسِ أَنْفَاساً، وَنَحْنُ عِمَادُ الدِّينِ، بِنَا يَلْحَقُ التَّالِي، وَإِلَيْنَا يَفِيْءُ الْغَالِي، وَلَنَا خَصَائِصُ حَقِّ الْوَلَايَةِ، وَفِينَا الْوَصِيَّةُ وَالْوِرَاثَةُ، وَحُجَّةُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ فِي حِجَّةِ الْوَدَاعِ يَوْمَ غَدِيرِ خُمٍّ، وَبِذِي الْحُلَيْفَةِ، وَبَعْدَهُ الْمَقَامَ الثَّالِثَ بِأَحْجَارِ الزَّيْتِ، تِلْكَ فَرَائِضُ ضَيَّعْتُمُوهَا، وَحُرُمَاتٌ انْتَهَكْتُمُوهَا، وَلَوْ سَلَّمْتُمُ الْأَمْرَ لِأَهْلِهِ، وَلَوْ أَبْصَرْتُمْ بَابَ الْهُدَى رُشِدْتُمْ. اللَّهُمَّ إِنِّي قَدْ بَصَّرْتُهُمُ الْحِكْمَةَ، وَدَلَلْتُهُمْ عَلَى طَرِيقِ الرَّحْمَةِ، وَحَرَصْتُ عَلَى تَوْفِيقِهِمْ بِالتَّنْبِيهِ وَالتَّذْكِرَةِ، وَدَلَلْتُهُمْ عَلَى طَرِيقِ الْجَنَّةِ بِالتَّبَصُّرِ وَالْعَدْلِ وَالتَّأْنِيبِ، لِيَثْبُتَ رَاجِعٌ، وَيَقْبَلَ وَيَتَّعِظَ مُذَكِّرٌ، فَلَمْ يُطَعْ لِي قَوْلٌ. اللَّهُمَّ إِنِّي أُعِيدُ الْقَوْلَ لِيَكُونَ أَثْبَتَ لِلْحُجَّةِ عَلَيْهِمْ: يَا أَيُّهَا النَّاسُ، اعْرِفُوا فَضْلَ مَنْ فَضَّلَ اللَّهُ، وَاخْتَارُوا حَيْثُ اخْتَارَ اللَّهُ، وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ قَدْ فَضَّلَنَا أَهْلَ الْبَيْتِ بِمَنِّهِ حَيْثُ يَقُولُ: إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً. فَقَدْ طَهَّرَنَا اللَّهُ مِنَ الْفَوَاحِشِ ما ظَهَرَ مِنْها وَما بَطَنَ، وَمِنْ كُلِّ دَنِيَّةٍ وَكُلِّ رَجَاسَةٍ، فَنَحْنُ عَلَى مِنْهَاجِ الْحَقِّ وَمَنْ خَالَفَنَا فَعَلَى مِنْهَاجِ الْبَاطِلِ، وَاللَّهِ لَئِنْ خَالَفْتُمْ أَهْلَ بَيْتِ نَبِيِّكُمْ لَتُخَالِفُنَّ الْحَقَّ إِنَّهُمْ لَا يُدْخِلُونَكُمْ فِي رَدًى، وَلَا يُخْرِجُونَكُمْ مِنْ بَابِ هُدًى وَلَقَدْ عَلِمْتُمْ وَعَلِمَ الْمُسْتَحْفَظُونَ مِنْ أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم أَنِّي وَأَهْلَ بَيْتِي مُطَهَّرُونَ مِنَ الْفَوَاحِشِ، وَلَقَدْ قَالَ صلّی الله علیه و آله و سلّم: لَا تَسْبِقُوهُمْ فَتَضِلُّوا، وَلَا تُخَالِفُوهُمْ فَتَجْهَلُوا، وَلَا تَخَلَّفُوا عَنْهُمْ فَتَهْلِكُوا، وَلَا تُعَلِّمُوهُمْ فَإِنَّهُمْ أَعْلَمُ مِنْكُمْ كِبَاراً، وَأَحْكَمُكُمْ صِغَاراً، وَاتَّبِعُوا الْحَقَّ وَأَهْلَهُ حَيْثُ كَانُوا قَدْ وَاللَّهِ فَرَغَ مِنَ الْأَمْرِ، لَا يَزِيدُ فِيمَنْ أَحَبَّنِي رَجُلٌ مِنْهُمْ وَلَا يَنْقُصُ مِنْهُمْ رَجُلٌ؛ وَذَلِكَ أَنَّ رَسُولَ اللَّه صلّی الله علیه و آله و سلّم قَالَ لِي: يَا عَلِيُّ إِنَّ اللَّهَ قَدْ أَخَذَ مِنْ شِيعَتِكَ الْمِيثَاقَ، لَا يَزِيدُ فِيهِمْ رَجُلٌ وَلَا يَنْقُصُ مِنْهُمْ رَجُلٌ، أَنْتَ وَشِيعَتُكَ فِي الْجَنَّةِ.
[26]. تفسير القمي، ج2، ص301.
[27]. تأويل الآيات الظاهرة، ص567.
[28]. محمّد صلّی الله علیه و آله و سلّم: 1.
[29]. تأويل الآيات الظاهرة، ص567.
[30]. تفسير مجمع البيان، ج9، ص159.
[31]. مناقب آل أبي طالب، ج3، ص72.