مقدمات ظهور و رجعت - جلسه سی ام
مقدمات ظهور و رجعت
جلسه 30
أعوذ بالله السمیع العلیم من الشیطان الرجیم
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمد لله ربّ العالمین وصلّی الله علی محمّد وآله الطاهرین
ولعنة الله علی أعدائهم أجمعین من الآن إلی قیام یوم الدین
ذکر احادیثی در مورد ماه رجب، شعبان و رمضان
امشب به مناسبت اینکه اوایل ماه شعبان است چند حدیث در مورد ماه رجب، شعبان و رمضان خوانده و ترجمه میکنم، تمام اینها فرمایشات اهل بیت علیهم السلام بوده و چون بعضی از روایات آن طولانی است چند جمله از میان آنها را انتخاب کرده‌ام.
امیر المؤمنین علیه السلام فرمودند: «شَهْرُ رَمَضَانَ شَهْرُ اللَّهِ وَشَعْبَانُ شَهْرُ رَسُولِ اللَّهِ وَرَجَبٌ شَهْرِي»[1]، ماه رمضان ماه خداوند، ماه شعبان ماه رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم و ماه رجب ماه من است.
در حدیث دیگری رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمودند: «شَعْبَانُ شَهْرِي وَرَمَضَانُ شَهْرُ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ فَمَنْ صَامَ شَهْرِي كُنْتُ لَهُ شَفِيعاً يَوْمَ الْقِيَامَة»[2]، ماه شعبان ماه من و ماه رمضان ماه خداوند است، پس هر کسی که ماه من را روزه بگیرد روز قیامت شفیع او خواهم بود.
آن بزرگوار در حدیث دیگری فرمودند: «أَلَا إِنَّ رَجَباً شَهْرُ اللَّهِ وَشَعْبَانَ شَهْرِي وَرَمَضَانَ شَهْرُ أُمَّتِي»[3]، آگاه باشید، ماه رجب ماه خداوند، ماه شعبان ماه من و ماه رمضان ماه امّت من است.
آثار روزه گرفتن ماه شعبان بخاطر محبّت به رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم و تقرّب به خداوند
امام سجّاد علیه السلام فرمودند: «كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم يَقُولُ: شَعْبَانُ شَهْرِي أَلَا فَصُومُوا فِيهِ مَحَبَّةً لِنَبِيِّكُمْ وَتَقَرُّباً إِلَى رَبِّكُم»، رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم میفرمودند: ماه شعبان ماه من است، بعد امام سجّاد علیه السلام فرمودند: حال که اینطور است بخاطر محبّت به پیامبر خود و نزدیک شدن به خداوند حتماً در آن روزه بگیرید، «فَوَ الَّذِي نَفْسُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِيَدِه»، پس سوگند به خدایی که جان من علی بن الحسین به دست اوست «لَسَمِعْتُ أَبِي الْحُسَيْنَ بْنَ عَلِيٍّ يَقُولُ: سَمِعْتُ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ يَقُول:»، من حتماً و بدون شک از پدرم امام حسین علیه السلام شنیدم که میفرمودند: شنیدم که امیر المؤمنین علیه السلام میفرمودند: «مَنْ صَامَ شَعْبَانَ مَحَبَّةَ نَبِيِّ اللَّهِ وَتَقَرُّباً إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ أَحَبَّهُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ وَقَرَّبَهُ مِنْ كَرَامَتِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَأَوْجَبَ لَهُ الْجَنَّة»[4]، هرکس ماه شعبان را بخاطر محبّت به رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم و نزدیک شدن به خدا روزه بگیرد؛ خداوند او را دوست داشته و او را به کرامات و مقامات قرب خود نزدیک کرده و بهشت را بر او واجب میکند.[5]
بیان علّت نامگذاری ماه شعبان به عنوان ماه شفاعت
امام صادق علیه السلام فرمودند: «سُمِّيَ شَعْبَانُ شَهْرَ الشَّفَاعَةِ لِأَنَّ رَسُولَكُمْ يَشْفَعُ لِكُلِّ مَنْ يُصَلِّي عَلَيْهِ فِيه»[6]، چرا ماه شعبان را ماه شفاعت نامیده‌اند؟ از باب ترجمه عرض میکنم، شعبان (ش) و (ع) دارد، شفاعت هم (ش) و (ع) دارد و در این دو حرف با یکدیگر مشترک هستند، پس شعبان ماه شفاعت نامیده شده، زیرا هر دو از یکجا مشتق شده‌اند، اصل اشتقاق مربوط به شفاعت است، چرا؟ چون فرمودند: پیامبر خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم هرکس را که در این ماه بر ایشان صلوات بفرستد شفاعت میکنند، در نتیجه این ماه، ماه صلوات بر آن بزرگوار است.
بنابراین احادیثی که تا اینجا خوانیدم این ماه را به دو چیز معرفی کردند: روزه گرفتن بخاطر محبّت به رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم و صلوات بر ایشان.
شعبان ماه بالا رفتن اعمال به سوی خداوند
رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم در حدیث دیگری فرمودند: «شَعْبَانُ هُوَ شَهْرٌ يَغْفُلُ النَّاسُ عَنْهُ بَيْنَ رَجَبٍ وَرَمَضَانَ»؛ مردم از ماه شعبان که در بین رجب و ماه رمضان قرار دارد غافل هستند، یعنی مردم از کمال، عظمت، نتایج، فوائد و ثمرات آن غافل هستند، «وَهُوَ شَهْرٌ تُرْفَعُ فِيهِ الْأَعْمَالُ إِلَى رَبِّ الْعَالَمِينَ»؛ شعبان ماهی است که در آن ماه اعمال به سوی پروردگار جهانیان بالا برده میشود، «فَأُحِبُّ أَنْ يُرْفَعَ عَمَلِي وَأَنَا صَائِمٌ»[7]؛ پس من رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم دوست دارم که عمل من را در این ماه بالا ببرند در حالی که روزه دار هستم، در اوایل این حدیث مطالبی وجود دارد که خود ایشان این ماه را روضه میگرفتند.
رجب ماه ریختن خیرات بر بندگان و شعبان ماه شعبه شدن خیرات
رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمودند: «رَجَبَ شَهْرُ اللَّهِ الْأَصَم»، ماه رجب ماه محکم و استوار خداست، «يَصُبُّ اللَّهُ فِيهِ الرَّحْمَةَ عَلَى عِبَادِه»، خداوند در ماه رجب رحمت خود را بر بندگان ـ همانند باران ـ میریزد، «وَشَهْرُ شَعْبَانَ تُشْعَبُ فِيهِ الْخَيْرَات»[8]، و شعبان ماهی است که خیرات و خوبی‌ها در آن شعبه شعبه و تقسیم میشود که فرمودند: ماه شعبان از شعبه شدن خیرات گرفته است. شَعب؛ یعنی دسته خاص و شِعب ابی طالب از همین باب است که خداوند هم در قرآن کریم میفرماید: {شُعُوباً وَقَبائِل}[9]، مقصود بنده فقط ترجمه است، در نتیجه ماه شعبان را شعبان نامیدند زیرا رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم برای کسانی که در آن بخاطر محبّت ایشان روزه میگیرند را شفاعت میکنند و خوبی‌ها و خیرات در آن تقسیم میشود.
رجب ماه استغفار و بیان انواع آن، اکثار صلوات در ماه شعبان
امام صادق علیه السلام میفرمایند که رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمودند: «رَجَبٌ شَهْرُ الِاسْتِغْفَارِ لِأُمَّتِي»، رجب ماه استغفار برای امّت من است و در آن برای امّت من طلب استغفار و آمرزش میشود «أَكْثِرُوا فِيهِ الِاسْتِغْفَار»، در آن ماه بسیار استغفار کنید، «فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَحِيم»[10]، زیرا خداوند بسیار آمرزنده و رحیم است.
برای ماه رجب دو گونه استغفار بیان کرده‌اند؛ اوّل: «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَأَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ»[11] و دوّم: «أَسْتَغْفِرُ اللَّه ذَا الْجَلالِ وَالإِكْرَامِ مِنْ جَمِيعِ الذُّنُوبِ وَالآثَامِ»[12]، این دو استغفار ـ مخصوصاً استغفار دوّم ـ بسیار تأکید شده است.
همچنین بسیار تأکید شده که در ماه رجب حداقل هزار مرتبه (لا إله إلا الله) بگویید.[13]
گفتن ذکر (لا إله إلا الله) بسیار آسان است زیرا تمام حروف آن بی‌صدا هستند، دوستی دارم که دایی او با صوفیه مرتبط است، وقتی پیش آنها میرود به او میگویند میخواهیم به تو ذکر خَفِی را بیاموزیم، به زبان مشهدی به آنها گفته بود من ذکر خفی را یاد دارم و شروع کرد به (لا إله إلا الله) گفتن زیرا بی‌صدا است.
بعد میفرمایند: «وَأَكْثِرُوا فِي شَعْبَانَ الصَّلَاةَ عَلَى نَبِيِّكُمْ وَأَهْلِه»، در ماه شعبان بر پیامبر و خانواده ایشان بسیار درود و صلوات بفرستید. پس یکی از اموری که در ماه شعبان بسیار تأکید شده؛ صلوات بر رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم و خانواده ایشان است.
اشتباه بودن عذر خواهی کردن و رفع زحمت گفتن و همانند آن منبری‌ها بجهت گفتن مطالب
یک حدیث دیگر نیز می‌خوانم، به قول بعضی از منبری‌ها که می گویند: یک حدیث دیگر بخوانم و رفع زحمت کنم! یا بعضی دیگر که میگویند: عذر خواهم وقت شما را گرفتم! اینها سخنان نادرستی است! بکار بردن اصطلاح رفع زحمت و همچنین عذرخواهی کردن نادرست است! زیرا اگر او سخن قرآن کریم و اهل بیت علیهم السلام را بیان میکند که معذرت خواهی لازم ندارد بلکه شنوندگان باید دست و پای او را ببوسند!
اگر کلمات قرآن کریم، اعتقادات حقّه شیعه و راه و رسم اهل بیت علیهم السلام را در مورد زندگی فردی، اجتماعی و خانوادگی بیان میکند؛ دیگر به او ربطی ندارد که بخواهد از مردم عذر خواهی کند! و اگر سخنان دیگری میگوید؛ غلط کرده از اوّل بالای منبر نشسته، مگر اینجا جایگاه چرت و پرت گفتن است؟! به جای دیگری برود و هر چقدر میخواهد حرف بزند، افرادی همانند او در چین، برزیل، انگلیس، استرالیا و آفریقای جنوبی بسیار هستند، چرا برای شیعیانی که دل سوخته این هستند که چند کلمه از اهل بیت علیهم السلام یاد بگیرند و اگر توانستند عمل کنند و اگر نتوانستند اظهار ضعف کنند و بگویند خدایا ما یاد گرفتیم امّا حال عمل نداریم، ما را ببخش، به جای سخنان آن بزرگواران چرت و پرت میگوید؟!
بچّگانه بودن دعاهای ما و نتیجه توکّل بر خداوند
خدایا تو میدانی ما ناقص هستیم و کسری داریم، ما و دعاهای ما ناقص است چرا که ما بچّه هستیم. بنده هنگامی که برای خود و اشخاص دیگر دعا میکنم از خداوند معذرت میخواهم که همانند یک بچّه دعا میکنم، هنگامی که بچّه‌ای میبیند دوست او گریه میکند و چیزی را به او نمیدهند؛ دل او میسوزد و برای او دعا میکند در حالی که والدین او میدانند آن چیز برای بچّه ضرر دارد و نباید آن را بخورد، در دهان بچّه دیگری به زور چیزی میریزند او نمیداند چیست، ناراحت میشود و گریه میکند امّا والدین میدانند این دارو برای او مفید است و باید آن را بخورد.
خدایا من دعا میکنم زیرا تو گفتی دعا کن، امّا دعای من دعای بچّگانه است، برای خود دعا میکنم که من را زنده بدار در حالی که میدانم به حرف من گوش نمیدهی، من هم از تو میخواهم که به حرف‌های من گوش ندهی، اگر قرار بود که به سخنان من گوش دهی همان روزهای اوّل بیچاره میشدم.
پس تو به حرف من گوش نمیدهی و کار خود را انجام میدهی، من را به دنبال خودت میبری نه اینکه تو به دنبال من بیایی، به من گفتی دعا کن زیرا دعا بندگی و «مخّ العبادة»[14] است تا عبودیّت، فروتنی، فقر و فلاکت خود را اظهار کنم نه اینکه بگویم خدایا منِ فقیر را پولدار کن، گوش به حرف من نده که اگر مشیت تو با دعاهای من مطابق شود؛ فاسد میشوم. پس تو کار خود را انجام بده.
مادامی که از خداوند چیزی میخواهید هیچ نتیجه‌ای ندارد بلکه باید امر را به او ـ حتی در زنده بودن ـ واگذار کنید، چرا میخواهید زنده باشید و چه نتیجه‌ای برای شما دارد؟ خدای تو میداند که مرگ برای تو بهتر است یا زندگی، پس امر خود را به او تفویض کن و بر او توکّل کن.
به کربلا که رفته بودم نزدیک ضریح در عقب نشینی رفتم تا دو رکعت نماز بخوانم، به حضرت گفتم اگر میخواهید ما زنده باشیم ما را زنده نگه دارید زیرا شما ولی الهی و مجری تمام امور هستید و اگر میخواهید الآن بمیرم میمیرم، دیگر زن، بچّه، نوه و دوست چه معنایی دارد! حال بگویم من باید ده سال دیگر زنده باشم تا ده هزار نوار دیگر پُر کنم و هفتاد تا کتاب بنویسم، پنجاه تا کتاب در مورد ولایت امیر المؤمنین علیه السلام بنویسم، آیا خبری هست؟ نه خبری نیست! بلکه خبر کنار امیر المؤمنین علیه السلام است، در یک لحظه شما به جایی میرسید که هزاران، کتاب، نوشته، مطلب، روزه، پسر، دختر، نوه و... دیگر چیزی ندارند، شما کار خود را انجام دهید.
فضائل سعد بن معاذ و بیان علّت فشار قبر او
ما که باید سکرات موت را تحمّل کنیم مگر اینکه اهل بیت علیهم السلام لطف کنند، یکی از روایات مفصّلی که رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم در آن فضائل و مستحبّات ماه رجب، شعبان و رمضان را بیان میکنند حدیثی در مورد سعد بن معاذ است که آن بزرگوار ابتدا مطالبی را توضیح دادند و سپس فرمودند: مردی در حال آمدن است که چنین و چنان است و صفات بسیار عظیمی را برای او شمردند، پس همه به این فکر افتادند که چه کسی در حال آمدن است؟ بلند شدند و دیدند که جناب سعد بن معاذ خدمت رسیدند، در همین حدیث رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمودند: او اهل بهشت است و عرش خدا بخاطر موت او به لرزه می‌افتد.[15]
لذا حضرت در تشییع جنازه او بدون عبا و پا برهنه راه میرفتند، به ایشان عرض کردند: چرا اینگونه راه می‌روید؟ ایشان فرمودند: چون بسیاری از ملائکه این چنین به تشییع جنازه او آمده‌اند و میخواهم به آنها تأسّی کنم، عرض کردند: چرا این همه ملک برای تشییع جنازه او آمده‌اند؟ رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمودند: زیرا او در هر حالتی سوره مبارکه توحید را بسیار میخواند.[16]
فضلیت و عظمت سوره توحید
سوره توحید بسیار عظیم است همانطور که ماه رمضان و رجب بسیار عظیم است، امیر المؤمنین علیه السلام به جنگی رفته بودند، هنگامی که بازگشتند رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم سؤال کردند: از علی چه مشاهده کردید؟ گفتند: بسیار خوب بود امّا فقط یک مشکل داشت، در تمام نماز‌های خود سوره توحید را میخواند، حضرت فرمودند: یا علی، از چه جهت در تمام نماز‌های خود این سوره را خواندی؟ امیر المؤمنین علیه السلام فرمودند: من این سوره را دوست دارم زیرا توحید خداوند است[17].
فشار قبر سعد بخاطر حدّت نسبت خانواده
رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم با دستان خود سعد بن معاذ را در قبر گذاشتند، تلقین گفته و او را دفن کردند، این شوخی نیست بلکه بسیار عظیم است، مادر سعد که بالای قبر ایستاده بود گفت: «هَنیئاً لَکَ یا سَعد»، گوارای تو باد، حضرت فرمودند: «لا تَتَحَتَّمِی عَلَی اللَّه»، بر خدا حتم نکن و اینطور فکر نکن که او در گلشن بهشت است، ملائکه منتظر هستند که از قبر بیرون بیایم تا او را فشار دهند، بعد فرمودند: او نسبت به خانواده خود حدّتی داشت، سریع عصبانی میشد یا هر چیز دیگری، به همین دلیل گرفتار فشار قبر است.
راضی بودن به عذاب و فشار قبر برای پاک و سالم شدن
سعد با آن حال اینگونه بود ما که دیگر هیچ، ما باید خود را آماده کنیم و راضی باشیم، هنگامی که دکتر میگوید اگر میخواهی زنده بمانی باید قسمتی از پای تو را قطع کنیم چگونه راضی میشویم؟ یکی از همشهری‌های بنده نشسته بود تا گندم بچیند مار ران او را گزید، با داسی که در دست داشت مقداری از گوشت ران خود را کند زیرا در بیابان تنها بود، او درد میکشد امّا رضایت میدهد، چرا؟ چون اگر این کار را انجام ندهد زهر تا چند دقیقه دیگر به قلب او میرسد و میمیرد، پس ببینید چگونه اذیت میشود امّا در عین حال راضی است، لذّت میبرد و میگوید با این سختی سالم خواهم شد.
در مورد پس از مرگ هم به همین صورت فکر کنید، ولیّ شما تصمیم گیرنده است نه شما، او تصمیم گرفته که قبل از سؤال و جواب دچار فشار قبر شوید، یک لحظه شما را فشار میدهند و سالم میشوید.
امام حسن عسکری علیه السلام فرمودند: روز قیامت رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم و امیر المؤمنین علیه السلام که آن بالا هستند به بنده‌ای از بندگان خدا و یکی از دوستان خود نگاه میکنند و میبینند اوضاع او بسیار خراب است ـ بنده اجمال حدیث شریف را متذکّر میشوم ـ از بالا نزد او آمده و به او میگویند: تو با این حالت نمیتوانی به بهشت بروی و با حورالعین معانقه و با انبیای الهی مصافحه کنی، باید پاک شوی، عرض میکند: چگونه باید پاک شوم؟ میفرمایند: باید به آنجا بروی و عذاب تمحیص و سالم کننده را تحمل کنی، به آنجا که میرود با پاهای خود میایستد و مخ او به جوش میآید[18]، ما فقط از آن سخن میگوییم! او با رضایت میرود زیرا راه نجات این است.
امیر المؤمنین در آل محمّد علیهم السلام مانند برترین روزها و شب‌های ماه شعبان
رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم در حدیث مفصّلی فرمودند: «عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ فِي آلِ مُحَمَّدٍ كَأَفْضَلِ أَيَّامِ شَعْبَانَ وَلَيَالِيه»[19]، امیر المؤمنین علیه السلام در آل محمّد علیهم السلام؛ یعنی در میان سیزده معصوم همانند برترین روزها و شب‌های ماه شعبان است؛ یعنی ماه شعبان روزها و شب‌های برتر و غیر برتر دارد که امیر المؤمنین علیه السلام در برابر روزها و شب‌های برتر ماه شعبان قرار دارند، سایر اهل بیت علیهم السلام در روزهای دیگر ماه شعبان قرار دارند، برترین روز و برترین شب ماه شعبان چه زمانی است؟ «وَ هُوَ لَيْلَةُ النِّصْفِ وَيَوْمُه»، شب و روز پانزده ماه شعبان.
مؤمنین در آل محمّد علیهم السلام مانند ماه رجب در شعبان و جدّی‌ترین آنها در طاعت الهی شبیه‌ترین آنها به آل محمّد علیهم السلام
«وَسَائِرُ الْمُؤْمِنِينَ فِي آلِ مُحَمَّدِ كَشَهْرِ رَجَبٍ فِي شَهْرِ شَعْبَانR، و سایر مؤمنین در آل محمّد علیهم السلام همانند ماه رجب در ماه شعبان هستند، ماه شعبان ماه اهل بیت علیهم السلام است که برترین آن برای امیر المؤمنین علیه السلام و ما بقی آن برای سایر اهل بیت علیهم السلام است، «هُمْ دَرَجاتٌ عِنْدَ اللَّهِ وَطَبَقَات»، آنها در ماه رجب درجات و طبقاتی نزد خداوند دارند، «فَأَجَدُّهُمْ فِي طَاعَةِ اللَّهِ أَقْرَبُهُمْ شَبَهاً بِآلِ مُحَمَّدٍ»، پس جدّی‌ترین آنها در طاعت خداوند نزدیک‌ترین آنها در شباهت به اهل بیت علیهم السلام است.
این احادیث در معارف اهل بیت علیهم السلام بسیار عظیم هستند و در هر کدام از آنها جهت‌های مختلفی وجود دارد، ان شاء الله که بنده و شما از آنها استفاده کرده باشیم و در جلسه آینده بتوانیم ترجمه واضح و روشن‌تری از آنها بیان کنیم.
الحمد لله ربّ العالمین وصلّی الله علی محمّد وآله الطاهرین
دریافت فایل (MP3) (PDF)
[1]. المقنعة، ص373.
مصباح المتهجّد، ج2، ص797: رُوِيَ عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ علیه السلام أَنَّهُ كَانَ يَصُومُهُ وَيَقُولُ: رَجَبٌ شَهْرِي وَشَعْبَانُ شَهْرُ رَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم وَشَهْرُ رَمَضَانَ شَهْرُ اللَّهِ تَعَالَى.
[2]. فضائل الأشهر الثلاثة، ص64، ح46: عَنِ الضَّحَّاكِ عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: شَعْبَانُ شَهْرِي وَرَمَضَانُ شَهْرُ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ فَمَنْ صَامَ شَهْرِي كُنْتُ لَهُ شَفِيعاً يَوْمَ الْقِيَامَةِ، الخبر.
[3]. ثواب الأعمال، ص54: عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: أَلَا إِنَّ رَجَباً شَهْرُ اللَّهِ الْأَصَمُّ وَهُوَ شَهْرٌ عَظِيمٌ وَإِنَّمَا سُمِّيَ الْأَصَمَّ لِأَنَّهُ لَا يُقَارِبُهُ شَهْرٌ مِنَ الشُّهُورِ حُرْمَةً وَفَضْلاً عِنْدَ اللَّهِ وَكَانَ أَهْلُ الْجَاهِلِيَّةِ يُعَظِّمُونَهُ فِي جَاهِلِيَّتِهَا فَلَمَّا جَاءَ الْإِسْلَامُ لَمْ يَزْدَدْ إِلَّا تَعْظِيماً وَفَضْلاً أَلَا إِنَّ رَجَباً شَهْرُ اللَّهِ وَشَعْبَانَ شَهْرِي وَرَمَضَانَ شَهْرُ أُمَّتِي أَلَا فَمَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ يَوْماً إِيمَاناً وَاحْتِسَاباً اسْتَوْجَبَ رِضْوَانَ اللَّهِ الْأَكْبَرَ وَأَطْفَأَ صَوْمُهُ فِي ذَلِكَ الْيَوْمِ غَضَبَ اللَّهِ وَأَغْلَقَ عَنْهُ بَاباً مِنْ أَبْوَابِ النَّارِ وَلَوْ أُعْطِيَ مِلْءَ الْأَرْضِ ذَهَباً مَا كَانَ بِأَفْضَلَ مِنْ صَوْمِهِ وَلَا يَسْتَكْمِلُ لَهُ أَجْرَهُ بِشَيْءٍ مِنَ الدُّنْيَا دُونَ الْحَسَنَاتِ إِذَا أَخْلَصَهُ لِلَّهِ وَلَهُ إِذَا أَمْسَى عَشْرُ دَعَوَاتٍ مُسْتَجَابَاتٍ إِنْ دَعَا بِشَيْءٍ فِي عَاجِلِ الدُّنْيَا أَعْطَاهُ اللَّهُ وَإِلَّا ادَّخَرَ لَهُ مِنَ الْخَيْرِ أَفْضَلَ مَا دَعَا بِهِ دَاعٍ مِنْ أَوْلِيَائِهِ وَأَحِبَّائِهِ وَأَصْفِيَائِهِ وَمَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ يَوْمَيْن، الخبر.
[4]. فضائل الأشهر الثلاثة، ص61، ح43: وَبِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: سَمِعْتُ أَبِي قَالَ: كَانَ أَبِي زَيْنُ الْعَابِدِينَ علیه السلام إِذَا أَهَلَّ شَعْبَانَ جَمَعَ أَصْحَابَهُ فَقَالَ مَعَاشِرَ أَصْحَابِي أَ تَدْرُونَ أَيُّ شَهْرٍ هَذَا هَذَا شَهْرُ شَعْبَانَ وَكَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم يَقُولُ:... .
[5]. ذکر روایاتی دیگر در مورد ماه شعبان:
الكافي، ج4، ص90، ح4: عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِيِّ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: كُنَّ نِسَاءُ النَّبِيِّ صلّی الله علیه و آله و سلّم إِذَا كَانَ عَلَيْهِنَّ صِيَامٌ أَخَّرْنَ ذَلِكَ إِلَى شَعْبَانَ كَرَاهَةَ أَنْ يَمْنَعْنَ رَسُولَ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم فَإِذَا كَانَ شَعْبَانُ صُمْنَ وَكَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم يَقُولُ: شَعْبَانُ شَهْرِي.
دعائم الإسلام، ج1، ص283: وَعَنْهُمْ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم أَنَّهُ قَالَ: شَعْبَانُ شَهْرِي وَرَمَضَانُ شَهْرُ اللَّهِ.
الأمالي (للصدوق)، ص19، ح1: عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ يَزِيدَ الْقُرَشِيِّ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ علیهما السلام: حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ علیهم السلام قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: شَعْبَانُ شَهْرِي وَشَهْرُ رَمَضَانَ شَهْرُ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ فَمَنْ صَامَ يَوْماً مِنْ شَهْرِي كُنْتُ شَفِيعَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَمَنْ صَامَ يَوْمَيْنِ مِنْ شَهْرِي غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَمَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ مِنْ شَهْرِي قِيلَ لَهُ اسْتَأْنِفِ الْعَمَلَ وَمَنْ صَامَ شَهْرَ رَمَضَانَ فَحَفِظَ فَرْجَهُ وَلِسَانَهُ وَكَفَّ أَذَاهُ عَنِ النَّاسِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ذُنُوبَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْهَا وَمَا تَأَخَّرَ وَأَعْتَقَهُ مِنَ النَّارِ وَأَحَلَّهُ دَارَ الْقَرَارِ وَقَبِلَ شَفَاعَتَهُ فِي عَدَدِ رَمْلِ عَالِجٍ مِنْ مُذْنِبِي أَهْلِ التَّوْحِيدِ.
ثواب الأعمال، ص59: عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ أَبِي زِيَادٍ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: شَعْبَانُ شَهْرِي وَرَمَضَانُ شَهْرُ اللَّهِ وَهُوَ رَبِيعُ الْفُقَرَاءِ وَإِنَّمَا جُعِلَ الْأَضْحَى لِشِبَعِ مَسَاكِينِكُمْ مِنَ اللَّحْمِ فَأَطْعِمُوهُمْ.
الأمالي (للصدوق)، ص628، ح5: عَنْ مَرْوَانَ بْنِ مُسْلِمٍ، عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ علیهما السلام قَالَ: حَدَّثَنَا أَبِي عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: شَعْبَانُ شَهْرِي وَرَمَضَانُ شَهْرُ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ فَمَنْ صَامَ مِنْ شَهْرِي يَوْماً كُنْتُ شَفِيعَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَمَنْ صَامَ شَهْرَ رَمَضَانَ أُعْتِقَ مِنَ النَّارِ.
فضائل الأشهر الثلاثة، ص54، ح32: عَنْ مَرْوَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ آبَائِهِ علیهم السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: شَعْبَانُ شَهْرِي وَرَمَضَانُ شَهْرُ اللَّهِ فَمَنْ صَامَ مِنْ شَهْرِي يَوْماً وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ وَمَنْ صَامَ مِنْهُ يَوْمَيْنِ كَانَ مِنْ رُفَقَاءِ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَمَنْ صَامَ الشَّهْرَ كُلَّهُ وَوَصَلَهُ بِشَهْرِ رَمَضَانَ كَانَ ذَلِكَ تَوْبَةً لَهُ مِنْ كُلِّ ذَنْبٍ صَغِيرٍ أَوْ كَبِيرٍ وَلَوْ مِنْ دَمٍ حَرَامٍ.
فضائل الأشهر الثلاثة، ص55، ح33: عَنْ سُلَيْمَانَ الْمَرْوَزِيِّ عَنِ الرِّضَا عَلِيِّ بْنِ مُوسَى علیه السلام أَنَّهُ قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم يُكْثِرُ الصِّيَامَ فِي شَعْبَانَ وَلَقَدْ كَانَتْ نِسَاؤُهُ إِذَا كَانَ عَلَيْهِنَّ صَوْمٌ أَخَّرْنَهُ إِلَى شَعْبَانَ مَخَافَةَ أَنْ يَمْنَعْنَ رَسُولَ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم حَاجَتَهُ وَكَانَ علیه السلام يَقُولُ شَعْبَانُ شَهْرِي وَهُوَ أَفْضَلُ الشُّهُورِ بَعْدَ شَهْرِ رَمَضَانَ فَمَنْ صَامَ فِيهِ يَوْماً كُنْتُ شَفِيعَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَمَنْ صَامَ شَهْرَ رَمَضَانَ إِيمَاناً وَاحْتِسَاباً غَفَرْتُ لَهُ ذُنُوبَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْهَا وَمَا تَأَخَّرَ وَإِنَّ الصَّائِمَ لَا يَجْرِي عَلَيْهِ الْقَلَمُ حَتَّى يُفْطِرَ مَا لَمْ يَأْتِ بِشَيْءٍ يَنْقُضُ وَإِنَّ الْحَاجَّ لَا يَجْرِي عَلَيْهِ الْقَلَمُ حَتَّى يَرْجِعَ مَا لَمْ يَأْتِ بِشَيْءٍ يُبْطِلُ حَجَّهُ وَإِنَّ النَّائِمَ لَا يَجْرِي عَلَيْهِ الْقَلَمُ حَتَّى يَنْتَبِهَ مَا لَمْ يَكُنْ يَأْتِ عَلَى حَرَامٍ وَإِنَّ الصَّبِيَّ لَا يَجْرِي عَلَيْهِ الْقَلَمُ حَتَّى يَبْلُغَ وَإِنَّ الْمُجَاهِدَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ لَا يَجْرِي عَلَيْهِ الْقَلَمُ حَتَّى يَعُودَ إِلَى مَنْزِلِهِ مَا لَمْ يَأْتِ بِشَيْءٍ يُبْطِلُ جِهَادَهُ وَإِنَّ الْمَجْنُونَ لَا يَجْرِي عَلَيْهِ الْقَلَمُ حَتَّى يُفِيقَ وَإِنَّ الْمَرِيضَ لَا يَجْرِي عَلَيْهِ الْقَلَمُ حَتَّى يَصِحَّ ثُمَّ قَالَ علیه السلام: إِنَّ مُبَايَعَةَ اللَّهِ رَخِيصَةٌ فَاشْتَرُوهَا قَبْلَ أَنْ تَغْلُوَ.
[6]. النوادر (للأشعري)، ص17، ح2: عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ أَبِي زِيَادٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: رَجَبٌ شَهْرُ الِاسْتِغْفَارِ لِأُمَّتِي أَكْثِرُوا فِيهِ الِاسْتِغْفَارَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ وَشَعْبَانُ شَهْرِي اسْتَكْثِرُوا فِي رَجَبٍ مِنْ قَوْلِ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَاسْأَلُوا اللَّهَ الْإِقَالَةَ وَالتَّوْبَةَ فِيمَا مَضَى وَالْعِصْمَةَ فِيمَا بَقِيَ مِنْ آجَالِكُمْ وَأَكْثِرُوا فِي شَعْبَانَ الصَّلَاةَ عَلَى نَبِيِّكُمْ وَأَهْلِهِ وَرَمَضَانُ شَهْرُ اللَّهِ تَبَارَكَ وَتَعَالَى اسْتَكْثِرُوا فِيهِ مِنَ التَّهْلِيلِ وَالتَّكْبِيرِ وَالتَّحْمِيدِ وَالتَّمْجِيدِ وَالتَّسْبِيحِ وَهُوَ رَبِيعُ الْفُقَرَاءِ وَإِنَّمَا جَعَلَ اللَّهُ الْأَضْحَى لِتَشْبَعَ الْمَسَاكِينُ مِنَ اللَّحْمِ فَأَظْهِرُوا مِنْ فَضْلِ مَا أَنْعَمَ اللَّهُ بِهِ عَلَيْكُمْ عَلَى عِيَالاتِكُمْ وَجِيرَانِكُمْ وَأَحْسِنُوا جِوَارَ نِعَمِ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَوَاصِلُوا إِخْوَانَكُمْ وَأَطْعِمُوا الْفُقَرَاءَ وَالْمَسَاكِينَ مِنْ إِخْوَانِكُمْ فَإِنَّهُ مَنْ فَطَّرَ صَائِماً فَلَهُ مِثْلُ أَجْرِهِ مِنْ غَيْرِ أَنْ يَنْقُصَ مِنْ أَجْرِهِ شَيْئاً وَسُمِّيَ شَهْرُ رَمَضَانَ شَهْرَ الْعِتْقِ لِأَنَّ لِلَّهِ فِي كُلِّ يَوْمٍ وَلَيْلَةٍ سِتَّمِائَةِ عَتِيقٍ وَفِي آخِرِهِ مِثْلُ مَا أَعْتَقَ فِيمَا مَضَى وَسُمِّيَ شَهْرُ شَعْبَانَ شَهْرَ الشَّفَاعَةِ لِأَنَّ رَسُولَكُمْ يَشْفَعُ لِكُلِّ مَنْ يُصَلِّي عَلَيْهِ فِيهِ وَسُمِّيَ شَهْرُ رَجَبٍ شَهْرَ اللَّهِ الْأَصَبَّ لِأَنَّ الرَّحْمَةَ عَلَى أُمَّتِي تَصُبُّ صَبّاً فِيهِ وَيُقَالُ الْأَصَمُّ لِأَنَّهُ نُهِيَ فِيهِ عَنْ قِتَالِ الْمُشْرِكِينَ وَهُوَ مِنَ الشُّهُورِ الْحُرُمِ.
[7]. ثواب الأعمال، ص61: قَالَ حَدَّثَنَا أُسَامَةُ بْنُ زَيْدٍ قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم يَصُومُ الْأَيَّامَ حَتَّى يُقَالَ لَا يُفْطِرُ وَيُفْطِرُ حَتَّى يُقَالَ لَا يَصُومُ قُلْتُ رَأَيْتَهُ يَصُومُ مِنْ شَهْرٍ مَا لَا يَصُومُ مِنْ شَيْءٍ مِنَ الشُّهُورِ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ أَيُ الشُّهُورِ قَالَ شَعْبَانُ هُوَ شَهْرٌ يَغْفُلُ النَّاسُ عَنْهُ بَيْنَ رَجَبٍ وَرَمَضَانَ وَهُوَ شَهْرٌ تُرْفَعُ فِيهِ الْأَعْمَالُ إِلَى رَبِّ الْعَالَمِينَ فَأُحِبُّ أَنْ يُرْفَعَ عَمَلِي وَأَنَا صَائِمٌ.
[8]. عيون أخبار الرضا علیه السلام، ج2، ص71، ح331: وَبِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: رَجَبٌ شَهْرُ اللَّهِ الْأَصَمُ يَصُبُ اللَّهُ فِيهِ الرَّحْمَةَ عَلَى عِبَادِهِ وَشَهْرُ شَعْبَانَ تَنْشَعِبُ فِيهِ الْخَيْرَاتُ وَفِي أَوَّلِ لَيْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ تُغَلُ الْمَرَدَةُ مِنَ الشَّيَاطِينِ وَيُغْفَرُ فِي كُلِّ لَيْلَةٍ سَبْعِينَ أَلْفاً فَإِذَا كَانَ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ غَفَرَ اللَّهُ بِمِثْلِ مَا غَفَرَ فِي رَجَبٍ وَشَعْبَانَ وَشَهْرِ رَمَضَانَ إِلَى ذَلِكَ الْيَوْمِ إِلَّا رَجُلاً بَيْنَهُ وَبَيْنَ أَخِيهِ شَحْنَاءُ فَيَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ أَنْظِرُوا هَؤُلَاءِ حَتَّى يَصْطَلِحُوا.
[9]. الحجرات: 13 (يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوباً وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ).
[10]. النوادر (للأشعري)، ص17، ح2: عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ أَبِي زِيَادٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: رَجَبٌ شَهْرُ الِاسْتِغْفَارِ لِأُمَّتِي أَكْثِرُوا فِيهِ الِاسْتِغْفَارَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ وَشَعْبَانُ شَهْرِي اسْتَكْثِرُوا فِي رَجَبٍ مِنْ قَوْلِ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَاسْأَلُوا اللَّهَ الْإِقَالَةَ وَالتَّوْبَةَ فِيمَا مَضَى وَالْعِصْمَةَ فِيمَا بَقِيَ مِنْ آجَالِكُمْ وَأَكْثِرُوا فِي شَعْبَانَ الصَّلَاةَ عَلَى نَبِيِّكُمْ وَأَهْلِهِ وَرَمَضَانُ شَهْرُ اللَّهِ تَبَارَكَ وَتَعَالَى اسْتَكْثِرُوا فِيهِ مِنَ التَّهْلِيلِ وَالتَّكْبِيرِ وَالتَّحْمِيدِ وَالتَّمْجِيدِ وَالتَّسْبِيحِ وَهُوَ رَبِيعُ الْفُقَرَاءِ وَإِنَّمَا جَعَلَ اللَّهُ الْأَضْحَى لِتَشْبَعَ الْمَسَاكِينُ مِنَ اللَّحْمِ فَأَظْهِرُوا مِنْ فَضْلِ مَا أَنْعَمَ اللَّهُ بِهِ عَلَيْكُمْ عَلَى عِيَالاتِكُمْ وَجِيرَانِكُمْ وَأَحْسِنُوا جِوَارَ نِعَمِ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَوَاصِلُوا إِخْوَانَكُمْ وَأَطْعِمُوا الْفُقَرَاءَ وَالْمَسَاكِينَ مِنْ إِخْوَانِكُمْ فَإِنَّهُ مَنْ فَطَّرَ صَائِماً فَلَهُ مِثْلُ أَجْرِهِ مِنْ غَيْرِ أَنْ يَنْقُصَ مِنْ أَجْرِهِ شَيْئاً وَسُمِّيَ شَهْرُ رَمَضَانَ شَهْرَ الْعِتْقِ لِأَنَّ لِلَّهِ فِي كُلِّ يَوْمٍ وَلَيْلَةٍ سِتَّمِائَةِ عَتِيقٍ وَفِي آخِرِهِ مِثْلُ مَا أَعْتَقَ فِيمَا مَضَى وَسُمِّيَ شَهْرُ شَعْبَانَ شَهْرَ الشَّفَاعَةِ لِأَنَّ رَسُولَكُمْ يَشْفَعُ لِكُلِّ مَنْ يُصَلِّي عَلَيْهِ فِيهِ وَسُمِّيَ شَهْرُ رَجَبٍ شَهْرَ اللَّهِ الْأَصَبَّ لِأَنَّ الرَّحْمَةَ عَلَى أُمَّتِي تَصُبُّ صَبّاً فِيهِ وَيُقَالُ الْأَصَمُّ لِأَنَّهُ نُهِيَ فِيهِ عَنْ قِتَالِ الْمُشْرِكِينَ وَهُوَ مِنَ الشُّهُورِ الْحُرُمِ.
[11]. الأمالي (للصدوق)، ص628، ح6: عَنِ الرَّيَّانِ بْنِ الصَّلْتِ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ عَلِيَّ بْنَ مُوسَى الرِّضَا علیه السلام يَقُولُ: مَنْ قَالَ فِي كُلِّ يَوْمٍ مِنْ شَعْبَانَ سَبْعِينَ مَرَّةً أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَأَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بَرَاءَةً مِنَ النَّارِ وَجَوَازاً عَلَى الصِّرَاطِ وَأَدْخَلَهُ [أَحَلَّهُ] دَارَ الْقَرَارِ.
فضائل الأشهر الثلاثة، ص56، ح34: أَخْبَرَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ مَيْمُونٍ قَالَ: حَدَّثَنَا عَنْهُ علیه السلام صَوْمُ شَعْبَانَ كَفَّارَةُ الذُّنُوبِ الْعِظَامِ حَتَّى لَوْ أَنَّ رَجُلاً بُلِيَ بِدَمٍ حَرَامٍ فَصَامَ مِنْ هَذَا الشَّهْرِ أَيَّاماً وَمَاتَ رَجَوْتُ لَهُ الْمَغْفِرَةَ قَالَ قُلْتُ فَمَا أَفْضَلُ الدُّعَاءِ فِي هَذَا الشَّهْرِ فَقَالَ الِاسْتِغْفَارُ إِنَّ مَنِ اسْتَغْفَرَ فِي شَعْبَانَ كُلَّ يَوْمٍ سَبْعِينَ مَرَّةً كَانَ كَمَنِ اسْتَغْفَرَ فِي غَيْرِهِ مِنَ الشُّهُورِ سَبْعِينَ أَلْفَ مَرَّةٍ قُلْتُ فَكَيْفَ أَقُولُ قَالَ قُلْ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَأَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ.
[12]. مفاتيح الجنان، ص137: دوازدهم در جميع اين ماه هزار مرتبه بگويد: «أَسْتَغْفِرُ اللَّه ذَا الْجَلالِ والإِكْرَامِ مِنْ جَمِيعِ الذُّنُوبِ والآثَامِ» تا خداوند رحمان او را بيامرزد.
المراقبات (للتبريزي)، ص101: مِنْهَا أَنْ يَقُولَ فِي تَمَامِ الشَّهْرِ ألفَ مَرَّةٍ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ ذا الْجَلالِ والإِكْرَامِ مِن جَمِيعِ الذُّنُوبِ والآثَامُ رَوَى الصَّدُوقُ عَلَيْهِ الرَّحْمَةُ أَنَّهُ مَنْ قَالَ ذَلِكَ فِي رَجَبٍ ألف مرّة قال اللّه تعالى إِنْ لَمْ أَغْفِرْ لَسْتُ بِرَبِّكُمْ لَسْتُ بِرَبِّكُمْ لَسْتُ بِرَبِّكُم.
[13]. إقبال الأعمال، ج3، ص216: وَعَنْهُ علیه السلام مَنْ قَالَ فِيهِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ أَلْفَ مَرَّةٍ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ مِائَةَ أَلْفِ حَسَنَةٍ وَبَنَى اللَّهُ لَهُ مِائَةَ مَدِينَةٍ فِي الْجَنَّةِ.
[14]. الدعوات، ص18، ح8: وَقَالَ صلّی الله علیه و آله و سلّم: الدُّعَاءُ مُخُ الْعِبَادَةِ وَلَا يَهْلِكُ مَعَ الدُّعَاءِ أَحَدٌ.
عدة الداعي، ص40: عَنِ النَّبِيِّ صلّی الله علیه و آله و سلّم: أَفْزِعُوا إِلَى اللَّهِ فِي حَوَائِجِكُمْ وَأَلْجِئُوا إِلَيْهِ فِي مُلِمَّاتِكُمْ وَتَضَرَّعُوا إِلَيْهِ وَادْعُوهُ فَإِنَّ الدُّعَاءَ مُخُ الْعِبَادَةِ وَمَا مِنْ مُؤْمِنٍ يَدْعُو اللَّهَ إِلَّا اسْتَجَابَ لَهُ فَإِمَّا أَنْ يُعَجِّلَ لَهُ فِي الدُّنْيَا أَوْ يُؤَجِّلَ لَهُ فِي الْآخِرَةِ وَإِمَّا أَنْ يُكَفِّرَ عَنْهُ مِنْ ذُنُوبِهِ بِقَدْرِ مَا دَعَا مَا لَمْ يَدْعُ بِمَأْثَمٍ.
[15]. تفسير الإمام العسكري علیه السلام، ص663: ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: إِنَّ لِلَّهِ عَزَّ وَجَلَّ خِيَاراً مِنْ كُلِّ مَا خَلَقَهُ، فَلَهُ مِنَ الْبِقَاعِ خِيَارٌ، وَلَهُ مِنَ اللَّيَالِي خِيَارٌ، وَمِنَ الْأَيَّامِ خِيَارٌ، وَلَهُ مِنَ الشُّهُورِ خِيَارٌ، وَلَهُ مِنْ عِبَادِهِ خِيَارٌ، وَلَهُ مِنْ خِيَارِهِمْ خِيَارٌ: فَأَمَّا خِيَارُهُ مِنَ الْبِقَاعِ فَمَكَّةُ، وَالْمَدِينَةُ، وَبَيْتُ الْمَقْدِسِ، وَإِنَّ صَلَاةً فِي مَسْجِدِي هَذَا أَفْضَلُ مِنْ أَلْفِ صَلَاةٍ فِيمَا سِوَاهُ إِلَّا الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ وَالْمَسْجِدَ الْأَقْصَى يَعْنِي مَكَّةَ وَبَيْتَ الْمَقْدِسِ. أَمَّا خِيَارُهُ مِنَ اللَّيَالِي فَلَيَالِي الْجُمَعِ، وَلَيْلَةُ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ، وَلَيْلَةُ الْقَدْرِ، وَلَيْلَتَا الْعِيدِ. وَأَمَّا خِيَارُهُ مِنَ الْأَيَّامِ فَأَيَّامُ الْجُمَعِ، وَالْأَعْيَادِ. وَأَمَّا خِيَارُهُ مِنَ الشُّهُورِ فَرَجَبٌ، وَشَعْبَانُ، وَشَهْرُ رَمَضَانَ. وَأَمَّا خِيَارُهُ مِنْ عِبَادِهِ فَوُلْدُ آدَمَ، وَخِيَارُهُ مِنْ وُلْدِ آدَمَ مَنِ اخْتَارَهُمْ عَلَى عِلْمٍ مِنْهُ بِهِمْ، فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ لَمَّا اخْتَارَ خَلْقَهُ، اخْتَارَ وُلْدَ آدَمَ، ثُمَّ اخْتَارَ مِنْ وُلْدِ آدَمَ الْعَرَبَ ثُمَّ اخْتَارَ مِنَ الْعَرَبِ مُضَرَ، ثُمَّ اخْتَارَ مِنْ مُضَرَ قُرَيْشاً، ثُمَّ اخْتَارَ مِنْ قُرَيْشٍ هَاشِماً ثُمَّ اخْتَارَنِي مِنْ هَاشِمٍ، وَأَهْلُ بَيْتِي كَذَلِكَ، فَمَنْ أَحَبَّ الْعَرَبَ فَيُحِبُّنِي وَأَحَبَّهُمْ، وَمَنْ أَبْغَضَ الْعَرَبَ فَيُبْغِضُنِي وَأَبْغَضَهُمْ. وَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ اخْتَارَ مِنَ الشُّهُورِ شَهْرَ رَجَبٍ، وَشَعْبَانَ، وَشَهْرَ رَمَضَانَ: فَشَعْبَانُ أَفْضَلُ الشُّهُورِ إِلَّا مِمَّا كَانَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ، فَإِنَّهُ أَفْضَلُ مِنْهُ، وَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ يُنْزِلُ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ مِنَ الرَّحْمَةِ أَلْفَ ضِعْفِ مَا يُنْزِلُ فِي سَائِرِ الشُّهُورِ، وَيَحْشُرُ شَهْرَ رَمَضَانَ فِي أَحْسَنِ صُورَةٍ، فَيُقِيمُهُ فِي الْقِيَامَةِ عَلَى قُلَّةٍ لَا يَخْفَى وَهُوَ عَلَيْهَا عَلَى أَحَدٍ مِمَّنْ ضَمَّهُ ذَلِكَ الْمَحْشَرُ، ثُمَّ يَأْمُرُ، فَيُخْلَعُ عَلَيْهِ مِنْ كِسْوَةِ الْجَنَّةِ وَخِلَعِهَا وَأَنْوَاعِ سُنْدُسِهَا وَثِيَابِهَا، حَتَّى يَصِيرَ فِي الْعِظَمِ بِحَيْثُ لَا يَنْفُذُهُ بَصَرٌ، وَلَا يَعِي عِلْمَ مِقْدَارِهِ أُذُنٌ وَلَا يَفْهَمُ كُنْهَهُ قَلْبٌ.
ثُمَّ يُقَالُ لِلْمُنَادِي مِنْ بُطْنَانِ الْعَرْشِ: نَادِ! فَيُنَادِي: يَا مَعْشَرَ الْخَلَائِقِ أَ مَا تَعْرِفُونَ هَذَا فَيُجِيبُ الْخَلَائِقُ يَقُولُونَ: بَلَى لَبَّيْكَ دَاعِيَ رَبِّنَا وَسَعْدَيْكَ، أَمَا إِنَّنَا لَا نَعْرِفُهُ. ثُمَّ يَقُولُ مُنَادِي رَبِّنَا: هَذَا شَهْرُ رَمَضَانَ مَا أَكْثَرَ مَنْ سَعِدَ بِهِ مِنْكُمْ وَمَا أَكْثَرَ مَنْ شَقِيَ بِهِ أَلَا فَلْيَأْتِهِ كُلُّ مُؤْمِنٍ لَهُ، مُعَظِّمٍ بِطَاعَةِ اللَّهِ فِيهِ، فَلْيَأْخُذْ حَظَّهُ مِنْ هَذِهِ الْخِلَعِ فَتَقَاسَمُوهَا بَيْنَكُمْ عَلَى قَدْرِ طَاعَتِكُمْ لِلَّهِ، وَجِدِّكُمْ. قَالَ: فَيَأْتِيهِ الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ كَانُوا لِلَّهِ فِيهِ مُطِيعِينَ، فَيَأْخُذُونَ مِنْ تِلْكَ الْخِلَعِ عَلَى مَقَادِيرِ طَاعَتِهِمُ الَّتِي كَانَتْ فِي الدُّنْيَا. فَمِنْهُمْ مَنْ يَأْخُذُ أَلْفَ خِلْعَةٍ، وَمِنْهُمْ مَنْ يَأْخُذُ عَشَرَةَ آلَافٍ. وَمِنْهُمْ مَنْ يَأْخُذُ أَكْثَرَ مِنْ ذَلِكَ وَأَقَلَّ، فَيُشَرِّفُهُمُ اللَّهُ تَعَالَى بِكَرَامَاتِهِ. أَلَا وَإِنَّ أَقْوَاماً يَتَعَاطَوْنَ تَنَاوُلَ تِلْكَ الْخِلَعِ، يَقُولُونَ فِي أَنْفُسِهِمْ: لَقَدْ كُنَّا بِاللَّهِ مُؤْمِنِينَ وَلَهُ مُوَحِّدِينَ، وَبِفَضْلِ هَذَا الشَّهْرِ مُعْتَرِفِينَ، فَيَأْخُذُونَهَا وَيَلْبَسُونَهَا، فَتَنْقَلِبُ عَلَى أَبْدَانِهِمْ مُقَطَّعَاتِ نِيرَانٍ، وَسَرَابِيلَ قَطِرَانٍ، يَخْرُجُ عَلَى كُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ بِعَدَدِ كُلِّ سِلْكَةٍ مِنْ تِلْكَ الثِّيَابِ أَفْعَى وَعَقْرَبٌ وَحَيَّةٌ، وَقَدْ تَنَاوَلُوا مِنْ تِلْكَ الثِّيَابِ أَعْدَاداً مُخْتَلِفَةً عَلَى قَدْرِ أَجْرَامِهِمْ: كُلُّ مَنْ كَانَ جُرْمُهُ أَعْظَمَ فَعَدَدُ ثِيَابِهِ أَكْثَرُ. فَمِنْهُمُ الْآخِذُ أَلْفَ ثَوْبٍ، وَمِنْهُمُ الْآخِذُ عَشَرَةَ آلَافِ ثَوْبٍ، وَمِنْهُمْ مَنْ يَأْخُذُ أَكْثَرَ مِنْ ذَلِكَ، وَإِنَّهَا لَأَثْقَلُ عَلَى أَبْدَانِهِمْ مِنَ الْجِبَالِ الرَّوَاسِي عَلَى الضَّعِيفِ مِنَ الرِّجَالِ، وَلَوْ لَا مَا حَكَمَ اللَّهُ تَعَالَى بِأَنَّهُمْ لَا يَمُوتُونَ لَمَاتُوا مِنْ أَقَلِّ قَلِيلِ ذَلِكَ الثِّقْلِ وَالْعَذَابِ. ثُمَّ يَخْرُجُ عَلَيْهِمْ بِعَدَدِ كُلِّ سِلْكَةٍ فِي تِلْكَ السَّرَابِيلِ مِنَ الْقَطِرَانِ وَمُقَطَّعَاتِ النِّيرَانِ أَفْعَى وَحَيَّةٌ وَعَقْرَبٌ وَأَسَدٌ وَنَمِرٌ وَكَلْبٌ مِنْ سِبَاعِ النَّارِ، فَهَذِهِ تَنْهَشُهُ، وَهَذِهِ تَلْدَغُهُ وَهَذَا يَفْتَرِسُهُ، وَهَذَا يَمْزِقُهُ وَهَذَا يَقْطَعُهُ. يَقُولُونَ: يَا وَيْلَنَا مَا لَنَا تَحَوَّلَتْ عَلَيْنَا هَذِهِ الثِّيَابُ، وَقَدْ كَانَتْ مِنْ سُنْدُسٍ وَإِسْتَبْرَقٍ وَأَنْوَاعِ خِيَارِ ثِيَابِ الْجَنَّةِ تَحَوَّلَتْ عَلَيْنَا مُقَطَّعَاتِ النِّيرَانِ، وَسَرَابِيلَ قَطِرَانٍ وَهِيَ عَلَى هَؤُلَاءِ ثِيَابٌ فَاخِرَةٌ مُلَذِّذَةٌ مُنَعَّمَةٌ! فَيُقَالُ لَهُمْ: ذَلِكَ بِمَا كَانُوا يُطِيعُونَ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ وَكُنْتُمْ تَعْصُونَ، وَكَانُوا يَعِفُّونَ وَكُنْتُمْ تَزْنُونَ، وَكَانُوا يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَكُنْتُمْ تَجْتَرِءُونَ، وَكَانُوا يَتَّقُونَ السَّرِقَةَ وَكُنْتُمْ تَسْرِقُونَ، وَكَانُوا يَتَّقُونَ ظُلْمَ عِبَادِ اللَّهِ وَكُنْتُمْ تَظْلِمُونَ، فَتِلْكَ نَتَائِجُ أَفْعَالِهِمُ الْحَسَنَةِ! وَهَذِهِ نَتَائِجُ أَفْعَالِكُمُ الْقَبِيحَةِ. فَهُمْ فِي الْجَنَّةِ خَالِدُونَ لَا يَشِيبُونَ فِيهَا وَلَا يَهْرَمُونَ، وَلَا يُحَوَّلُونَ عَنْهَا وَلَا يَخْرُجُونَ وَلَا يَقْلَقُونَ فِيهَا وَلَا يَغْتَمُّونَ، بَلْ هُمْ فِيهَا مَسْرُورُونَ، فَرِحُونَ، مُبْتَهِجُونَ، آمِنُونَ، مُطْمَئِنُّونَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلا هُمْ يَحْزَنُونَ وَأَنْتُمْ فِي النَّارِ خَالِدُونَ، تُعَذَّبُونَ فِيهَا وَتُهَانُونَ، وَمِنْ نِيرَانِهَا إِلَى زَمْهَرِيرِهَا تُنْقَلُونَ، وَفِي حَمِيمِهَا تُغْمَسُونَ وَمِنْ زَقُّومِهَا تُطْعَمُونَ، وَبِمَقَامِعِهَا تُقْمَعُونَ وَبِضُرُوبِ عَذَابِهَا تُعَاقَبُونَ لَا أَحْيَاءٌ أَنْتُمْ فِيهَا وَلَا تَمُوتُونَ أَبَدَ الْآبِدِينَ، إِلَّا مَنْ لَحِقَتْهُ مِنْكُمْ رَحْمَةُ رَبِّ الْعَالَمِينَ، فَخَرَجَ مِنْهَا بِشَفَاعَةِ مُحَمَّدٍ أَفْضَلِ النَّبِيِّينَ بَعْدَ مَسِ الْعَذَابِ الْأَلِيمِ وَالنَّكَالِ الشَّدِيدِ.
ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: يَا عِبَادَ اللَّهِ فَكَمْ مِنْ سَعِيدٍ بِشَهْرِ شَعْبَانَ فِي ذَلِكَ، وَكَمْ مِنْ شَقِيٍّ هُنَاكَ، أَ لَا أُنَبِّئُكُمْ بِمِثْلِ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ قَالُوا: بَلَى يَا رَسُولَ اللَّهِ. قَالَ: مُحَمَّدٌ فِي عِبَادِ اللَّهِ كَشَهْرِ رَمَضَانَ فِي الشُّهُورِ، وَآلُ مُحَمَّدٍ فِي عِبَادِ اللَّهِ كَشَهْرِ شَعْبَانَ فِي الشُّهُورِ. وَعَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام فِي آلِ مُحَمَّدٍ كَأَفْضَلِ أَيَّامِ شَعْبَانَ وَلَيَالِيهِ، وَهُوَ لَيْلَةُ النِّصْفِ وَيَوْمُهُ. وَسَائِرُ الْمُؤْمِنِينَ فِي آلِ مُحَمَّدِ كَشَهْرِ رَجَبٍ فِي شَهْرِ شَعْبَانَ، هُمْ دَرَجاتٌ عِنْدَ اللَّهِ وَطَبَقَاتٌ، فَأَجَدُّهُمْ فِي طَاعَةِ اللَّهِ أَقْرَبُهُمْ شَبَهاً بِآلِ مُحَمَّدٍ. أَ لَا أُنَبِّئُكُمْ بِرَجُلٍ قَدْ جَعَلَهُ اللَّهُ مِنْ آلِ مُحَمَّدِ كَأَوَائِلِ أَيَّامِ رَجَبٍ مِنْ أَوَائِلِ أَيَّامِ شَعْبَانَ: قَالُوا: بَلَى يَا رَسُولَ اللَّهِ. قَالَ: هُوَ الَّذِي يَهْتَزُّ عَرْشُ الرَّحْمَنِ بِمَوْتِهِ، وَتَسْتَبْشِرُ الْمَلَائِكَةُ فِي السَّمَاوَاتِ بِقُدُومِهِ، وَتَخْدُمُهُ فِي عَرَصَاتِ الْقِيَامَةِ وَفِي الْجِنَانِ مِنَ الْمَلَائِكَةِ أَلْفُ ضِعْفِ عَدَدِ أَهْلِ الدُّنْيَا مِنْ أَوَّلِ الدَّهْرِ إِلَى آخِرِهِ، وَلَا يُمِيتُهُ اللَّهُ فِي هَذِهِ الدُّنْيَا حَتَّى يَشْفِيَهُ مِنْ أَعْدَائِهِ وَيَشْفِيَ صَاحِباً لَهُ، وَأَخاً فِي اللَّهِ مُسَاعِداً لَهُ عَلَى تَعْظِيمِ آلِ مُحَمَّدٍ. قَالُوا: وَمَنْ ذَلِكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ. قَالَ: هَا هُوَ مُقْبِلٌ عَلَيْكُمْ غَضْبَانُ، فَاسْأَلُوهُ عَنْ غَضَبِهِ، فَإِنَّ غَضَبَهُ لِآلِ مُحَمَّدٍ خُصُوصاً لِعَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام. فَطَمَحَ الْقَوْمُ بِأَعْنَاقِهِمْ، وَشَخَصُوا بِأَبْصَارِهِمْ، وَنَظَرُوا، فَإِذَا أَوَّلُ طَالِعٍ عَلَيْهِمْ «سَعْدُ بْنُ مُعَاذٍ» وَهُوَ غَضْبَانُ، فَأَقْبَلَ، فَلَمَّا رَآهُ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم قَالَ لَهُ: يَا سَعْدُ أَمَا إِنَّ غَضَبَ اللَّهِ لِمَا غَضِبْتَ لَهُ أَشَدُّ، فَمَا الَّذِي أَغْضَبَكَ حَدِّثْنَا بِمَا قُلْتَهُ فِي غَضَبِكَ حَتَّى أُحَدِّثَكَ بِمَا قَالَتْهُ الْمَلَائِكَةُ لِمَنْ قُلْتَ لَهُ، وَمَا قَالَتْهُ الْمَلَائِكَةُ لِلَّهِ عَزَّ وَجَلَّ وَأَجَابَهَا اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ بِهِ. فَقَالَ سَعْدٌ: بِأَبِي أَنْتَ وَأُمِّي يَا رَسُولَ اللَّهِ، بَيْنَا أَنَا جَالِسٌ عَلَى بَابِي، وَبِحَضْرَتِي نَفَرٌ مِنْ أَصْحَابِيَ الْأَنْصَارِ، إِذْ تَمَادَى رَجُلَانِ مِنَ الْأَنْصَارِ، فَرَأَيْتُ فِي أَحَدِهِمَا النِّفَاقَ فَكَرِهْتُ أَنْ أَدْخُلَ بَيْنَهُمَا مَخَافَةَ أَنْ يَزْدَادَ شَرُّهُمَا، وَأَرَدْتُ أَنْ يَتَكَافَّا فَلَمْ يَتَكَافَّا، وَتَمَادَيَا فِي شَرِّهِمَا حَتَّى تَوَاثَبَا إِلَى أَنْ جَرَّدَ كُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا السَّيْفَ عَلَى صَاحِبِهِ، فَأَخَذَ هَذَا سَيْفَهُ وَتُرْسَهُ، وَهَذَا سَيْفَهُ وَتُرْسَهُ وَتَجَاوَلَا وَتَضَارَبَا، فَجَعَلَ كُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا يَتَّقِي سَيْفَ صَاحِبِهِ بِدَرَقَتِهِ، وَكَرِهْتُ أَنْ أَدْخُلَ بَيْنَهُمَا مَخَافَةَ أَنْ تَمْتَدَّ إِلَيَّ يَدُ خَاطِئَةٍ، وَقُلْتُ فِي نَفْسِي: اللَّهُمَّ انْصُرْ أَحَبَّهُمَا لِنَبِيِّكَ وَآلِهِ. فَمَا زَالا يَتَجَاوَلَانِ وَلَا يَتَمَكَّنُ وَاحِدٌ مِنْهُمَا مِنَ الْآخَرِ إِلَى أَنْ طَلَعَ عَلَيْنَا أَخُوكَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام فَصِحْتُ بِهِمَا: هَذَا عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام لَمْ تُوَقِّرَاهُ فَوَقِّرَاهُ وَتَكَافَّا، فَهَذَا أَخُو رَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم وَأَفْضَلُ آلِ مُحَمَّدٍ. فَأَمَّا أَحَدُهُمَا، فَإِنَّهُ لَمَّا سَمِعَ مَقَالَتِي رَمَى بِسَيْفِهِ وَدَرَقَتِهِ مِنْ يَدِهِ. وَأَمَّا الْآخَرُ فَلَمْ يَحْفِلْ بِذَلِكَ، فَتَمَكَّنَ لِاسْتِسْلَامِ صَاحِبِهِ مِنْهُ، فَقَطَعَهُ بِسَيْفِهِ قِطَعاً أَصَابَهُ بِنَيِّفٍ وَعِشْرِينَ ضَرْبَةً، فَغَضِبْتُ عَلَيْهِ، وَوَجَدْتُ مِنْ ذَلِكَ وَجْداً شَدِيداً، وَقُلْتُ لَهُ: يَا عَبْدَ اللَّهِ بِئْسَ الْعَبْدُ أَنْتَ لَمْ تُوَقِّرْ أَخَا رَسُولِ اللَّهِ، وَأَثْخَنْتَ بِالْجِرَاحِ مَنْ وَقَّرَهُ، وَقَدْ كَانَ ذَلِكَ قَرْناً كَفِيّاً بِدِفَاعِكَ عَنْ نَفْسِهِ، وَمَا تَمَكَّنْتَ مِنْهُ إِلَّا بِتَوْقِيرِهِ أَخَا رَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم.
فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: فَمَا الَّذِي صَنَعَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام لَمَّا كَفَّ صَاحِبُكَ وَتَعَدَّى عَلَيْهِ الْآخَرُ قَالَ: جَعَلَ يَنْظُرُ إِلَيْهِ وَهُوَ يَضْرِبُهُ بِسَيْفِهِ، لَا يَقُولُ شَيْئاً، وَلَا يَمْنَعُهُ ثُمَّ جَازَ وَتَرَكَهُمَا، وَإِنَّ ذَلِكَ الْمَضْرُوبَ لَعَلَّهُ بِآخِرِ رَمَقٍ. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: يَا سَعْدُ لَعَلَّكَ تَقْدِرُ أَنَّ ذَلِكَ الْبَاغِيَ الْمُتَعَدِّيَ ظَافِرٌ إِنَّهُ مَا ظَفِرَ، يَغْنَمُ مَنْ ظَفِرَ بِظُلْمٍ! إِنَّ الْمَظْلُومَ يَأْخُذُ مِنْ دِينِ الظَّالِمِ أَكْثَرَ مِمَّا يَأْخُذُ الظَّالِمُ مِنْ دُنْيَاهُ، إِنَّهُ لَا يُحْصَدُ مِنَ الْمُرِّ حُلْوٌ، وَلَا مِنَ الْحُلْوِ مُرٌّ. وَأَمَّا غَضَبُكَ لِذَلِكَ الْمَظْلُومِ عَلَى ذَلِكَ الظَّالِمِ فَغَضَبُ اللَّهِ لَهُ أَشَدُّ مِنْ ذَلِكَ وَغَضَبُ الْمَلَائِكَةِ عَلَى ذَلِكَ الظَّالِمِ لِذَلِكَ الْمَظْلُومِ. وَأَمَّا كَفُّ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام عَنْ نُصْرَةِ ذَلِكَ الْمَظْلُومِ، فَإِنَّ ذَلِكَ لَمَّا أَرَادَ اللَّهُ مِنْ إِظْهَارِ آيَاتِ مُحَمَّدٍ فِي ذَلِكَ، لَا أُحَدِّثُكَ يَا سَعْدُ بِمَا قَالَ اللَّهُ وَقَالَتْهُ الْمَلَائِكَةُ لِذَلِكَ الظَّالِمِ وَلِذَلِكَ الْمَظْلُومِ وَلَكَ، حَتَّى تَأْتِيَنِي بِالرَّجُلِ الْمُثْخَنِ فَتَرَى فِيهِ آيَاتِ اللَّهِ الْمُصَدِّقَةَ لِمُحَمَّدٍ. فَقَالَ سَعْدٌ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، وَكَيْفَ آتِي بِهِ وَعُنُقُهُ مُتَعَلِّقَةٌ بِجِلْدَةٍ رَقِيقَةٍ وَيَدُهُ وَرِجْلُهُ كَذَلِكَ، وَإِنْ حَرَّكْتُهُ تَمَيَّزَتْ أَعْضَاؤُهُ وَتَفَاصَلَتْ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: يَا سَعْدُ إِنَّ الَّذِي يُنْشِئُ السَّحَابَ وَلَا شَيْءَ مِنْهُ حَتَّى يَتَكَاثَفَ، وَيُطْبِقُ أَكْنَافَ السَّمَاءِ وَآفَاقَهَا ثُمَّ يُلَاشِيهِ مِنْ بَعْدُ حَتَّى يَضْمَحِلَّ فَلَا تَرَى مِنْهُ شَيْئاً، لَقَادِرٌ إِنْ تَمَيَّزَتْ تِلْكَ الْأَعْضَاءُ أَنْ يُؤَلِّفَهَا مِنْ بَعْدُ، كَمَا أَلَّفَهَا إِذْ لَمْ تَكُنْ شَيْئاً. قَالَ سَعْدٌ: صَدَقْتَ يَا رَسُولَ اللَّهِ. وَذَهَبَ، فَجَاءَ بِالرَّجُلِ، وَوَضَعَهُ بَيْنَ يَدَيْ رَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم وَهُوَ بِآخِرِ رَمَقٍ فَلَمَّا وَضَعَهُ انْفَصَلَ رَأْسُهُ عَنْ كَتِفِهِ، وَيَدُهُ عَنْ زَنْدِهِ، وَفَخِذُهُ عَنْ أَصْلِهِ. فَوَضَعَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم الرَّأْسَ فِي مَوْضِعِهِ، وَالْيَدَ وَالرِّجْلَ فِي مَوْضِعِهِمَا، ثُمَّ تَفَلَ عَلَى الرَّجُلِ، وَمَسَحَ يَدَهُ عَلَى مَوَاضِعِ جِرَاحَاتِهِ وَقَالَ: اللَّهُمَّ أَنْتَ الْمُحْيِي لِلْأَمْوَاتِ، وَالْمُمِيتُ لِلْأَحْيَاءِ، وَالْقَادِرُ عَلَى مَا تَشَاءُ، وَعَبْدُكَ هَذَا مُثْخَنٌ بِهَذِهِ الْجِرَاحَاتِ لِتَوْقِيرِهِ لِأَخِي رَسُولِ اللَّهِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام، اللَّهُمَّ فَأَنْزِلْ عَلَيْهِ شِفَاءً مِنْ شِفَائِكَ، وَدَوَاءً مِنْ دَوَائِكَ، وَعَافِيَةً مِنْ عَافِيَتِكَ. قَالَ: فَوَ الَّذِي بَعَثَهُ بِالْحَقِّ نَبِيّاً، إِنَّهُ لَمَّا قَالَ ذَلِكَ الْتَأَمَتِ الْأَعْضَاءُ، وَالْتَصَقَتْ وَتَرَاجَعَتِ الدِّمَاءُ إِلَى عُرُوقِهَا، وَقَامَ قَائِماً سَوِيّاً سَالِماً صَحِيحاً، لَا بَلِيَّةَ بِهِ، وَلَا يَظْهَرُ عَلَى بَدَنِهِ أَثَرُ جِرَاحَةٍ، كَأَنَّهُ مَا أُصِيبَ بِشَيْءٍ الْبَتَّةَ. ثُمَّ أَقْبَلَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم عَلَى سَعْدٍ وَأَصْحَابِهِ فَقَالَ: الْآنَ بَعْدَ ظُهُورِ آيَاتِ اللَّهِ لِتَصْدِيقِ مُحَمَّدٍ، أُحَدِّثُكُمْ بِمَا قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ لَكَ وَلِصَاحِبِكَ هَذَا وَلِذَلِكَ الظَّالِمِ، إِنَّكَ لَمَّا قُلْتَ لِهَذَا الْعَبْدِ: أَحْسَنْتَ فِي كَفِّكَ عَنِ الْقِتَالِ تَوْقِيراً لِعَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام أَخِي مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللَّهِ، كَمَا قُلْتَ لِصَاحِبِهِ: أَسَأْتَ فِي تَعَدِّيكَ عَلَى مَنْ كَفَّ عَنْكَ تَوْقِيراً لِعَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام وَقَدْ كَانَ لَكَ قَرْناً كَفِيّاً كُفْواً، قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ كُلُّهَا لَهُ: بِئْسَ مَا صَنَعْتَ يَا عَدُوَّ اللَّهِ وَبِئْسَ الْعَبْدُ أَنْتَ فِي تَعَدِّيكَ عَلَى مَنْ كَفَّ عَنْ دَفْعِكَ عَنْ نَفْسِهِ تَوْقِيراً لِعَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام أَخِي مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم. وَقَالَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ: بِئْسَ الْعَبْدُ أَنْتَ يَا عَبْدِي فِي تَعَدِّيكَ عَلَى مَنْ كَفَّ عَنْكَ تَوْقِيراً لِأَخِي مُحَمَّدٍ ثُمَّ لَعَنَهُ اللَّهُ مِنْ فَوْقِ الْعَرْشِ، وَصَلَّى عَلَيْكَ يَا سَعْدُ فِي حَثِّكَ عَلَى تَوْقِيرِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام وَعَلَى صَاحِبِكَ فِي قَبُولِهِ مِنْكَ. ثُمَّ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ: يَا رَبَّنَا لَوْ أَذِنْتَ لَنَا لَانْتَقَمْنَا مِنْ هَذَا الْمُتَعَدِّي. فَقَالَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ: يَا عِبَادِي سَوْفَ أُمَكِّنُ سَعْدَ بْنَ مُعَاذٍ مِنَ الِانْتِقَامِ مِنْهُمْ، وَأَشْفِي غَيْظَهُ حَتَّى يَنَالَ فِيهِمْ بُغْيَتَهُ، وَأَمْكَنَ هَذَا الْمَظْلُومُ مِنْ ذَلِكَ الظَّالِمِ وَذَوِيهِ بِمَا هُوَ أَحَبُّ إِلَيْهِمَا مِنْ إِهْلَاكِكُمْ لِهَذَا الْمُتَعَدِّي، إِنِّي أَعْلَمُ ما لا تَعْلَمُونَ فَقَالَتِ الْمَلَائِكَةُ: يَا رَبَّنَا أَ فَتَأْذَنُ لَنَا أَنْ نُنْزِلَ إِلَى هَذَا الْمُثْخَنِ بِالْجِرَاحَاتِ مِنْ شَرَابِ الْجَنَّةِ وَرَيْحَانِهَا لِيَنْزِلَ بِهِ عَلَيْهِ الشِّفَاءُ فَقَالَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ: سَوْفَ أَجْعَلُ لَهُ أَفْضَلَ مِنْ ذَلِكَ رِيقَ مُحَمَّدٍ يَنْفُثُ مِنْهُ عَلَيْهِ وَمَسَحَ يَدَهُ عَلَيْهِ، فَيَأْتِيهِ الشِّفَاءُ وَالْعَافِيَةُ، يَا عِبَادِي إِنِّي أَنَا الْمَالِكُ لِلشِّفَاءِ، وَالْإِحْيَاءِ وَالْإِمَاتَةِ، وَالْإِغْنَاءِ وَالْإِفْقَارِ، وَالْإِسْقَامِ، وَالصِّحَّةِ، وَالرَّفْعِ، وَالْخَفْضِ، وَالْإِهَانَةِ وَالْإِعْزَازِ دُونَكُمْ وَدُونَ سَائِرِ خَلْقِي. قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ: كَذَلِكَ أَنْتَ يَا رَبَّنَا. فَقَالَ سَعْدٌ: يَا رَسُولَ اللَّهِ قَدْ أُصِيبَ أَكْحَلِي هَذَا، وَرُبَّمَا يَنْفَجِرُ مِنْهُ الدَّمُ وَأَخَافُ الْمَوْتَ وَالضَّعْفَ قَبْلَ أَنْ أَشْفِيَ مِنْ بَنِي قُرَيْظَةَ. فَمَسَحَ عَلَيْهِ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم يَدَهُ فَبَرَأَ إِلَى أَنْ شَفَى اللَّهُ صَدْرَهُ مِنْ بَنِي قُرَيْظَةَ فَقُتِلُوا عَنْ آخِرِهِمْ. وَغُنِمَتْ أَمْوَالُهُمْ وَسُبِيَتْ ذَرَارِيُّهُمْ، ثُمَّ انْفَجَرَ كَلْمُهُ وَمَاتَ، وَصَارَ إِلَى رِضْوَانِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ. فَلَمَّا رَقَأَ دَمُهُ مِنْ جِرَاحَاتِهِ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: يَا سَعْدُ سَوْفَ يَشْفِي اللَّهُ بِكَ غَيْظَ الْمُؤْمِنِينَ، وَيَزْدَادُ لَكَ غَيْظَ الْمُنَافِقِينَ. فَلَمْ يَلْبَثْ إِلَّا يَسِيراً حَتَّى كَانَ حُكِّمَ سَعْدٌ فِي بَنِي قُرَيْظَةَ لَمَّا نَزَلُوا بِحُكْمِهِ وَهُمْ تِسْعُ مِائَةٍ وَخَمْسُونَ رَجُلاً جَلْداً. شَبَاباً ضَرَّابِينَ بِالسَّيْفِ فَقَالَ: أَ رَضِيتُمْ بِحُكْمِي قَالُوا: بَلَى. وَهُمْ يَتَوَهَّمُونَ أَنَّهُ يَسْتَبْقِيهِمْ لِمَا كَانَ بَيْنَهُ وَبَيْنَهُمْ مِنَ الرَّحِمِ وَالرَّضَاعِ وَالصِّهْرِ قَالَ: فَضَعُوا أَسْلِحَتَكُمْ. فَوَضَعُوهَا، قَالَ: اعْتَزِلُوا. فَاعْتَزَلُوا، قَالَ: سَلِّمُوا حِصْنَكُمْ. فَسَلَّمُوهُ. قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: احْكُمْ فِيهِمْ يَا سَعْدُ. فَقَالَ: قَدْ حَكَمْتُ فِيهِمْ بِأَنْ يُقْتَلَ رِجَالُهُمْ، وَتُسْبَى نِسَاؤُهُمْ وَذَرَارِيُّهُمْ وَتُغْنَمُ أَمْوَالُهُمْ فَلَمَّا سَلَّ الْمُسْلِمُونَ سُيُوفَهُمْ لِيَضَعُوا عَلَيْهِمْ قَالَ: سَعْدٌ: لَا أُرِيدُ هَكَذَا يَا رَسُولَ اللَّهِ. قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: كَيْفَ تُرِيدُ اقْتَرِحْ، وَلَا تَقْتَرِحِ الْعَذَابَ، فَإِنَّ اللَّهَ كَتَبَ الْإِحْسَانَ فِي كُلِّ شَيْءٍ حَتَّى فِي الْقَتْلِ. قَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ لَا أَقْتَرِحُ الْعَذَابَ إِلَّا عَلَى وَاحِدٍ، وَهُوَ الَّذِي تَعَدَّى عَلَى صَاحِبِنَا هَذَا، لَمَّا كَفَّ عَنْهُ تَوْقِيراً لِعَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام، وَرَدَّهُ نِفَاقُهُ إِلَى إِخْوَانِهِ مِنَ الْيَهُودِ فَهُوَ مِنْهُمْ، يُؤْتَى وَاحِدٌ وَاحِدٌ مِنْهُمْ نَضْرِبُهُ بِسَيْفٍ مُرْهَفٍ إِلَّا ذَاكَ فَإِنَّهُ يُعَذَّبُ بِهِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: يَا سَعْدُ، أَلَا مَنِ اقْتَرَحَ عَلَى عَدُوِّهِ عَذَاباً بَاطِلاً، فَقَدِ اقْتَرَحْتَ أَنْتَ عَذَاباً حَقّاً. فَقَالَ سَعْدٌ لِلْفَتَى: قُمْ بِسَيْفِكَ هَذَا إِلَى صَاحِبِكَ الْمُتَعَدِّي عَلَيْكَ فَاقْتَصَّ مِنْهُ. قَالَ: تَقَدَّمَ إِلَيْهِ فَمَا زَالَ يَضْرِبُهُ بِسَيْفِهِ حَتَّى ضَرَبَهُ بِنَيِّفٍ وَعِشْرِينَ ضَرْبَةً كَمَا كَانَ ضَرَبَهُ هُوَ فَقَالَ: هَذَا عَدَدُ مَا ضَرَبَنِي بِهِ فَقَدْ كَفَانِي. ثُمَّ ضَرَبَ عُنُقَهُ، ثُمَّ جَعَلَ الْفَتَى يَضْرِبُ أَعْنَاقَ قَوْمٍ يَبْعُدُونَ عَنْهُ، وَيَتْرُكُ قَوْماً يَقْرَبُونَ فِي الْمَسَافَةِ مِنْهُ، ثُمَّ كَفَّ وَقَالَ: دُونَكُمْ. فَقَالَ سَعْدٌ: فَأَعْطِنِي السَّيْفَ. فَأَعْطَاهُ فَلَمْ يُمَيِّزْ أَحَداً، وَقَتَلَ كُلَّ مَنْ كَانَ أَقْرَبَ إِلَيْهِ حَتَّى قَتَلَ عَدَداً مِنْهُمْ، ثُمَّ مَلَ وَرَمَى بِالسَّيْفِ وَقَالَ: دُونَكُمْ. فَمَا زَالَ الْقَوْمُ يَقْتُلُونَهُمْ حَتَّى قُتِلُوا عَنْ آخِرِهِمْ. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم لِلْفَتَى: مَا بَالُكَ قَتَلْتَ مَنْ بَعُدَ فِي الْمَسَافَةِ عَنْكَ وَتَرَكْتَ مَنْ قَرُبَ فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ كُنْتُ أَتَنَكَّبُ عَنِ الْقَرَابَاتِ وَآخُذُ فِي الْأَجْنَبِيِّ. قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: وَقَدْ كَانَ فِيهِمْ مَنْ كَانَ لَيْسَ لَكَ بِقَرَابَةٍ وَتَرَكْتَهُ. قَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ كَانَ لَهُمْ عَلَيَّ أَيَادٍ فِي الْجَاهِلِيَّةِ، فَكَرِهْتُ أَنْ أَتَوَلَّى قَتْلَهُمْ وَلَهُمْ عَلَيَّ تِلْكَ الْأَيَادِي. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: أَمَا إِنَّكَ لَوْ شَفَعْتَ إِلَيْنَا فِيهِمْ لَشَفَّعْنَاكَ. فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ مَا كُنْتُ لِأَدْرَأَ عَذَابَ اللَّهِ عَنْ أَعْدَائِهِ، وَإِنْ كُنْتُ أَكْرَهُ أَنْ أَتَوَلَّاهُ بِنَفْسِي. ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم لِسَعْدٍ: وَأَنْتَ فَمَا بَالُكَ لَمْ تُمَيِّزْ أَحَداً. قَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ عَادَيْتُهُمْ فِي اللَّهِ، وَأَبْغَضْتُهُمْ فِي اللَّهِ، فَلَا أُرِيدُ مُرَاقَبَةَ غَيْرِكَ وَغَيْرِ مُحِبِّيكَ. قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: يَا سَعْدُ أَنْتَ مِنَ الَّذِينَ لَا تَأْخُذُهُمْ فِي اللَّهِ لَوْمَةُ لَائِمٍ. فَلَمَّا فَرَغَ مِنْ آخِرِهِمْ انْفَجَرَ كَلْمُهُ وَمَاتَ. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: هَذَا وَلِيٌّ مِنْ أَوْلِيَاءِ اللَّهِ حَقّاً، اهْتَزَّ عَرْشُ الرَّحْمَنِ لِمَوْتِهِ وَلَمَنْزِلُهُ فِي الْجَنَّةِ أَفْضَلُ مِنَ الدُّنْيَا وَمَا فِيهَا، إِلَى سَائِرِ مَا يُكْرَمُ بِهِ فِيهَا، حَبَاهُ اللَّهُ مَا حَبَاهُ.
[16]. الكافي، ج2، ص622، ح13: عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام أَنَّ النَّبِيَّ صلّی الله علیه و آله و سلّم صَلَّى عَلَى سَعْدِ بْنِ مُعَاذٍ فَقَالَ لَقَدْ وَافَى مِنَ الْمَلَائِكَةِ سَبْعُونَ أَلْفاً وَفِيهِمْ جَبْرَئِيلُ علیه السلام يُصَلُّونَ عَلَيْهِ فَقُلْتُ لَهُ يَا جَبْرَئِيلُ بِمَا يَسْتَحِقُ صَلَاتَكُمْ عَلَيْهِ فَقَالَ بِقِرَاءَتِهِ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ قَائِماً وَقَاعِداً وَرَاكِباً وَمَاشِياً وَذَاهِباً وَجَائِياً.
الكافي، ج3، ص236، ح6: عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام أَ يُفْلِتُ مِنْ ضَغْطَةِ الْقَبْرِ أَحَدٌ قَالَ فَقَالَ نَعُوذُ بِاللَّهِ مِنْهَا مَا أَقَلَّ مَنْ يُفْلِتُ مِنْ ضَغْطَةِ الْقَبْرِ إِنَّ رُقَيَّةَ لَمَّا قَتَلَهَا عُثْمَانُ وَقَفَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم عَلَى قَبْرِهَا فَرَفَعَ رَأْسَهُ إِلَى السَّمَاءِ فَدَمَعَتْ عَيْنَاهُ وَقَالَ لِلنَّاسِ إِنِّي ذَكَرْتُ هَذِهِ وَمَا لَقِيَتْ فَرَقَقْتُ لَهَا وَاسْتَوْهَبْتُهَا مِنْ ضَمَّةِ الْقَبْرِ قَالَ فَقَالَ اللَّهُمَّ هَبْ لِي رُقَيَّةَ مِنْ ضَمَّةِ الْقَبْرِ فَوَهَبَهَا اللَّهُ لَهُ قَالَ وَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم خَرَجَ فِي جِنَازَةِ سَعْدٍ وَقَدْ شَيَّعَهُ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكٍ فَرَفَعَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم رَأْسَهُ إِلَى السَّمَاءِ ثُمَّ قَالَ مِثْلُ سَعْدٍ يُضَمُّ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ إِنَّا نُحَدِّثُ أَنَّهُ كَانَ يَسْتَخِفُّ بِالْبَوْلِ فَقَالَ مَعَاذَ اللَّهِ إِنَّمَا كَانَ مِنْ زَعَارَّةٍ فِي خُلُقِهِ عَلَى أَهْلِهِ قَالَ فَقَالَتْ أُمُّ سَعْدٍ هَنِيئاً لَكَ يَا سَعْدُ قَالَ فَقَالَ لَهَا رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم يَا أُمَّ سَعْدٍ لَا تَحْتِمِي عَلَى اللَّهِ.
علل الشرائع، ج1، ص309، ح4: عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ علیهما السلام قَالَ: أُتِيَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم فَقِيلَ إِنَّ سَعْدَ بْنَ مُعَاذٍ قَدْ مَاتَ فَقَامَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم وَقَامَ أَصْحَابُهُ فَحُمِلَ فَأَمَرَ فَغُسِّلَ عَلَى عِضَادَةِ الْبَابِ فَلَمَّا أَنْ حُنِّطَ وَكُفِّنَ وَحُمِلَ عَلَى سَرِيرَةٍ تَبِعَهُ رَسُولُ اللَّهِ ثُمَّ كَانَ يَأْخُذُ يَمْنَةَ السَّرِيرِ مَرَّةً وَيَسْرَةَ السَّرِيرِ مَرَّةً حَتَّى انْتَهَى بِهِ إِلَى الْقَبْرِ فَنَزَلَ بِهِ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم حَتَّى لَحَدَهُ وَسَوَّى عَلَيْهِ اللَّبِنَ وَجَعَلَ يَقُولُ نَاوِلْنِي حَجَراً نَاوِلْنِي تُرَاباً رَطْباً يَسُدُّ بِهِ مَا بَيْنَ اللَّبِنِ فَلَمَّا أَنْ فَرَغَ وَحَثَا التُّرَابَ عَلَيْهِ وَسَوَّى قَبْرَهُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم إِنِّي لَأَعْلَمُ أَنَّهُ سَيَبْلَى وَيَصِلُ إِلَيْهِ الْبِلَى وَلَكِنَّ اللَّهَ تَعَالَى يُحِبُّ عَبْداً إِذَا عَمِلَ عَمَلاً فَأَحْكَمَهُ فَلَمَّا أَنْ سَوَّى التُّرْبَةَ عَلَيْهِ قَالَتْ أُمُّ سَعْدٍ مِنْ جَانِبٍ هَنِيئاً لَكَ الْجَنَّةُ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم يَا أُمَّ سَعْدٍ مَهْ لَا تَجْزِمِي عَلَى رَبِّكَ فَإِنَّ سَعْداً قَدْ أَصَابَتْهُ ضَمَّةٌ قَالَ وَرَجَعَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم وَرَجَعَ النَّاسُ فَقَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ لَقَدْ رَأَيْنَاكَ صَنَعْتَ عَلَى سَعْدٍ مَا لَمْ تَصْنَعْهُ عَلَى أَحَدٍ إِنَّكَ تَبِعْتَ جَنَازَتَهُ بِلَا رِدَاءٍ وَلَا حِذَاءٍ فَقَالَ صلّی الله علیه و آله و سلّم: إِنَّ الْمَلَائِكَةَ كَانَتْ بِلَا حِذَاءٍ وَلَا رِدَاءٍ فَتَأَسَّيْتُ بِهِمْ قَالُوا وَكُنْتَ تَأْخُذُ يَمْنَةَ السَّرِيرِ مَرَّةً وَيَسْرَةَ السَّرِيرِ مَرَّةً قَالَ كَانَتْ يَدِي فِي يَدِ جَبْرَئِيلَ آخُذُ حَيْثُ مَا أَخَذَ فَقَالُوا أَمَرْتَ بِغُسْلِهِ وَصَلَّيْتَ عَلَى جِنَازَتِهِ وَلَحَدْتَهُ ثُمَّ قُلْتَ إِنَّ سَعْداً قَدْ أَصَابَتْهُ ضَمَّةٌ قَالَ فَقَالَ صلّی الله علیه و آله و سلّم نَعَمْ إِنَّهُ كَانَ فِي خُلُقِهِ مَعَ أَهْلِهِ سُوءٌ.
[17]. التوحيد، ص94، ح11: عَنْ عِمْرَانَ بْنِ حُصَيْنٍ أَنَّ النَّبِيَّ صلّی الله علیه و آله و سلّم بَعَثَ سَرِيَّةً وَاسْتَعْمَلَ عَلَيْهَا عَلِيّاً علیه السلام فَلَمَّا رَجَعُوا سَأَلَهُمْ فَقَالُوا كُلٌّ خَيْرٌ غَيْرَ أَنَّهُ قَرَأَ بِنَا فِي كُلِّ صَلَاةٍ بِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ فَقَالَ يَا عَلِيُّ لِمَ فَعَلْتَ هَذَا فَقَالَ لِحُبِّي لِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ فَقَالَ النَّبِيُّ صلّی الله علیه و آله و سلّم مَا أَحْبَبْتَهَا حَتَّى أَحَبَّكَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ.
صحيح مسلم، ج1، ص557، ح263: عَنْ عَائِشَةَ، أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بَعَثَ رَجُلاً عَلَى سَرِيَّةٍ، وَكَانَ يَقْرَأُ لِأَصْحَابِهِ فِي صَلَاتِهِمْ، فَيَخْتِمُ بِقُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ، فَلَمَّا رَجَعُوا ذُكِرَ ذَلِكَ لِرَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَقَالَ: «سَلُوهُ لِأَيِّ شَيْءٍ يَصْنَعُ ذَلِكَ؟» فَسَأَلُوهُ، فَقَالَ: لِأَنَّهَا صِفَةُ الرَّحْمَنِ، فَأَنَا أُحِبُّ أَنْ أَقْرَأَ بِهَا، فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «أَخْبِرُوهُ أَنَّ اللهَ يُحِبُّهُ».
[18]. تفسير الإمام العسكري علیه السلام، ص305، ح149: ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم: اتَّقُوا اللَّهَ مَعَاشِرَ الشِّيعَةِ، فَإِنَّ الْجَنَّةَ لَنْ تَفُوتَكُمْ وَإِنْ أَبْطَأَتْ بِكُمْ عَنْهَا قَبَائِحُ أَعْمَالِكُمْ، فَتَنَافَسُوا فِي دَرَجَاتِهَا. قِيلَ: فَهَلْ يَدْخُلُ جَهَنَّمَ أَحَدٌ مِنْ مُحِبِّيكَ، وَمُحِبِّي عَلِيٍّ علیه السلام قَالَ: مَنْ قَذِرَ نَفْسُهُ بِمُخَالَفَةِ مُحَمَّدٍ وَعَلِيٍّ، وَوَاقَعَ الْمُحَرَّمَاتِ، وَظَلَمَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ، وَخَالَفَ مَا رَسَمَا لَهُ مِنَ الشَّرْعِيَّاتِ جَاءَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ قَذِراً طَفِساً يَقُولُ لَهُ مُحَمَّدٌ وَعَلِيٌّ: يَا فُلَانُ أَنْتَ قَذِرٌ طَفِسٌ، لَا تَصْلُحُ لِمُرَافَقَةِ مَوَالِيكَ الْأَخْيَارِ، وَلَا لِمُعَانَقَةِ الْحُورِ الْحِسَانِ، وَلَا لِمَلَائِكَةِ اللَّهِ الْمُقَرَّبِينَ، وَلَا تَصِلُ إِلَى مَا هُنَاكَ إِلَّا بِأَنْ يُطَهِّرَ عَنْكَ مَا هَاهُنَا يَعْنِي مَا عَلَيْهِ مِنَ الذُّنُوبِ فَيُدْخَلُ إِلَى الطَّبَقِ الْأَعْلَى مِنْ جَهَنَّمَ، فَيُعَذَّبُ بِبَعْضِ ذُنُوبِهِ. وَمِنْهُمْ مَنْ تُصِيبُهُ الشَّدَائِدُ فِي الْمَحْشَرِ بِبَعْضِ ذُنُوبِهِ، ثُمَّ يَلْقُطُهُ مِنْ هُنَا وَمِنْ هُنَا مَنْ يَبْعَثُهُمْ إِلَيْهِ مَوَالِيهِ مِنْ خِيَارِ شِيعَتِهِمْ، كَمَا يَلْقُطُ الطَّيْرُ الْحَبَّ. وَمِنْهُمْ مَنْ تَكُونُ ذُنُوبُهُ أَقَلَّ وَأَخَفَّ فَيُطَهَّرُ مِنْهَا بِالشَّدَائِدِ وَالنَّوَائِبِ مِنَ السَّلَاطِينِ وَغَيْرِهِمْ، وَمِنَ الْآفَاتِ فِي الْأَبْدَانِ فِي الدُّنْيَا لِيُدْلَى فِي قَبْرِهِ وَهُوَ طَاهِرٌ مِنْ ذُنُوبِهِ. وَمِنْهُمْ مَنْ يَقْرُبُ مَوْتُهُ، وَقَدْ بَقِيَتْ عَلَيْهِ فَيَشْتَدُّ نَزْعُهُ، وَيُكَفَّرُ بِهِ عَنْهُ، فَإِنْ بَقِيَ شَيْءٌ وَقَوِيتَ عَلَيْهِ يَكُونُ لَهُ بَطَنٌ أَوِ اضْطِرَابٌ فِي يَوْمِ مَوْتِهِ، فَيَقِلُّ مَنْ يَحْضُرُهُ فَيَلْحَقُهُ بِهِ الذُّلُّ، فَيُكَفَّرُ عَنْهُ، فَإِنْ بَقِيَ شَيْءٌ أُتِيَ بِهِ وَلَمَّا يَلْحَدْ وَيُوضَعْ، فَيَتَفَرَّقُونَ عَنْهُ فَيُطَهَّرُ. فَإِنْ كَانَتْ ذُنُوبُهُ أَعْظَمَ وَأَكْثَرَ طَهُرَ مِنْهَا بِشَدَائِدِ عَرَصَاتِ يَوْمِ الْقِيَامَةِ، فَإِنْ كَانَتْ أَكْثَرَ وَأَعْظَمَ طَهُرَ مِنْهَا فِي الطَّبَقِ الْأَعْلَى مِنْ جَهَنَّمَ، وَهَؤُلَاءِ أَشَدُّ مُحِبِّينَا عَذَاباً وَأَعْظَمُهُمْ ذُنُوباً. لَيْسَ هَؤُلَاءِ يُسَمَّوْنَ بِشِيعَتِنَا، وَلَكِنَّهُمْ يُسَمَّوْنَ بِمُحِبِّينَا وَالْمُوَالِينَ لِأَوْلِيَائِنَا وَالْمُعَادِينَ لِأَعْدَائِنَا، إِنَّ شِيعَتَنَا مَنْ شَيَّعَنَا، وَاتَّبَعَ آثَارَنَا، وَاقْتَدَى بِأَعْمَالِنَا.
الزهد، ص96، ح260: عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ علیه السلام يَقُولُ: إِنَّ قَوْماً يُحْرَقُونَ فِي [بِا] النَّارِ حَتَّى إِذَا صَارُوا [حَمِيماً] حُمَماً أَدْرَكَتْهُمُ الشَّفَاعَةُ قَالَ فَيُنْطَلَقُ بِهِمْ إِلَى نَهَرٍ يَخْرُجُ مِنْ رَشْحِ أَهْلِ الْجَنَّةِ فَيَغْتَسِلُونَ فِيهِ فَتَنْبُتُ لُحُومُهُمْ وَدِمَاؤُهُمْ وَتَذْهَبُ عَنْهُمْ قَشَفُ النَّارِ وَيَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ فَيُسَمَّوْنَ الْجَهَنَّمِيُّونَ [الْجَهَنَّمِيِّينَ] فَيُنَادُونَ بِأَجْمَعِهِمْ اللَّهُمَّ أَذْهِبْ عَنَّا هَذَا الِاسْمَ قَالَ فَيَذْهَبُ عَنْهُمْ ثُمَّ قَالَ يَا أَبَا بَصِيرٍ إِنَّ أَعْدَاءَ عَلِيٍّ هُمْ خَالِدُونَ فِي النَّارِ لَا تُدْرِكُهُمُ الشَّفَاعَةُ.
الكافي، ج3، ص242، ح3: عَنْ عَمْرِو بْنِ يَزِيدَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: إِنِّي سَمِعْتُكَ وَأَنْتَ تَقُولُ كُلُّ شِيعَتِنَا فِي الْجَنَّةِ عَلَى مَا كَانَ فِيهِمْ قَالَ صَدَقْتُكَ كُلُّهُمْ وَاللَّهِ فِي الْجَنَّةِ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ إِنَّ الذُّنُوبَ كَثِيرَةٌ كِبَارٌ فَقَالَ أَمَّا فِي الْقِيَامَةِ فَكُلُّكُمْ فِي الْجَنَّةِ بِشَفَاعَةِ النَّبِيِّ الْمُطَاعِ أَوْ وَصِيِّ النَّبِيِّ وَلَكِنِّي وَاللَّهِ أَتَخَوَّفُ عَلَيْكُمْ فِي الْبَرْزَخِ قُلْتُ وَمَا الْبَرْزَخُ قَالَ الْقَبْرُ مُنْذُ حِينِ مَوْتِهِ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ.
تفسير القمّي، ج2، ص94: وَهُوَ قَوْلُ الصَّادِقِ علیه السلام: وَاللَّهِ مَا أَخَافُ عَلَيْكُمْ إِلَّا الْبَرْزَخَ فَأَمَّا إِذَا صَارَ الْأَمْرُ إِلَيْنَا فَنَحْنُ أَوْلَى بِكُم.
[19]. برای مطالعه متن کامل این روایت به پاورقی 15 از همین جلسه مراجعه شود.